I. TÜZEL KİŞİLİK VE SINIRLI SORUMLULUK
35
A. TÜZEL KİŞİLİĞİ AÇIKLAYAN TEORİLER
42
1. Farazi Kişilik Teorisi
42
2. Gerçek Kişilik Teorisi
43
3. Tüzel Kişilik Kavramının Değerlendirilmesi
43
2. Sınırlı Sorumluluk Kuralının Öngörülmesini Gerektiren Nedenler
53
3. Sınırlı Sorumluluk Kuralına Yöneltilen Eleştiriler
56
II. TÜZEL KİŞİLİK PERDESİNİN KALDIRILMASI
64
B. TÜZEL KİŞİLİK PERDESİNİN KALDIRILMASI TEORİSİNİN ORTAYA ÇIKIŞI
70
C. PERDENİN KALDIRILMASI TÜRLERİ
76
1. Sebep Unsuruna Göre Perdenin Kaldırılması
78
a. Yasal Perdeyi Kaldırma
78
b. Gönüllü Perdeyi Kaldırma
79
c. Yargısal Perdeyi Kaldırma
79
2. Kişi Unsuruna Göre Perdenin Kaldırılması Türleri
79
a. Düz Perdeyi Kaldırma
79
b. Ters Yönden Perdeyi Kaldırma
80
i. İç Ters Yönden Perdeyi Kaldırma
81
ii. Dış Ters Yönden Perdeyi Kaldırma
86
c. Çapraz Perdeyi Kaldırma, Katmerli Perdeyi Kaldırma ve Özdeş Kılma
94
D. KARŞILAŞTIRMALI HUKUK
95
1. Amerikan (ABD) Hukuku
96
a. İki Ayaklı Test (the two–prong test) veya alt benlik (Alter ego) Doktrini
98
b. Üç Ayaklı Test (The Three–Prong Test) veya Araçsallık Teorisi (Instrumentality Rule)
101
b. Göstermelik/Paravan Şirket Kıstası (Mere Façade Test)
113
a. Kötüye Kullanma Teorisi
122
i. Subjektif Kötüye Kullanma Teorisi
122
ii. Objektif Kötüye Kullanma Teorisi
124
b. Normların Amaçları Teorisi
125
4. Karşılaştırmalı Hukuk Verilerinin Genel Olarak Değerlendirilmesi
127
E. TÜRK HUKUKUNDA TÜZEL KİŞİLİK PERDESİNİN KALDIRILMASI
131
a. Araçsallaştırılmış Şirket Kıstası
143
i. Sorumluluktan Kaçınma
144
c. Gerçekte Tek Bir Şirketin Varlığı (Tek Ekonomik Birim Kıstası)
157
III. ŞİRKETLER TOPLULUĞU
173
A. ŞİRKETLER TOPLULUĞUNUN OLUŞUMU
175
1. Ortaya Çıkış Nedenleri
175
2. Hukuki Olarak Ortaya Çıkış Biçimleri
179
a. Fiili Şirketler Topluluğu
179
b. Sözleşmesel Şirketler Topluluğu
180
3. Muhtelif Topluluklar
185
IV. TÜRK TİCARET KANUNU’NA GÖRE ŞİRKETLER TOPLULUĞU
185
2. Hâkimiyetin Kaynağını Açıklayan Yaklaşımlar
193
i. Hâkimiyetin Mutlak Olarak Varlığını Gösteren Haller
195
i.1. Oy haklarının çoğunluğuna sahip olmak (TTK m.195(1)(a) – 1)
196
i.2. Şirket sözleşmesi uyarınca, yönetim organında karar alabilecek çoğunluğu oluşturan sayıda üyenin seçimini sağlayabilmek hakkını haiz olmak (TTK m. 195/1(a) – 2)
199
i.3. Kendi oy hakları yanında, bir sözleşmeye dayanarak, tek başına veya diğer pay sahipleri ya da ortaklarla birlikte, oy haklarının çoğunluğuna sahip olmak (TTK. m. 195/1(a) – 3)
200
i.4. Hâkimiyet sözleşmesi veya başka bir yolla hâkimiyetin kurulması (TTK m. 195/1(b))
200
ii. Hâkimiyet Karinesi
202
3. Hâkimiyetin Türleri
204
a. Kurulma Şekline Göre
204
i. Doğrudan Hâkimiyet
204
ii. Dolaylı Hâkimiyet
204
b. Hâkim Şirket Sayısına Göre
204
i. Tek Başına Hâkimiyet
204
ii. Birlikte Hâkimiyet
205
c. Kapsamına Göre Hâkimiyet
207
ÖZEL HÜKÜMLER KAPSAMINDA ŞİRKETLER TOPLULUĞUNDA SORUMLULUK İLİŞKİLERİ
209
II. SORUMLULUKLA İLGİLİ MERKEZİ KAVRAMLAR: TOPLULUK MENFAATİ VE TOPLULUK TEHLİKESİ
214
B. TOPLULUK TEHLİKESİ
219
1. Topluluk Tehlikesini Önleyici Tedbirler
221
2. Topluluk Tehlikesinin Gerçekleşmesi ve Sorumluluk
223
III. SORUMLULUĞUN POZİTİF HUKUK TARAFINDAN DÜZENLENMESİ
224
1. Yasayla Düzenleme Yaklaşımı
225
2. Avrupa Birliği’nin Mevzuat Çalışmaları
226
B. ALMAN ŞİRKETLER TOPLULUĞU (KONZERN) HUKUKU
