Sekizinci Baskıya Ön Söz
7
HİLE VE HATA KAVRAMLARININ TEORİK ESASLARI
1. GENEL OLARAK HİLE KAVRAMI
19
1.1. Hilenin Özellikleri
21
1.3. Hilenin Sınıflandırılması
23
1.3.1. Çalışan Hileleri
23
1.3.2. Satıcı Hileleri
24
1.3.3. Yönetim Hileleri
25
1.3.4. Yatırım Hileleri
27
1.3.5. Müşteri Hileleri
27
1.4. Muhasebede Hile Kavramı
28
1.4.1. Muhasebe Hilelerinin Nedenleri
30
1.4.2. İşletme Sahiplerinin Hileye Başvurma Nedenleri
31
1.4.2.1. Vergi Kaçırmak
31
1.4.2.2. Yolsuzlukları Gidermek
32
1.4.2.3. İşletmeyi Gerçek Durumundan Farklı Göstermek
33
1.4.2.6. Özel Giderleri İşletmeye Aktarma
34
1.4.2.7. Arızi Giderler
34
1.4.2.8. İşletme Giderlerini Yükseltmek
35
1.4.3. İşletme Çalışanlarının Hileye Başvurma Nedenleri
35
1.4.3.1. Özenti ve Baskı Grupları
37
1.4.3.3. Haklı Gösterme
38
1.4.4. Muhasebe Hilelerinin Türleri
39
1.4.4.1. Kasti Hatalar
39
1.4.4.2. Kayıt Dışı İşlemler
39
1.4.4.3. İşlemden Önce ya da Sonra Kayıt Yapılması
40
1.4.4.4. Gerçek Olmayan Hesaplar
40
1.4.4.5. Belge Sahtekârlığı
41
1.4.4.6. Bilanço Oyunları
43
1.4.4.7. Bilgisayar Hileleri
43
1.4.4.8. Varlıkların Kötüye Kullanılması
44
1.4.5. Yolsuzluk ve Ahlaki Olmayan Davranışlar
44
1.4.5.1. Rüşvet Almak veya Vermek
45
1.4.5.2. Çıkar Çatışması
45
1.4.6. Muhasebe Hilesi ve Yaratıcı Muhasebe
46
2. MUHASEBE AÇISINDAN HATA
48
2.1. Muhasebe Hatalarının Türleri
48
2.1.1. Matematik Hataları
48
2.1.3. Devir Hataları (Aktarma Hataları)
49
2.1.4. Unutma ve Tekrarlama Hataları
49
2.1.5. Finansal Tablolar Üzerinde Yaptıkları Etki Bakımından Hatalar
50
2.1.5.1. Bilançoyu Etkileyen Muhasebe Hataları
50
2.1.5.1.1. Değerleme Hataları
51
2.1.5.1.2. Hesapların Birleştirilmesi
51
2.1.5.2. Gelir Tablosunu Etkileyen Muhasebe Hataları
52
2.1.5.3. Bilanço ve Gelir Tablosunu Etkileyen Muhasebe Hataları
52
2.1.5.4. Telafi Edici Hatalar
52
2.1.5.5. Amortisman ve Yeniden Değerleme Uygulamalarındaki Hatalar
52
2.1.5.6. Gider ve Maliyet Arttırıcı Harcamalarda Yapılan Hatalar
53
2.1.5.7. Muafiyet ve İstisna Uygulamalarındaki Hatalar
54
2.1.5.8. Stopaj (Tevkifat) Uygulamasında Karşılaşılan Hatalar
55
2.1.5.9. Sabit Kıymet Yenileme Fonu Uygulamalarındaki Hatalar
55
2.2. Muhasebe Hatalarının Yapılma Nedenleri
55
HİLE, HATA VE MUVAZAA KAVRAMLARININ HUKUKTAKİ YERİ
1.1.1. Tarafların İradeleri ile Beyanları Arasında Bilerek Yaratılan Uygunsuzluk
61
1.1.2. Muvazaa Anlaşması
61
1.1.3. Üçüncü Kişileri Aldatma Kastı
62
1.2. Muvazaanın Türleri
62
1.3. Muvazaanın İlgili Bazı Benzer Kavramlarla Karşılaştırılması
