ADİ ORTAKLIKTA ÇIKMA VE ÇIKARILMAYA İLİŞKİN
A. Ortaklık Sıfatı (Mitgliedschaft) Kavramı
35
1. Tanımı ve Unsurları
35
2. Ortaklık Sıfatının Hukuki Niteliği
38
3. Ortaklık Sıfatının İktisap Edilmesi
41
b. Şahıs Ortaklıklarında Ortaklık Sıfatının Edinilmesi
41
4. Ortaksal Hakların Devredilemezliği Prensibi
42
a. Devredilemezlik Prensibinin Alman Hukuku Bağlamında Ele Alınması
42
b. Yönetsel (Katılım) Hakların Devredilemezliği
44
5. Ortaklık Sıfatının Devri
51
a. Tasarruf İşlemiyle Devir
51
b. Çift Sözleşme ile Devir
58
c. Ortaklık Sıfatının Devrinin Hukuki Niteliğine İlişkin Görüşümüz: Sözleşmenin Devri Teorisi
59
6. Ortaklık Sıfatının Bir Hukuki İlişki Olarak Nitelenmesinin Bazı Hüküm ve Sonuçları
62
a. Ortaklık Sıfatı Tespit Davasına Konu Edilebilir
62
b. Ortaklık Sıfatının Devrinin Sözleşmenin Devri Sonucunu Doğurması
64
II. AYRILMA KAVRAMINA GENEL BİR BAKIŞ
67
B. Ayrılma Kavramının Tanımı ve Sınıflandırılması
68
D. Diğer Ortaklık Tiplerinde Çıkma ve Çıkarılmaya İlişkin Yasal Düzenlemeler
72
1. Kollektif Ortaklıkta
72
E. Yabancı Hukuk Sistemlerinde Durum
75
2. Alman Hukukunda: BGB §§ 736 ve 737 Düzenlemelerinin Tanıtılması
75
III. ÇIKMA VE ÇIKARMANIN ÖN KOŞULU: DEVAM KLOZU
78
A. Devam Klozunun Ratio Legis’i (Getiriliş Amacı)
78
B. Devam Klozunun Hukuksal Niteliği
79
D. İki Kişilik Adi Ortaklıkta Devam Klozu veya Kararı?
83
IV. Adi Ortaklıkta Çıkma
83
B. Kanuni ve Sözleşmesel Çıkma Hakkı
85
2. Sözleşmesel Çıkma Hakkı
87
3. Çıkma Hakkının Kullanımı ile Ayrılma Payı Arasındaki İlişki
88
4. İki Kişilik Adi Ortaklığın Arz Ettiği Özellik
89
5. Haklı Sebeple Çıkma
91
b. Özellik Arz Eden Bir Durum: İki Kişilik Adi Ortaklıkta Haklı Sebeple Çıkma
99
IV. ADİ ORTAKLIKTAN ÇIKARILMA (Ausschluss)
101
A. Genel Açıklamalar ve Çıkarmanın TBK’da Düzenleniş Tarzı
101
B. Çıkarılma Şartları
103
C. Kanuni Düzenlemeden Ayrılan Anlaşmalar
107
D. Çıkarma Hakkının Dürüstlük Kuralına Uygun Olarak Kullanılması Gereği
108
ÇIKMA VE ÇIKARILMA NEDENLERİ VE PROSEDÜRÜ
I. ÇIKMA VE ÇIKARILMA NEDENLERİ
113
A. Türk Borçlar Kanunu’na Göre Adi Ortaklıktan Çıkma Sebepleri
113
1. Fesih Bildiriminde Bulunulması
113
a. Fesih Hakkının Türleri ve Hukukumuzda Fesih Bildirim Hakkının Kullanılma Biçimi
113
