A. Hukuka Giriş Yaklaşımları
21
B. Hukuka Girişin İçeriği
22
C. Hukuka Girişin Tarihçesi
22
I. SOSYAL DÜZEN KURALLARI
25
A. Toplum Hayatı ve Sosyal Düzen
25
1. İnsanın sosyal bir varlık olması
25
2. Sosyal düzenin gerekliliği
26
3. Yaratılış bakımından insanlar
29
B. Sosyal Düzen Kurallarının Ortak Özellikleri ve Hukuk Kuralları
31
C. Sosyal Düzen Kuralları ve Hukuk Kuralları ile İlişkileri
33
1. Din kuralları (Religious rules)
33
2. Ahlak kuralları (Moral rules)
37
4. Örf ve âdet kuralları (Customary rules)
42
II. HUKUKA DAİR GENEL BİLGİLER
45
A. Hukukun Tanımı ve Çeşitli Anlamları
45
2. Hukukun çeşitli anlamları
47
a) Pozitif hukuk, ideal hukuk
47
b) İç hukuk, dış hukuk
48
c) Yazılı hukuk, yazılı olmayan hukuk
48
d) Maddi hukuk, şekli hukuk
49
B. Hukukun Doğuşu ve Gelişimi
49
C. Hukukun Amaçları ve İşlevleri
53
1. Sosyal barışı sağlama
53
4. Özgürlük sağlama ve koruma
56
5. Toplumsal ihtiyaçları karşılama
56
6. Adaleti gerçekleştirme
56
E. Hukukun Temeli Hakkında Görüşler
60
1. Hukuku irade ürünü kabul eden teoriler
63
a) İlahi irade teorisi
63
b) Beşeri irade teorisi
65
i. İradeci hukuki pozitivizm
65
ii. Normcu hukuki pozitivizm
65
iii. Faydacı hukuk teorisi
66
c) Genel İrade (Sosyal sözleşme) Teorisi
66
2. Hukuku irade dışı kabul eden teoriler
67
a) Doğal hukuk teorisi
68
b) Tarihçi hukuk teorisi
69
c) Sosyolojik hukuk teorisi
71
3. Modern dönem hukuk teorileri
72
a) Realist hukuk teorisi
72
b) Post modern hukuk teorisi
72
c) Feminist hukuk teorisi
72
III. HUKUKUN KAYNAKLARI
73
A. Kaynak Kavramı ve Hukukun Kaynakları
73
B. Pozitif Hukuk Kaynaklarının Sınıflandırılması
74
ii. Anayasa yapımı ve değiştirilmesi
76
ii. Kanun teklifi, kabulü, yayımı, yürürlüğe giriş tarihi ve yargısal denetimi
79
c) Uluslararası andlaşma
81
d) Cumhurbaşkanlığı kararnamesi
82
ii. Cumhurbaşkanlığı kararnamesinin düzenleme alanı
83
iii. Olağanüstü Hal Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi
83
f) Diğer düzenleyici işlemler
84
g) 2017 yılında kaldırılan hukuk kaynakları
85
i. Kanun hükmünde kararname
85
3. Yazısız Kaynak (Örf ve Adetler)
86
b) Hukuki örf ve adetin unsurları
86
c) Örf ve Adet Kurallarının Çeşitleri
88
d) Örf ve Adet Hukukun İşlevleri
88
4. Hukukun Genel İlkeleri
89
1. Bilimsel içtihatlar (doktrin, öğreti)
90
2. Yargı içtihatları (mahkeme kararları)
91
D. Normlar hiyerarşisi
92
1. Normlar hiyerarşisi teorisi
92
2. Türk hukuk düzeninde normlar hiyerarşisi
93
1. Kara Avrupası hukuk sistemi
97
2. Anglo Sakson (Common law) hukuk sistemi
99
3. İslam hukuk sistemi
101
a) İslam hukukunun kaynakları
101
b) İslam hukukunun özellikleri
104
4. Sosyalist hukuk sistemi
106
5. Avrupa Birliği Hukuk Sistemi
107
V. HUKUKUN BÖLÜMLERİ VE DALLARI
109
A. Hukukun Bölümlere Ayrılması
109
1. İç hukuk–uluslararası hukuk ayrımı
109
