Şekil ve Tablo Listesi
19
İKİNCİ BÖLÜM:ÇOK ULUSLU ŞİRKETLER VETRANSFER FİYATLANDIRMASININ GENEL ESASLARI
2. ÇOK ULUSLU ŞİRKETLER VE TRANSFER FİYATLANDIRMASININ GENEL ESASLARI
23
2.1. Çok Uluslu Şirket (Multinational Corporation) Kavramı
23
2.2.1. Çok Uluslu Şirketler Küreselleşme İlişkisi
25
2.2.2. Çok Uluslu Şirketlerin Uluslararası Ticarete Etkisi
26
2.2.3. Çok Uluslu Şirketler ve Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları
28
2.2.4. Çok Uluslu Şirketlerin Vergi Sistemlerine Etkisi
30
2.3. Transfer Fiyatlandırması (Transfer Pricing) Kavramı
32
2.3.1. Transfer Fiyatlandırması Tarihçesi
33
2.3.2. Transfer Fiyatlandırmasının İşleyişi
35
2.3.2.1. Bir Miktar Vergi Ödeme
37
2.3.2.2. Hiç Vergi Ödememe
38
2.3.2.3. Vergi Geri Ödemesi Sağlama
38
2.3.4. Transfer Fiyatlandırmasının Önemi
39
2.3.4.1. Uluslararası Transfer Fiyatlandırmasının Vergi İdareleri Tarafından İncelenmesi
41
2.3.4.1.1. Ülkeler Arası İhtilaf Nedeni Olarak Transfer Fiyatlandırması
42
2.3.4.2. Uluslararası Pazarda Şirket Birimleri Arasında Transfer
43
2.3.4.3. Bölümlendirme ve Özerklik
44
2.3.4.4. İlişkili Taraf İşlemleri ve Raporlama Unsuru
44
2.4. Transfer Fiyatlandırması Manipülasyonu
45
2.4.1. Transfer Fiyatlandırması Vergi Peçelemesi İlişkisi
45
2.4.2. Transfer Fiyatlarında Manipülasyonun Amaçları
47
2.4.2.1. Vergisel Amaçlar
49
2.4.2.1.1. Vergi Sonrası Global Karın Maksimize Edilmesi
50
2.4.2.1.2. Stopaja Tabi Ödemelerde Matrahın Gizlenmesi veya Daraltılması
50
2.4.2.1.3. Gümrük Vergileri ve Kotalardan Sakınmak
51
2.4.2.1.4. Vergi İadesi Alımında Manipülasyon
51
2.4.2.1.5. Maliyet Bedellerinin Paylaşımı Yoluyla Vergi Yükünün Azaltılması
52
2.4.2.2. Yönetimsel Amaçlar
52
2.4.2.3. Uluslararası Amaçlar
53
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM:TRANSFER FİYATLANDIRMASINA İLİŞKİNOECD DÜZENLEMELERİ
3. TRANSFER FİYATLANDIRMASINA İLİŞKİN OECD DÜZENLEMELERİ
55
3.2. Transfer Fiyatlandırmasına İlişkin OECD Çalışmaları
56
3.2.1. Emsallere Uygunluk İlkesi (The Arm’s Length Principle)
59
3.2.1.1. İlkenin Uygulanmasına İlişkin Önemli Hususlar
62
3.2.2.2. Emsallerine Uygunluk İlkesinin Uygulamasında İzlenecek Yaklaşımlar
64
3.2.2.2.1. Karşılaştırılabilirlik Analizi
64
3.2.2.2.1.1. Karşılaştırılabilirliğin İncelenme Nedenleri
64
3.2.2.2.1.2. Karşılaştırılabilirliği Belirleyen Unsurlar
65
3.2.2.2.1.2.1. Mal veya Hizmetlerin Özellikleri
66
3.2.2.2.1.2.2. Fonksiyonel Analiz
67
3.2.2.2.1.2.3. Pazardaki Ekonomik Koşullar
70
3.2.2.2.1.2.4. Sözleşme İlkeleri
71
3.2.2.2.1.2.5. İş Stratejileri
72
3.2.2.2.2. Emsal Kıyaslamasına Konu İşlemin Tanımlanması
73
3.2.2.2.3. Ayrı veya Birleşik İşlemlerin Değerlendirilmesi
74
3.2.2.2.4. Emsal Bedel Aralığı
75
3.2.2.2.5. Birden Fazla Yılı Kapsayan Verinin Kullanılması
77
3.2.2.2.7. Hükümet Politikalarının Etkisi
78
3.2.2.2.8. Kasıtlı Mahsuplaşmalar
79