b. İsviçre Hukukunda Olağanüstü Fesih Hakkı ile İlgili Temel Yaklaşımlar
120
aa. Aşırı Ölçüde Bağlanma Kavramı
121
bb. Aşırı Bağlılık Öngören Ortaklık Sözleşmesinin Feshedilebilirliği
122
cc. Aşırılık Olgusunun Tespitinde Esas Alınması Gereken An
123
2. Ortağın Kısıtlanması
124
a. Ortaklık Sıfatının İntikali ve Halefiyet Klozları
138
b. Miras Ortaklığının Adi Ortaklığa Üye Olup Olamayacağı Sorunsalı
139
bb. İsviçre– Türk Hukukunda
144
c. Tüzel Kişilerin TBK m. 633 Çerçevesinde Değerlendirilmesi
147
d. Mirasçıların Hukuksal Konumu
150
aa. Herhangi Bir Devam veya Halefiyet Klozunun Kararlaştırılmadığı Durumlarda
150
bb. Bir Devam Klozunun Öngörüldüğü Durumlarda
151
aaa. Ortaklığın Mirasçılarla Sürdürülmesine Yönelik Klozlar
151
aaaa. Basit Halefiyet Klozunun Kararlaştırıldığı Hallerde Mirasçıların Ortaklık Sıfatını Edinmesi
153
bbbb. Nitelikli Halefiyet Klozu
155
cccc. Halefiyet Klozlarının Hukuki Niteliği
159
bbb. Devam Klozu Öngörüldüğü Takdirde
160
e. Halefiyet Klozlarının Caiz Olup Olmadığı Meselesi
161
f. Halefiyet Klozlarının Şekle Tabi Olup Olmadığı Meselesi
162
g. Halefiyet Klozlarının, Miras Bırakan Ortağın Ölüme Bağlı Tasarrufta Bulunma Hakkına Etkisi
163
h. Mirasçılara, Sözleşmeyle Ortaklığa Girme Hakkı Tanınması (Eintrittsrecht)
164
i. Mirasçıların Ortaklık Borçlarından Sorumluluğu
167
j. Mirasçıların Ayrılma Paylarının Kaldırılması Hususunda Alman Öğretisinin Yaklaşımı
169
k. Bir Ortağın Ölümü Durumunda Mirasçıların Çıkma veya Çıkarılması?
172
5. Tasfiye Payının Cebri İcra Yoluyla Paraya Çevrilmesi
173
a. Kollektif Ortaklığa İlişkin Düzenlemelerin Kıyasen Uygulanabilirliği
176
b. Haczin Konusu: Ortaklık Payı mı Yoksa Tasfiye Payı mı?
178
c. Haczin İcrası ve Hukuki Sonuçları
180
bb. İsviçre– Türk Hukukunda
181
B. Çıkarılma Sebepleri, Özellikle Haklı Sebeple Çıkarılma
182
2. Türk Adi Ortaklık Hukukunda, Haklı Sebeple Çıkarma Hususundaki Boşluğun Doldurulması
184
a. Kanun Boşluğunun Tespiti
184
b. Kanun Boşluğunun Doldurulmasına Hizmet Eden Yöntemler
186
c. EBK Döneminde Öğretide İleri Sürülen Görüşler
187
d. 6098 Sayılı TBK Sonrası Hukuki Durum
188
e. İsviçre Öğretisinde İleri Sürülen Görüşler
189
f. Kanun Boşluğunun Doldurulmasına Yönelik Çözüm Önerileri
191
aa. Olan Hukuk Açısından (de lege lata)