63
1.3.1. Muvazaa ve Kanuna Karşı Hile
64
1.3.2. Muvazaa ve Aldatma (Hile)
64
1.3.3. Muvazaa ve Yanılma (Hata)
65
1.4. Muvazaanın Hüküm ve Sonuçları
65
1.4.1. Görünürdeki İşlem Bakımından Muvazaanın Sonuçları
65
1.4.2. Gizli İşlem Bakımından Muvazaanın Sonuçları
66
2.1.1. Beyan Yanılmaları
68
2.1.1.1. Sözleşmenin Niteliğinde Yanılma
68
2.1.1.2. Sözleşmenin Konusunda Yanılma
69
2.1.1.3. Kişide Yanılma
69
2.1.1.4. Kişinin Niteliklerinde Yanılma
69
2.1.1.5. İvazda Yanılma
70
2.1.1.6. Saikte Yanılma (Temel Hatası)
70
2.1.1.7. Sözleşmenin Kurulmasında, Kişinin İradesinin Oluşması Aşamasında Bir Yanılgıya Düşmüş Olması
70
2.1.1.8. Yanılanın Düştüğü Saik Yanılmasının Sözleşmenin Temeliyle İlgili Olması
71
2.1.1.10. Saikte Yanılmanın Karşı Tarafça Bilinebilir Olması
71
3.1. Aldatmanın Şartları
75
3.1.1. Aldatma Kastı Bulunmalıdır
75
3.1.2. Aldatma Kastı Sözleşmenin Yapılamamasına Yönelik Olmalıdır
76
3.1.3. Aktif Aldatma veya Pasif Aldatma Mevcut Olmalıdır
76
3.1.4. İlliyet Bağı Bulunmalıdır
77
3.1.5. Üçüncü Kişinin Aldatması
77
3.2. Aldatmanın Borçlar Hukukundaki Uygulama Alanları
77
3.3. Aldatmanın Sözleşmenin Geçerliliğine Etkisi
78
TÜRK VERGİ MEVZUATINDA HİLE–HATA–MUVAZAA KAVRAMI
2. VERGİ HUKUKUNUN KAYNAKLARI
84
3. KAMU GELİRLERİNE ANAYASAL YAKLAŞIM
88
4. VERGİYE KARŞI TEPKİLER
97
4.1. Verginin İkame ve Gelir Etkisi
97
4.2. Vergiden Kaçınma
100
4.3. Vergi Kaçırmaya Yönelik Davranışlar
101
4.4. Verginin Yansıması
101
5. VERGİ KANUNLARINDA HİLE VE MUHASEBE HİLESİ
102
5.1. Yargı Mercilerinin Muhasebe Hilesine Bakış Açısı
118
5.1.1. Kanuni Boşluk, Hukuki Boşluk, Kanunilik İlkesi ve Kıyas Yasağı
126
5.2. İdarenin Muhasebe Hilesine Bakış Açısı
133
5.3. Muhasebe Hilesinin Varlığı İçin Vergi Ziyaı Doğmasına Gerek Yoktur
136
5.4. Muhasebe Hilesi ve Hata
136
5.5.1. Hesap Hataları
146
5.5.1.1. Matrah Hataları
146
5.5.1.2. Vergi Miktarında Hatalar
147
5.5.1.3. Verginin Mükerrer Olması
147
5.5.2. Vergilendirme Hataları
149
5.5.2.1. Mükellefin Şahsında Hata
149
5.5.2.2. Mükellefiyette Hata
150
5.5.2.3. Mevzuda Hata
150
5.5.2.4. Vergilendirme veya Muafiyet Döneminde Hata
152
5.5.2.5. “Açık olma” Durumu
152
5.5.3. Vergi Hatalarının Ortaya Çıkarılması
153
5.5.4. Vergi Hatalarının Düzeltilmesi
153
5.5.4.1. Resen Düzeltme
153
5.5.4.2. Talep Üzerine Düzeltme
154
5.5.4.3. Düzeltme İsteme Hakkı Olanlar
154
5.5.4.4. Düzeltme İsteminin Yapılışı
155
5.5.4.5. Düzeltme İsteminde Süre
155
