İDARİ YARGILAMA HUKUKUNA GİRİŞ VE TEMEL İLKELER
I. İDARİ YARGININ ÖNEMİ VE GEREKLİLİĞİ
27
II. İDARİ YARGIYA YÖNELTİLEN BAŞLICA ELEŞTİRİLER VE İRDELENMESİ
28
III. İDARİ YARGI DENETİMİNDE UYGULANAN BAŞLICA SİSTEMLER
29
A. Yargı Birliği Sistemi
29
B. İdari Yargı Sistemi
30
IV. İDARİ YARGILAMA HUKUKUNUN KAYNAKLARI
30
V. İDARİ YARGILAMA SİSTEMİNİN BAŞLICA ÖZELLİKLERİ
35
VI. İDARİ YARGININ KISA TARİHİ GELİŞİMİ
35
VII. İDARİ YARGIYA HAKİM BAŞLICA İLKELER
36
B. Re’sen Araştırma İlkesi
36
C. Adil Yargılanma İlkesi
37
D. İddianın Genişletilmesi Yasağı
37
E. Talepten Fazlasına Hükmetme Yasağı
38
F. Usulü Müktesep Haklara Saygı İlkesi
38
VIII. İDARİ YARGI DENETİMİNİN SINIRLARI
39
A. Yerindelik Denetimi Yasağı/ İdarenin Takdir Yetkisi
39
Kendimizi Sınayalım–Çalışma Soruları
42
İDARİ YARGI TEŞKİLÂTI VE PERSONELİ
I. MAHKEMELERİN BAĞIMSIZLIĞI VE HAKİMLİK TEMİNATI
43
II. DANIŞTAY’IN YAPISI VE İŞLEYİŞİ
45
A. Personel Yapısı ve Özlük İşleri
45
B. Danıştay’ın Teşkilât Yapısının Genel Esasları
48
C. İdari İşlerde Görev, Birinci Daire ve İdari İşler Kurulu
52
D. Danıştay’ın Görevleri, Yargısal Fonksiyonu ve Yüksek Mahkeme İşlevi
53
III. BÖLGE İDARE MAHKEMESİ VE PERSONELİ
56
A. Bölge İdare Mahkemelerinin Oluşumu ve Görevleri
56
B. Personel ve Teşkilatı
57
IV. İDARE VE VERGİ MAHKEMELERİ İLE PERSONELİ
60
A. İdare ve Vergi Mahkemelerinin Oluşumu
60
B. İdare Mahkemelerinin Görevleri
61
C. Vergi Mahkemelerinin Görevleri
61
D. Tek Hakimle Çözümlenecek Davalar
61
V. İDARİ YARGIDA HAKİMİN REDDİ VE HUKUK MUHAKEMELERİ KANUNUNDAKİ DÜZENLEMELER
62
A. Danıştay’da Çekinme ve Ret
62
B. İdare Mahkemelerinde Çekinme ve Ret
62
C. İYUK md.31 ile HMK’ya Yapılan Atıfta Yer Alan Düzenlemeler
63
1. Hâkimin Davaya Bakmaktan Yasaklılık Sebepleri
63
2. Çekinme Kararının Sonuçları
63
4. Hâkimin Bizzat Çekilmemesi Hâli
64
6. Çekilme Kararının İncelenmesi
65
7. Ret Talebinin Geri Çevrilmesi
65
8. Ret Talebinin İncelenmesi
65
9. Ret Talebine İlişkin Kararlara Karşı İstinaf
66
10. Ret Talebine İlişkin Kararların Temyizi
66
Kendimizi Sınayalım–Çalışma Soruları
67
İDARİ YARGININ GÖREV ALANI
I. YARGI YOLU VE GÖREV KAVRAMI İLE İDARİ YARGININ GÖREV ALANININ ANAYASAL DAYANAĞI
69
II. İDARİ YARGININ GÖREV ALANINI BELİRLEYEN ÖLÇÜTLER
71
III. İDARİ YARGININ GÖREV ALANI DIŞINDA KALAN BAŞLICA UYUŞMAZLIKLAR
71
A. Yasama ve Yargı Organının İşlemleri
71
B. Adli ve Anayasa Yargısının Görev Alanına Giren Başlıca Uyuşmazlıklar
71
1. Abonman Sözleşmeleri
71
2. İdarenin Özel Kişilere Karşı Açtığı Davalar
71
3. İdarenin Özel Hukuk Sözleşmelerinden Doğan Davalar
72
4. Kamu Görevlilerine Karşı Açılan Davalar
72
5. Tapu Siciliyle İlgili Davalar