191
bb. Olması Gereken Hukuk (de lege ferenda) Açısından Çözüm Önerisi
192
3. Adi Ortaklıkta Haklı Sebeple Çıkarma Davası Açılıp Açılamayacağı Sorunsalı
195
a. Mevcut Hukuki Durumun Değerlendirilmesi
195
4. Haklı Sebeple Çıkarmanın İç Ortaklıklara Uygulanabilirliği Sorunu
199
b. İsviçre– Türk Hukukunda
200
5. Tasfiye Aşamasındaki Bir Adi Ortaklıktan Çıkarılma Mümkün müdür?
200
6. Haklı Sebeple Çıkarmanın Maddi Koşulu: Haklı Bir Sebebin Varlığı
202
a. Haklı Sebep Kavramı ve Bu Kavramın Nispiliği
202
b. Haklı Sebeplerin Sınıflandırılması: Bir Ortağın Davranışına Dayanan ve Dayanmayan Haklı Sebepler
203
aa. Bir Ortağın Davranışına Dayanan Haklı Sebepler (verhaltensbezogene wichtige Gründe)
203
aaa. Ortaksal Yükümlülüklerin İhlali
203
bbb. Bir Ortağın Özel Alanını (Privatsphäre) İlgilendiren Haklı Sebepler
205
ccc. Ortaksal Hakların Kullanılması Haklı Sebep Teşkil Eder mi?
207
ddd. Özellik Arz Eden Bir Durum: Haklı Sebeple Fesih Davası Açan Ortağın Çıkarılması
208
bb. Diğer Haklı Sebep Halleri
210
c. Haklı Sebebin, Çıkarma Kararı Hüküm Doğuruncaya Kadar Devam Etmesi Zorunluluğu
211
d. Haklı Sebebin Tespitinde Kusurun Rolü
211
e. Çıkarma Kararı Hüküm İfade Edinceye Değin İlgili Ortağın Ortaklık Sıfatını Muhafaza Etmesi Şarttır
212
f. Haklı Sebeple Çıkarma Hakkının Taliliği (İkincil Niteliği– Subsidiarität)
212
g. Somut Olayın Bütün Verilerinin Dikkate Alınması Zorunluluğu
213
h. Haklı Sebebin, İlgili Ortağın Şahsında Doğması Zorunludur
214
i. Ortaklık İlişkisinin İlgili Ortakla Sürdürülmesinin Olanaksız Hale Gelmesi (çekilemezlik unsuru)
217
j. Haklı Sebeple Çıkarma Hakkının Feragat ve Hak Düşümü Yoluyla Ortadan Kalkması
217
II. ÇIKMA VE ÇIKARILMA PROSEDÜRÜ
218
1. TBK m. 633’de Öngörülen Kanuni Çıkarma Hakkına İlişkin Prosedür
218
b. Çıkarılacak Ortağın Oy Hakkından Yoksunluğu
220
c. Karar Yeter Sayısının Sağlanamaması Sorunsalı
221
d. İki Kişilik Adi Ortaklığa Özgü Çözüm Önerileri
222
e. Çıkarma Kararının İlgili Ortağa Bildirilmesi
223
f. Çıkarmanın Mahkeme Aracılığıyla Denetlenmesi
224
2. Haklı Sebeple Çıkarmaya İlişkin Prosedür
225
a. Karar Yeter Sayısı ve TTK m. 255/3’e Göre Açılacak Çıkarma Davası
225
b. İhtiyati Tedbirler
229
c. Çıkarmanın Hüküm ve Sonuç Doğurduğu An
229
d. Çıkarılan Ortağın, Haksız Çıkarma Kararına Karşı Sahip Olduğu Hukuki Olanaklar
230
ÇIKMA VE ÇIKARILMANIN HUKUKİ SONUÇLARI
I. ORTAKLIK SIFATININ YİTİRİLMESİ
235
A. Kısmi Tasfiye Teorisi Çerçevesinde Ortaksal Hakların Akıbeti
236
