İkinci Baskı İçin Önsöz
8
Tablolar ve Şekiller Listesi
21
TEMELLERİ YÖNÜYLE İÇ PAZAR
1.1. Farklı Bütünleşme Aşamaları ve İç Pazarın Konumu
35
1.1.1. Tercihli Ticaret Anlaşması
37
1.1.2. Serbest Ticaret Alanı
38
1.1.5. Parasal Birlik, Ekonomik Birlik ve Ekonomik ve Parasal Birlik
41
1.2. İç Pazara Erişmeye Yönelik Teknikler: Pozitif Bütünleşme & Negatif Bütünleşme
43
1.2.1. Ademimerkezi Model / Negatif Bütünleşme
44
1.2.1.1. Vatandaşlık / Köken Temelinde Ayrımcılık Yapmama İlkesi
44
1.2.1.2. Pazara Erişimi Güçleştirmeme İlkesi
44
1.2.1.3. Karşılıklı Tanıma İlkesi
45
1.2.2. Merkezi Model / Pozitif Bütünleşme
45
1.2.3. Ademimerkezi Model / Negatif Bütünleşme ile Merkezi Model / Pozitif Bütünleşme
46
1.3.1. Genel Tespitler
48
1.3.2. Tarihsel Gelişim Dönemleri
49
1.3.2.1. 1958–1986 Yılları Arası Dönem: Tamamlanamayan Ortak Pazar
49
1.3.2.2. 1986–1993 Yılları Arası Dönem: Tamamlanamayan Ortak Pazardan İç Pazarı Tamamlamaya (Malların Serbest Dolaşımı Ağırlıklı İlerleme)
53
1.3.2.3. 1993–2007 Yılları Arası Dönem: İç Pazarı Tamamlama (Üretim Faktörlerinin Serbest Dolaşımı Ağırlıklı İlerleme) ve Dengeleme
55
1.3.2.4. 2007 Yılının Sonrasındaki Dönem: İç Pazarı Tamamlamadan İç Pazarı Yönetmeye ve Yeni Dengeye Oturtmaya
58
2. İÇ PAZAR: TEMEL SERBESTÎ HÜKÜMLERİNİN UYGULANMASINA İLİŞKİN ORTAK ÇERÇEVE
64
2.1. …AB Tasarrufunun Yokluğunda…
66
2.2. Serbest Dolaşım Hükmünün “Uygulama Alanı”
68
2.2.1. Kişi Bakımından Kapsam (Kim Yararlanabilir?)
68
2.2.2. Konu Bakımından Kapsam (Hangi Durumlar Altında Yararlanabilir?)
69
2.2.3. Muhataplık (Kime Karşı Kullanabilir?)
72
2.3. Serbest Dolaşım Yönünden “Tahdit”
73
2.3.1. Vatandaşlık (/Köken) Temelinde Ayrımcılık Yasağı
74
2.3.1.1. Vatandaşlık (/Köken) Temelinde Doğrudan Ayrımcılık Yasağı
74
2.3.1.2. Vatandaşlık (/Köken) Temelinde Dolaylı Ayrımcılık Yasağı
75
2.3.2. Serbestînin Kısıtlanması Yasağı
77
2.4. Serbest Dolaşım Yönünden “Haklı Gösterme”
79
2.4.1.1. Kurucu Antlaşmadaki İstisna Sebepleri
80
2.4.1.2. Kamu Yararına İlişkin Ağır Basan Sebepler
81
2.4.2. Orantılılık İlkesi
84
POZİTİF BÜTÜNLEŞME YÖNÜYLE İÇ PAZAR
(İÇ PAZARA İLİŞKİN AB TASARRUFLARI)
1. UYUMLAŞTIRMA YETKİSİ
91
1.1. AB’nin Yetkisi ile ilgili Genel Tespitler
91
1.1.1. Yetkinin Varlığı
91
1.1.2. Yetkinin Kullanımı
92
1.1.3. Yetkinin Niteliği
92
1.2. AB’nin İç Pazar ile ilgili Yetkisi
94
1.2.1. Genel Tespitler Işığında AB’nin İç Pazar ile ilgili Yetkisi
94
1.2.2.1. Genel Kural: ABİHA md. 114(1)
96
1.2.2.2. Genel Kuralın Vasıflandırılması: ABİHA md. 114(2–10)
100
2. UYUMLAŞTIRMA TÜRLERİ
102
1.1. Tam Uyumlaştırma
103
1.2. Asgari Uyumlaştırma
104
NEGATİF BÜTÜNLEŞME YÖNÜYLE İÇ PAZAR
(HAKLI GÖSTERİLEMEYEN TAHDİT YASAĞI)