5.5.4.5.1. Dava Açma Süresinden Sonra “Hata” Fark Edilirse
155
5.5.4.5.2. Dava Açma Süresinde “Hata” Olduğu Fark Edilirse
156
5.5.4.5.3. Yargı ve Vergi İdaresinin VUK m.124’ü Farklı Anlamlandırmaları
157
5.5.4.6. Düzeltme Talebinin İncelenmesi
158
5.5.4.7. Düzeltme Yapılması Hali
158
5.5.4.8. Düzeltmenin Kapsamı
158
5.5.4.9. Düzeltmede Zamanaşımı
159
5.5.4.10. Düzeltme Yetkisi
160
6. VERGİ HUKUKUNDA PEÇELEME
161
6.1. Vergi Hukukunda Muvazaa ve Peçeleme ile Karşılaştırılması
166
6.2. Vergi Hukukunda İspat ve Peçeleme İlişkisi
168
6.2.1. Delil Serbestisi
170
6.2.2. Şahit/Tanık İfadesi
171
6.3. Vergi Hukukunda Ekonomik Yaklaşım İlkesi ve Peçeleme
174
7. TÜRK VERGİ SİSTEMİ UYGULAMASINDA BAZI MUHASEBE HİLELERİ VE PEÇELEME YÖNTEMLERİ
179
7.1.1. Gelir Vergisi’nin Mükellefi
183
7.1.2.1. Ticari Kazanç Kapsamında Vergiden Kaçınma
192
7.1.3. Diğer Kazanç ve İratlar
207
7.1.3.1. Değer Artışı Kazancı
207
7.1.3.1.1. Gayrimenkullerin Elden Çıkarılmasında Kaçınma Durumu
213
7.1.3.1.2. Finansal İşlemlerin Diğer Kazanç ve İratlar Yönünden Kaçınma Durumu
222
7.1.3.2. Arızi Kazanç
223
7.1.3.2.1. Arızi Kazançlarda Peçeleme
225
7.2. Kurumlar Vergisi
226
7.2.1. Kurumlar Vergisi’nin Mükellefleri
226
7.2.1.1. Sermaye Şirketleri
228
7.2.1.2. Kooperatifler
231
7.2.1.3. İktisadi Kamu Kuruluşları
233
7.2.1.4. Dernek ve Vakıflara Ait İktisadi İşletmeler
235
7.2.1.5. İş Ortaklıkları
240
7.2.2. Kurumlar Vergisi Kanunu’nda Safi Kurum Kazancı
242
7.2.3. Kurumlar Vergisi Kapsamında Güvenlik Müesseseleri
243
7.2.3.1. Örtülü Sermaye ve Peçeleme İlişkisi
243
7.2.3.1.2. Ortakla İlişkili Kişi
245
7.2.3.1.3. Borcun Doğrudan veya Dolaylı Olarak Temin Edilmesi
245
7.2.3.1.4. Borcun İşletmede Kullanılması Gereği
246
7.2.3.1.5. Borcun Öz Sermayenin Üç Katını Aşması
246
7.2.3.1.6. Örtülü Sermaye Tutarı
247
7.2.3.2. Transfer Fiyatlaması Yoluyla Örtülü Kazanç Dağıtımı ve Peçeleme İlişkisi
252
7.2.3.3. Kontrol Edilen Yabancı Kurum Kazancı
254
7.2.4. Kurumlar Vergisine Göre Muafiyet
257
7.2.4.1. Yeni Bir Müessese “Türkiye Varlık Fonu Yönetimi A.Ş.”
260
7.2.4.1.1. Türkiye Varlık Fonuna Devredilen Kurumlar
261
7.2.4.1.2. Türkiye Varlık Fonunun Türk Vergi Mevzuatı Açısından Yapısı
262
7.2.5. Kurumlar Vergisine göre İstisnalar
263
7.2.5.1. İştirak Kazançları İstisnası: (KVK m.5/1–a)
263
7.2.5.2. Yurt Dışı İştirak Kazancı İstisnası: KVK m.5/1–b
265
7.2.5.3. Tam Mükellef Anonim Şirketlerin Yurt Dışı İştirak Hisselerini Elden Çıkarmalarına İlişkin İstisna (KVK m.5/1–c)
269
