Simgeler ve Kısaltmalar
17
2. KAVRAM VE SINIFLANDIRMA BAKIMINDAN VERGİ SUÇ VE CEZALARI, TARİHSEL GELİŞİMİ ÇERÇEVESİNDE TÜRKİYE’DE VERGİ SUÇLARINA İLİŞKİN DÜZENLEMELER VE YAPTIRIMLARI
21
2.1. VERGİ SUÇU KAVRAMI
21
2.1.1. Suç Kavramı ve Suç–Kabahat Ayrımı
21
2.1.2. Vergi Suçu Kavramı ve Vergi Suçu–Vergi Kabahati Ayrımı
23
2.1.3. Vergi Suçlarını Benzer Nitelikteki Suçlardan Ayıran Özellikler
29
2.1.4. Vergi Suçlarının Sınıflandırılması
30
2.2. TÜRKİYE’DE VERGİ SUÇ VE CEZALARINA İLİŞKİN DÜZENLEMELERİN TARİHSEL GELİŞİMİ
32
2.2.1. Vergi Kaçakçılığı Suçlarına İlişkin Düzenlemelerin Tarihsel Gelişimi
32
2.2.1.1. İlk Dönem: 5432 Sayılı Vergi Usul Kanunu Dönemi (15.06.1949–09.01.1961 Tarihleri Arasındaki Durum)
32
2.2.1.2. İkinci Dönem: 213 Sayılı VUK’un Yürürlüğe Girmesi ve VUK’taki İlk Aşama (10.01.1961–28.07.1998 Tarihleri Arasındaki Durum)
33
2.2.1.3. Üçüncü Dönem: 4369 Sayılı Kanun ile VUK’ta Yapılan Önemli Değişiklikler ve Getirdikleri (10.12.1998–07.02.2008 Tarihleri Arası)
36
2.2.1.4. Dördüncü Dönem: 5728 Sayılı Kanun ile 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’na Uyum Amacıyla Getirilen Yenilikler (08.02.2008–01.07.2009 Tarihleri Arası)
37
2.2.1.5. Beşinci Dönem: 5904 Sayılı Kanun ile Yapılan Değişiklikle Ceza Alt Sınırının Artırılması (02.07.2009–30.04.2021 Tarihleri Arası)
38
2.2.1.6. Altıncı Dönem: 7318 Sayılı Kanun ile Yapılan Değişiklikle VUK’un 359. Maddesine “ç” Fıkrasının Eklenmesi (30.04.2021–14.04.2022 Tarihleri Arası)
38
2.2.1.7. Yedinci Dönem: 7394 sayılı Kanun ile Ceza Üst Sınırlarının Artırılması, Zincirleme Suç ve Etkin Pişmanlık Düzenlemelerinin Getirilmesi (15.04.2022 Tarihi ve Sonrası)
40
2.2.2. Diğer Vergi Suçlarına İlişkin Düzenlemelerin Tarihsel Gelişimi
43
2.2.2.1. İlk Dönem: 5432 Sayılı Vergi Usul Kanunu Dönemi (15.06.1949–09.01.1961 Tarihleri Arası)
43
2.2.2.2. İkinci dönem: 213 sayılı VUK’un Yürürlüğe Girmesi ve 5728 Sayılı Kanun ile Yapılan Değişikliklere Kadar Geçirdiği Aşamalar (10.01.1961–07.02.2008 Tarihleri Arasındaki Durum)
43
2.2.2.3. Üçüncü Dönem: 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’na Uyum Amacıyla Getirilen Yenilikler Sonrası Mevcut Durum (08.02.2008 Tarihi ve Sonrası)
46
3. TÜRK CEZA KANUNU’NUN CEZA SORUMLUĞUNUN ESASLARINA İLİŞKİN GENEL HÜKÜMLERİ
49
3.1. TÜRK CEZA KANUNU’NUN GENEL HÜKÜMLERİNİN ÖZEL CEZA KANUNLARI VE CEZA İÇEREN KANUNLARDAKİ SUÇLAR HAKKINDA UYGULANMASI
49
3.2. TCK’NIN CEZA SORUMLULUĞUNUN ESASLARINA İLİŞKİN GENEL HÜKÜMLERİ
54
3.2.1. Ceza Sorumluluğunun Şahsiliği, Kast, Taksir ve Neticesi Sebebiyle Ağırlaşmış Suç
55
3.2.1.1. Ceza sorumluluğunun şahsiliği
55
3.2.1.4. Netice Sebebiyle Ağırlaşmış Suç
58
3.2.2. Ceza Sorumluluğunu Kaldıran veya Azaltan Nedenler
58
3.2.2.1. Kanunun Hükmü ve Amirin Emri
59
3.2.2.2. Meşru Savunma ve Zorunluluk Hali