231
1. Bütünleşme (Eingliederung)
232
2. Sözleşmesel Topluluklar
233
3. Fiili Topluluklar (Faktische Konzerne)
236
a. Basit Fiili Topluluklar
238
b. Nitelikli Fiili Topluluklar
239
C. TÜRK TİCARET KANUNU’NDA DÜZENLENEN SORUMLULUK HALLERİ
246
1. Hâkimiyetin Hukuka Aykırı Kullanılması
247
a. Kısmi Hâkimiyet Halinde Hâkimiyetin Hukuka Aykırı Kullanılması ve Sonuçları
248
i. Bağlı Şirketin Yönetimine Müdahalede Bulunularak Kayba Uğratılması
249
i.1. Hukuka Aykırılık
249
ii. Haklı Sebep Olmaksızın Yapısal Değişikliklerde Bulunulması
265
ii.1. Hukuka Aykırılık
266
ii.2. Hukuki Sonuçları: Tazminat ve Payların Satın Alınması Davası
266
b. Tam Hâkimiyet Halinde Hâkimiyetin Hukuka Aykırı Kullanılması ve Sonuçları
269
i. Bağlayıcı Talimat Verme Yetkisi ve Sınırları
269
2. Güvenden Doğan Sorumluluk
278
1. Özel Hükümlerle Getirilen Koruma Sisteminin Etkinliği
282
a. Özel Hükümlerin Münhasır Uygulama Alanı Kapsamında
282
b. Özel Hükümlerin Maddi Olarak Getirdiği Düzenlemeler Kapsamında
286
i. Alman Konzern Hukukuna Göre Alacaklının Korunması
287
GENEL HÜKÜMLER VE TÜZEL KİŞİLİK PERDESİNİN KALDIRILMASI TEORİSİ KAPSAMINDA ŞİRKETLER TOPLULUĞUNDA SORUMLULUK İLİŞKİLERİ
305
I. ÖZEL HÜKÜMLERLE GETİRİLEN SORUMLULUK REJİMİNİ TELAFİ EDİCİ BİR YAKLAŞIM İHTİYACI
305
II. ALACAKLININ BAŞVURABİLECEĞİ GENEL HÜKÜMLER
309
A. HAKSIZ FİİL HÜKÜMLERİ
309
a. Topluluk Hâkiminin Fiili
312
B. YÖNETİCİLERİN SORUMLULUĞU
330
1. Topluluk Hâkiminin Yönetici Olarak Tespitinde Dikkate Alınacak Hususlar
332
a. Alacaklının Doğrudan Zararının Tazmini
336
b. Alacaklının Dolaylı Zararının Tazmini
338
III. ŞİRKETLER TOPLULUĞUNDA TÜZEL KİŞİLİK PERDESİNİN KALDIRILMASI
340
A. GELENEKSEL PERDEYİ KALDIRMA TEORİSİNİN ŞİRKETLER TOPLULUĞUNA UYARLANMASI
341
B. TEK EKONOMIK BİRİM TEMELİNDE TÜZEL KİŞİLİK PERDESİNİN KALDIRILMASI
345
1. Tek Ekonomik Birim Teorisinin Uygulanabileceği Sorunlu Alanlar
348
a. Şirketler Topluluğunun Yapısal Olarak Kötüye Kullanılması
348
b. Aşırı Hâkimiyet Uygulamaları Sonucunda Münferit Şirket Gibi Faaliyet Gösteren Topluluk Sorunu
357
2. Karşılaştırmalı Hukuk
364
i. Geleneksel Perdeyi Kaldırma Teorilerinin Uygulanması
364
ii. Topluluğun İktisadi Temelini Esas Alan Uygulamalar
370
ii.1. İşletme teorisinin sistematize edilişi
372
ii.1.1. Tüzel kişilik tanıma fonksiyonu
374
ii.1.2. Tüzel kişiliği yoksayma fonksiyonu
377
ii.2. İşletme yaklaşımının uygulamadaki yansımaları
378
ii.2.1. İlk dönem kararları
378
ii.2.1.1. Demiryolu işletmeciliği ile ilgili kararlar
378
ii.2.1.2. Fountain v. Lumber Co. kararı
380
ii.2.2. Glenn v. Wagner kararı
381
ii.2.3. Paramount Petroleum Co. v. Taylor Rental Ctr. kararı
385
ii.2.4. Green v. Champion Insurance Co. kararı
386
ii.2.5. Taxicab kararları
393
ii.2.6. Diğer haksız fiil davaları
395
ii.2.7. Sözleşmesel alacaklar yönünden teorinin uygulanması
399
ii.2.8. Değerlendirme
401
ii.3. Özdeşlik (Identity) Doktrini
403
i. Tek Ekonomik Birim Yaklaşımının Ortaya Çıkışı
408
ii. Tek Ekonomik Birim Yaklaşımının Reddi
411
iii. Tartışmanın Yeniden Alevlenmesi
413
iv. Haksız Fiil Kaynaklı Davalarda Benimsenen Yaklaşım Farkı: Topluluk Hâkiminin Doğrudan Sorumluluğu
416
iv.2. Chandler v. Cape
418
iv.3. Vedanta Res. plc v. Lungowe
421
iv.4. Okpabi v. Royal Dutch Shell plc.
