B. Yargı Denetiminde Uygulanan Sistemler
2
1. Yargı Birliği Sistemi
2
2. Yargı Ayrılığı Sistemi (İdari Yargı Sistemi)
3
aa. Danıştay Biçiminde Örgütlenme
3
ab. Mahkeme Biçiminde Örgütlenme
3
C. Ülkemizde İdari Yargı Sistemi
4
c. 1982 Yılında Yapılan Yasal Düzenlemeler
4
I. İDARİ YARGI DENETİMİNİN KAPSAMI
7
1. Kavram ve Tarihsel Süreç
7
2. Pozitif Hukukumuzda Durum
7
a. Anayasa Gereğince Yargısal Denetim Dışında Tutulan İşlemler
7
b. Yasalar Gereğince Yargısal Denetim Dışında Tutulan İşlemler
9
C. Yargı Kısıntıları (Siyasal Tasarruflar)
9
II. İDARİ YARGI DENETİMİNİN SINIRLARI
10
1. Hukuka Uygunluk Denetimiyle Sınırlı Olması
10
2. Yürütme Görevinin Yerine Getirilmesini Kısıtlayamayacağı
11
3. İdari Eylem ve İşlem Niteliğinde veya Takdir Yetkisini Kaldıracak Biçimde Yargı Kararı Verilemeyeceği
11
B. Bağlı Yetki ve Takdir Yetkisi
11
b. Takdir Yetkisinin Sınırları ve Yargısal Denetimi
13
ba. Eşitlik İlkesine Uygunluk
14
bb. Kamu Yararı ve Hizmet Gereklerine Uygunluk
14
bc. Yasalara ve Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerine Uygunluk
14
bd. Maddi Olaya Uygunluk (Gerekçenin Gösterilmesi)
14
I. GENEL İDARİ YARGI ÖRGÜTÜ
17
ad. Dairelerde İşbölümü
18
ae. Dairelerin Görevleri
19
3. Danıştay Genel Kurulu
19
5. İdari Dava Daireleri Kurulu ve Vergi Dava Daireleri Kurulu
21
6. İçtihatları Birleştirme Kurulu
22
9. Yüksek Disiplin Kurulu
24
B. Bölge İdare Mahkemeleri
25
3. Örgütü, Organların Görevleri ve Çalışma Usulleri
26
b. Organların Görevleri
28
C. İdare Mahkemeleri ve Vergi Mahkemeleri
29
2. Yapısı ve Görevleri
30
2. İdare ve Vergi Mahkemelerinde
31
3. Bölge İdare Mahkemelerinde
31
I. İDARİ YARGI GÖREVLİLERİ
33
b. Danıştay Başsavcısı
34
c. Danıştay Başkanvekilleri
34
b. Danıştay Tetkik Yargıçları
36
B. Bölge İdare Mahkemesi Personeli
36
C. İdare Mahkemeleri ve Vergi Mahkemelerinin Personeli
36
D. İdari Yargıda Yardımcılık
37
İDARİ YARGININ GÖREV ALANI
B. Ülkemizde Yargı Kolları
39
II. İDARİ YARGININ GÖREV ALANININ ANAYASAL DAYANAĞI SORUNU
40
III. İDARİ YARGININ GÖREV ALANI DIŞINDA KALAN UYUŞMAZLIKLAR
41
A. Yasama ve Yargı İşlemleri
41
B. İdari Nitelik Taşımalarına Rağmen Adli Yargının Görev Alanına Giren Uyuşmazlıklar
42
1. Abonmanlık Sözleşmeleri
42
2. İdari Para Cezaları
43
3. İdarenin Özel Kişilere Karşı Açtığı Davalar
46
4. İdarenin Özel Hukuk Sözleşmelerinden Doğan Davalar
46
5. Kamu Görevlilerine Karşı Açılan Davalar
47
6. Tapu Siciliyle İlgili Davalar
47
a. Sicillerdeki Yanlışlıkların Düzeltilmesiyle İlgili Davalar
47
b. Sicillerin Yanlış veya Eksik Tutulmasından Doğan Zararların Giderilmesi Amacıyla Açılan Davalar
48
c. İmar Mevzuatına Aykırılık Nedeniyle Açılan Davalar
48
7. Kamulaştırmadan Doğan Özel Hukuk Uyuşmazlıkları
48
