Türk Hukuk Sisteminde Önleme Araması

Hukuk devletinde, idarenin başlıca yükümlülüklerinden biri bireylerin güven içerisinde yaşamalarını temin etmektir. Bu kapsamda idare, suçun işlenme anından önce ve sonra bireylerin özgürlük alanına müdahale teşkil eden bir takım araçlara başvurarak bu güven ortamının devam etmesini sağlamaya çalışmaktadır. Toplumu oluşturan bireylerin özel veya aile hayatına, vücut veya konut dokunulmazlığı gibi haklarına doğrudan müdahale teşkil eden arama kavramı bu araçlardan en önemlilerinden biridir. Arama ise kendi içerisinde ikili bir ayrıma tabi olmaktadır. Suç işlendikten sonra, ortada bir suç şüphesinin bulunduğu durumda adli arama söz konusu olmakta iken, suç işlenmeden önce suçun engellenmesi amacıyla arama yapılmak istendiği takdirde önleme araması gündeme gelmektedir.

Araştırmamızın konusunu suç işlenmeden önce gündeme gelen önleme araması oluşturmaktadır. Önleme araması Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, Adli ve Önleme Aramaları Yönetmeliği ile Polis Vazife ve Salahiyeti Kanunu gibi bir çok ulusal ve uluslararası mevzuat içerisinde doğrudan veya dolaylı olarak kendisine yer bulmaktadır. Önleme aramasına ilişkin başlıca düzenlemelerden olan AÖAY'nin 19. maddesinin birinci fıkrası uyarınca önleme araması "milli güvenlik ve kamu düzeninin, genel sağlık ve genel ahlakın veya başkalarının hak ve hürriyetlerinin korunması, suç işlenmesinin önlenmesi, taşınması veya bulundurulması yasak olan her türlü silah, patlayıcı madde veya eşyanın tespiti" amaçlarıyla yapılmaktadır.