1. MALLARIN SERBEST DOLAŞIMI
109
1.1. Ortak Payda: Malların Serbest Dolaşımı Hükümlerinin Uygulama Alanı
109
1.1.1. Kişi Bakımından Kapsam (Kim Yararlanabilir?)
109
1.1.2. Konu Bakımından Kapsam (Hangi Durumlar Altında Yararlanabilir?)
109
1.1.2.1. Ekonomik Etkinlik: Mal Ticareti
110
1.1.2.2. Sınır Aşırı Unsur
111
1.1.3. Muhataplık (Kime Karşı Kullanabilir?)
112
1.2. Gümrük Birliği Yönü Baskın Unsurlar: Mali Yükler ile ilgili Yasaklar
112
1.2.1. Gümrük Vergisi ve Eş Etkili Vergi Yasağı
113
1.2.1.1. Gümrük Vergisi
113
1.2.1.2. Gümrük Vergisine Eş Etkili Vergi
114
1.2.1.3. Tanım Dışı Haller
117
1.2.1.3.1. Hizmet Bedeli Olma
117
1.2.1.3.2. Birlik Hukukunun Yükümlülüklerinin Karşılığı Olma
118
1.2.2. Ayrımcı veya Koruyucu İç Vergi Yasağı
121
1.2.2.1. Benzer Ürün / Ayrımcılık Yasağı
122
1.2.2.1.1. “Benzer Ürün” Kavramı
122
1.2.2.1.2. Benzer Ürün Halinde “Doğrudan Ayrımcılık Yasağı”
123
1.2.2.1.3. Benzer Ürün Halinde “Dolaylı Ayrımcılık Yasağı”
125
1.2.2.2. Diğer Ürün / Koruyuculuk Yasağı
128
1.2.2.2.1. “Diğer Ürün” Kavramı
128
1.2.2.2.2. Diğer Ürün Halinde “Koruyuculuk Yasağı”
129
1.3. İç Pazar Yönü Baskın Unsurlar: Mali Olmayan Yükler ile ilgili Yasak
132
1.3.1. İthalat Yönünden Miktar Kısıtlaması ve Eş Etkili Tedbir Yasağı
132
1.3.1.1. İthalat Yönünden Miktar Kısıtlaması ve Eş Etkili Tedbir Yasağı Hükmünün Uygulama Alanı
135
1.3.1.2. İthalat Yönünden Miktar Kısıtlaması ve Eş Etkili Tedbir Yasağı Yönünden “Tahdit”
141
1.3.1.2.1. “Miktar Kısıtlaması”
141
1.3.1.2.2. “Miktar Kısıtlamasına Eş Etkili Tedbir”
141
1.3.1.2.2.1. Dassonville Kararından, Cassis de Dijon Kararı Aracılığıyla, Keck Kararına Kadarki Dönem (1974–1993)
142
1.3.1.2.2.2. Keck Kararından Komisyon v İtalya Kararına Kadarki Dönem (1993–2009)
148
1.3.1.2.2.3. Komisyon v İtalya Kararından Sonraki Dönem (2009–)
151
1.3.1.3. İthalat Yönünden Miktar Kısıtlaması ve Eş Etkili Tedbir Yasağı Yönünden “Haklı Gösterme”
153
