CEZA HUKUKUNDA HATA KAVRAMI,
HATA TÜRLERİNİN GELİŞİMİ,
TİPİKLİK HATASIYLA İLİŞKİLİ
I. CEZA HUKUKUNDA HATA KAVRAMI
27
II. HATANIN SINIFLANDIRILMASI
30
A. Klasik Suç Teorisi Etkisinde Hatanın Sınıflandırılması
30
1. Klasik Suç Teorisine Genel Bir Bakış
30
2. Fiili Hata – Hukuki Hata Ayrımı ve Alman İmparatorluk
Mahkemesi’nin İçtihadı
32
3. Fiili – Hukuki Hata Ayrımına Yönelik Eleştiriler
36
4. AİM Döneminde Öğretinin Suç Yapısıyla Uyumlu Hata Ayrımı
B. Final Hareket Teorisi Etkisinde Hatanın Sınıflandırılması
40
1. Tipiklik – Yasak (Haksızlık) Hatası Ayrımının Ortaya Çıkışı
40
2. Tipiklik – Yasak Hatası Ayrımının Teorik Temellerinin Tespiti
45
3. Tipiklik – Yasak Hatasına Yönelik Eleştiriler
47
b. Kast Teorisi Kapsamındaki Görüşler
47
c. Fiili – Hukuki Hata Ayrımını Benimseyen Görüşler
53
C. Türk Ceza Hukuku Açısından Değerlendirme
55
1. Mülga 765 sayılı TCK Dönemi
55
2. 5237 sayılı TCK Dönemi
58
III. TİPİKLİK HATASIYLA İLİŞKİLİ TEMEL KAVRAM VE KONULAR
64
1. Kavramsal Çerçeve ve Tarihsel Köken
64
2. Tipikliğin İşlevleri
69
3. Tipikliğin Hukuka Aykırılıkla İlişkisi
72
a. Hukuka Aykırılığın Varlık Nedeni Olarak Tipiklik Anlayışı
ve Tipikliğin Olumsuz Unsurları Teorisi
72
b. Hukuka Aykırılığın Bilinme Nedeni Olarak Tipiklik Anlayışı
74
Öğretisi Açısından Anlamı
78
5. Objektif (Maddi) Tipiklik / Sübjektif (Manevi) Tipiklik
a. Objektif Tipiklik Unsurları
81
b. Sübjektif Tipiklik Unsurları
83
2. Kastın Tanımı ve Unsurları
90
3. Kast ile Tipiklik Hatası Arasındaki İlişkinin Temeli Olarak
a. Bilme Unsurunun Kapsamına Genel Bir Bakış
97
b. Bilmenin “Aktüel Bilinç” Olarak Anlamı
99
c. Yoğun Duygu Durumunda İşlenen Fiiller Bakımından
b. Doğrudan Kast (dolus directus)
109
(1) Birinci dereceden doğrudan kast
109
(2) İkinci dereceden doğrudan kast
109
c. Olası kast (dolus eventualis)
111
5. Kastın Özel Görünüm Şekilleri
118
6. Kastın Aranacağı Zaman
120
C. Tipiklik Hatasının Kavramsal Analizi, Anlamı, Kast ve Taksir ile
2. Tipiklik Hatasının Anlamı ve Kast ile İlişkisi
125
b. Tipiklik Hatası Açısından “Kaçınılabilirliğin” Anlamı
128
3. Tipiklik Hatasının Taksir ile İlişkisi
131
TİPİKLİK HATASININ HATA ÖĞRETİSİ İÇİNDEKİ SINIRLARI (KAST AÇISINDAN ÖNEMSİZ HATA DURUMLARINDAN AYRILMASI)
I. KAST AÇISINDAN ÖNEMSİZ HATALARA GENEL BİR BAKIŞ (YASAK
HATASI VE ALTLAMA HATASI)
135
A. Yasak (Haksızlık) Hatası
135
2. Tipiklik Hatasıyla Yasak Hatasını Düzenleyen Normların
II. KAST İÇİN GEREKLİ ANLAM BİLGİSİNİN KAPSAMI VE NORMATİF
B. Normatif Tipiklik Unsurlarının Keşfi
140
C. Betimleyici – Normatif Tipiklik Unsurları Ayrımı
142
1. Farklı Görüşlerin İncelenmesi
142
a. Duyusal Algılanabilirlik – Zihinsel Anlaşılabilirlik Ölçütü
142
b. Değer Kavramının Referans Alınması
145
c. Yargısal Faaliyete Dayanan Ayrım
146
d. Doğal Olgular – Kurumsal Olgular Ayrımına Dayanan
C. Kastın Kapsamındaki Anlam Bilgisinin Tespiti
156
1. Farklı Görüşlerin İncelenmesi
156
a. Uzman Olmayanlar Alanında Paralel Değerlendirme Ölçütü
156
(1) Uzman Olmayanlar Alanında Paralel Değerlendirme
Ölçütünün Teorik Temelleri
156