8. Nüfus Kayıtlarına İlişkin Davalar
50
9. İcra ve İflas Dairesi Görevlilerinin Kusurlarından Doğan Tazminat Davaları
50
10. Hizmet Sözleşmesinden Doğan Uyuşmazlıklar
51
11. Fiili Yol (İdarenin Haksız Fiilleri)
51
a. Kamulaştırmasız El Atma (Fiili El Koyma)
51
12. İdareye Ait Taşıtlarının Yaptığı Kazalardan Doğan Uyuşmazlıklar
53
b. 2011 yılı 6099 Sayılı Yasal Değişiklik
54
c. Konuyla İlgili Uyuşmazlık Mahkemesi Kararı
55
13. Vakıf Üniversitelerine İlişkin Uyuşmazlıklar
55
14. Askeri Tatbikat ve Manevralara İlişkin Uyuşmazlıklar
56
YARGI KOLU UYUŞMAZLIKLARI
I. UYUŞMAZLIK MAHKEMESİ
57
B. Yapısı ve Çalışma Usulleri
57
b. Başkan ve Üyelerin Çekinmesi ve Reddi
58
4. Yazı İşleri ve Diğer Görevliler
59
II. UYUŞMAZLIK YARGISI
59
A. Görev Uyuşmazlıkları
59
1. Olumlu Görev Uyuşmazlığı
59
b. Uyuşmazlığın Çıkarılması ve Sonuçlandırılması
60
c. Örnek Üzerinde Olumlu Görev Uyuşmazlığı
61
ca. Uyuşmazlık Mahkemesi Öncesi Aşama
61
cb. Uyuşmazlık Mahkemesi Aşaması
63
d. Olumlu Görev Uyuşmazlığının İkinci Türü
63
2. Olumsuz Görev Uyuşmazlığı
64
b. Olumsuz Görev Uyuşmazlığının Giderilmesi
65
3. Mahkemelerce Görev Uyuşmazlığı Başvurusu
65
a. İlk Derece Yargı Yeri Tarafından
65
b. Üst Yargı Yeri Tarafından
65
4. Tedbirlerin Devam Etmesi
66
3. Hüküm Uyuşmazlığının Giderilmesi
66
4. Hüküm Uyuşmazlığına İlişkin Örnek Karar
67
D. Uyuşmazlık Mahkemesi Kararlarının Sonuçları
67
1. Kararların Bağlayıcılığı
67
2. Kararların Kesinliği
68
3. Kaldırılan Hükümler
68
C. Yenilik Doğuran (İnşai) Davalar
70
II. İDARİ DAVA TÜRLERİ
70
B. İptal Davasının Özellikleri
71
1. İptal Davası Objektif Nitelikte Bir Davadır
71
2. İptal Davasının Konusunu İdari İşlemler Oluşturur
72
3. İptal Davası Bir İdari İşlemin Hukuka Aykırılığı İddiası ile Açılır
72
4. İptal Davası İdari İşlemin İptal Edilmesi Amacıyla Açılır
72
5. İptal Davası Açabilmek İçin Menfaat İhlali Gerekir
73
6. İptal Davası Kamu Düzenindendir
73
C. İptal Davasının Konusu
73
1. İdari İşlem Tamamlanmış Olmalıdır
73
2. İdari İşlem Etkili (İcrai) Olmalıdır
74
3. İdari İşlem Kesinleşmiş Olmalıdır
74
D. İptal Davasının Ön Koşulları
75
1. Mahkemeye İlişkin Ön Koşullar (Görev ve Yetki)
76
2. Davanın Konusuna İlişkin Ön Koşullar
76
3. Davacıya İlişkin Ön Koşullar
77
ba. Genel Dava Ehliyeti
78
bb. Özel Dava Ehliyeti (Menfaat)
78
4. Davalıya İlişkin Ön Koşullar
82
a. TBMM’nin İdari İşlemleri
83
b. Cumhurbaşkanlığı İşlemleri
83
c. Bakanlıkların İşlemleri
83
d. Merkezi İdare İl ve İlçe Taşra Örgütlerinin İşlemleri
84
e. Yerel Yerinden Yönetimlerin (Mahalli İdareler) İşlemleri
84
f. Kamu Tüzel Kişilerinin (Hizmetsel Örgütler) İşlemleri
84
g. İdari Vesayet Makamlarının İşlemleri
84