3.2.2.2.9. Gümrük Değerlerini Kullanma
79
3.3. Emsallere Uygunluk İlkesini Uygulayabilmek İçin Geliştirilen Yöntemler
80
3.3.1. Transfer Fiyatlandırması Yöntemlerinin Uygulanabilmesine İlişkin Genel Koşullar
81
3.3.2. OECD Transfer Fiyatlandırması Yöntemleri
81
3.3.2.1. Geleneksel İşlem Yöntemleri
82
3.3.2.1.1. Karşılaştırılabilir Kontrol Dışı Fiyat Yöntemi (Comparable Uncontrolled Price Method)
82
3.3.2.1.2. Yeniden Satış Fiyat Yöntemi (Resale Price Method)
83
3.3.2.1.3. Maliyet Artı Yöntemi (Cost Plus Method)
85
3.3.2.2. İşlemsel Kâr Yöntemleri (Transactional Profit Methods)
87
3.3.2.2.1. Kâr Bölüşüm Yöntemi (Profit Split Method)
88
3.3.2.2.2. İşleme Dayalı Net Kâr Marjı Yöntemi (Transactional Net Margin Method)
91
3.3.2.3. Emsallere Uygunluk Prensibini Uygulamayan Yöntemler: Global Bölüşüm Formülü (Global Formulary Apportionment)
92
3.3.2.3.1. Yöntemin Açıklanması
92
3.3.2.3.2. Emsallere Uygunluk İlkesi ile Karşılaştırma
93
3.4. Emsallere Uygunluk İlkesine Teorik Alternatif Oluşturmada Güncel Gelişmeler ve Yöntemlerin Genel Değerlendirmesi
95
3.5. Transfer Fiyatlamasına Uygunluk Düzenlemeleri ve Cezalar
96
3.5.1. Transfer Fiyatlamasına Uygunluk Düzenlemeleri
96
3.5.1.1. İnceleme Usulleri
97
3.5.1.3. Belgelendirme
99
3.6. Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi ve Uyuşmazlıkların Çözümü İçin Geliştirilen Yöntemler
101
3.6.1. Çifte Vergilendirme Kavramı
102
3.6.2. OECD’nin Çifte Vergilendirmenin Önlenmesine İlişkin Çalışmaları
102
3.6.2.1. Karşılıklı Anlaşma Usulü ve Karşı Düzeltmeler (Mutual Agreement Procedure and Collerative Adjustments)
105
3.6.2.1.1. Karşılıklı Anlaşma Usulü (Mutual Agreement Procedure)
105
3.6.2.1.2. Karşı Düzeltmeler (Correleative Adjustments)
106
3.6.2.1.3. Karşı Düzeltme ve Karşılıklı Anlaşma Usulleriyle İlgili Sorunlar
107
3.6.2.1.3.1. Zamanaşımı Süreleri
107
3.6.2.1.3.2. Karşılıklı Anlaşma Usullerinin Süresi
108
3.6.2.1.3.3. Vergi Mükellefinin İştiraki
108
3.6.2.1.3.4. İkincil Tarhiyatlar
108
3.6.2.2. Eş Zamanlı Vergi İncelemeleri
109
3.6.2.3. Güvenli Limanlar (Safe Harbours)
110
3.6.2.3.1. Güvenli Limanları Kullanmanın Faydaları
110
3.6.2.3.2. Güvenli Limanları Kullanmanın Yol Açtığı Problemler
111
3.6.2.4. Peşin Fiyatlandırma Anlaşmaları (Advance Pricing Agreements)
111
3.6.2.4.1. Peşin Fiyatlandırma Anlaşması Uygulamasının Hukuki ve İdari Dayanakları
112
3.6.2.4.2. Peşin Fiyatlandırma Anlaşmalarının Avantaj ve Dezavantajları
114
3.6.2.4.2.1. Avantajlar
114
3.6.2.4.2.2. Dezavantajlar
114
3.6.2.4.3. Peşin Fiyatlandırma Anlaşmasına İlişkin Önemli Hususlar
116
3.6.2.4.4. Peşin Fiyatlandırma Anlaşmasının Vergi İdaresi Tarafından İzlenmesi
118
3.6.2.4.5. Peşin Fiyatlandırma Anlaşmasına İhtiyaç Duyulan Durumlar
119
3.6.2.4.6. Tek ve Çok Taraflı Anlaşmalar ve Karşılaştırılması
119
3.6.2.4.7. Peşin Fiyatlandırma Anlaşmalarında Dokümantasyon
120
