2. KONUNUN SINIRLANDIRILMASI
28
ANONİM ŞİRKET YÖNETİM KURULUNUN ORGANİZASYONU VE
I. ANONİM ŞİRKET YÖNETİM KURULUNUN ORGANİZASYONU
33
C. Organ Kavramının Farklı Anlamları
36
1. İşlev Sahibi Olarak Organ
39
c. Fiilî Organ (De Facto Organ)
43
2. Temsile Yetkili Olarak Organ
47
bb. Organ ile Temsilci İlişkisi
49
b. Yardımcı Kişi Niteliği
51
bb. Organ ile Yardımcı Kişi İlişkisi
52
c. Organ Kişi Niteliği
53
bb. Organ ile Organ Kişi İlişkisi
54
3. Sorumluluk Hukuku Bakımından Organ
55
a. Sorumluluğun Şahsiliği
55
aa. Cezai Sorumluluk Bakımından
55
bb. Hukuki Sorumluluk Bakımından
56
b. Sorumluluğa Tabi Olan Kişiler
57
c. Sorumluluk Hukuku Bakımından Yönetim Kurulu Üyeleri
58
II. YÖNETİM KURULUNUN HUKUKİ NİTELİĞİ
59
A. Organ ve Tüzel Kişi İlişkisi
59
B. Organ Olarak Yönetim Kurulu
61
C. Yönetim Kurulu Üyeleri ile Anonim Şirket Arasındaki Hukuki İlişkinin Niteliği
63
YÖNETİM KURULU ÜYELERİNİN CEZAİ SORUMLULUĞU
I. EKONOMİK SUÇ VE TİCARİ SUÇ KAVRAMI
67
II. CEZA HUKUKUNUN GENEL İLKELERİNE GÖRE YÖNETİM KURULU ÜYELERİNİN CEZAİ
A. Suçların ve Cezaların Kanuniliği İlkesi
69
C. Suçların ve Cezaların Şahsiliği İlkesi
72
III. TÜZEL KİŞİNİN CEZA HUKUKU SORUMLULUĞU
73
IV. YÖNETİM KURULU ÜYELERİNİN CEZAİ SORUMLULUĞUNUN UNSURLARI
76
3. Suçun (Hareketin) Konusu
79
C. Hukuka Aykırılık Unsuru
87
V. SUÇUN ÖZEL GÖRÜNÜŞ BİÇİMLERİ
88
VI. ŞİRKET SUÇLARINDA FAİLLİK VE İŞTİRAK
95
1. Müstakil (Doğrudan) Faillik
96
3. Şeriklik Türü Olarak Azmettirme ve Yardım Etme
103
C. Şirket Suçlarında Failin Belirlenmesi
104
VII. YÖNETİM KURULU ÜYELERİNİN CEZA HUKUKU SORUMLULUĞU
106
VIII. SUÇLARI ÖNLEME SORUMLULUĞU
113
IX. TÜRK TİCARET KANUNU BAĞLAMINDA YÖNETİM KURULU ÜYELERİNİN CEZAİ
X. TÜRK TİCARET KANUNU’NA GÖRE ŞİRKETLER HUKUKUNA İLİŞKİN CEZAİ SORUMLULUK
A. Şirket Sırrının Saklanması Yükümlülüğünün İhlâli Suçu
123
2. Korunan Hukuki Değer
124
3. Suçun Faili ve Mağduru
124
5. Suçun Özel Görünüş Biçimleri
127
B. Şirkete Borçlanma Yasağının İhlali Suçu
128
2. Korunan Hukuki Değer
129
3. Suçun Faili ve Mağduru
129
5. Suçun Özel Görünüş Biçimleri
132
C. Ticari Defter ile Şirketle İlgili Belgelerde Sahtecilik Suçu
133
2. Korunan Hukuki Değer
133
3. Suçun Faili ve Mağduru
134
5. Suçun Özel Görünüş Biçimleri
137
D. Şirket Sermayesi Hakkında Yanlış Beyanda Bulunma ve Ödeme Yetersizliğini
Bilerek Onaylama Suçu
137
2. Korunan Hukuki Değer
138
3. Suçun Faili ve Mağduru
138
5. Suçun Özel Görünüş Biçimleri
139
E. Sermayeye Değer Biçmede Yolsuzluk Suçu
140
2. Korunan Hukuki Değer
140
3. Suçun Faili ve Mağduru
140
5. Suçun Özel Görünüş Biçimleri
142
F. Kanuna Aykırı Olarak Halktan Para Toplanması Suçu
142
2. Korunan Hukuki Değer
143
3. Suçun Faili ve Mağduru
143
5. Suçun Özel Görünüş Biçimleri
143
XI. DİĞER KANUNLARA GÖRE ŞİRKETLER HUKUKUNA İLİŞKİN BAZI CEZAİ SORUMLULUK
A. Türk Ceza Kanunu Kapsamındaki Düzenlemeler
144
1. Güveni Kötüye Kullanma Suçu
144
b. Korunan Hukuki Değer
144
c. Suçun Faili ve Mağduru
145
e. Suçun Özel Görünüş Biçimleri
150