(2) Uzman Olmayanlar Alanında Paralel Değerlendirme
Ölçütünün Uygulanmasına İlişkin Bazı Örnekler
161
b. Korunan Hukuksal Değeri Referans Alan Görüşler
162
c. Tipikliğin Anlamının Lafzından Ayrılması (Puppe)
165
d. Zamansal Yapı Ölçütü (Kuhlen)
167
e. Konuya İlişkin – Kavrama İlişkin Hata Ayrımı (Haft)
168
f. Anlam Bilgisini Haksızlık Bilinci Kapsamında Kabul Eden
III. SUÇUN YASAL TANIMINDA HUKUKA AYKIRILIĞA ATIFTA BULUNAN
B. Farklı Görüşlerin İncelenmesi
175
1. Açık Suç Tipi Kavramı ve Hukuka Özel Aykırılık Teorisi
175
2. Suçun Yasal Tanımında Hukuka Aykırılığı İşaret Eden
Unsurları Tipiklik Unsuru Olarak Kabul Eden Görüş
179
3. Haksızlığın Bütününü (Bütüncül Tipikliği) Değerlendiren
IV. ÇERÇEVE HÜKÜMLER BAĞLAMINDA HATA
188
A. Çerçeve Hüküm ve Çerçeve Unsur Kavramları
188
B. Çerçeve Unsurların Diğer Unsurlardan Ayrılması
190
C. Çerçeve Hükümler Açısından Tipiklik – Yasak Hatası Ayrımı
193
2. Çerçeveyi Dolduran Norma İlişkin Bilgiyi Haksızlık Bilinci
Kapsamında Değerlendiren Görüşler ve Bu Görüşlere Yönelik
3. Çerçeveyi Dolduran Norma İlişkin Bilgiyi Kast Kapsamında
Değerlendiren Görüşler ve Bu Görüşlere Yönelik Eleştiriler
197
V. SUÇUN YASAL TANIMINDA “YETKİ” VEYA “İZNE” YER VEREN
UNSURLARA İLİŞKİN HATA
205
A. Yetki veya İzne Yer Veren Unsurların Tipiklikteki Konumu
205
B. Tipiklik Hatasının Tespitine İlişkin Örnekler
207
VI. İLGİLİNİN RIZASINA İLİŞKİN HATA
209
C. Hata Konusu Açısından Değerlendirme
212
1. Yasal Tanımında Rızaya Yer Veren Suç Tipleri
213
2. Yasal Tanımında Rızaya Yer Vermeyen Suç Tipleri
215
VII. HUKUKA UYGUNLUK NEDENLERİNİN MADDİ KOŞULLARINDA HATA
218
B. Hukuka Uygunluk Nedenlerinin Maddi Koşullarında Hataya İlişkin
1. Hukuka Uygunluk Nedenlerinin Maddi Koşullarında Hatayı
Yasak Hatası Olarak Kabul Eden Katı Kusur Teorisi
221
c. Teoriye Yönelik Eleştiriler ve Değerlendirme
224
2. Hukuka Uygunluk Nedenlerinin Maddi Koşullarında Hatayı
Tipiklik Hatası Kapsamında Değerlendiren Teoriler
228
b. Tipikliğin Olumsuz Unsurları Teorisi
229
c. Hukuka Uygunluk Nedenlerinin Maddi Koşullarında Hatayı
Tipiklik Hatası Kapsamında Değerlendiren Teorilere
Yönelik Eleştiriler ve Değerlendirme
230
3. Hukuka Uygunluk Nedenlerinin Maddi Koşullarında Hatayı
Bağımsız Bir Hata Türü Olarak Değerlendiren Teoriler
232
a. Sınırlı Kusur Teorisi
232
(1) Teorinin Temelleri
232
(2) Teoriye Yönelik Eleştiriler ve Değerlendirme
237
b. Hukuki Sonuçlarda Sınırlı Kusur Teorisi
240
(1) Teorinin Temelleri
240
(2) Teoriye Yönelik Eleştiriler ve Değerlendirme
242
c. Hukuki Sonuçlarda Bağımsız Kusur Teorisi
243
(1) Teorinin Temelleri
243
(2) Teoriye Yönelik Eleştiriler ve Değerlendirme
246
C. Türk Ceza Hukukunda Hukuka Uygunluk Nedenlerinin Maddi
1. İlgili Hükmün Tespiti
248
2. İlgili Hükmün Yorumu
250
a. Farklı Görüşlerin İncelenmesi
250
TİPİKLİK HATASINA İLİŞKİN ÖZELLİK ARZ EDEN KONULAR
I. SUÇUN KONUSUNDA HATA
257
B. Şahısta veya Eşdeğer Konuda Hata
259
II. NEDENSELLİK BAĞINDA SAPMA
263
B. Nedensellik Bağında Sapmanın Görünüm Biçimleri
266
C. Nedensellik Bağında Sapmanın Ceza Sorumluluğuna Etkisi
267
1. Nedensellik Bağındaki Temel Sapma