424
i. Topluluk Hâkiminin Sadakat ve Özen Yükümlülüğüne Dayanan Sorumluluk (ITT kararı)
430
ii. Nitelikli Fiili Topluluk Kavramının Tanınması ve APOK’un Sözleşmesel Topluluklarla İlgili Hükümlerinin Kıyas Yoluyla Uygulanması Yaklaşımı
432
ii.1. Autokran kararı
432
iii. Yok Edici Etkide Bulunmadan Kaynaklanan Sorumluluk
439
iii.1. Bremer Vulkan kararı
439
iv. Haksız fiil sorumluluğu – Trihotel kararı
445
v. Yapısal Olarak Kötüye Kullanma Teorisi
448
d. Avrupa Birliği Hukuku
453
i. Avrupa Birliği Rekabet Hukukunun “Single Economic Unit” Doktrini
454
ii. Avrupa Birliği’nin Şirketler Topluluğuyla İlgili Mevzuat Çalışmaları
459
e. Genel Değerlendirme
461
a. Yargı Kararlarında Perdeyi Kaldırma Bağlamında Kullanılan Kavramlar
464
ii. Çapraz Perdeyi Kaldırma
467
iii. Tek Ekonomik Birim – İktisadi Bütünlük –Tek Şirket Sayılma
469
iv. Değerlendirme ve Kavram Tercihi: Neden Tek Ekonomik Birim Yaklaşımı?
472
b. Yargıtay Kararlarının Tek Ekonomik Birim Yaklaşımı Merceğinden Değerlendirilmesi
477
i. “Ortaklık Sertifikası” Adı Altında Sermaye Toplanmasıyla İlgili Kararlar
479
ii. İş Hukukuyla İlgili Uyuşmazlıklar
484
iii. Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 2020/19–94 E. 2020/358 K. ve 06.09.2020 Tarihli Kararı
489
iii.1. Dava konusu olay
490
iii.2. Tüzel kişilik perdesinin kaldırılması teorisini geleneksel uygulamasıyla sınırlı gören yaklaşım
491
iii.3. Tüzel kişilik perdesinin kaldırılması teorisini daha esnek bir şekilde uygulayan yaklaşım
492
iii.4. Topluluğun Yapısal Özelliklerini Dikkate Almayan Tutucu Yaklaşım
494
iii.5. Şirketler Topluluğunun Yapısal Özelliklerini Dikkate Alan Yaklaşım
495
c. Bir Tüzel Kişilik Perdesinin Kaldırılması Yöntemi Olarak Tek Ekonomik Birim Kıstasının Uygulanmasıyla İlgili Öneriler
505
i. Tek Ekonomik Birim Teorisinin Uygulamasında Kaçınılması Gereken Hususlar
508
ii. Tek Ekonomik Birim Teorisinin Uygulamasında Dikkate Alınacak Hususlar
511
ii.1. Tek ekonomik birim temelinde tüzel kişilik perdesinin kaldırılmasında yapılacak incelemeye yönelik öneriler
513
ii.1.1. İlk Aşama: Tek Ekonomik Birimin Tespiti
513
ii.1.1.1. Topluluk şirketlerinin ortaklık yapısı
515
ii.1.1.2. Topluluğun belirli bir işletme faaliyeti etrafında yapılandırılmış olması
518
ii.1.1.3. Merkezileşme
522
ii.1.1.4. Risk ve zararın dışlanması amacıyla faaliyetin bölümlendirilmesi
524
ii.1.1.5. Topluluk hâkiminin sorunlu hâkimiyet uygulamalarının varlığı
528
ii.1.1.6. Bağlı şirketin varlık sebebiyle ilgili hususlar
534
ii.1.1.7. Bağlı şirketlerin malvarlığının ayrılığı kuralının göz ardı edilmesi
536
ii.1.1.8. Malvarlığının yetersizliği
537
ii.1.1.9. Topluluk hâkiminin dışa karşı uyandırdığı yanlış intiba
541
ii.1.1.10. Değerlendirme
543
ii.1.2. İkinci Aşama: Kınanabilirlik
546
ii.1.3. Tek ekonomik birim temelinde tüzel kişilik perdesinin kaldırılmasıyla ilgili diğer önemli meseleler
564
ii.1.3.1. Hukuka aykırılık
564
ii.1.3.2. Hukuki Dayanak: Hakkın kötüye kullanılması yasağı
569
ii.1.3.3. Sorumluluğun kapsamı
575