VE SORUMLULUĞUN TARİHÇESİ
I. ROMA HUKUKU DÖNEMİNDE AYIPTAN DOĞAN SORUMLULUĞUN TARİHÎ GELİŞİMİ
5
II. 85/374 SAYILI ÜRÜN SORUMLULUĞU YÖNERGESİ ÖNCESİ KITA AVRUPASI’NDA ÜRÜN SORUMLULUĞUNUN TARİHÎ GELİŞİMİ
6
III. ABD HUKUKU’NDA ÜRÜN SORUMLULUĞUNUN TARİHÎ GELİŞİMİ
10
IV. ÜRÜN GÜVENLİĞİNİN TARİHÎ GELİŞİMİ
14
V. 85/374 SAYILI ÜRÜN SORUMLULUĞU YÖNERGESİ SONRASI KITA AVRUPASI’NDA ÜRÜN SORUMLULUĞUNUN TARİHÎ GELİŞİMİ
15
VI. TÜRK HUKUKU’NDA ÜRÜN SORUMLULUĞUNUN TARİHÎ GELİŞİMİ
22
A. 818 Sayılı Borçlar Kanunu Dönemi
22
B. 4077 Sayılı Tüketici Kanunu Öncesi Dönem
24
C. 4822 Sayılı Kanun Değişikliği Sonrası 4077 Sayılı Kanun Dönemi
25
D. Ürün Güvenliği ve Teknik Düzenlemeler Kanunu Gereğince Ürün Sorumluluğu
26
ÜRÜN SORUMLULUĞUNA İLİŞKİN
TEMEL KAVRAMLAR VE SORUMLULUĞUN HUKUKİ NİTELİĞİ
I. 85/374 SAYILI ÜRÜN SORUMLULUĞU YÖNERGESİ’NE GÖRE “ÜRÜN”
28
D. Ürünün Üretim Yöntemleri
31
E. Hizmetlerin Ürün Sorumluluğu Kapsamına Dâhil Edilebildikleri Hâller
32
F. Ürün Kavramına İlişkin 85/374 Sayılı Ürün Sorumluluğu Yönergesi’ne Göre Özel Durumlar
34
5. Yapay Zekâ ve Robotlar
41
8. Gemiler ve Hava Araçları
45
II. ABD HUKUKU’NDA ÜRÜN TANIMI VE SORUMLULUK AÇISINDAN ÖZEL DURUM TEŞKİL EDEN MAHKEME KARARLARI
48
B. ABD Hukuku’nda Ürün Açısından Özel Durum Teşkil Eden Hâller
50
1. Maddi Olmayan Mallar
50
3. ABD Hukuku’nda Ürün Sorumluluğuna İlişkin Örnek Nitelikteki Yüksek Mahkeme Kararları
52
III. 4077 SAYILI TÜKETİCİ KANUNU’NA GÖRE ÜRÜN TANIMI
54
IV. ÜRÜN GÜVENLİĞİ VE TEKNİK DÜZENLEMELER KANUNU’NA GÖRE ÜRÜN TANIMI
56
b. Sınırlandırılmış Olma
59
c. Üzerinde Fiilî ve Hukuki Hâkimiyet Kurulabilir Olma
59
§2. HAKLI GÜVENLİK BEKLENTİSİNİ KARŞILAMAYAN ÜRÜN
63
I. HATA KAVRAMININ TANIMI
63
II. UYGUNSUZLUK KAVRAMI
63
§3. ÜRÜN SORUMLULUĞUNDAN SORUMLU OLABİLECEK KİŞİLER
66
II. 85/374 SAYILI ÜRÜN SORUMLULUĞU YÖNERGESİ GEREĞİNCE ÜRETİCİ VE BENZER KAVRAMLARIN TANIMLARI
66
A. 85/374 Sayılı Ürün Sorumluluğu Yönergesi Gereğince Üreticinin Tanımı
66
a. Nihai Ürün Üreticisi
68
b. Ara Malların Üreticisi
69
c. Ham Madde Üreticisi
69
B. 85/374 Sayılı Ürün Sorumluluğu Yönergesi Gereğince İthalatçının Tanımı
71
C. 85/374 Sayılı Ürün Sorumluluğu Yönergesi Gereğince Sorumlu Olmayacak Kişiler
73
D. Dağıtıcı (Tedarikçi)
74
III. ABD HUKUKU’NA GÖRE SORUMLULAR
76