7.2.5.4. Emisyon Primi İstisnası (KVK m.5/1–ç)
270
7.2.5.5. Yatırım Fon ve Yatırım Ortaklıklarının İstisnası (KVK m.5/1–d)
271
7.2.5.6. Taşınmazlar ve İştirak Hisseleri ile Kurucu Senetleri, İntifa Senetleri ve Rüçhan Hakları Satış Kazancı İstisnası (KVK m.5/1–e)
272
7.2.5.7. Yurt Dışı Şube Kazancı İstisnası (KVK m.5/1–g)
278
7.2.5.8. Yurt Dışında Yapılan İnşaat, Onarım, Montaj İşleri ile Teknik Hizmetlerden Sağlanan Kazançlarda İstisna (KVK m.5/1–h)
279
7.2.5.9. Eğitim Tesisleri, Özel Kreş ve Gündüz Bakımevleri ile Rehabilitasyon Merkezlerinin İşletilmesinden Elde Edilen Kazançlara İlişkin İstisna (KVK m.5/1–ı)
279
7.2.5.10. Risturn İstisnası (KVK m.5/1–j)
280
7.2.5.11. Gayrimenkul Satış Kazancı İstisnasının İrdelenmesi
281
7.2.5.12. Yenileme Fonu Açısından Değerlendirme
282
7.2.6. Finansal İşlemlerin, Kurumlar Vergisi Kanunu Uyarınca Kaçınma Kapsamında Değerlendirilmesi
285
7.2.7. Peçeleme İşlemlerinin Kurumlar Vergisi Kanunu Uyarınca Değerlendirilmesi
287
7.2.8. Kurumlar Vergisi Kanunu’nda Sayılan İstisnaların Peçelemeye Alet Edilmesi ile İlgili Bazı Yargı Kararları
290
7.3. Harcamalar Üzerinden Alınan Vergiler Yönünden Durumu
292
7.3.1. Katma Değer Vergisi
293
7.3.1.1. Katma Değer Vergisi’nin Konusu
294
7.3.1.2. Katma Değer Vergisi’nin Mükellefi ve Vergi Sorumlusu
298
7.3.1.3. Katma Değer Vergisi’nde Vergiyi Doğuran Olay
298
7.3.1.4. Katma Değer Vergisi’nde Teslim
299
7.3.1.5. Finansal İşlemlerde Katma Değer Vergisi Kanunu Uyarınca Kaçınma
300
7.3.1.6. KDVK Uyarınca Peçeleme İşlemleri
308
7.3.2. Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi (BSMV)
309
7.3.2.1. Finansal İşlemlerin Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi Uyarınca Kaçınma
314
7.3.3.1. Damga Vergisi’nin Konusu
320
7.3.3.2. Damga Vergisi’nin Mükellefi
322
7.3.3.3. Damga Vergisi’nin Matrahı ve Vergiyi Doğuran Olay
323
7.3.3.4. Finansal İşlemlerin Damga Vergisi Kanunu Uyarınca Kaçınma Kapsamında Değerlendirilmesi
324
7.4. Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu
325
7.4.1. Veraset ve İntikal Vergisinin Konusu
326
7.4.2. Veraset ve İntikal Vergisinin Mükellefi
327
7.4.3. Veraset ve İntikal Vergisinin Matrahı, Oranı ve Ödenmesi
329
7.4.4. Veraset ve İntikal Vergisinde Bazı Kaçınma İşlemleri
331
GENEL DEĞERLENDİRME VE SAPTANAN BULGULAR
2. FİNANSAL İŞLEMLERDE GENEL OLARAK KAÇINMA MEVZUU
335
3. PEÇELEME İŞLEMLERİ İLE MUHASEBE HİLELERİNİN VERGİ HUKUKUNDAKİ YASALLIĞI İLE ALAKALI VE FARKLI GÖRÜŞLER
342
4. GENEL DEĞERLENDİRME
352