1.3.1.3.1. “Haklı Gösterme” ile İlgili Ortak Tespitler
153
1.3.1.3.2. Kurucu Antlaşmadaki İstisnalar
154
1.3.1.3.2.1. Genel Ahlak
155
1.3.1.3.2.2. Kamu Düzeni
156
1.3.1.3.2.3. Kamu Güvenliği
157
1.3.1.3.2.4. İnsanların, Hayvanların veya Bitkilerin Sağlığının ve Yaşamının Korunması
157
1.3.1.3.2.5. Sınai ve Ticari Mülkiyetin Korunması
159
1.3.1.3.3. Avrupa Birliği Adalet Divanının Kabul Ettiği “Zorunlu Gereksinimler”
161
1.3.1.3.3.1. Örnek Olarak Tüketicinin Korunması
161
1.3.1.3.3.2. Örnek Olarak Çevrenin Korunması
162
1.3.1.3.4. Orantılılık İlkesi
165
1.3.1.4. İthalat Yönünden Miktar Kısıtlaması ve Eş Etkili Tedbir Yasağı Yönünden Örnek Uyuşmazlıklar
168
1.3.1.5. İthalat Yönünden Miktar Kısıtlaması ve Eş Etkili Tedbir Yasağı Yönünden Önemli AB Tasarrufu: 2015/1535 sayılı Direktif
171
1.3.2. İhracat Yönünden Miktar Kısıtlaması ve Eş Etkili Tedbir Yasağı
174
2. KİŞİLERİN VE HİZMETLERİN SERBEST DOLAŞIMI
181
2.1. Ortak Payda (1): Birlik Vatandaşlığı ve Bu Temeldeki Birtakım Haklar
181
2.1.1. Birlik Vatandaşlığı
181
2.2. İşçilerin Serbest Dolaşımı
187
2.2.1. İşçilerin Serbest Dolaşımı Hükmünün Uygulama Alanı
189
2.2.1.1. Kamu Hizmeti
189
2.2.1.2. Kişi Bakımından Kapsam (Kim Yararlanabilir?)
189
2.2.1.3. Konu Bakımından Kapsam (Hangi Durumlar Altında Yararlanabilir?)
194
2.2.1.3.1. Ekonomik Etkinlik: İstihdam
195
2.2.1.3.2. Sınır Aşırı Unsur
195
2.2.1.4. Muhataplık (Kime Karşı Kullanabilir?)
196
2.2.2. İşçilerin Serbest Dolaşımı Yönünden “Tahdit”
198
2.2.2.1. Vatandaşlık Temelinde Ayrımcılık Yasağı
199
2.2.2.1.1. Vatandaşlık Temelinde Doğrudan Ayrımcılık Yasağı
199
2.2.2.1.2. Vatandaşlık Temelinde Dolaylı Ayrımcılık Yasağı
200
2.2.2.2. Serbestînin Kısıtlanması Yasağı
202
2.2.3. İşçilerin Serbest Dolaşımı Yönünden “Haklı Gösterme”
208
2.2.4. İşçilerin Serbest Dolaşımı Yönünden Örnek Uyuşmazlıklar
208
2.2.5. İşçilerin Serbest Dolaşımı Yönünden Önemli AB Tasarrufu: İşçilerin Dolaşım Serbestîsi Tüzüğü (492/2011 sayılı Tüzük)