3.7. Tahkim (Arbitration)
121
3.8. Gayri Maddi Varlıklara İlişkin Hükümler
123
3.8.1. Gayri Maddi Varlık Kavramı
123
3.8.2. Ticari Gayri Maddi Varlıklar
124
3.8.3. Gayri Maddi Varlıklarda Emsal Bedel Prensibinin Uygulanması
124
3.9. Grup İçi Hizmetlerle İlgili Özellikli Durumlar
128
3.9.1. Grup İçi Hizmet Varlığının Tespiti
130
3.9.2. Grup İçi Hizmetin Emsal Bedel Prensibine Uygunluğu
130
3.9.3. Grup İçi Hizmetlerde Emsallere Uygun Bedelin Tespitinde Uygulanabilecek Yöntemler
131
3.9.3.1. Doğrudan Ücretlendirme Methodu
131
3.9.3.2. Gider Bölüşüm Methodu
132
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM:TRANSFER FİYATLANDIRMASINA İLİŞKİNDİĞER ULUSLARARASI DÜZENLEMELER
4. TRANSFER FİYATLANDIRMASINA İLİŞKİN DİĞER ULUSLARARASI DÜZENLEMELER
133
4.1. Transfer Fiyatlandırmasına İlişkin ABD Çalışmaları
133
4.1.1. ABD’de Transfer Fiyatlandırması Düzenlemesi Tarihçesi
133
4.1.2. ABD’de Transfer Fiyatlandırmasına İlişkin Yasal Düzenlemeler
134
4.1.3. Emsallere Uygunluk (Arm’s Length) Standardı
136
4.1.4. En İyi Yöntem Kuralı (The Best Method Rule)
137
4.1.5. Karşılaştırılabilirlik Analizi
138
4.1.5.1. Karşılaştırılabilirliği Belirleyen Unsurlar
139
4.1.6. Emsal Bedel Aralığı
139
4.1.7. Transfer Fiyatlandırması Yöntemleri
140
4.1.7.1. Karşılaştırılabilir Kontrol Dışı Fiyat Yöntemi (Comparable Uncontrolled Price Method)
142
4.1.7.2. Yeniden Satış Fiyat Yöntemi (Resale Price Method)
144
4.1.7.3. Maliyet Artı Yöntemi (Cost Plus Method)
145
4.1.7.4. İşleme Dayalı Kâr Yöntemleri (Transactional Profit Methods)
146
4.1.7.4.1. Kâr Bölüşüm Yöntemi (Profit Split Method)
146
4.1.8. Yöntemlerin Genel Değerlendirmesi
147
4.1.9. ABD’de İspat Yükü Kuralları
147
4.1.10. ABD Ceza Sistemi
147
4.1.10.1. Ceza Oranları
149
4.1.10.2. Ceza Sınırları (Penalty Thresholds)
149
4.1.10.3. Önemli Büyüklükteki Hatalı Değer Beyanında Ceza Sınırları (Penalty Thresholds of Gross Valuation Missstatement)
150
4.1.10.4. Cezaların Uygulama İstisnaları
150
4.1.11. Güvenli Limanlar
151
4.1.12. Peşin Fiyatlandırma Anlaşmaları Uygulaması
152
4.1.12.1. Sistemin İşleyişi
154
4.1.13. Gayri Maddi Kıymetlerin Transferi
155
4.2. Avrupa Birliği Düzenlemeleri
157
4.2.1. Transfer Fiyatlandırması Manipülasyonu ve Çifte Vergilendirmeyi Önlemeye Yönelik Düzenlemeler
157
4.2.2. Tahkim Anlaşması
160
4.3. Bazı Ülkelerde Transfer Fiyatlandırması Düzenlemeleri
162
4.4.7. Çin Halk Cumhuriyeti
165
4.5. Birleşmiş Milletler Çifte Vergilendirme Anlaşma Modeli
165
4.6. Pasifik Vergi İdareleri Birliğinin Dokümantasyon Önerisi
166
BEŞİNCİ BÖLÜM:TÜRKİYE’DE TRANSFER FİYATLANDIRMASI UYGULAMASI
5. TÜRKİYE’DE TRANSFER FİYATLANDIRMASI UYGULAMASI
169
5.2. Kurumlar Vergisi Kapsamında Çok Uluslu Şirketlerin Vergilendirilmesine İlişkin Genel Esaslar
171
5.3. Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmaları
174