a) İç hukuk, uluslararası hukuk ilişkisi
109
b) Uluslararası hukukun yaptırım sorunu ve varlığı tartışması
109
c) Uluslararası hukukun kaynakları
110
2. Kamu hukuku–özel hukuk ayrımı
110
a) Ayrımı Kabul Eden Teoriler
112
ii. İlişkilerin Tarafları Teorisi
113
iii. Kuralların Mahiyeti Teorisi
113
iv. Uygulama Yöntemi Teorisi
114
v. Egemenlik veya Süjeler Teorisi
114
b) Ayrımı Reddeden Teoriler
114
3. Maddi hukuk– muhakeme hukuku ayrımı
115
4. Genel (teorik) hükümler– özel (pratik) hükümler ayrımı
115
1. Kamu hukuku dalları
117
i. Anayasa Hukukunun Tarihçesi
118
aa. 1876 Kanun–ı Esasi
118
ii. 1982 Anayasası ve Öngördüğü Devlet Anlayışı
121
aa. Demokratik Devlet
121
bb. İnsan Haklarına Saygılı Devlet
122
ee. Atatürk Milliyetçiliğine Bağlı Devlet
124
iii. 1982 Anayasasına Göre Devletin Fonksiyon ve Organları
126
aa. Yasama Fonksiyonu ve Yasama Organı
126
bb. Yürütme Fonksiyonu ve Yürütme Organı
127
cc. Yargı Fonksiyonu ve Yargı Organı
129
iv. İdarenin Denetimi
134
i. Ceza Hukukuna Hâkim Olan İlkeler
137
iii. Suç Kavramı ve Unsurları
140
bb. Maddi Unsurlar (Tipikliğin Objektif Unsurları)
140
dd. Hukuka Aykırılık Unsuru
149
iv. Kusurluluğu Etkileyen Sebepler
153
aa. Cebir veya tehdit dolayısıyla kişinin irade yeteneğinin etkilenmesi
bb. Zorunluluk hali dolayısıyla kişinin irade yeteneğinin
v. Suçun Özel Görünüş Şekilleri
162
bb. İştirak (suç ortaklığı, suçluların çokluğu)
164
cc. İçtima (suçların çokluğu)
165
d) Ceza muhakemesi hukuku
167
i. Anayasada Ceza Muhakemesi İşlemleri
167
ii. Ceza Muhakemesi Kanunu
168
cc) Ceza Mahkemesinde Süjeler
171
g) Devletler genel hukuku
177
i) Hukuk felsefesi ve sosyolojisi
180
k) Sosyal güvenlik hukuku
185
2. Özel hukuk dalları
188
c) İş ve sosyal güvenlik hukuku
194
e) Hukuk muhakemeleri (medeni usul) hukuku
195
f) Devletler özel hukuku
196
1. Mahkemelerin dereceleri ve kanun yolları
199
2. Yargılama usulleri
200
3. Görevli ve yetkili mahkemelerin belirlenmesi
201
4. Yargı örgütü mensupları
202
b) Adli kalem (yazı işleri) teşkilatı
202
a) Anayasa Mahkemesi’nin kurulması ve iç yapısı
203
b) Anayasa Mahkemesi’nin görev ve yetkileri
204
i. Genel olarak görevleri
204
ii. Anayasaya uygunluk denetimi
204
iii. Soyut norm denetimi (iptal davası)
205
iv. Somut norm denetimi (itiraz yolu)
206
v. Bireysel başvuru yolu
206
a) İlk derece mahkemeleri
207
ii. Sulh hukuk mahkemesi
208
iii. Asliye hukuk mahkemesi
208
iv. Uzmanlık mahkemeleri
208
vi. Asliye ceza mahkemesi
210
vii. Ağır ceza mahkemesi
210
viii. Uzmanlık mahkemeleri
210
b) Ara derece (istinaf) mahkemesi: Bölge Adliye Mahkemesi
210
c) Üst derece mahkemesi: Yargıtay
211
a) İlk derece mahkemeleri
212
ii. Vergi mahkemeleri
213
b) Ara derece mahkemesi: Bölge İdare Mahkemesi
213
c) Üst derece mahkemesi: Danıştay
214
4. Uyuşmazlık yargısı
215
