İlkel Toplumlarda Mistik Deneyim ve Simgeler

İlkel­lerdeki simgeler ve mistik deneyimi onların zihin­sel yapıla­rından yola çıkarak açıklamaya çalışıyorum. Burada so­rulan soru şudur: Bu simgeler ve bu deneyime özgü belli başlı özellikler hangi­leridir ve bu sorunun yanıtını ilkellerin zihinsel yönlendirilmesi ve zihinsel farklı­lıkları doğrul­tusunda mı aramak gerekmektedir?

Pek çok karışıklığa yol açmış olan “ilkeller” ve “mis­tik” (gizemli) gibi iki terimi burada da kullanmayı sürdürüyorum. Bir kez daha bu ko­nu­daki anlam karmaşasından kaçmaya çalışa­cağım. Sözcüğün yazı­­lı anla­mında “ilkeller” olarak adlandırılan insanlar, bize tarihin o ilk başındaki insanlardan çok daha yakın olup, günümüz dünyasında bizim en eski atalarımıza tekabül edenlerdir. Bu, gelişmeci varsayıma dayalı bir yakla­şım olup, bunun olgu­lar aracılığıyla kanıtlanması ol­dukç­a zor­dur. “İlkeller” sözcüğünü kullanmayı sürdürmemin ne­de­ni, ge­nellikle herkesin kullan­dığı bir terimi kullandığımı göste­re­bil­mektir. Eskiden “vahşiler” olarak adlandırılan, bizden ne daha çok ne de daha az ilkel olan, töreleri ve kurumları bizimkilerden farklı olan, biz­den daha aşağı ya da geri kalmış olarak nitelendirilen top­lumlara atfedilen bir sözcüktür.

“Mistik” (gizemli) sözcüğüne gelince daha Giriş bölümünden iti­baren bu sözcüğün hangi anlama geldiği kolaylıkla anlaşılmak­tadır. Zi­hinsel İşlevler başlıklı çalışmamda, bu sözcük ilkel zih­niyetin en önemli özelli­ğini belirlememi sağlamıştır. Bu sözcüğü biraz da çeki­nerek kullanmış ve yol açabileceği yanlış anlamaları önlemeye çalış­mış­tım. “Daha iyisini bulamadığım için bu terimi kullanacağım” de­miştim. Bizim toplumları­mızda oldukça farklı bir şey olan dinî misti­sizmi çağrıştırmak gibi bir niyetim yok. Burada “mistik” sözcüğünü güç­­lere, etkilere, duygular ta­rafından algıla­namayan ancak yine de ger­­çek olan eylemlere olan inanç anla­mında kullanıyorum.