b. Korunmak İstenen Hukuki Değer
153
c. Suçun Faili ve Mağduru
153
e. Suçun Özel Görünüş Biçimleri
154
g. Borca Batıklık Durumunun Mahkemeye Bildirimi
155
b. Korunan Hukuki Değer
158
c. Suçun Faili ve Mağduru
158
e. Suçun Özel Görünüş Biçimleri
161
B. Sermaye Piyasası Kanunu Kapsamındaki Düzenlemeler
162
1. Güveni Kötüye Kullanma Suçu
163
b. Korunan Hukuki Değer
164
c. Suçun Faili ve Mağduru
164
e. Suçun Özel Görünüş Biçimleri
167
2. Sermaye Piyasası Kanunu’nda Düzenlenen Diğer Suçlar
169
C. Bankacılık Kanunu Kapsamındaki Düzenlemeler
171
1. Bankacılık Zimmet Suçu
171
b. Korunan Hukuki Değer
171
c. Suçun Faili ve Mağduru
172
e. Suçun Özel Görünüş Biçimleri
175
2. Bankacılık Kanunu Kapsamındaki Diğer Düzenlemeler
175
D. Vergi Usul Kanunu Kapsamındaki Düzenlemeler
175
E. Sigortacılık Kanunu Kapsamındaki Düzenleme
178
XII. ULUSLARARASI ALANDA RÜŞVETLE MÜCADELEYE DAİR DÜZENLEMELER
179
B. Uluslararası Sözleşmeler
182
C. OECD Rüşvetle Mücadele Sözleşmesi
182
D. Avrupa Konseyi Yolsuzluğa Karşı Ceza Hukuku Sözleşmesi
183
E. Sınıraşan Örgütlü Suçlara Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesi
184
F. Birleşmiş Milletler Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi
184
G. Uluslararası Rüşvetle Mücadelede Rüşvet Suçu
185
H. Rüşvetle Mücadelede Yapılaması Gerekenler
186
CEZAİ SORUMLULUKLA BAĞLANTILI HUKUKİ SORUMLULUK
II. HUKUKİ SORUMLULUĞUN ANLAMI
191
A. İsnat Anlamında Sorumluluk
191
C. Tazmin Sorumluluğu
192
III. SORUMLULUĞUN NİTELİKLERİ
192
B. Sorumluluğun Şahsiliği
194
IV. CEZAİ – HUKUKİ SORUMLULUK DOĞURAN GENEL YÜKÜMLÜLÜKLER
195
1. Borçlar ve Şirketler Hukuku Yönünden Özen Yükümlülüğü
197
a. Borçlar Hukuku Bakımından Özen
197
b. Şirketler Hukuku Bakımından Özen
198
2. Özen Yükümlülüğünün Hukuki Niteliği
200
a. Borç İlişkisinin İçerdiği Yükümlülükler Kapsamında Özen Yükümlülüğünün
b. Anonim Şirkette Yönetim Kurulu Üyesinin Özen Yükümlülüğünün Hukuki
3. Özen Yükümlülüğünün Belirlenmesinde Tedbirli Yönetici
203
4. Özen Yükümlülüğünün Nesnelleştirilmesi (Objektifleştirilmesi)
203
B. Sadakat (Bağlılık) Yükümlülüğü
205
V. CEZAİ SORUMLULUKLA BAĞLANTILI HUKUKİ SORUMLULUK DOĞURAN YÜKÜMLÜLÜK
A. Yükümlülük İhlallerinin Özel Görünümleri
206
1. Şirket Sırrını Saklama Yükümlülüğü
207
2. İçeriden Öğrenenlerin Ticareti Yasağına Uygun Davranma Yükümlülüğü
210
3. Yasaklara Uyma Yükümlülüğü
212
a. Şirketle İşlem Yapma Yasağı
212
b. Şirkete Borçlanma Yasağı
215
4. Ticari Defterlerin Tutulmasında Özen Yükümlülüğü
221
a. Ticari Defterlerin Tutulmasında Özen
221
b. Muhasebe ve Finans Düzeninin Kurulmasında Özen
222
5. Belge ve Beyanların Gerçeğe Uygun Olması Yükümlülüğü
224
6. Ödeme Yetersizliğinde Onay vermeme ve Sermaye Hakkında Doğru Beyanda
7. Ayni Sermayeye ve İşletmeye Biçilen Değerin Gerçeğe Uygun Olması
8. Halktan Para Toplanması Hâlinde Kanuna Uygun Davranma Yükümlülüğü
227
B. Yükümlülük İhlallerinin Genel Görünümleri
227
1. Sermayenin Korunmasını Gözetme Yükümlülüğü
229
2. Şirket Menfaatini Gözetme Yükümlülüğü