IV. 4077 SAYILI TÜKETİCİ KANUNU’NA GÖRE SORUMLULAR
76
A. İmalatçı – Üretici Tanımı
76
V. ÜRÜN GÜVENLİĞİ VE TEKNİK DÜZENLEMELER KANUNU GEREĞİNCE İMALATÇI, İTHALATÇI VE İMALATÇI SAYILANLAR
77
B. İthalatçının Tanımı
79
C. İmalatçı Sayılanlar
80
VI. ÜRÜN GÜVENLİĞİ VE TEKNİK DÜZENLEMELER KANUNU’NA GÖRE ÜRÜN SORUMLULUĞU KAPSAMINDA ÖZEL DURUMLAR
81
E. Fikrî Ürünler, Bilgi ve Yapay Zekâ
84
G. İlaç, Aşı ve Tıbbi Cihazlar
85
§4. ÜRÜN SORUMLULUĞUNUN HUKUKİ NİTELİĞİ VE GELİŞİMİ
86
I. HAKSIZ FİİL HUKUKUNA ÖZGÜ SORUMLULUK TÜRLERİNİN TEMEL ÖZELLİKLERİ
87
A. Haksız Fiil Sorumluluğuna Genel Bakış
87
2. Sebep Sorumluluğu (Kusursuz Sorumluluk)
88
b. Sebep Sorumluluğunun Türleri
88
aa. Hakkaniyet Sorumluluğu
88
bb. Özen Sorumluluğu (Olağan Sebep Sorumluluğu)
89
cc. Tehlike Sorumluluğu
89
II. ÜRÜN SORUMLULUĞU DÜŞÜNCESİNİN GELİŞMESİNE YOL AÇAN SEBEPLER
90
A. Kusura Dayalı Sorumluluğun Yetersizliği
90
B. Teknik Gelişmeler Nedeniyle Tehlike Sebeplerinin Artması
91
C. Menfaat Dengesi İçin Geliştirilen Sosyal Düşünce
92
III. ÜRÜN SORUMLULUĞUNUN HUKUKİ NİTELİĞİ
92
A. 85/374 Sayılı Ürün Sorumluluğu Yönergesi’ne Göre Sorumluluğun Hukuki Niteliği
92
B. Türk Hukuku’nda Ürün Sorumluluğunun Hukuki Niteliğinin Gelişimi
94
1. 4077 sayılı Tüketici Kanunu Döneminde Ürün Sorumluluğunun Hukuki Niteliği
94
2. Ayıplı Malın Neden Olduğu Zararlardan Sorumluluk Hakkında Yönetmelik’te Öngörülen Sorumluluğun Hukuki Niteliği
97
3. 4703 Sayılı Kanun Döneminde Ürün Sorumluluğunun Hukuki Niteliği
98
4. Ürün Güvenliği ve Teknik Düzenlemeler Kanunu’nda Getirilen Sorumluluğun Hukuki Niteliği
99
IV. ARA DEĞERLENDİRME
103
ÜRÜN SORUMLULUĞUNUN ŞARTLARI
§1. ÜRÜNÜN HATALI OLMASI
107
I. HATA KAVRAMININ ÇEŞİTLERİ İLE AYIP VE TEHLİKE KAVRAMLARIYLA KARŞILAŞTIRILMASI
108
A. “Hata” ile Sözleşme Hukukuna Özgü “Ayıp” Kavramının Karşılaştırılması
108
B. Hatalı Ürün ile Tehlikelilik Kavramlarının Karşılaştırılması
110
C. Hatalı Ürünün Çeşitleri
111
3. Bilgilendirme Hatası
123
a. Gelişim Hatası ile Diğer Hata Türleri Arasındaki İlişki
129
b. Gelişim Hatası ile Üreticinin Ürün Gözleme Yükümlülüğünün Karşılaştırılması
130
c. Gelişim Hatası ile Ürünü Geri Çağırma Yükümlülüğünün İhlalinin Karşılaştırılması
131
D. Hatalı Ürün ile Ürün Güvenliği ve Teknik Düzenlemeler Kanunu Gereğince Uygunsuzluk Kavramının Karşılaştırılması