h. 2018 yılı 7075 Sayılı Olağanüstü Hal İşlemleri İnceleme Komisyonu Kurulması Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabul Edilmesi Hakkında Kanun Hükümleri Çerçevesinde Açılan Davalar
84
ı. Vergi Yargısında Davalılık Sıfatı
85
5. İptal Davasının Süresine İlişkin Ön Koşullar
85
6. İptal Davasının Biçimine İlişkin Ön Koşullar
85
E. İptal Davasının Esasa İlişkin Koşulları
85
F. İptal Davasının Sonuçları
86
1. İptal Davasının Reddedilmesinin Sonuçları
86
a. Ön Koşullar Nedeniyle Davanın Reddi
86
b. Davanın Esastan Reddi
86
2. İptal Davasının Kabul Edilmesinin Sonuçları
86
G. İptal Kararının Uygulanması
87
1. İdarenin Sorumluluğu
87
2. Kamu Görevlisinin Sorumluluğu
88
a. Hukuksal Sorumluluk
88
IV. TAM YARGI DAVALARI
88
C. Tam Yargı Davasının Ön Koşulları
90
1. Mahkemeye İlişkin Ön Koşullar
90
2. Dava Konusuna İlişkin Ön Koşullar
90
a. İdari İşlemlerden Kaynaklanan Tam Yargı Davaları
90
b. İdari Eylemler Nedeniyle Açılan Tam Yargı Davaları
90
c. İdari Sözleşmelerden Doğan Tam Yargı Davaları
91
3. Davacıya İlişkin Ön Koşullar
91
4. Davalıya İlişkin Ön Koşullar
91
5. Süreye İlişkin Ön Koşullar
91
6. Biçime İlişkin Ön Koşullar
91
D. Tam Yargı Davasının Esasına İlişkin Koşullar
91
E. Tam Yargı Davasının Sonuçları
92
1. Davanın Reddinin Sonuçları
92
2. Davanın Kabulünün Sonuçları
92
F. Tam Yargı Davasında Verilen Kararların Uygulanması
92
İDARİ DAVALARIN AÇILMASI,
YÜRÜTÜLMESİ VE SONUÇLANDIRILMASI
I. İDARİ DAVALARIN AÇILMASI
95
A. Dava Dilekçesi, Hitap ve İmza
95
B. Dava Dilekçesinde Gösterilmesi Gereken Hususlar
95
1. Tarafların ve Varsa Vekillerinin veya Temsilcilerinin Ad ve Soyadları veya Unvanları ve Adresleri ile Gerçek Kişilere Ait Türkiye Cumhuriyeti Kimlik Numarası
96
4. Davanın Dayandığı Kanıtlar
98
5. Davaya Konu Olan İdari İşlemin Yazılı Bildirim Tarihi
99
C. Dava Dilekçesinin Verileceği Yerler
100
D. Dava Dilekçesinin Kaydı ve Dilekçeler Üzerine Uygulanacak İşlemler
102
2. Dilekçeler Üzerine Uygulanacak İşlemler
102
E. Aynı Dilekçe İle Dava Açılabilecek Durumlar
103
1. Tek Dilekçe ile Birden Çok İdari İşleme Karşı Dava Açılması
103
2. Birden Çok Kişinin Tek Dilekçe ile Dava Açması
104
II. İDARİ YARGIDA İLK İNCELEME
105
B. İlk İncelemede Bakılacak Hususlar
105
C. İlk İnceleme Üzerine Verilecek Kararlar
107
D. Kararlara Karşı Başvuru
107
E. İlk İncelemeye Genel Bakış ve Örnek Olay
108
III. İDARİ DAVALARIN YÜRÜTÜLMESİ
108
A. Tebligat ve Cevap Verme
108
1. İlk Derece Yargı Yerinde Duruşmaya Karar Verilmesi
110
a. Tarafların İstemi Üzerine
110
b. Yargı Yerinin Kararı Üzerine
111
2. Temyiz ve İstinaflarda Duruşmaya Karar Verilmesi
111
3. Duruşmaya İlişkin Diğer Hükümler
111
C. Yürütmenin Durdurulması
112
a. Ara Karar Niteliği
112
b. İstisnai (Ayrıksı) Bir Önlem Niteliği
113
c. Geçici Bir Önlem Niteliği