230
a. Şirket Menfaati Doğrultusunda Davranma Yükümlülüğü
230
b. Müzakerelere (Toplantılara) Katılma Yasağı
232
VI. YETKİ DEVRİ HÂLİNDE SORUMLULUK
234
A. Anonim Şirket Bünyesinde İşlenen Suçların Faili Olabilecek Kişiler
235
B. Yönetim Teşkilatının Belirlenmesinde Özen
237
C. Şirketin Üst Düzey Yönetim Kapsamındaki Görevlerde Özen
238
D. Atama ve Görevden Almada Özen
239
1. Müdürlerin ve Aynı İşleve Sahip Kişilerin Atanmasında ve Görevden
2. Boşalan Üyelik Seçiminde Özen
241
E. Yönetim Kurulunun Yetkilerinin Kısıtlandığı Hâllerde Özen
241
F. Yetki Devri Hâlinde Özen
242
1. Yönetim Yetkisinin Devri
243
a. Yönetim Yetkisinin Devri Şartları
244
aa. Esas Sözleşme Hükmünün Bulunması
244
bb. İç Yönergenin Hazırlanması
246
cc. Devredilebilir Yetkilerden Olması
249
b. Yönetim Yetkisinin Devri Yapılabilecek Kişiler
250
2. Temsil Yetkisinin Devri
253
b. Temsil Yetkisinin Sınırlandırılması
255
aa. Temsil Yetkisinin Kapsamı ve Sınırlandırılması
255
bb. Sınırlı Yetkiye Sahip Ticari Vekil
257
cc. Yetki Devriyle Organ Vasfının Kazanılması
259
dd. Temsil Yetkisinin Devredilme Şartları
260
ff. Temsil Yetkisinin Devredilebilecek Kişiler
262
aaa. Murahhas Üye ve Müdür Olarak Üçüncü Kişi
262
bbb. En Az Bir Yönetim Kurulu Üyesinin Temsil Yetkisinin Bulunması
ccc. Temsil Yetkisinin Devri Hâlinde Temsil Yetkisinin Kullanılma
Esasları (Birlikte Temsil)
265
ddd. Devredilen Yetkinin Devredilmesi
268
c. Yetki Devri Hâlinde Cezai ve Hukuki Sorumluluk
269
aa. Cezai Sorumluluk Bakamından
270
bb. Hukuki Sorumluluk Bakamından
271
aaa. Yetki Devri Hâlinde Yönetim Kurulu Üyelerinin Sorumluluğu
271
ii. Talimat Vermede Özen
278
bbb. Sınırlı Yetkili Temsilci Atanması Hâlinde Yönetim Kurulu
Üyelerinin Sorumluluğu
282
G. Üst Gözetim Görevinde Özen
284
VII. YÖNETİM KURULU ÜYELERİNİN TABİ OLDUĞU SORUMLULUK
289
A. Cezai ve Hukuki Sorumlulukların Örnek Üzerinde Değerlendirilmesi
289
B. Farklılaştırılmış Teselsül Sorumluluğu
293
1. Müteselsil Sorumluluk
295
2. Farklılaştırılmış Teselsül
297
b. Farklılaştırılmış Teselsülün Temel Özellikleri
300
aa. Dış İlişki Yönünden Sonuçları
301
bb. Şahsi İndirim Sebeplerinin Dış İlişkide İleri Sürülmesi
301
cc. Farklılaştırılmış Teselsülde Birlikte Verilen Zarardan Sorumlu
aaa. Aynı – Birlikte Verilen Zarar Ayrımı
303
bbb. Tek Başına Zarar – Aynı Zarar Ayrımı
303
ccc. Aynı Zarar – Zararın Tamamı Ayrımı
303
ddd. Uygun İlliyet Bağının Bulunması
304
dd. Farklılaştırılmış Teselsül Sorumluluğunun Sınırlı Kapsamı
304
ee. Şahsi Sorumluluk Tavanının belirlenmesi
305
ff. Zararın Tamamının Birlikte Dava ve Talep Edilmesi
308
gg. Tazminat Miktarının Hâkim Tarafından Tespit Edilmesi
309
hh. Farklı Tazminat Sorumlusu Grupların Olması
310
ıı. Farklılaştırılmış Teselsülde İç İlişki
310
YÖNETİM KURULU ÜYELERİNİN HUKUKİ SORUMLULUĞUNUN
ŞARTLARI VE SORUMLULUK DAVASI
I. YÖNETİM KURULU ÜYELERİNİN CEZAİ SORUMLULUKLA BAĞLANTILI HUKUKİ
SORUMLULUĞUNUN ŞARTLARI
318
1. Kusurun Genel Esasları
328