5. Tartışmalı yargı kolları: hesap yargısı ve seçim yargısı
216
VII. UYUŞMAZLIKLARIN ÇÖZÜM YOLLARI
219
1. Özel hukukta davalar
220
2. Kamu hukukunda davalar
220
a) Ceza (kamu) davası
220
B. Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları
221
4. Tüketici hakem heyetleri
225
VIII. MÜEYYİDE (YAPTIRIM) KAVRAMI VE TÜRLERİ
227
B. Müeyyide (yaptırım) kavramı
227
C. Yaptırımın tarihi gelişimi
230
1. Kasden öldürmede uzlaşma bedeli
235
2. Taksirle öldürmede (hataen katl) diyet
236
3. Kasden yaralamada uzlaşma bedeli
236
4. Çocuk (cenin) düşürme tazminatı
236
1. Özel hukuk yaptırımları
239
i. Tazminat Yöntemleri
241
iii. Tazminat sebepleri:
242
iv. Kusursuz Sorumluluk
243
aa. Kusursuz sorumluluk türleri
243
bb. Sorumluluk Türleri
244
i. Yokluk (voidness):
245
ii. Mutlak butlan (kesin hükümsüzlük, absolute nullity):
246
iii. Nispi butlan (iptal edilebilirlik, askıda hükümsüzlük, relative nullity,
d) İşlemin düzeltilmesi
248
2. Kamu hukuku yaptırımları
249
a) Ceza hukuku yaptırımları
249
iv. Güvenlik tedbirleri
253
v) Dini görevin menfaat ve aidatını almaktan yasaklanma
257
vi. Yeni yaptırım biçimleri
258
b) İdare hukuku yaptırımları
260
i. Yokluk ve iptal edilebilirlik
260
ii. İdari yaptırımlar
261
iii. İdari para cezası
261
iv. Diğer idari yaptırımlar
262
v. İdari sözleşme yaptırımları
263
vi. Disiplin yaptırımları
263
dd. Kademe ilerlemesinin durdurulması
265
ee. Devlet memurluğundan çıkarma
266
vii. Kolluk yaptırımları
275
c) Anayasa hukuku yaptırımları
277
d) Vergi hukuku yaptırımları
279
3. Uluslararası hukuk yaptırımları
280
IX. HAK VE SORUMLULUK KAVRAMLARI
283
1. Kur’an’da hak kavramı
284
2. Hadislerde hak kavramı
285
3. Hukuk kaynaklarında hak kavramı
285
B. Hak Kavramının Hürriyet ve Ödev Kavramlarıyla Farkları
287
C. Kamu Hakları– Özel Haklar Ayrımı
287
1. Sorumluluk kavramı
288
2. Sorumluluk türleri
288
c) İdari sorumluluk ve disiplin sorumluluğu
289
X. HUKUK KURALLARININ ÖZELLİKLERİ VE TÜRLERİ
291
A. Hukuk Kurallarının Özellikleri
291
1. İnsan davranışlarını konu alması
291
2. Emir veya yasak içermesi (normatiflik)
291
3. Cebri müeyyideye sahip olması (hukukilik)
292
B. Hukuk Kurallarının Türleri (Hukuk kurallarının nitelik bakımından uygulanması)
292
1. Emredici hukuk kuralları
292
b) Emredici hukuk kurallarının konuluş sebepleri
292
2. Tamamlayıcı hukuk kuralları
293
3. Yorumlayıcı hukuk kuralları
294
4. Yetki veren hukuk kuralları
295
5. Tanımlayıcı hukuk kuralları
295
XI. HUKUK KURALLARININ OLUŞTURULMASI (KANUNLAŞTIRMA)
297
B. Kazuistik ve Soyut Kanun Yapma Yöntemleri
298
C. Taknin, Tedvin veya İktibas Yoluyla Kanun Yapımı
300
D. Kanunlaştırma Tarihi
301
1. Kanunlaştırma Sebepleri
302
2. Kanunlaştırma Saikleri
302
a) Tutucu (muhafazakar) Saik
302
3. Türklerin Kanunlaştırma Hareketleri
303
a) Şer’i Hukukun Tedvini