59
3.2.2.3. Hakkın Kullanılması ve İlgilinin Rızası
60
3.2.2.4. Sınırın Aşılması
61
3.2.2.5. Cebir, Şiddet, Korkutma ve Tehdit
61
3.2.2.6. Haksız Tahrik
62
3.2.2.8. Yaş Küçüklüğü
63
3.2.2.9. Akıl Hastalığı
64
3.2.2.10. Sağır ve Dilsizlik
65
3.2.2.11. Geçici Nedenler, Alkol ve Uyuşturucu Madde Etkisinde Olma
65
3.2.3.1. TCK’da Yer Alan Teşebbüs Hükümleri
66
3.2.3.2. Suç Yolu ve Suça Teşebbüs
66
3.2.3.3. Teşebbüsün Şartları
69
3.2.3.3.1. Suç İşleme Kastının Olması
69
3.2.3.3.2. Elverişli Hareketlerin İcrasına Başlanması
70
3.2.3.3.3. Failin Elinde Olmayan Nedenlerle Suçun Tamamlanamaması
72
3.2.3.4. Teşebbüs Halinde Ceza Miktarının Belirlenmesi
72
3.2.3.5. Gönüllü Vazgeçme
73
3.2.4.2.1. Müşterek Faillik
75
3.2.4.2.2. Dolaylı Faillik
75
3.2.4.2.4. Yardım Etme
77
3.2.4.2.5. Bağlılık Kuralı
77
3.2.4.2.6. İştirak Halinde İşlenen Suçlarda Gönüllü Vazgeçme
78
3.2.5. Suçların İçtimaı
78
3.2.5.2. Zincirleme Suç
79
4. TÜRK CEZA KANUNU’NUN CEZA SORUMLULUĞUNUN ESASLARINA İLİŞKİN GENEL HÜKÜMLERİ ÇERÇEVESİNDE VERGİ KAÇAKÇILIĞI SUÇLARI
81
4.1. VERGİ KAÇAKÇILIĞI SUÇLARININ CEZA SORUMLULUĞUNUN ESASLARI KAPSAMINDA İNCELENMESİ
81
4.1.1. Hukuki Konu ve Korunan Hukuki Değer
81
4.1.2.2. Vergi Kanunlarına Göre Tutulan veya Düzenlenen ve Saklanma ve İbraz Mecburiyeti Bulunan Defter, Belge ve Kayıtlar
83
4.1.2.2.1. Vergi Kanunlarına Göre Tutulan veya Düzenlenen ve Saklanma ve İbraz Mecburiyeti Bulunan Defterler
83
4.1.2.2.2. Vergi Kanunlarına Göre Tutulan veya Düzenlenen ve Saklanma ve İbraz Mecburiyeti Bulunan Belgeler
85
4.1.2.2.3. Vergi Kanunlarına Göre Tutulan veya Düzenlenen ve Saklanma ve İbraz Mecburiyeti Bulunan Kayıtlar
86
4.1.2.2.4. Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Anlaşması Bulunan Kişilerin Basabileceği Belgeler
87
4.1.2.2.5. Ödeme Kaydedici Cihazlar, Bu Cihazlarla İlgili Belge, Bilgi, Veri ve Kayıtlar
88
4.1.2.2.6. Elektronik Defter, Kayıt ve Belgeler
90
4.1.3.1. Gerçek Kişilerde Fail
94
4.1.3.1.1. Genel Olarak
94
4.1.3.1.2. Küçük ve Kısıtlıların Failliği
95
4.1.3.1.3. Mirasçıların Failliği
96
4.1.3.1.4. Vekil, Çalışan, Mali Müşavir ve Muhasebecilerin Failliği
97
4.1.3.1.5. Adi Ortaklıkta Fail
97
4.1.3.2. Tüzel Kişilerde Fail
98
4.1.3.2.1. Genel Olarak
98
4.1.3.2.2. Kanuni Temsilci ve Vekillerin Failliği
98
4.1.3.2.3. Çalışanların Failliği
99
4.1.4. Mağdur ve Suçtan Zarar Gören
100
4.1.5. Suçun Maddi Unsuru
100
4.1.5.1. Genel Olarak
100
4.1.5.2.1. Hesap ve Muhasebe Hilesi Yapmak
103
4.1.5.2.2. Gerçek Olmayan veya Kayda Konu İşlemlerle İlgisi Bulunmayan Kişiler Adına Hesap Açmak
105
4.1.5.2.3. Çift Defter Tutmak
107
4.1.5.2.4. Defter, Kayıt ve Belgeleri Tahrif Etmek
108
4.1.5.2.5. Defter ve Belgeleri Gizlemek (İbraz Etmemek)
111
4.1.5.2.6. Muhteviyatı İtibariyle Yanıltıcı Belge Düzenlemek
115