135
II. HAKLI OLARAK BEKLENEN GÜVENLİK KAVRAMI VE DEĞERLENDİRİLMESİNDE DİKKATE ALINACAK KISTASLAR
136
A. Haklı Olarak Beklenen Güvenlik Kavramı
136
B. Haklı Güvenlik Beklentisinin Tespitinde Esas Alınacak Kişi
137
C. Haklı Olarak Beklenen Güvenlik Kavramının Değerlendirilmesinde Dikkate Alınabilecek Kıstaslar
139
1. Ürünün Dış Görünümü
140
2. Ürünün Piyasaya Sunumu
140
3. Ürünün Kendine Özgü Riskleri
141
4. Ürünün Makul Kullanım Şekli
144
5. Piyasaya Sürülme Zamanı
148
III. UYGUNSUZ ÜRÜN KAVRAMININ DEĞERLENDİRİLMESİ
149
A. Uygunsuz Ürün Kavramının Değerlendirilmesinde Dikkate Alınacak Kıstaslar
149
B. Uygunsuz Ürünü Gözleme ve Geri Çağırma Yükümlülüğü
151
IV. HATANIN VE UYGUNSUZLUĞUN İSPATI
152
B. Uygunsuzluğun İspatı
154
I. ZARAR KAVRAMI, TANIMI VE TÜRLERİ
154
A. Zarar Kavramı ve Tanımı
155
1. Zarar Kavramını Açıklayan Görüşler
155
a. Somut (Tabii) Zarar Görüşü
155
B. Malvarlığı ile Zarar Arasındaki İlişki
156
1. Fiilî Zarar– Yoksun Kalınan Kâr– Normatif Zarar
158
a. Fiilî Zarar– Yoksun Kalınan Kâr
158
aa. Bedensel Zarardan Kaynaklı Olup Malvarlığı Eksilmesine Yol Açmayan Zararlar
159
bb. Nesnenin Maddi Varlığından Bağımsız Olarak Sürüm Değerinin Azalması
160
cc. Nesnenin Kullanım Olanağından Yoksun Kalma
160
dd. Boş Zamandan veya Tatil Yapma İmkânından Yoksun Kalma
160
2. Doğrudan, Dolaylı ve Yansıma Zarar
161
a. Doğrudan ve Dolaylı Zarar
161
II. ÜRÜN SORUMLULUĞU KAPSAMINA GİREN ZARARLAR
162
A. 85/374 sayılı Ürün Sorumluluğu Yönergesi Kapsamında Zarar Kavramı ve Zarar Görenler
162
2. Sorumluluğun Sınırları
162
3. 85/374 sayılı Ürün Sorumluluğu Yönergesi ile ABD Hukuku’na Göre Sorumluluk Sınırlarının Karşılaştırılması
165
1. Hatalı Ürün Kendisi Dışında Bir Mala Zarar Vermiş Olmalı
166
2. Zarar 500 Euro’dan Düşük Olmamalı
167
3. Zarar Görenin Malları, Kişisel Kullanım veya Tüketim Amacı Taşıyan Mallar Olmalı
171
D. 4077 Sayılı Tüketici Kanunu Kapsamında Zarar Kavramı ve Zarar Görenler
174
1. 4077 sayılı Tüketici Kanunu’na Göre Zarar
174
E. Ürün Güvenliği ve Teknik Düzenlemeler Kanunu’na Göre Zarar ve Zarar Görenler
177
2. Ürün Güvenliği ve Teknik Düzenlemeler Kanunu’na göre Zarar
178
a. Kişiye Verilen Zarar
178
aa. Ölüm Hâlinde Ortaya Çıkan Zararlar
179
aaa. Cenaze Giderleri
179