113
d. İptal Kararıyla Benzerlik ve Farklılıkları
114
a. Biçime İlişkin Koşullar
114
ab. İptal Davasının Açılması
114
ac. Teminat Gösterilmesi
114
ad. Gerekçe Gösterilmesi
115
ae. Davalı İdarenin Savunmasının Alınması veya Savunma Süresinin Geçmesi
115
af. Daha Önce Aynı Nedene Dayanmama
116
b. Esasa İlişkin Koşullar
116
ba. İdari İşlemin Uygulanması Durumunda Giderilmesi Güç ya da Olanaksız Zararlar Doğurması
116
bb. İdari İşlemin Açıkça Hukuka Aykırı Olması
117
4. Yürütmenin Durdurulması Kararlarına İtiraz
117
c. Yargı Yerince Yapılacak İşlemler
118
d. İtiraz Edilemeyecek Kararlar
118
5. Yürütmenin Durdurulması Kararının Sonuçları
118
6. Yürütmenin Durdurulması Kararı Verilemeyecek Durumlar
119
D. Dosyaların İncelenmesi ve Karara Bağlanması
119
1. Dosyaların İncelenmesi ve Karara Bağlanması
119
2. Kararlarda Bulunması Gereken Hususlar
120
İDARİ YARGIDA İÇ GÖREV VE YETKİ
C. İdari Yargı Mahkemelerin Görevleri
123
1. Danıştay’ın Yargısal Görevleri
123
a. İlk Derece Mahkemesi Olarak Danıştay’da Görülecek Davalar
124
b. Temyiz Yeri Olarak Danıştay’ın Görevleri
126
2. Bölge İdare Mahkemesinin Görevleri
127
3. İdare Mahkemeleri ile Vergi Mahkemelerinin Görevleri
127
C. Genel Yetki Kuralı
129
D. Özel Yetki Kuralları
129
1. İdare Mahkemelerinde
130
2. Vergi Uyuşmazlıklarında Yetki
132
III. GÖREVSİZLİK VE YETKİSİZLİK HALLERİNDE YAPILACAK İŞLEMLER
132
C. Anayasanın 40. Maddesinin Dava Açma Sürelerine Etkisi
136
III. SÜRELERİN BAŞLAMASI
137
IV. SÜRELERİN HESAPLANMASI
138
C. Şubat Tebligatları
139
V. SÜRELERİN KESİLMESİ
140
A. Görevli Olmayan Yargı Yerine Başvurma
140
B. Dilekçelerin Reddi Kararından Sonraki Ek Süre
140
C. İdari İşlem Nedeniyle İptal ve Tam Yargı Davasının Birlikte Açılması Durumunda Tam Yargı Davasının Süresinin İşlememesi
141
VI. TAM YARGI DAVALARINDA SÜRE
141
A. İdari İşlemden Doğan Tam Yargı Davasında Süre (İYUK m.12)
141
1. Doğrudan Doğruya Tam Yargı Davası Açılması
142
2. İptal ve Tam Yargı Davalarının Birlikte Açılması
142
3. İptal Davası Açıldıktan Sonra Tam Yargı Davası Açılması
142
B. İdari Eylemden Doğan Tam Yargı Davasında Süre (İYUK m.13)
143
VII. SÜRELERE GENEL BAKIŞ
144
İDAREYE YAPILAN BAŞVURULAR
II. İYUK MADDE 10 BAŞVURUSU
148
A. İdarenin Başvuruya Sessiz Kalması
149
B. İdarenin Başvuruya Kesin Olmayan Cevap Vermesi
151
III. İYUK MADDE 11 BAŞVURUSU
153
IV. İYUK MADDE 13 BAŞVURUSU
157
B. Başvurunun İstisnası
157
2. Sulh Başvurusu ve Hukuksal Sonuçları
158
a. Başvurunun Yapılması
158
3. Sulh Başvurusunun İncelenmesi
159
4. Tazminatın Ödenmesi
159
A. Bilgi Edinme Kapsamında Yapılan Başvuru
159
B. Kamu Denetçiliği Kurumuna Yapılan Başvuru
160
2. Başvuru Üzerine Kurumca Yapılacak İşlemler
160
3. İdari Dava Açma Süresinin Yeniden İşlemeye Başlaması