4.1.5.2.7. Muhteviyatı İtibariyle Yanıltıcı Belge Kullanmak
118
4.1.5.3.1. Defter, Kayıt ve Belgeleri Yok Etmek, Defter Sayfalarını Yok Ederek Yerine Başka Yapraklar Koymak veya Hiç Yaprak Koymamak
120
4.1.5.3.2. Sahte Belge Düzenlemek
123
4.1.5.3.3. Sahte Belge Kullanmak
125
4.1.5.4.1. Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Anlaşması Bulunan Kişilerin Basabileceği Belgeleri, Bakanlık ile Anlaşması Olmadığı Halde Basmak
126
4.1.5.4.2. Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Anlaşması Bulunmayan Kişilerin Basmış Olduğu Belgeleri Kullanmak
129
4.1.5.5.1. Hazine ve Maliye Bakanlığınca Yetkilendirilmediği Halde, Ödeme Kaydedici Cihaz Mührünü Kaldırmak, Donanım veya Yazılımını Değiştirmek
130
4.1.5.5.2. Ödeme Kaydedici Cihazlara ve Sistemlerine ya da Kayıt Dışı Satışın Önlenmesi İçin Kurulan Elektronik Kontrol ve Denetim Sistemlerine Fiziksel veya Bilişim Yoluyla Müdahale Ederek Kayıtları Engellemek, Değiştirmek veya Silmek
131
4.1.5.5.3. Ödeme Kaydedici Cihazlar ve Sistemleri ya da Kayıt Dışı Satışın Önlenmesi İçin Kurulan Elektronik Kontrol ve Denetim Sistemleri Tarafından Yetkili Kurumlara İletilmesi Gereken Belge, Bilgi veya Verilerin İletilmesini Önlemek veya Gerçeğe Aykırı İletilmesine Sebep Olmak
131
4.1.6. Suçun Manevi Unsuru
132
4.1.7. Ceza Sorumluluğunu Kaldıran ve Azaltan Nedenler
137
4.1.7.1. Zorunluluk (Iztırar) Hali
137
4.1.7.2. Hakkın Kullanılması
137
4.1.7.3. Cebir ve Şiddet, Korkutma ve Tehdit
139
4.1.7.5. Yaş Küçüklüğü
140
4.1.7.6. Akıl Hastalığı, Sağır ve Dilsizlik, Geçici Nedenler, Alkol ve Uyuşturucu Madde Etkisinde Olma
141
4.1.8. Suçun Ortaya Çıkış Biçimleri
141
4.1.8.1.1. Hesap ve Muhasebe Hilesi Yapmak Suçuna Teşebbüs
142
4.1.8.1.2. Gerçek Olmayan veya Kayda Konu İşlemlerle İlgisi Bulunmayan Kişiler Adına Hesap Açmak Suçuna Teşebbüs
143
4.1.8.1.3. Çift Defter Tutmak Suçuna Teşebbüs
144
4.1.8.1.4. Defter, Kayıt ve Belgeleri Tahrif Etmek Suçuna Teşebbüs
145
4.1.8.1.5. Defter ve Belgeleri Gizlemek (İbraz Etmemek) Suçuna Teşebbüs
145
4.1.8.1.6. Defter ve Belgeleri Yok Etmek Suçuna Teşebbüs
145
4.1.8.1.7. Sahte veya Muhteviyatı İtibariyle Yanıltıcı Belge Düzenlemek Suçuna Teşebbüs
146
4.1.8.1.8. Sahte veya Muhteviyatı İtibariyle Yanıltıcı Belge Kullanmak Suçuna Teşebbüs
146
4.1.8.1.9. Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Anlaşması Bulunan Kişilerin Basabileceği Belgeleri, Bakanlık ile Anlaşması Olmadığı Halde Basmak Suçuna Teşebbüs
147
4.1.8.1.10. Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Anlaşması Bulunmayan Kişilerin Basmış Olduğu Belgeleri Kullanmak Suçuna Teşebbüs
148
4.1.8.2.1. Müşterek Faillik
150
4.1.8.2.2. Dolaylı Faillik
152
4.1.8.2.3. Azmettirme
153
4.1.8.2.4. Yardım Etme
154
4.1.8.2.4.1. Maddi Yardım
155
4.1.8.2.4.1.1. Suçun İşlenmesinde Kullanılan Araçları Sağlama