B. Çıkma ve Çıkarılmanın Yönetim ve Temsil Hakkına Etkisi
238
1. Karşılaştırmalı Hukukta
238
C. Ortaklıktan Ayrılmanın Tacir Sıfatına Etkisi
242
D. Ortaklıktan Ayrılmanın Açılmış Davalara Etkisi
243
2. Meselenin Münferit Dava Türleri Bazında Ele Alınması
243
a. Actio Pro Socio (ortak davası)
243
b. Ortağın Şahsi Alacaklı veya Borçlu Sıfatı Taşıdığı Davalar Bakımından
246
c. Ortağın Müteselsil Borçlu Sıfatı Taşıdığı Davalar Bakımından
247
d. Elbirliği Ortaklığının Taraf Olduğu Davalar Bakımından
247
3. Ortaklar Arası Değişikliklerin Açılmış Davalara Etkisine İlişkin Alman Hukukunda Ortaya Atılan Görüşler
248
b. İkamesiz Ayrılma Şartının Gerçekleşmesi
248
c. Dava Arkadaşlığı Teorisi
249
aa. Kanuni Dava Yetkinliği
249
bb. Kanuni Taraf Değişikliği
249
d. Taraf Ehliyeti Teorisi
250
e. Teorilerin Değerlendirilmesi
250
f. 2001 Kararı Sonrasında Durum
252
II. ORTAKLIK MALVARLIĞINDAKİ PAYIN DİĞER ORTAKLARA GEÇİŞİ (ANWACHSUNG, BGB § 738, TBK m. 634)
254
B. Ortaklık Payı Kavramı (Gesellschaftsanteil)
255
C. Ortaklık Malvarlığındaki Pay (Anteil am Gesellschaftsvermögen)
257
D. Ortaklık Malvarlığındaki Payın Geçişi
258
1. Birden Fazla Ortaktan Oluşan Ortaklıkta
258
2. İki Kişilik Adi Ortaklıkta
260
3. Pay Geçişinin Eşya Hukukundaki Yansımaları
264
III. AYRILAN ORTAĞIN HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ
265
A. Ayrılan Ortağın Hakları
265
b. Ayrılma Payının Temel Özellikleri
270
aa. Ayrılma Payı Mali Nitelikli Bir Haktır
270
bb. Ayrılma Payı Şarta Bağlı Bir Alacaktır
271
cc. Ayrılma Payı Ortaklık Dışı (aussergesellschaftliche Forderung) Bir Alacaktır
272
aaa. Ayrılma Payının Ortaklık İçi Talep Teşkil Ettiği Görüşü
272
bbb. Ayrılma Payının Ortaklık Dışı Alacak Teşkil Ettiği Görüşü
273
c. Ayrılma Payı Bağlamında Ortaya Çıkabilecek Bazı Hukuki Sorunlar
274
d. Ortaklık Payı ile Ayrılma Payı Arasındaki İlişki
275
e. Ayrılma Payını Oluşturan Münferit Taleplerin Ayrı Ayrı İleri Sürülemezliği
282
f. Ayrılma Payının Borçlusu, Alacaklısı ve Ayrılma Payından Sorumluluk
284
bb. Türk ve İsviçre Hukukunda
288
g. Ayrılma Payı Alacağının Doğumu
290
h. Ayrılma Payının Muacceliyeti ve Hesaplanma Tarzı
292
aa. Temel Kural: Derhal Muacceliyet
292
bb. Ayrılma Bilançosu (Abschichtungs/Abfindungsbilanz)
294
aaa. Tanımı ve Temel Özellikleri
294
bbb. Ayrılma Payının Hesaplanmasında Ölçü Alınacak Tarih
300
ccc. Ayrılan Ortağın Ayrılma Bilançosuna İştiraki
301
ddd. Firma Değeri (good will) ve Gizli Yedeklerborçlardan in Ayrılma Bilançosuna İşlenmesi Gerekliliği
302