303
b) Örfi Hukukun Tedvini
305
c) Tanzimat Dönemi Kanunlaştırma Örnekleri
306
E. Tarihteki Belli Başlı Kanunlaştırma Örnekleri
308
3. 12 Levha Kanunları
309
4. Corpus Iuris Civilis
309
6. Mecelle–i Ahkam–ı Adliyye (1869–1876)
310
7. Kanun–ı Esasi (1876)
311
8. Hukuk–ı Aile Kararnâmesi (1917)
313
XII. HUKUK KURALLARININ UYGULANMASI
315
A. Hukuk Kurallarının Nitelikleri
315
3. Yürürlük (meriyet)
315
5. Etkililik ve metrukiyet
316
6. Meşruiyet (legitimus)
316
B. Hukuk Kurallarının Yer, Kişi ve Zaman Bakımından Uygulanması
317
1. Hukuk kurallarının yer ve kişi bakımından uygulanması
317
d) Evrensellik İlkesi
319
e) İlkelere Göre Türkiye’de veya Yurt Dışında İşlenen Suçlarda Türkiye’de
Yeniden Yargılama Yapılması
319
2. Hukuk kurallarının zaman bakımından uygulanması
319
a) Hukuk kurallarının yürürlüğü
319
i. Hukuk kurallarının yürürlüğe girmesi
320
ii. Hukuk kurallarının yürürlükten kalkması (ilga)
320
b) Hukuk Kuralının Derhal Uygulanması, Geriye Yürüme Yasağı ve İleri
i. Geriye Yürüme Yasağının İstisnaları
322
ii. Kanunların Derhal Yürürlüğe Girmesinin İstisnası: Kanunların İleri
c) Hukuk Kuralları Arasında Çelişki, Çatışma ve Tercih
325
3. Çelişki ilkeleri ile çözüm
326
a) Lex superior (üst norm) ilkesi
326
b) Lex posterior (sonraki norm) ilkesi
328
c) Lex specialis (özel norm) ilkesi
330
4. Çatışan kurallar arasında tercih
330
5. İslam hukukunda tearuz (çatışma)
331
A. Hukuk Kuralını Yorumlama Gereği
334
B. Yorum İhtiyacına Göre Hukuk Kuralları
334
C. Yorum Yapma Yetkisine Göre Yorum Türleri
335
2. Yargı yorumu (Kazai Tefsir)
337
3. Bilimsel yorum (ilmi tefsir)
338
1. Lafzî (sözel) yorum yöntemi
339
2. Tarihi yorum yöntemi
341
3. Sistematik (işlevsel) yorum yöntemi
342
4. Amaca göre (gai, teleolojik) yorum yöntemi
343
5. Kavramcı yorum yöntemi
345
6. Menfaatler içtihadı yöntemi
345
9. Mukayeseli hukuk yoluyla yorum
346
10. Yorum aracı olarak hukukun genel ilkeleri
346
2. Çeşitli yorum ilkeleri
347
a) Açıklık durumunda yorum yapılmaz
347
b) Yorum, ilkelere dayanmalıdır
348
c) Kanun metnine bağlılık esastır
348
d) Kurallar geniş, istisnalar dar yorumlanır
349
e) Yorum yoluyla istisna üretilmez
349
f) Sınırlı sayma ve örnek kabilinden sayma
349
3. Sözleşmelerin yorumu
350
a) Sözleşmelerin yorumunda irade şekilden önce gelir
350
b) Bir şeyin bulunduğu hal üzere kalması asıldır
352
c) Asıl niteliğin varlığı, arızi niteliğin yokluğu esastır
352
d) Aslın ifası mümkün değilse, bedeli ifa edilir
353
F. Hukukta Akıl Yürütme (Yorum Araçları)
353
2. Aksiyle kanıt (mefhum–ı muhalefet)
355
G. Hâkimin Hukuk Normu Koyması ve Takdir Yetkisi
357
1. Hâkimin hukuk normu koyması
358
a) Hâkimin hukuk normu koymasına ilişkin görüşler
358
c) Hâkimin hukuk normu koyma usulü
359
2. Hâkimin takdir yetkisi
359
b) Takdir yetkisinin varlığı
360