155
4.1.8.2.4.1.2. Suçun İşlenmesinden Önce veya İşlenmesi Sırasında Yardımda Bulunarak İcrasını Kolaylaştırma
155
4.1.8.2.4.2. Manevi Yardım
155
4.1.8.2.4.2.1. Suç işlemeye Teşvik Etme
155
4.1.8.2.4.2.2. Suç İşleme Kararını Kuvvetlendirme
155
4.1.8.2.4.2.3. Fiilin İşlenmesinden Sonra Yardımda Bulunmayı Vaat Etme
156
4.1.8.2.4.2.4. Suçun Nasıl İşleneceği Konusunda Yol Gösterme
156
4.1.8.3.1. Bileşik Suç
157
4.1.8.3.2. Zincirleme Suç
157
4.1.8.3.3. Fikri İçtima
163
4.2. TCK’NIN CEZA SORUMLULUĞUNUN ESASLARINA İLİŞKİN GENEL HÜKÜMLERİNİN VERGİ KAÇAKÇILIĞI SUÇLARINA UYGULANMASININ DEĞERLENDİRİLMESİ, KARŞILAŞILAN SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
165
4.2.1. Sahte veya Muhteviyatı İtibariyle Yanıltıcı Belge Düzenleme ya da Kullanma Suçları Bakımından 7394 Sayılı Kanun ile VUK’un 359. Maddesinde Yapılan Değişiklik Öncesinde Yargıtay’ın Benimsediği Takvim Yılı Ölçütünün Eleştirel Analizi
165
4.2.2. 7394 Sayılı Kanun ile Yapılan Değişiklik Sonrasında Vergi Kaçakçılığı Suçlarında Zincirleme Suç Hükümlerinin Birden Fazla Takvim Yılındaki Fiiller İçin Uygulanması ve Tereddüt Oluşturabilecek Konularda Çözüm Önerileri
172
4.2.2.2. Farklı Vergi Mükellefleri Adına İşlenen Vergi Kaçakçılığı Suçlarında Failin Aynı Kişi Olması Halinde Zincirleme Suç Hükümlerinin Uygulanması
174
4.2.2.3. Hem Asli Fail Hem de İştirak Halinde (Azmettiren) Fail Olan Kişi İçin Zincirleme Suç Hükümlerinin Uygulanması
174
4.2.3. Sahte veya Muhteviyatı İtibariyle Yanıltıcı Belge Kullanma Suçlarında Suç Tarihinin Doğru Belirlenmesi
175
4.2.3.1. Sahte veya Muhteviyatı İtibariyle Yanıltıcı Belge Kullanma Suçlarında Suç Tarihinin Belirlenmesine İlişkin Örnek
177
4.2.4. Vergi Kaçakçılığı Suçuna İştirak Suçu Bakımından Vergi İnceleme Elemanı, Cumhuriyet Savcısı ve Ceza Hakiminin Değerlendirmesinin Önemi ve Vergi Usul Kanunu’nun 360. Maddesinde Yer Alan “Menfaat” Kavramından Analizi
180
4.2.5. VUK’ta Düzenlenen ve Cezalandırmayı Etkileyen Özellikli Durumların Değerlendirilmesi
185
4.2.5.1. Etkin Pişmanlık
185
4.2.5.2. Pişmanlık ve Islah
189
4.2.5.3. Yanılma ve Görüş Değişikliği
190
4.2.5.4. Mücbir Sebep
191
4.2.6. Vergi Kaçakçılığı Suçlarında Dava Şartı Olarak “Mütalaa”
197
4.2.6.1. Genel Olarak Mütalaa Şartı
197
4.2.6.2. Mütalaa Şartı Bakımından Önem Arz Eden Hususlar
200
4.2.6.4. Soruşturma ve Kovuşturma Aşamalarında Ortaya Çıkan Fail Hakkında Mütalaa Aranmayacağına İlişkin 7394 Sayılı Kanun ile Eklenen Fıkranın Değerlendirilmesi
202
4.2.7. Aynı Suçtan İki Kez Yargılanmama ve Cezalandırılmama Hakkına İlişkin Ne (Non) Bis İn İdem İlkesi ve Anayasa Mahkemesi Kararı
204
4.2.8. Ekonomik Suç, Ekonomik Ceza ve Cezaların Etkinliği Çerçevesinde Vergi Kaçakçılığı Suçlarının Orantılı Şekilde Cezalandırılmasına Yönelik Öneri
211