72
6. Nüfus Sicillerin Yanlış veya Eksik Tutulmasından Doğan Zararların Giderilmesi Amacıyla Açılan Davalar
72
7. Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin İptali
72
8. Kamulaştırmadan Doğan Özel Hukuk Uyuşmazlıkları
73
9. İcra ve İflas Dairesi Görevlilerinin Kusurlarından Doğan Davalar
73
10. Hizmet Sözleşmesinden Doğan Uyuşmazlıklar
74
11. Fiili Yol (Voie de fait)
74
12. İdareye Ait Motorlu Araçların Yaptığı Kazalardan Doğan Uyuşmazlıklar
74
14. Diğer Bazı Kanunlar
75
IV. UYUŞMAZLIK MAHKEMESİ
76
1. Olumlu Görev Uyuşmazlığı
76
2. Olumsuz Görev Uyuşmazlığı
78
C. Uyuşmazlık Çıkarılmayacak Durumlar
79
D. Uyuşmazlık Mahkemesi Kararlarını Bekletici Mesele Sayma
80
E. Uyuşmazlık Mahkemesi Kararlarının Sonuçları
80
V. İDARİ YARGIDA YER ALMAYAN DAVA TÜRLERİ
80
Kendimizi Sınayalım–Çalışma Soruları
82
I. İPTAL DAVASININ GENEL ÖZELLİKLERİ
83
II. İPTAL DAVASI İLE TAM YARGI DAVASININ KARŞILAŞTIRILMASI
86
III. İPTAL DAVASININ KONUSU
86
A. İdari İşlem Tamamlanmış Olmalıdır
87
B. İdari İşlem Etkili (İcrai) Olmalıdır
87
C. İdari İşlem Kesinleşmiş Olmalıdır
87
IV. İPTAL DAVASININ ÖN KOŞULLARI
87
A. Dava Dilekçeleri Üzerine İlk İnceleme (İYUK md.14)
87
B. İlk İnceleme Üzerine Verilecek Kararlar (İYUK md.15)
88
C. İdari Yargıda Görevli Mahkemenin Belirlenmesi ve Görev Uyuşmazlığı
90
2. Danıştay’ın Görevli Olduğu Davalar
90
3. Görev Kurallarının İhlâli
91
D. İdari Yargıda Yetkili Mahkeme
92
1. İdari Yargıda Genel Yetki Kuralı
92
2. İdari Yargıda Özel Yetki Kuralları
93
a. Kamu Görevlileri ile İlgili Davalarda Yetki Kuralları
93
b. Taşınmaz Mallara ve Kamu İdarelerine İlişkin Davalarda Yetki
94
c. Taşınır Mallara İlişkin Davalarda Yetki
94
d. Vergi Uyuşmazlıklarında Yetki
94
3. Yetki Kurallarının İhlâli
95
4. İdari Yargıda Görevsizlik ve Yetkisizlik Hallerinde Yapılacak İşlemler
95
5. İdari Yargıda Görev–Yetkiye İlişkin Özel Durumlar
96
b. İdari Yargıda Bağlantılı Dava
96
E. İdarî Merci Tecavüzü
98
F. İdari Yargıda Ehliyet
99
3. Menfaat – Hak Kavramı ile Menfaatin İçeriğini Belirleyen Kriterler
101
4. Menfaatin Tespitine İlişkin Kimi Durumlar
104
5. Dava Ehliyetinin Bulunması Gereken Zaman ve Bazı Hukuki Sorunlar
108
7. Tarafların Kişiliğinde veya Niteliğinde Değişiklik Olması ve İdari Yargı Bakımından Sonuçları
111
G. İcrai İşlem Olup Olmama
111
Ğ. İdari Yargıda Süreler
112
1. İdari Yargıda Genel ve Özel Dava Açma Süreleri
112
2. İdari Yargıda Dava Açma Süresinin Hukuki Niteliği
113
3. Sürelerin Başlangıcı, Hesaplanması ve Genel Esaslar
113
6. Süre Aşımının Uygulanmaması veya Hafifletilmesi
117
7. İdari Makamların Sükûtu, Zımni Ret ile Zımni Kabul
119