i. Ayrılma Payının Ödenmesi
303
j. Ayrılma Payının Tabi Olduğu Zamanaşımı Süresi
308
k. Ayrılma Payından Feragat/ Ayrılma Payının Sözleşmeyle Kaldırılması Meselesi
309
l. Ayrılma Payının Hâkim Tarafından Belirlenmesi
311
aa.Art. 580 Düzenlemesinin Tanıtılması
311
bb. Kusurun Ayrılma Payına Etkisi
312
aaa. Kusurun Rolüne İlişkin İsviçre Öğretisinde İleri Sürülen Görüşler
314
m. Ayrılma Payının Hesaplanmasında Kullanılan Değerleme Yöntemleri (Bewertungsmethode)
325
aa. Sorunun Ortaya Konulması: İşletme Değerlemesinin Hukuksal Boyutu
325
bb. Çeşitli Değerleme Yöntemleri
328
aaa. Tasfiye Değeri (Liquidationswert)
328
bbb. Kazanç Değeri Yöntemi (Ertragswert)
331
ccc. Net Aktif Değer Yöntemi (Substanzwert)
333
n. Ayrılma Payı Klozları (Abfindungsklausel)
334
aa. Ön Açıklamalar ve Konunun Türk Hukuku Bakımından Önemi
334
bb. Ayrılma Payı Klozlarının Tanımı ve Sözleşmesel Niteliği
336
cc. Ayrılma Payı Klozlarının Hizmet Ettiği Amaçlar
336
dd. Ayrılma Payı Klozlarının Yorumlanması
337
ee. Ayrılma Payının Kaldırılmasına Yönelik Klozlar
338
aaa. Ölen Ortağın Mirasçıları Bakımından
338
bbb. Ayrılan Ortak Bakımından
340
ccc. Haklı Sebeple Çıkarılan Ortağın Hukuki Durumu
340
bbbb. Alman Federal Mahkemesi’nin 29. 04. 2014 tarihli İlkesel Kararının Değerlendirilmesi
343
ddd. Ayrılma Payının Kaldırılmasında Ortağın Hukuksal Statüsünün Dikkate Alınması Gereği?
345
eee. Ayrılma Payının Kaldırılmasında Alacaklıların Korunması Gerekliliği
346
fff. Ayrılma Payının Kaldırılmasının Hukuki Sonuçları
347
ff. Hakem Bilirkişi Klozları (Schiedsgutachterklausel)
350
aaa. Genel Açıklamalar
350
bbb. Hakem Bilirkişiliğin Hukuki Niteliğine İlişkin Tartışmalar ve Kendi Görüşümüz
352
aaaa. Alman Hukukunda
352
bbbb. İsviçre ve Türk Hukukunda
354
ccc. Hakem Bilirkişiliği Düzenleyen schw ZPO Art. 189’un Değerlendirilmesi
356
gg. Defter (Bilanço) Değeri Klozları
358
hh. Ayrılma Payı Klozlarının Denetlenmesi
360
aaa. Problemin Ortaya Konulması
360
bbb. Denetleme Ölçütleri (Kontrolmassstabe)
362
aaaa. Ahlaka Aykırılık Yönünden (BGB § 138, TBK m. 27/1)
362
bbbb. Fesih Hükümlerine Aykırılık Yönünden (BGB § 723/3)
363
cccc. Uygunluk Denetimi
365
2. Ayrılan Ortağın Borçlardan Kurtarılma Talebi
367
a. Borçtan Kurtarılma Talebi
367
b. Ayrılan Ortağın Teminat (Güvence) Talep Etme Hakkı
372
c. Gizli Adi Ortağın Özel Durumu
374
aa. Gizli Adi Ortağın Ortaklık Borçlarından Sorumlu Tutulup Tutulamayacağı Meselesi
374
bb. Gizli Ortak Borçlardan Kurtarılma Talebi İleri Sürebilir mi?