5.4. Mülga 5422 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nda Yer Alan Düzenlemeler
176
5.4.1. Örtülü Sermaye Müessesesi
176
5.4.2. Örtülü Kazanç Müessesesi
177
5.5. 5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nda Transfer Fiyatlandırması ile İlgili Yasal Düzenlemeler
179
5.5.1. Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Örtülü Kazanç Dağıtımı ve Örtülü Sermaye
180
5.5.1.1. Örtülü Sermaye Müessesesi
181
5.5.1.2. Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Örtülü Kazanç Dağıtımı Müessesesi
181
5.5.1.3. Mülga 5422 sayılı KVK ile 5520 sayılı KVK’nın Örtülü Kazanç Dağıtımı ile İlgili Hükümlerinin Karşılaştırılması
184
5.6. Transfer Fiyatlandırmasında İlişkili Kişi
187
5.6.1. Kurumlar Açısından İlişkili Sayılan Kişiler
191
5.6.1.1. Kurumların Kendi Ortakları
191
5.6.1.2. Kurumların veya Ortaklarının İlgili Bulunduğu Gerçek Kişi veya Kurum
191
5.6.1.3. Kurumun veya Ortaklarının İdaresi, Denetimi veya Sermayesi Bakımından Doğrudan veya Dolaylı Olarak Bağlı Bulunduğu ya da Nüfuzu Altında Bulundurduğu Gerçek Kişi veya Kurumlar
192
5.6.1.4. Ortakların Eşleri
194
5.6.1.5. Ortakların veya Eşlerinin Üstsoy ve Altsoyu, Üçüncü Derece Dahil Yansoy Hısımları ve Kayın Hısımları
194
5.6.1.6. Bakanlar Kurulu'nca İlan Edilen Ülke ve Bölgelerdeki Kişiler
194
5.6.2. İlişkili Kişi Açıklamalarına İlişkin Türkiye Muhasebe Standardı (TMS 24)
194
5.6.2.1. İlişkili Kişi Açıklamalarına İlişkin TMS’da Son Düzenlemeler
195
5.7. Emsallere Uygunluk İlkesi
197
5.7.1. Emsallere Uygun Fiyat veya Bedelin Tespitinde Yöntem Sırası
199
5.7.1.2.1. Dış Emsal Tespitinde Kullanılan Uluslararası Veri Tabanları
202
5.7.1.2.2. Yabancı Emsal
204
5.7.1.3. Kanuni Emsal
205
5.7.1.5. Emsal Fiyat Aralığı
206
5.8. Transfer Fiyatlandırmasında Karşılaştırılabilirlik Analizi
206
5.8.1. Karşılaştırılabilirlik Analizinde Dikkate Alınacak Unsurlar
207
5.8.1.1. Mal ve Hizmetlerin Özellikleri
207
5.8.1.2. İşlev Farklılıkları
208
5.8.1.3. Ekonomik Koşullar
209
5.8.1.4. İş Stratejileri
210
5.8.2. Karşılaştırılabilirlik Analizinde İşlem Düzeltimi
211
5.9. Transfer Fiyatlandırması Yöntemleri
213
5.9.1. Karşılaştırılabilir Fiyat Yöntemi
213
5.9.2. Maliyet Artı Yöntemi
215
5.9.3. Yeniden Satış Fiyatı Yöntemi
217
5.9.4. Diğer Yöntemler
218
5.9.4.1. Kâr Bölüşüm Yöntemi
218
5.9.4.2. İşleme Dayalı Net Kâr Marjı Yöntemi
223
5.10. Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı ile Anlaşma Usulü (Peşin Fiyatlandırma Anlaşmaları)
226
5.10.1. Ön Değerlendirme
229
5.10.3. Anlaşmanın Kabulü veya Reddi
230
5.10.4. Peşin Fiyatlandırma Anlaşmasının Yenilenmesi
230
5.10.5. Anlaşmanın Revize Edilmesi
231
5.10.6. Anlaşmanın İptali
232
5.10.7. Peşin Fiyatlandırma Anlaşmasına İlişkin Belgelendirme
233
5.11. Gayri Maddi Hakların Transfer Fiyatlandırmasına Konu Edilmesi
234
5.11.1. Gayri Maddi Haklarda Emsallere Uygunluk İlkesi
234