bbb. Haksız Fiil Sonucu Ölüm Hemen Meydana Gelmemişse Tedavi Giderleri ve Çalışma Gücünün Tamamen ve Kısmen Kaybedilmesinden Doğan Kayıplar
179
ccc. Ölenin Desteğinden Yoksun Kalanın Uğradığı Kayıplar
179
bb. Bedensel Zararlar
180
aaa. Tedavi Giderleri
180
ccc. Çalışma Gücünün Azalmasından ya da Yitirilmesinden Doğan Kayıplar
181
ddd. Ekonomik Geleceğin Sarsılmasından Doğan Kayıplar
182
b. Mala Verilen Zararlar
183
3. Ürün Güvenliği ve Teknik Düzenlemeler Kanunu’na Göre Zarar Gören
185
III. ÜRÜN SORUMLULUĞUNDAN DOĞAN TAZMİNATTAN İNDİRİM SEBEPLERİ
185
A. Zarar Görenin Kusuru
186
B. Zararın, Zarar Görenin Sorumluluğundaki Bir Kişinin Kusurundan Kaynaklanmış Olması
188
1. Zarar Görenin Adam Çalıştıran Sıfatı Nedeniyle Sorumluluğundaki Kişiler
188
2. Zarar Gören Tüzel Kişilerin Sorumlu Olduğu Kişiler
189
3. Zarar Görenin Yardımcı Kişileri
189
4. Zarar Görenin Sorumlu Olduğu Kişi Kapsamına Girmeyen Kişiler
191
§3. ÜRÜN SORUMLULUĞUNDA NEDENSELLİK BAĞI UNSURU
194
I. NEDENSELLİK BAĞINA GENEL BAKIŞ
194
B. Uygun Nedensellik Bağı Teorisi
195
II. 85/374 SAYILI ÜRÜN SORUMLULUĞU YÖNERGESİ KAPSAMINDA NEDENSELLİK BAĞI
197
III. 85/374 SAYILI ÜRÜN SORUMLULUĞU YÖNERGESİ KAPSAMINDA NEDENSELLİK BAĞININ İSPATI
198
B. Nedensellik Bağının İspatı
198
IV. AVRUPA BİRLİĞİ ADALET DİVANI KARARINA GÖRE ÜRÜN SORUMLULUĞUNDA NEDENSELLİK BAĞININ DEĞERLENDİRİLMESİ
203
V. ÜRÜN GÜVENLİĞİ VE TEKNİK DÜZENLEMELER KANUNU KAPSAMINDA NEDENSELLİK BAĞI
209
A. Nedensellik Bağı ile Kusurun Karşılaştırılması
210
B. Birden Fazla Sebebin Varlığı Hâlinde Nedensellik Bağı
210
2. Yarışan Nedensellik
210
3. Seçimlik Nedensellik
211
C. Nedensellik Bağının Kesilmesi
211
2. Zarar Görenin Kusuru
213
3. Üçüncü Kişinin Kusuru
213
D. Ürün Sorumluluğunda Nedensellik Bağı Açısından Özel Durumlar
214
§4. MÜTESELSİL SORUMLULUK
216
I. MÜTESELSİL SORUMLULUĞA GENEL BAKIŞ
216
II. SORUMLULUĞUN MÜTESELSİL OLMASININ GETİRDİĞİ ÖZELLİKLER
218
A. Zarar Görenin Dilediği Sorumluya Başvurabilmesi
218
B. Sorumluların, Zarar Görene Karşı Ürün Sorumluluğu Kapsamına Giren Tazminatın Tamamından Sorumlu Olması
218
C. Zarardan Her Bir Sorumlunun Kendisine İlişkin Savunmaları İleri Sürebilmesi
218
1. Sorumlulardan Herhangi Birine Karşı Zamanaşımı Kesilirse Diğer Sorumlulara Karşı da Kesilmesi
218
