İnsan hakları, insanın insan olması nedeniyle doğuştan kazandığı, evrensel, mutlak, vazgeçilemeyen, başkalarına devredilemeyen haklardır. İnsan hakları, onurlu bir yaşam için gerekli temel standartların tanımlanması olarak algılanabilir. İnsan hakları evrenseldir; insan haklarının evrenselliği tüm insanların eşit olmasından kaynaklanır. İnsanlar arasında ayrımcılık yapılamaz ve yapılmamalıdır.

İnsan hakları bizler için vardır. Ancak sözkonusu hakların varlığı bu hakların korunması ve ihlallerine son verilmesi için yeterli değildir. Bunun için öncelikle haklarımızın farkına varmalı, sahip olduğumuz hakları bilmeliyiz. İnsan hakları hukuku, başkalarına nasıl muamele etmemiz, kendimize nasıl muamele edilmesini beklediğimiz ve genellikle devlete karşı talepler niteliğinde olan kurallar bütünüdür. Bunlar, sadece uluslararası bildirge ve belgelerde ifade edilenlerden, anayasalarda yazılanlardan da ibaret değildir. İnsan hakları, insanın sahip olması gereken hak ve hürriyetleri gösterdiği için, niteliği itibariyle gerçekleştirilmiş bir durumdan çok varılmak istenen bir ideali gösterir. Eğer insan hakları hukukunun insan varlığının hangi alanlarında geçerli olduğunu ve bu hukuk bütünü içerisinde Devletin ve idarenin yükümlülüklerinin ne olduğunu bilirsek, onları korumayı ve ihlallerini önlemeyi başarabilir ve farklı yollarla gündeme getirebiliriz.

İşte bu kitap bize bunları vermektedir. Özellikle Yükseköğretim Kurumlarında insan hakları hukuku alanında eğiticilerin ve öğrencilerin ders kitabı ihtiyacının karşılanması amacıyla hazırlanan kitapta insan hakları hukukunun genel teorisi ile belli başlı insan haklarına yer verilmiştir.