8. Üst Makamlara Başvurmanın Dava Açma Süresine Etkisi
122
9. İYUK 10 ve 11. Maddeye İlişkin Başvuruların Karşılaştırılması
123
10. Tatil Günleri ve Çalışmaya Ara Verme (Adli Tatil)
123
11. İdari Yargıda Açılması Gereken Davanın Adli Yargıda Açılması Sorunu
124
12. Dilekçelerin Reddi Kararından Sonraki Ek Süre
124
H. İdari Yargıda Husumet
125
1. Cumhurbaşkanınca Yapılan İşlemler
125
2. Bakanlıkların İşlemleri
126
3. İl ve İlçe İdaresinin İşlemleri
126
4. Yerel Yönetimlerin İşlemleri
126
5. Kamu Tüzel Kişilerinin İşlemleri
126
6. Vesayet Makamlarının İşlemleri
127
I. İdari Yargıda “Tek Dilekçe ile Dava Açma”
127
2. Aynı Kişinin Tek Dilekçe ile Birden Çok İşleme Karşı Dava Açması
128
a. Öze İlişkin Koşullar
128
b. Yönteme İlişkin Koşullar
132
3. Birden Çok Kişinin Tek Dilekçe ile Dava Açması
134
a. Hak veya Menfaatte İştirak
135
b. Maddi Olay veya Hukuki Sebeplerin Aynı Olması
138
4. İptal ve Tam Yargı Davasının Birlikte Açılması
140
V. İPTAL DAVASINDA ESASIN İNCELENMESİ
141
A. İdari İşlemlerin Özellikleri ve Türleri
141
1. İdari İşlemin Tanımı ve Unsurları
141
2. İdari İşlemin Özellikleri
141
3. İdari İşlemler ile İdari Eylemler Arasındaki Başlıca Farklar
142
4. Düzenleyici İşlemler ile Genel Kararlar Arasındaki Farklar
142
5. Birel İşlem ve Türleri
142
B. İdari İşlemin Unsurları
143
b. Yetkisizlik Türleri
144
aa. Kişi Yönünden Yetkisizlik
144
bb. Konu Yönünden Yetkisizlik
144
cc. Yer Yönünden Yetkisizlik
145
dd. Zaman Yönünden Yetkisizlik
145
c. Yetki Kurallarına Aykırılık
145
aa. Görev (Fonksiyon) Gaspı
145
cc. Ağır ve Bariz Yetki Tecavüzü
145
VI. İPTAL KARARI, HÜKÜM VE SONUÇLARI İLE UYGULANMASI
149
A. İptal Davasının Ön Koşullar Nedeniyle Reddinin Sonuçları
149
B. İptal Davasının Esastan Reddedilmesinin Sonuçları
149
C. İptal Davasının Kabulünün Sonuçları
149
1. İdari İşleme Etkisi ve Geçmişe Yürümesinin Sonuçları
149
3. Üçüncü Kişilere Etkisi
151
D. İptal Kararlarının Uygulanması
151
2. Yargı Kararlarının Uygulanmaması
153
b. Gereği Gibi Uygulamama
153
cc. Biçimsel Uygulama
153
3. Hükmün Yerine Getirilmesinde İmkansızlık
154
a. Hukuki İmkânsızlık
154
E. AİHM Kararlarına Göre İdari Yargı Kararlarının Uygulanmaması
155
F. İptal Kararının Uygulanmamasından Doğan Sorumluluk
156
1. İdarenin Sorumluluğu
156
2. Kamu Görevlisinin Sorumluluğu
156
a. Hukuksal Sorumluluk
156
Kendimizi Sınayalım–Çalışma Soruları
157
I. TANIMI, İPTAL KARARINDAN FARKLARI VE HUKUKİ NİTELİĞİ
159
B. İptal Kararından Farkları
159
II. Yürütmenin Durdurulmasının Koşulları
161
A. Öze İlişkin Koşullar
161
1. Telafisi Güç veya İmkansız Zarar Doğması Şartı
161
2. Açıkça Hukuka Aykırılık Şartı
162