5.11.2. Gayri Maddi Haklarda Emsallere Uygun Bedelin Tespitinde Uygulanacak Yöntemler
235
5.12. Grup İçi Hizmetler ve Transfer Fiyatlandırması
236
5.13. Transfer Fiyatlandırmasında Belgelendirme ve Rapor
236
5.13.1. Yıllık Belgelendirme
237
5.13.2. Transfer Fiyatlandırması Raporu
237
5.14. Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Örtülü Kazanç Dağıtımının Tespiti Sonucunda Yapılacak İşlemler ve Karşı Kurum Düzeltmesi
240
5.14.1. Kâr Dağıtım Stopajı
242
5.14.1.1. Tam Mükellef Kurumların Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Örtülü Kazanç Dağıtması Durumunda Stopaj
242
5.14.1.1.1. Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Örtülü Kazanç Dağıtılan Kişinin Tam Mükellef Kurum Olması Durumunda Stopaj
242
5.14.1.1.2. Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Örtülü Kazanç Dağıtılan Kişinin Tam Mükellef Gerçek Kişi, Gelir veya Kurumlar Vergisi Mükellefi Olmayanlar veya Bu Vergiden Muaf Olanlar Olması Durumunda Stopaj
243
5.14.1.1.3. Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Örtülü Kazanç Dağıtılan Kişinin Dar Mükellef Gerçek Kişi, Türkiye’de İşyeri veya Daimi Temsilciliği Olmayan Dar Mükellef Kurum Olması Durumunda Stopaj
243
5.14.1.1.4. Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Örtülü Kazanç Dağıtılan Kişinin Türkiye’de İşyeri veya Daimi Temsilciliği Olan Dar Mükellef Kurum Olması Durumunda Stopaj
243
5.14.1.2. Dar Mükellef Kurumların Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Örtülü Kazanç Dağıtması Durumunda Stopaj
244
5.14.2. Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Örtülü Kazanç Dağıtımında Düzeltme İşlemleri
244
5.14.2.1. Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Örtülü Kazanç Dağıtımında Karşı Kurum Düzeltmesi
244
5.14.2.2. Hesap Dönemi İçinde Yapılan Düzeltme İşlemleri
247
5.14.2.3. Hesap Dönemi Kapandıktan Sonra Yapılan Düzeltme İşlemleri
247
5.14.2.4. Zamanaşımı Süresi İçerisinde Yapılan Düzeltme İşlemleri
248
5.14.2.5. Vergi İncelemesi Halinde Birden Fazla Eleştiri Konusu Olması Durumunda Düzeltme
248
5.15. Ödünç Para Alma ve Verme İşlemlerinde Örtülü Sermaye ve Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Örtülü Kazanç Dağıtımı Müesseseleri
249
5.16. Katma Değer Vergisi Kanunu ve Kurumlar Vergisi Kanunları Çerçevesinde Tespit Edilen Emsal Bedelin Farklı Olması Durumu
255
5.17. Katma Değer Vergisinin Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Örtülü Kazanç Dağıtımı Karşısındaki Durumu
258
5.18. Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Örtülü Kazanç Dağıtımı Hususunda Hazine Zararı Kriteri
261
5.19. Transfer Fiyatlandırması ve Gümrük
266
5.20. Borç -Alacak Notu (Debit-Credit Note)
274
EK 1: Transfer Fiyatlandırması: Dünya Çapında Uygulama ve Düzenlemelerin Gelişimi (1994-2009)
287
EK 2: Yürürlükte Bulunan Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmaları (01.01.2013)
291