376
3. Çıkan veya Çıkarılan Ortağın Tamamlanmamış (Askıdaki) İşlerin Sonucuna Katılma Hakkı (TBK m. 636, BGB § 740)
376
a. Yasal Düzenleme ve Ön Açıklamalar
376
b. Tamamlanmamış İş Kavramının Tanımı ve Kapsamı
377
c. Tamamlanmamış İş Kavramının Ayrılma Payı ile Bağlantısı
379
d. Tamamlanmamış İşlerin Sonuçlandırılması ve Kar– Zarar Taleplerinin İleri Sürülmesi
382
e. TBK m. 636’dan İleri Gelen Özel Yönetsel Haklar
384
f. TBK m. 636’dan Ayrılan Anlaşmalar
388
4. Ayrılan Ortağın Bilgi Alma Hakkı
390
B. Ayrılan Ortağın Yükümlülükleri
393
1. Ayrılan Ortağın Açığı Kapama Yükümlülüğü (TBK m. 635– BGB § 739)
393
a. Düzenlemenin Tanıtılması ve Ön Açıklamalar
393
b. Tasfiye Açığını Kapama Yükümü ile Benzeşmesi
394
c. Ortaklık Açığının Tespitinde Ayrılma Bilançosunun Rolü
395
d. TBK m. 635 Hükmünün Uygulama Alanı
396
e. Açığı Kapama Yükümünün Muhatabı– Alacaklısı
396
f. Açığı Kapama Yükümünün Hukuki Niteliği ve İleri Sürülebilirliği
398
g. Açığı Kapama Yükümünün Doğumu, Muacceliyeti ve Ödenmesi
399
h. Zararı Denkleştirme Yükümünün Tabi Olduğu Zamanaşımı Süresi
401
i. Aksine Anlaşmalar– Özellikle Emeğini Sermaye Olarak Getiren Ortağın Hukuki Durumu
402
j. Gizli Adi Ortağın Açığı Kapama Borcu Bulunup Bulunmadığı Meselesi
407
bb. İsviçre Hukukunda
409
2. Sözleşme Sonrası Yükümlülüklerin Öngörülmesi– Özellikle Rekabet Yasağı Sözleşmesi
412
b. Sözleşmesel Rekabet Yasaklarının Getirilme Amacı
414
c. Rekabet Yasağı Sözleşmesinin Kapsamı ve Sınırları
416
aa. Sözleşme Sonrası Rekabet Yasağına, İşçinin Rekabet Yasağına İlişkin Esasların Uygulanıp Uygulanamayacağı Sorunu
420
bb. Ticari Yardımcı Kişilere İlişkin HGB § 74 vd. Hükümlerinin Uygulanıp Uygulanamayacağı
421
d. Sözleşme Sonrası Rekabet Yasağına Aykırılığın Hukuki Sonuçları
422
e. Sözleşme Sonrası Rekabet Yasağının Sona Ermesi
424
f. Sözleşme Sonrası Rekabet Yasağına Aykırılıktan Kaynaklanan Ceza Koşulu ve Tazminat İstemlerinin Zorunlu Arabuluculuğa Elverişlilik Yönünden Değerlendirilmesi (TTK m. 4 ve 5/A bağlamında)
426
aa. Ayrılan Ortağın Gerçek Kişi Olması Olasılığında
426
bb. Ayrılan Ortağın Tüzel Kişi Olması Olasılığında
427
IV. DIŞ İLİŞKİDEKİ HUKUKİ SONUÇLARI
428
A. Ayrılan Ortağın Hukuki Sorumluluğu
428
B. Temel Prensip: Ayrılan Ortağın Sorumluluğunun Devam Etmesi
428
C. Ayrılan Ortağın Dış Sorumluluğunun Kapsamı ve Rücu (Regress)
430
D. Ayrılan Ortağın Hukuki Sorumluluğunu Sınırlayan veya Kaldıran Anlaşmaların Akıbeti
434
E. Ayrılan Ortağın Dış Sorumluluğunu Sona Erdiren Sebepler
435
F. Ayrılan Ortağın Müteselsil Sorumluluk Rejimine Genel Bir Bakış
437
G. Rücu Talebinin Bağlı Olduğu Zamanaşımı Süresi
441
H. Ayrılan Ortağın Hukuki Sorumluluğunun Belirli Bir Süreyle Sınırlandırılması İhtiyacı
441
1. Alman Hukukunda, NachhBG’nin Yürürlüğe Girmesinden Önceki Dönemde Ulaşılan Çözüm: Fesih Teorisi
442
2. Sonraki Sorumluluğun Sınırlandırılması Kanunu (NachhBG)
442
3. Türk Hukukunda Durum
447