3. Koşulların Birlikteliği Sorunu
162
B. Yönteme İlişkin Koşullar
163
1. Açılmış Bir Dava Olmalıdır
163
2. Yürütmenin Durdurulması Talep Üzerine Verilir
163
3. Davalı İdareden Savunma Alınması
163
4. Yürütmenin Durdurulması Gerekçeli Olmalıdır
164
III. YÜRÜTMENİN DURDURULMASINA İLİŞKİN BAZI HUKUKİ KONULAR
164
A. Uygulanmakla Etkisi Tükenecek İşlemlerin Durumu
164
B. Yürütmenin Durdurulmasında Teminat
165
D. İstinaf veya Temyiz İstemlerinde Yürütmenin Durdurulması
165
E. Yürütmenin Durdurulması Kararının Verilmesi
166
F. Yürütmenin Durdurulması Kararı Verilmeyecek Durumlar
167
IV. YÜRÜTMENİN DURDURULMASI KARARLARINA KARŞI İTİRAZ
167
V. YÜRÜTMENİN DURDURULMASI KARARININ SONUÇLARI VE UYGULANMASI
168
Kendimizi Sınayalım–Çalışma Soruları
169
I. TAM YARGI DAVASININ TANIMI, İPTAL DAVASI İLE KARŞILAŞTIRILMASI VE TÜRLERİ
171
A. Tanımı ve İptal Davası ile Karşılaştırılması
171
B. Tam Yargı Davasının Türleri
171
2. İstirdat/Geri Alma Davaları
172
3. İdari Sözleşmelerden Doğan Davalar
172
II. TAM YARGI DAVALARININ ORTAYA ÇIKIŞ ŞEKİLLERİ
172
A. İdari İşlemlerden Doğan Tam Yargı Davaları
172
1. İptal Davası ile Tam Yargı Davasının Birlikte Açılması
172
2. İptal Davası Sonuçlandıktan Sonra Tam Yargı Davası Açılması
172
3. İdari İşlemlere Karşı Doğrudan Tam Yargı Davası Açılması
173
4. İdari İşlemlerin Uygulanmasından Doğan Tam Yargı Davaları
173
B. İdari Eylemlerden Doğan Tam Yargı Davaları
173
C. İdari Sözleşmelerden Doğan Tam Yargı Davaları
173
1. İdari Sözleşmenin Yapılmasından Önceki Uyuşmazlıklar
174
2. İdari Sözleşmenin Yapılmasından Sonraki Uyuşmazlıklar
174
III. TAM YARGI DAVASININ ÖN KOŞULLARI
174
A. Tam Yargı Davalarında Görevli Mahkeme
174
B. Tam Yargı Davalarında Yetkili Mahkeme
174
1. İdari İşlemlerden Doğan Tam Yargı Davalarında Yetki
174
2. Bayındırlık, Ulaştırma ve Benzeri Hizmetler Nedeniyle Oluşan Zararlara İlişkin Tam Yargı Davalarında Yetki
174
3. İdari Eylemlerden Doğan Tam Yargı Davalarında Yetki
175
4. Özel Yetki Kuralı Öngörülmeyen Tam Yargı Davalarında Yetki
175
5. İdari Sözleşmelerden Doğan Tam Yargı Davalarında Yetki
175
6. Manevi Tazminat İçeren Tam Yargı Davalarında Yetki
175
C. Tam Yargı Davalarında İdareye Başvuru ve Ön Karar
175
1. Tanımı ve Başlıca Özellikleri
176
3. Ön Karar İsteminin Kısmen veya Tamamen Reddi
177
4. Tam Yargı Davasında Taraflar
177
bb. İdari Eylemlerden Doğan Tam Yargı Davalarında Davalı
177
cc. İdari Sözleşmelerden Doğan Tam Yargı Davalarında Davalı
177
dd. Davalının Yanlış Gösterilmesi
177
D. Tam Yargı Davasında Süre
178
1. İdari İşlemlere ve İşlemin İcrasına Karşı Açılan Tam Yargı Davasında Süre
178