160
YARGILAMANIN DİĞER HÜKÜMLERİ
I. İDARİ YARGIDA HUKUK MUHAKEMELERİ KANUNU İLE VERGİ USUL KANUNUNUN UYGULANACAĞI DURUMLAR
162
III. İDARİ DAVALARDA İSPAT VE DELİLLERİN TESPİTİ
164
IV. YARGI YERİ BELİRLENMESİ (MERCİ TAYİNİ)
165
V. YARGICIN YASAKLILIĞI (ÇEKİNMESİ) VE REDDİ
166
B. Yasaklılık ile Reddin Karşılaştırılması
166
C. Hukuk Yargılamasında Yargıcın Çekinmesi ve Reddi
167
1. Yargıcın Yasaklılığı
167
D. İdari Yargılamada Çekinme ve Ret
168
2. Çekinme ve Reddin Sonuçları
170
VI. BAĞLANTILI DAVALAR (DOSYALARIN BİRLEŞTİRİLMESİ)
170
C. Bağlantı Kararının Verilmesi
171
D. Bağlantı İsteminin İlk Derece Yargı Yerince Kabul Edilmemesi Kararına İtiraz
171
VII. TARAFLARIN KİŞİLİK VE NİTELİĞİNDE DEĞİŞİKLİK
172
VIII. ÜÇÜNCÜ KİŞİLERİN İDARİ DAVALARDA YER ALMASI
172
B. Davanın İhbarı (Duyurulması)
174
IX. DAVAYA SON VEREN TARAF İŞLEMLERİ
175
B. Yönteme İlişkin Düzenlemeler
178
II. MEB VE ÖSYM TARAFINDAN YAPILAN MERKEZİ VE ORTAK SINAVLARA İLİŞKİN YARGILAMA USULÜ
180
B. Yönteme İlişkin Düzenlemeler
180
III. ASKERİ HİZMETE İLİŞKİN İDARİ İŞLEM VE EYLEMLERDEN DOĞAN UYUŞMAZLIKLAR
181
B. Yönteme İlişkin Düzenlemeler
181
IV. ÖZEL YARGILAMALARIN KARŞILAŞTIRILMASI
182
V. 6 ŞUBAT 2023 TARİHİNDE MEYDANA GELEN DEPREMLER NEDENİYLE ORTAYA ÇIKAN UYUŞMAZLIKLARDA UYGULANACAK ÖZEL HÜKÜMLER
183
B. Yönteme İlişkin Düzenlemeler
183
İDARİ YARGIDA KANUN YOLLARI
(KARARLARA KARŞI BAŞVURU YOLLARI)
IV. KANUN YOLLARINA BAŞVURULAMAYACAK KARARLAR
187
V. KANUN YOLLARI DIŞINDA DİĞER BAŞVURU YOLLARI
187
A. “Kararın Açıklanması veya Aykırılıkların Giderilmesi” ve “Yanlışlıkların Düzeltilmesi” Yolları
187
1. Açıklama veya Aykırılıkların Giderilmesi
188
2. Yanlışlıkların Düzeltilmesi
188
B. Kanun Yolu Niteliği Taşımayan Özel İtiraz Yolları
189
VI. OLAĞAN KANUN YOLLARI
190
2. İstinaf ve Temyiz Yollarının Karşılaştırılması
190
4. İstinaf Konusu Olan Kararlar
191
5. İstinafa Konu Olmayan Kararlar
191
7. İstinaf Yöntemi ve Dilekçenin İncelenmesi
192
8. İstinaf İncelemesi Üzerine Verilen Kararlar
192
3. Temyiz Konusu Kararlar
193
4. Temyiz Edilemeyecek Kararlar
195
6. Temyiz Dilekçesinin Verilmesi ve İncelenmesi
195
9. Temyiz İncelemesi Sonucunda Verilen Kararlar
197
c. Kısmen Onama Kısmen Bozma
198
10. Kararlar Sonrası İzlenecek Yöntem
198
a. Onama Kararlarında
198
b. Bozma Kararlarında
198
11. Temyizden Vazgeçme
198
12. İstinaf ve Temyiz Yollarında Yürütmenin Durdurulması
199
C. İstinaf ve Temyiz Yollarının Karşılaştırılması
200
VII. OLAĞANÜSTÜ KANUN YOLLARI
201
A. Kanun Yararına Temyiz
201
B. Yargılamanın Yenilenmesi
202
2. Yargılamanın Yenilenmesinin Nedenleri
203
3. Yargılamanın Yenilenmesini İstemede Süre
203
4. Yargılamanın Yenilenmesi İsteminin İnceleneceği Yer ve Usul
204