2. Tazminat Borcunun, Tazminat Sorumlularından Herhangi Biri Hakkında Tamamen ya da Kısmen Sona Ermesi Durumunda Aynı Miktarda Diğerleri Yönünden de Sona Ermesi
220
3. Tazminat Sorumlularının Birbirine Rücu Hakları
220
III. ARA DEĞERLENDİRME
221
SORUMLULUKTAN KURTULUŞ SEBEPLERİ,
SORUMSUZLUK SÖZLEŞMELERİ VE ZAMANAŞIMI
§1. SORUMLULUKTAN KURTULUŞ SEBEPLERİ
225
I. 85/374 SAYILI ÜRÜN SORUMLULUĞU YÖNERGESİ’NE GÖRE SORUMLULUKTAN KURTULUŞ SEBEPLERİ
225
A. Ürünün Piyasaya Sürülmemiş Olması
226
B. Ürünün Piyasaya Sürülme Anında Hatasız Olduğunun veya Hatanın Sonradan Meydana Geldiğinin İspatı
228
C. Ürünün Üretilmesinin veya Dağıtımının Ticari ya da Mesleki Nedenlere Dayalı Olmaması
231
1. Gelişim Riski Kavramı
234
2. En Son Bilinen Bilimsel ve Teknik Bilgi
235
F. Ham Madde ve Ara Mal Üreticilerinin Sorumluluktan Kurtulması
240
II. ÜRÜN GÜVENLİĞİ VE TEKNİK DÜZENLEMELER KANUNU’NA GÖRE SORUMLULUKTAN KURTULUŞ SEBEPLERİ
241
A. Ürünün Piyasaya Arz Edilmemesi
241
B. Uygunsuzluğun Dağıtıcının veya Üçüncü Bir Tarafın Ürüne Müdahalesinden veya Kullanıcıdan Kaynaklanması
244
III. ÜRÜN GÜVENLİĞİ VE TEKNİK DÜZENLEMELER KANUNU’NDA DÜZENLENMEYEN SORUMLULUKTAN KURTULUŞ SEBEPLERİ
248
§2. ÜRÜN SORUMLULUĞUNA İLİŞKİN SORUMSUZLUK SÖZLEŞMELERİ
250
I. ZAMANAŞIMI VE HAK DÜŞÜRÜCÜ SÜRE KAVRAMLARINA GENEL BAKIŞ
252
II. 85/374 SAYILI ÜRÜN SORUMLULUĞU YÖNERGESİ KAPSAMINDA ZAMANAŞIMI VE HAK DÜŞÜRÜCÜ SÜRE
254
A. Zamanaşımı ve Hak Düşürücü Sürelerin Düzenleniş Şekli
254
B. Avrupa Komisyonu’nun Üst Süreye İlişkin Değerlendirmeleri
258
C. Avrupa Birliği Adalet Divanı’nın Üst Süreye İlişkin Değerlendirmeleri
259
D. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Üst Süre Sınırına İlişkin Görüşü
263
III. 4077 SAYILI TÜKETİCİ KANUNU VE AYIPLI MAL YÖNETMELİĞİ’NDE ZAMANAŞIMI VE HAK DÜŞÜRÜCÜ SÜRE
263
IV. ÜRÜN GÜVENLİĞİ VE TEKNİK DÜZENLEMELER KANUNU’NA GÖRE ZAMANAŞIMI
264
V. CEZA ZAMANAŞIMI SÜRESİNİN ÜRÜN GÜVENLİĞİ VE TEKNİK DÜZENLEMELER KANUNU’NDAN KAYNAKLANAN TAZMİNAT TALEPLERİNE UYGULANABİLMESİ
268
VI. ARA DEĞERLENDİRME
270
DİĞER SORUMLULUK TÜRLERİ İLE KARŞILAŞTIRILMASI
I. TÜRK BORÇLAR HUKUKU’NDA SORUMLULUK SEBEPLERİNİN YARIŞMASI
273
II. ÜRÜN SORUMLULUĞU İLE KUSUR SORUMLULUĞUNUN KARŞILAŞTIRILMASI
275
III. ÜRÜN SORUMLULUĞU İLE ADAM ÇALIŞTIRANIN SORUMLULUĞUNUN KARŞILAŞTIRILMASI