267
a. Kastın Konusu Olarak Nedensellik Bağında Sapma
267
b. Objektif İsnadiyet Sorunu Olarak Nedensellik Bağında
c. Fiil Planı Teorisi
271
d. Kast Tehlikesi Teorisi
274
e. Değerlendirme ve Önerimiz
276
2. Neticenin Failin Tasavvur Ettiği Andan Sonra Meydana Gelmesi
278
3. Neticenin Failin Tasavvur Ettiği Andan Önce Meydana Gelmesi
282
B. Hedefte Sapmanın Ceza Sorumluluğuna Etkisi
290
1. Eşdeğerlik Teorisi
290
2. Somutlaştırma Teorisi
292
3. Fiil Planı Teorisi
294
4. Değerlendirme ve Önerimiz
296
C. Hedefte Sapmanın Sınır Teşkil Eden Olaylarda Tespiti
298
1. Korunan Hukuksal Değerin Önemi
298
a. Tuzak Mektup Örnek Olayı
298
b. Malvarlığına Karşı Suçlar
300
2. Somutlaştırmanın Anlamı ve Kapsamı
301
a. Bomba ve Zehirli Yiyecek Örnek Olayları
301
b. Telefon Örnek Olayı
307
D. Çok Neticeli Sapma
309
IV. ŞAHISTA HATA İLE HEDEFTE SAPMAYA İLİŞKİN OLARAK ÖZELLİK
2. Dolaylı Failin Ceza Sorumluluğu
311
3. Müşterek Failin Ceza Sorumluluğu
313
4. Azmettirenin Ceza Sorumluluğu
315
B. Şahısta Hata ile Hedefte Sapmanın Birlikte Gerçekleşmesi
317
V. TERSİNE TİPİKLİK HATASI
319
B. Elverişsiz Teşebbüs
319
1. Elverişsiz Teşebbüs Kavramı
319
2. Elverişsiz Teşebbüsün Görünüm Biçimleri
321
3. Elverişsiz Teşebbüs ile Tipiklik Hatası Arasındaki İlişkiye
4. Elverişsiz Teşebbüs – Mefruz Suç Ayrımı
324
b. Elverişsiz Teşebbüs – Mefruz Suç Ayrımına İlişkin Görüşler
329
(1) Tipikliğin Önalanı Üzerine Hataların Elverişsiz
Teşebbüse Yol Açtığını Kabul Eden Görüşler
329
(2) Karşıt Kavram Öğretisi
330
(3) Tersine Hukuki Hataların Tamamının Mefruz Suça
Yola Açtığını Kabul Eden Görüşler
336
(4) Önalan Normlarına Atıf Yapan Unsurların Ayrımına
c. Süjenin Elverişsizliğine Özgü Tartışmalar
343
B. Tipiklik Düzeyinde Gerçekleşen Çifte Hata
347
1. Farklı Görüşlerin İncelenmesi
347
VII. SEÇİMLİK UNSURLARDA HATA
351
B. Seçimlik Unsurlarda Hata Kapsamına Girmeyen Durumlar
352
2. Seçimlik Unsurlara İlişkin Sapma
353
3. Seçimlik Unsurlarda Altlama Hatası
356
C. Seçimlik Unsurlarda Hatanın Ceza Sorumluluğuna Etkisi
357
1. Farklı Görüşlerin İncelenmesi
357
VIII. CEZAYA ETKİ EDEN NEDENLER VE HATA
362
A. Nitelikli Unsurlarda Hata
362
2. Nitelikli Unsurlarda Hatanın Ceza Sorumluluğuna Etkisi
365
a. Daha Ağır Cezayı Gerektiren Nitelikli Unsurlarda Hata
365
b. Daha Az Cezayı Gerektiren Nitelikli Unsurlarda Hata
367
3. Seçimlik Nitelikli Unsurlarda Hata
367
B. Nitelikli Unsurlardan Ayrılması Gereken Sübjektif Tipiklik
Unsurları ve Şahısta Hata
369
1. Tasarlama ve Şahısta Hata
369
2. Kan gütme / Töre Saiki ve Şahısta Hata / Sapma
371
3. Nitelikli Unsurların Cezaya Etki Eden Sübjektif Unsurlardan
Ayrımına Yönelik Önerimiz ve Bu Ayrımın Hata Öğretisi İçin
IX. CEZALANDIRILABİLİRLİĞİN DİĞER KOŞULLARINDA HATA
374
B. Cezalandırılabilirliğin Objektif Koşullarında Hata
375
C. Şahsi Cezasızlık Nedenlerinin Maddi Koşullarında Hata
379
1. Farklı Görüşlerin İncelenmesi
379
X. FAİLİN TASAVVURUNDAKİ TİPİKLİK İLE OBJEKTİF OLARAK
GERÇEKLEŞEN TİPİKLİĞİN FARKLI OLMASI
383
B. Farklı Görüşlerin İncelenmesi
384
C. Değerlendirme ve önerimiz
387