214
2.3.1. İş Kurma Hakkı Hükmünün Uygulama Alanı
223
2.3.1.1. Kamusal Yetki
223
2.3.1.2. Kişi Bakımından Kapsam (Kim Yararlanabilir?)
223
2.3.1.3. Konu Bakımından Kapsam (Hangi Durumlar Altında Yararlanabilir?)
226
2.3.1.3.1. Ekonomik Etkinlik: İş Kurma
226
2.3.1.3.2. Sınır Aşırı Unsur
227
2.3.1.4. Muhataplık (Kime Karşı Kullanabilir?)
228
2.3.2. İş Kurma Hakkı Yönünden “Tahdit”
232
2.3.2.1. Vatandaşlık (/Merkez) Temelinde Ayrımcılık Yasağı
232
2.3.2.1.1. Vatandaşlık (/Merkez) Temelinde Doğrudan Ayrımcılık Yasağı
232
2.3.2.1.2. Vatandaşlık (/Merkez) Temelinde Dolaylı Ayrımcılık Yasağı
234
2.3.2.2. Serbestînin Kısıtlanması Yasağı
237
2.3.3. İş Kurma Hakkı Yönünden “Haklı Gösterme”
244
2.3.4. İş Kurma Hakkı Yönünden Örnek Uyuşmazlıklar
244
2.3.5. İş Kurma Hakkı Yönünden Önemli AB Tasarrufu: Mesleki Niteliklerin Tanınması Direktifi (2013/55 sayılı Direktif ile değişik 2005/36 sayılı Direktif)
255
2.4. Hizmetlerin Serbest Dolaşımı
261
2.4.1. Hizmetlerin Serbest Dolaşımı Hükmünün Uygulama Alanı
263
2.4.1.1. Kamusal Yetki
263
2.4.1.2. Kişi Bakımından Kapsam (Kim Yararlanabilir?)
263
2.4.1.3. Konu Bakımından Kapsam (Hangi Durumlar Altında Yararlanabilir?)
266
2.4.1.3.1. Ekonomik Etkinlik: Hizmet Ticareti
266
2.4.1.3.2. Sınır Aşırı Unsur
268
2.4.1.4. Muhataplık (Kime Karşı Kullanabilir?)
270
2.4.2. Hizmetlerin Serbest Dolaşımı Yönünden “Tahdit”
272
2.4.2.1. Vatandaşlık (/Merkez) Temelinde Ayrımcılık Yasağı
273
2.4.2.1.1. Vatandaşlık (/Merkez) Temelinde Doğrudan Ayrımcılık Yasağı
273
2.4.2.1.2. Vatandaşlık (/Merkez) Temelinde Dolaylı Ayrımcılık Yasağı
276
2.4.2.2. Serbestînin Kısıtlanması Yasağı
278
2.4.3. Hizmetlerin Serbest Dolaşımı Yönünden “Haklı Gösterme”
286
2.4.4. Hizmetlerin Serbest Dolaşımı Yönünden Örnek Uyuşmazlıklar
286
2.4.5. Hizmetlerin Serbest Dolaşımı Yönünden Önemli AB Tasarrufu: Hizmetler Direktifi (2006/123 sayılı Direktif)
295
2.4.5.1. Hizmetler Direktifi’nin Kapsamı
296
2.4.5.2. Hizmetler Direktifi Uyarınca Hizmetlerin Serbest Dolaşımı
298
2.4.5.2.1. Genel Olarak
298
2.4.5.2.2. Hizmet Sunanlar ile ilgili Düzenlemeler
299
2.4.5.2.3. Hizmet Alanlar ile ilgili Düzenlemeler
302
2.4.5.3. Hizmetler Direktifi uyarınca Hizmet Sunanlar için İş Kurma Hakkı
303
2.4.5.3.1. Genel Olarak
303
2.4.5.3.2. İzin Sistemi
304
2.4.5.3.3. Yasaklanan Gereklilikler
306
2.4.5.3.4. Şüpheli Gereklilikler
307
2.4.5.3.5. Raporlama, Karşılıklı Değerlendirme ve Kısmi Standstill Yükümlülüğü