2. Kusurun Niteliği: Objektifleştirilmiş Kusur
330
II. SORUMLULUĞU ORTADAN KALDIRAN HÂLLER
342
A. İşadamı Kararı İlkesine (Business Judgment Rule) Uygunluk
342
1. İşadamı Kararı İlkesine İlişkin Genel Esaslar
342
2. İşadamı Kararı İlkesinin Uygulanma Şartları
346
a. Şirket Faaliyetlerine İlişkin Bir Kararın Mevcudiyeti
348
b. Şirket ile Menfaat Çatışması İçerisinde Bulunmamak
350
c. Özen ve Sadakat Yükümlülükleri Yerine Getirilmiş Bir Karar Alma Sürecine
d. Uygun ve Yeterli Bilgiye Dayanmak
351
e. İyi Niyet ile Hareket Etmek
352
f. Takdir Yetkisini Kötüye Kullanmamak
353
3. İşadamı Kararı İlkesinin Uygulanmadığı Hâller
354
a. Kanun Hükümlerine Aykırı Davranış
354
b. Esas Sözleşme Hükümlerine Aykırı Davranış
354
c. Genel Kurul Kararlarına Aykırı Davranış
355
B. Kurumsal Yönetim İlkelerine Uygunluk
355
2. Kurumsal Yönetimin Esaslı Unsurları
358
c. Hesap Verebilirlik
360
3. Kurumsal Yönetimin Amacı
361
4. OECD Kurumsal Yönetim İlkeleri
361
5. Kurumsal Yönetim Alanında Türkiye’de Yapılan Çalışmalar
363
a. Türk Ticaret Kanunu Kapsamında Düzenlemeler
363
b. Sermaye Piyasası Kurulu Düzenlemeleri
364
C. Uyum (Uyumluluk/Compliance)
364
2. Uyumun Amacı ve Yararları
366
4. Türk Ticaret Kanunu Hükümleri Yönünden Uyum Yükümlülüğü
370
5. Uyumun Ceza Hukuku Sorumluluğu Bakımından Önemi
371
III. SORUMLULUĞU SONA ERDİREN HÂLLER
371
1. Türk Ticaret Kanunu’nda İbra Düzenlemesi
372
2. İbranın Hukuki Niteliği
373
a. İbranın Şahsi Kapsamı
375
b. İbranın Konu (Maddî) Kapsamı
376
c. Süre İtibarıyla Kapsam
377
5. İbra Kararlarının Sakatlığı
377
6. İbra Kararının Etkisi
378
a. İbra Kararının Geri Alınamaması
378
b. İbra Kararının Hukuki Sorumluluk Davalarına Etkisi
378
7. İbrayı Talep Hakkı
379
8. İbranın Şikâyetten Vazgeçme ve Uzlaşmadan Farkı
380
1. Sorumluluk Davasına İlişkin Zamanaşımı Süresi
384
2. Zamanaşımı Süresinin Başlangıcının Belirlenmesi
385
3. Ceza Davası Zamanaşımının Uygulanması
391
4. İsviçre Borçlar Kanunu’nun 760. Maddesinde Yapılan Yeni Düzenleme
Bağlamında Zamanaşımının Değerlendirilmesi
395
IV. SORUMLULUK DAVASI
397
A. Sorumluluk Davasında Davacılar
397
1. Şirketin İflası Dışında Dava Hakkı
398
a. Doğrudan Zarara İstinaden Davacılar
398
aa. Şirket Tüzel Kişiliği
398
aaa. Sorumluluk Davası Açılabilmesi İçin Genel Kurul Kararının
Gerekli Olup Olmadığı Sorunu
399
bbb. Sorumluluk Davasında Şirketin Temsili
410
bb. Pay Sahipleri (Ortaklar) ve Alacaklılar
412
b. Dolaylı Zarara İstinaden Davacılar
413
2. İflas Hâlinde Dava Hakkı
414
2. Yönetim Kurulu Üyeleri
416
C. Görevli ve Yetkili Mahkeme
417
V. CEZA MAHKEMESİ KARARLARININ HUKUK MAHKEMESİ BAKIMINDAN ETKİSİ
418
A. Kesin Hüküm Niteliği
419
1. Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması
421
aa. TBK m. 74 Hükmü Bakımından
422
bb. Sahtecilik Suçunda
425
c. Ceza Verilmesine Yer Olmadığına İlişkin Kararı
426
aa. Şikâyetten Vazgeçme Sebebiyle Düşme Kararı
427
bb. Uzlaşma Sebebiyle Düşme Kararı
428
e. Davanın Reddi Kararı
429
f. Görevsizlik Kararı
429