279
A. Adam Çalıştıranın Sorumluluğuna Genel Bakış
279
B. Ürün Sorumluluğu Kapsamına Giren Zararların Adam Çalıştıranın Sorumluluğuna Dayalı Olarak Talep Edilebilmesi
280
C. Konuya İlişkin İlke Kararlarının Değerlendirilmesi
281
1. Fritöz Olayı Kararı
281
2. Menfez Çerçevesi Olayı Kararı
282
3. Dişçi Koltuğu Olayı Kararı
282
VI. ÜRÜN SORUMLULUĞU İLE ORGANİZASYON SORUMLULUĞUNUN KARŞILAŞTIRILMASI
283
A. Organizasyon Sorumluluğuna Genel Bakış
283
B. Organizasyon Sorumluluğunun Özel Şartları
283
1. Zarar, Adam Çalıştıranın İşletme Faaliyetleri Nedeniyle Meydana Gelmeli
283
2. Adam Çalıştıran, Sorumluluktan Kurtuluş Sebebinin Gerçekleştiğini İspat Edememiş Olmalı
286
3. Gerçekleşen Zarar ile İhlal Edilen Objektif Özen Yükümlülüğü Arasında Nedensellik Bağı Olmalı
286
C. Hatalı Üründen Doğan Zararların Organizasyon Sorumluluğuna Göre Tazmin Edilebilmesi
286
V. ÜRÜN SORUMLULUĞU İLE YAPI MALİKİNİN SORUMLULUĞUNUN KARŞILAŞTIRILMASI
288
A. Yapı Malikinin Sorumluluğu
288
B. Yapı Malikinin Sorumluluğunun Şartları
290
1. Üçüncü Kişi Zarara Uğramış Olmalı
290
2. Sorumlu, Binanın veya Diğer Yapı Eserinin Maliki Olmalı
290
C. Yapı Malikinin Sorumluluğu ile Taşınmaz Malikinin Sorumluluğunun Şartlarının Karşılaştırılması
292
D. Hatalı Üründen Doğan Zararların Yapı Malikinin Sorumluluğuna Göre Tazmin Edilebilmesi
293
VI. ÜRÜN SORUMLULUĞU İLE TEHLİKE SORUMLULUĞUNUN KARŞILAŞTIRILMASI
293
A. Tehlike Sorumluluğu
293
B. Tehlike Sorumluluğunun Şartları
295
1. Önemli Ölçüde Tehlike Arz Eden Bir İşletme Faaliyeti Bulunmalı
295
2. İşletme Faaliyeti Nedeniyle Zarar Doğmuş Olmalı
296
3. İşletme Faaliyeti ile Zarar Arasında Nedensellik Bağı Bulunmalı
296
C. Hatalı Üründen Doğan Zararların Tehlike Sorumluluğuna Göre Tazmin Edilebilmesi
296
VII. ÜRÜN SORUMLULUĞU İLE SATICININ AYIPTAN DOĞAN SORUMLULUĞUNUN KARŞILAŞTIRILMASI
297
A. Satıcının Ayıptan Doğan Sorumluluğu ve Hukuki Niteliği
298
B. Satıcının Ayıptan Doğan Sorumluluğunun Şartları
298
1. Ayıptan Doğan Sorumluluğun Maddi Şartları
298
a. Satılan Şey Ayıplı Olmalı
298
b. Alıcı Bu Ayıbı Bilmemeli
299
2. Ayıptan Doğan Sorumluluğun Şekli Şartları
300
C. Uygunsuz Üründen Doğan Zararların Satıcının Ayıptan Doğan Sorumluluğuna Göre Tazmin Edilebilmesi
300
VIII. ARA DEĞERLENDİRME
304