2. İşlemin İcrası Süreklilik Gösteriyorsa Dava Açma Süresinin Başlangıcı
178
3. İptal Davası ile Tam Yargı Davasının Birlikte Açılması Halinde Süre
178
4. İptal Davası Neticesinde Verilen Kararın Kesinleşmesi Üzerine Tam Yargı Davası Açılmasında Süre
178
5. İdari Eylemlere Karşı Açılan Tam Yargı Davasında Süre
179
6. İdari Sözleşmelerden Doğan Tam Yargı Davasında Süre
179
7. İdari Yargı Kararlarının Yerine Getirilmemesi Üzerine Açılan Tam Yargı Davalarında Dava Açma Süresi
179
IV. TAM YARGI DAVASININ ESASI VE SORUMLULUK SEBEPLERİ
179
A. İdarenin Mâli Sorumluluğunun Anayasal Temelleri
179
1. Tanımı ve Başlıca Özellikleri
180
2. Hizmet Kusuru Sayılan Durumlar
181
a. Hizmetin Kötü İşlemesi
181
b. Hizmetin Geç İşlemesi
181
c. Hizmetin Hiç İşlememesi
181
3. Hukuka Aykırılık ve Hizmet Kusuru İlişkisi
182
4. Hizmet Kusuru–Kişisel Kusur Ayırımı ve Kişisel Kusur Sayılan Durumlar
182
C. İdare Hukukunda Kusursuz Sorumluluk
183
a. Tehlike (=Risk) İlkesi
183
b. Kamu Külfetleri Karşısında Eşitlik İlkesi (Fedakarlığın Denkleştirilmesi İlkesi)
184
2. Kusursuz Sorumluluğun Koşulları
184
D. İdarenin Sorumluluğunu Kaldıran veya Azaltan Haller
185
3. Zarar Görenin Kusuru
185
4. Üçüncü Kişinin Kusuru
186
E. İdare Hukukuna Özgü Tazmin Nedenlerinin Bulunmaması
186
F. Tam Yargı Davasının Sonucu ile Verilecek Kararlar
187
1. Tam Yargı Davasının Sonucu
187
2. Tam Yargı Davasında Verilecek Kararlar
187
a. Tam Yargı Davasının Reddi
187
aa. Davanın Ön Koşullar Yönünden Reddi
187
bb. Davanın Esastan Reddi
187
b. Tam Yargı Davasının Kabulü
187
3. Tam Yargı Davasında Özellik Arz Edebilen Bazı Durumlar
187
a. Uyuşmazlık Konusu Miktarın Bilinmemesi
187
b. Tam Yargı Davasında Faiz
188
c. Davacının Müterafik Kusuru
188
4. Tam Yargı Davası Sonucu Verilen Kararların Yerine Getirilmesi
188
Kendimizi Sınayalım–Çalışma Soruları
190
İDARİ YARGILAMA SÜRECİNİN GENEL ESASLARI
I. İDARİ DAVALARIN AÇILMASI VE YÜRÜTÜLMESİ
191
A. İdari Davaların Açılması
191
2. Dava Dilekçesinde Bulunması Gereken Hususlar
191
c. Davanın Dayandığı Deliller
192
ç. Davaya Konu İdari İşlemin Yazılı Bildirim Tarihi
192
3. İdari Yargıda Dilekçeler, Savunmalar ve Her Türlü Evrakın Verileceği Yerler
194
4. Dilekçenin Kaydı ve Dilekçeler Üzerine Uygulanacak İşlemler
195
6. Dilekçeler Üzerinde İlk İnceleme ve Verilecek Kararlar
196
C. Replik – Düplik Aşaması
197
D. Yargılama Giderleri
198
II. İDARİ YARGIDA DELİL TEORİSİ VE İSPAT
200
A. İspat ve Delil Kavramlarının Genel Özellikleri
200
1. İspat, İspatın Konusu ile Olay ve Olguların Niteliği
200
2. İspat Yükü ve Karineler
200
B. Delil ve Özellikleri ile Hukuka Aykırı Delil
201
E. İdari Yargıda Bilirkişilik
203