308
2.5. Ortak Payda (2): Kişilerin ve Hizmetlerin Serbest Dolaşımında Uygulama Alanı Dışı Haller ve Haklı Gösterme Aşaması
310
2.5.1. Kişilerin ve Hizmetlerin Serbest Dolaşımı Yönünden Uygulama Alanı Dışı Haller: “Kamu Hizmeti” ve “Kamusal Yetki”
310
2.5.1.1. Kamu Hizmeti
310
2.5.1.2. Kamusal Yetki
314
2.5.2. Kişilerin ve Hizmetlerin Serbest Dolaşımı Yönünden “Haklı Gösterme”
316
2.5.2.1. “Haklı Gösterme” ile İlgili Ortak Tespitler
316
2.5.2.2. Kurucu Antlaşmadaki İstisnalar
318
2.5.2.2.1. Maddi Yönüyle İstisnalar
318
2.5.2.2.1.1. Kamu Sağlığı
318
2.5.2.2.1.2. Kamu Güvenliği
319
2.5.2.2.1.3. Kamu Düzeni
320
2.5.2.2.1.4. Ortak Tespit: Sınır Dışı Etme ile ilgili Özel Düzenlemeler
326
2.5.2.2.2. Usuli Yönüyle İstisnalar
329
2.5.2.3. Avrupa Birliği Adalet Divanının Kabul Ettiği “Kamu Yararına İlişkin Ağır Basan Sebepler”
330
2.5.2.3.1. Örnek Olarak Vergi Sisteminin Bütünlüğünün Korunması
332
2.5.2.3.2. Örnek Olarak Sınai ve Ticari veya Fikri Mülkiyetin Korunması
333
2.5.2.4. Orantılılık İlkesi
336
3. SERMAYENİN SERBEST DOLAŞIMI
343
3.1. Sermayenin Serbest Dolaşımı Hükmünün Uygulama Alanı
346
3.1.1. Kişi Bakımından Kapsam (Kim Yararlanabilir?)
346
3.1.2. Konu Bakımından Kapsam (Hangi Durumlar Altında Yararlanabilir?)
347
3.1.2.1. Ekonomik Etkinlik: Sermaye Hareketi
347
3.1.2.2. Sınır Aşırı Unsur
351
3.1.3. Muhataplık (Kime Karşı Kullanabilir?)
353
3.2. Sermayenin Serbest Dolaşımı Yönünden “Tahdit”
354
3.2.1. Vatandaşlık (/Köken) Temelinde Ayrımcılık Yasağı
355
3.2.1.1. Vatandaşlık (/Köken) Temelinde Doğrudan Ayrımcılık Yasağı
355
3.2.1.2. Vatandaşlık (/Köken) Temelinde Dolaylı Ayrımcılık Yasağı
356
3.2.2. Serbestînin Kısıtlanması Yasağı
359
3.3. Sermayenin Serbest Dolaşımı Yönünden “Haklı Gösterme”
362
3.3.1. “Haklı Gösterme” ile İlgili Ortak Tespitler
362
3.3.2. Kurucu Antlaşmadaki İstisnalar
362
3.3.2.1. Vergi Mükellefleri Arasında Ayrım Yapma İmkânı
363
3.3.2.2. Ulusal Hukukun İhlalini Önleme İmkânı
364
3.3.2.3. Sermaye Dolaşımlarının Bildirimi Hakkında Prosedür Oluşturma İmkânı
365
3.3.2.4. Kamu Düzeni veya Kamu Güvenliği
365
3.3.3. Avrupa Birliği Adalet Divanının Kabul Ettiği “Kamu Yararına İlişkin Ağır Basan Sebepler”
366
3.3.4. Orantılılık İlkesi
369
3.4. Sermayenin Serbest Dolaşımı Yönünden Örnek Uyuşmazlıklar
372
3.5. Sermayenin Serbest Dolaşımı Yönünden Önemli AB Girişimi: Sermaye Piyasası Birliği Girişimi
375