F. İdari Yargıda Uzman Görüşü
204
H. İspata Yarayan Diğer Belgeler
205
I. İdari Davalarda Delil Tespiti ve Hukuki Sonuçları
206
III. İDARİ YARGIDA DURUŞMA
206
B. Tarafların İstemi Üzerine Duruşma Yapılması
207
C. Yargı Yerinin Kararı Üzerine Duruşma Yapılması
207
IV. İDARİ YARGIDA DAVANIN İHBARI (DUYURULMASI), DAVAYA MÜDAHALE, DAVAYA SON VEREN TARAF İŞLEMLERİ
207
B. İdari Yargıda Davaya Müdahale (Katılma)
208
C. İdari Yargıda Davaya Son Veren Taraf İşlemleri
209
D. Davanın Konusuz Kalması
210
V. İDARİ DAVALARIN KARARA BAĞLANMASI
211
A. Kararda Bulunması Gereken Hususlar
211
B. Tek Hakimle Verilen Kararlar
212
C. Karar Verme Süresi
212
D. İdari Yargı Kararlarının Açıklanması (Tavzihi)
213
E. İdari Yargı Kararlarındaki Yanlışlıkların Düzeltilmesi
213
Kendimizi Sınayalım–Çalışma Soruları
214
İDARİ YARGIDA İVEDİ YARGILAMA USÛLÜ İLE MERKEZİ VE ORTAK SINAVLARA İLİŞKİN YARGILAMA USÛLÜ
I. İVEDİ YARGILAMA USULÜ
215
A. İvedi Yargılama Usulüne Konu İdari Uyuşmazlıklar
215
B. İvedi Yargılamadaki Usûli Kurallar
215
II. MERKEZÎ VE ORTAK SINAVLARA İLİŞKİN YARGILAMA USULÜ
216
Kendimizi Sınayalım–Çalışma Soruları
218
İDARİ YARGIDA KANUN YOLLARI
I. KANUN YOLU KAVRAMI
219
A. İstinaf Kavramı ve Türleri
220
B. İdari Yargılama Usulü Kanununda İstinaf
221
C. İstinafa Gidilemeyen Kararlar
222
E. İstinaf Sonucu Verilebilecek Kararlar
223
F. İstinaf ile Temyiz Arasında Temel Farklılıklar
224
III. TEMYİZ KANUN YOLU
227
C. Temyiz İncelemesi Sonucu Verilebilecek Kararlar
228
IV. OLAĞANÜSTÜ KANUN YOLLARI
229
A. Kanun Yararına Temyiz ve Hukuki Sonuçları
229
B. Yargılamanın Yenilenmesi
230
Kendimizi Sınayalım–Çalışma Soruları
232
ALTERNATİF İDARİ UYUŞMAZLIK ÇÖZÜM YOLLARI
II. İDARE HUKUKU ALANINDAN ÖRNEKLER VE KISA BİLGİLER
234
A. 659 S. Genel Bütçe Kapsamındaki Kamu İdareleri ve Özel Bütçeli İdarelerde Hukuk Hizmetlerinin Yürütülmesine İlişkin Kanun Hükmünde Kararname
234
B. Kamu Denetçiliği Kurumu
235
C. Taşınmaz Mal Zilyedliğine Yapılan Tecavüzlerin Önlenmesi
237
D. Spor Uyuşmazlıklarında Zorunlu Tahkim
238
E. Vergi Uyuşmazlıklarında Uzlaşma
238
F. Terörle Mücadele Kanunu Çerçevesinde “Zarar Tazmin Komisyonları”
238
G. Kamulaştırma Bedelinde Anlaşmaya İlişkin Kararlar
239
H. Kamu İhalelerinde İdari İtiraz Sonucu Verilen Kararlar
239
I. İdari Merciler Tarafından Uyuşmazlıkların Çözülmesi Dahil Diğer Yasal Düzenlemelerden Bazıları
239
1. Üst Makama Başvuru Sonucu Verilen Kararlar
239
2. AİHM’e Yapılmış Bazı Başvuruların Tazminat Ödenmek Suretiyle Çözümü
240
3. Kamu Zararlarının Rızaen ve Sulh Yolu ile Tahsili
240
4. Bilgi Edinme ve Değerlendirme Kurulu Kararları
240
Kendimizi Sınayalım–Çalışma Soruları
242