Kitabın Konu Başlıkları

İnsan Hakları Kavramı

İnsan Hakları Hukukunun Kaynakları

İnsan Haklarının Düzenlenmesi ve Sınırlanması

Eşitlik Hakkı ve Ayrımcılık Yasağı

Kişi Hakları ve Ödevleri

Siyasi Haklar

Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar

İnsan Haklarının Birleşmiş Milletler Düzeyinde Korunması

İnsan Haklarının Bölgesel Düzeyde (Avrupa, Amerika, Afrika) Korunması

İnsan Haklarının İç Hukukta Korunması

Kitapla İlgili Kategoriler

Hukuk Kitapları>Anayasa Hukuku>İnsan Hakları

Yorumlar

Kitabın İçindekileri

Önsöz

Giriş

Birinci Kısım

İNSAN HAKLARI VE

İNSAN HAKLARI HUKUKU KAVRAMI

Bölüm 1

İNSAN HAKLARI KAVRAMI

I. TANIM VE BENZER KAVRAMLARLA KARŞILAŞTIRILMASI

II. İNSAN HAKLARININ ŞARTLARI, UNSURLARI VE BELİRLEYİCİLERİ

A. İnsan Haklarının Şartları

B. İnsan Haklarının Unsurları

1. Yetki

2. Talep

3. Tanınma–Saygı Gösterilme

C. Hak Kavramının Belirleyicileri

1. Kişiler

2. Haklar

a. Hak Kavramı

b. Hakkın Niteliği ve Tanımı

c. Hakkın Korunması

III. İNSAN HAKLARININ NİTELİKLERİ

A. Evrensellik

1. Kavram

2. Evrenselliğin Görünümleri

a. Ahlâkî Evrensellik

b. Normatif Evrensellik

c. Hak Sahipliği Bakımından Evrensellik

d. Tarihsel Özgüllüğü ve Evrensellik

B. Doğuştan Kazanılma

C. Mutlaklık

D. Vazgeçilmezlik

E. Bireysellik

F. Çoğunlukla Hürriyet Hakkı Olma

1. Hak–Hürriyet İlişkisi

2. Hürriyetle İlgili Anlayışlar

3. Hak ve Hürriyetlerin İçeriği

G. Temel Hak Olma

H. Devlete Karşı İleri Sürülen İddialar Niteliğinde Olma

1. Tanıma

2. Karışmama ve Müdahale Etmeme

3. Koruma

4. Temin–Tedarik

I. İnsan Haklarının Bütünlüğü

İ. Hukuken Korunma Zorunluluğu

IV. İNSAN HAKLARININ DİKEY VE YATAY ETKİSİ

V. İNSAN HAKLARININ SINIFLANDIRILMASI

A. Bireysel Haklar – Kollektif Haklar Ayrımı

B. Temel Haklar – Temel Olmayan Haklar Ayrımı

C. Negatif Haklar – Pozitif Haklar Ayrımı

D. Yasal Haklar – Moral Haklar Ayrımı

E. Koruyucu Haklar–İsteme Hakları–Katılma Hakları Ayrımı

1. Koruyucu Haklar

2. İsteme Hakları

3. Katılma Hakları

F. Klasik Haklar – Sosyal Haklar Ayrımı

G. Kişisel, Siyasal, Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Ayrımı

H. Tarihî Gelişimine Göre İnsan Haklarının Sınıflandırılması

1. Birinci Kuşak Haklar

2. İkinci Kuşak Haklar

3. Üçüncü Kuşak Hakları

I. Diğer Sınıflandırmalar

VI. İNSAN HAKLARININ TARİHİ GELİŞİMİ VE POZİTİF HUKUKA GEÇİŞİ

A. Tarihi Gelişimi

1. İlk Çağda

2. Orta Çağ’da

3. Yeni Çağ’da

B. Pozitif Hukuka Geçişi

1. Bildirge ve Anlaşmalara Geçiş

a. İngiliz ve Amerikan Belgeleri

b. Fransız İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirgesi

c. 20. Yüzyıldaki Gelişmeler

2. Anayasalarda Yer Alması

VII. İNSAN HAKLARI HUKUKU

A. Kapsamı

C. Özellikleri

1. Evrensellik

2. Muamele Görme İlkeleri Niteliğinde Olmaları

3. Muamele Etme İlkeleri Niteliğinde Olmaları

4. Devletin Temel Ödevlerini Dile Getiren Talepler Niteliğinde Olmaları

Bölüm 2

İNSAN HAKLARININ KAYNAKLARI

I. MİLLİ KAYNAKLAR

A. Belgeler ve Fermanlar

1. Senedi İttifak

2. Gülhane Hattı Hümayun–u (Tanzimat Fermanı)

3. Islahat Fermanı

4. Adalet Fermanı

5. Değerlendirme

B. Anayasalar

1. 1876 Kanun–u Esasi

2. 1924 Tarihli Teşkilatı Esasiye Kanunu (1924 Anayasası)

3. 1961 Anayasası

4. 1982 Anayasası

II. ULUSLARARASI KAYNAKLAR

A. Birleşmiş Milletler Şartı

B. İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi

1. Önemi

2. Kapsamı

3. Bağlayıcılığı

C. İkiz Sözleşmeler ve Protokoller

1. Kişisel ve Siyasal Haklar Sözleşmesi ve Protokoller

2. Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesi

D. Ayrımcılığın Önlenmesi

100

E. Kadın Hakları

102

F. Çocuk Hakları

105

G. İnsan Kaçakçılığı, Kölelik, Kölelik–Benzeri Uygulamalar ve Zorla Çalıştırma

109

H. Vatansızlık ve Mülteciler

112

1. Vatansızlık

112

2. Mülteciler

113

I. Savaş Suçları, İnsanlığa Karşı Suçlar ve Soykırım

116

İ. İşkence Yasağı, Tutuklu ve Hükümlülerin Korunması

118

J. Göçmen İşçilerin ve Ailelerinin Hakları ve Göçmen Kaçakçılığı

124

III. BÖLGESEL KAYNAKLAR

126

A. Avrupa

126

1. Avrupa Konseyi Statüsü

126

2. İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi

127

a. Genel Olarak

127

b. Sözleşmenin Kapsamı

128

c. Özellikleri

130

d. Sözleşmenin İç Hukukumuzdaki Yeri

132

3. Avrupa Sosyal Şartı

133

a. Orijinal Sosyal Şart

133

b. Revize Edilmiş Sosyal Şart

134

c. Şosyal Şart ve İHAS Arasındaki İlişki

136

4. İşkence ve İnsanlık Dışı veya Aşağılayıcı Muamele ve Cezayı Önleme Avrupa Sözleşmesi

136

5. 1995 tarihli Ulusal Azınlıkları Koruma Çerçeve Sözleşmesi

137

6. 1992 Tarihli Bölgesel ve Azınlık Dilleri Avrupa Şartı

139

7. 1996 Tarihli Çocuk Haklarının Kullanılması Avrupa Sözleşmesi

140

8. 1997 Tarihli İnsan Hakları ve Biyo–Tıp Sözleşmesi

141

9. Terörizmin Önlenmesine Dair Avrupa Sözleşmesi

144

10. Göçmen İşçilerin Hukuki Statüsü Hakkında Avrupa Sözleşmesi

145

11. Schengen ve Dublin Sözleşmeleri

146

12. Avrupa Birliği Hukukunda İnsan Hakları

148

B. Amerikalılar Arası İnsan Hakları Belgeleri

150

1. Amerikan Bildirgeleri

150

2. Amerikan Sözleşmeleri

151

a. Amerikan İnsan Hakları Sözleşmesi

151

b. Amerikalılararası İşkenceyi Önleme ve Cezalandırma Sözleşmesi

152

3. Ek Protokoller

152

4. Diğer Sözleşmeler ve Araçlar

153

C. Afrika İnsan Hakları Belgeleri

156

1. Afrika İnsan ve Halkların Hakları Şartı

156

2. 1969 Tarihli Afrika’da Mülteci Sorunlarının Belirli Yönlerinin Yönetimi ABT Sözleşmesi

157

3. 1990 Tarihli Çocukların Hakları ve Refahı Afrika Şartı

158

4. Afrika’da Kadın Hakları Üzerine Afrikan İnsan ve Halkların Hakları Protokolü

160

IV. ULUSLAR ARASI ÖRF VE ADET HUKUKU VE HUKUKUN GENEL İLKELERİ

161

V. ULUSLARARASI DENETLEME ORGANLARININ KARARLARI

162

VI. ÖĞRETİ, SEKRETERYA, DENETİM VE YARGI KARARLARI

164

VII. İNSAN HAKLARI HUKUKU NORMLARININ YORUMU

165

A. Yorum İlkeleri

165

B. Yorum Kaynakları

166

Bölüm 3

İNSAN HAKLARININ DÜZENLENMESİ VE SINIRLANMASI

I. İNSAN HAKLARININ DÜZENLENMESİ

167

A. Düzenleme Rejimleri

167

1. Önleyici Rejimler

167

a. Yasaklayıcı Önleme

168

b. Düzeltici Önleme

168

c. Basit Önleme

169

2. Düzeltici Rejim

170

B. Değerlendirme

171

II. İNSAN HAKLARININ SINIRLANMASI

171

A. Sınırlama Kavramı ve İnsan Haklarının Sınırlanması

171

B. Sınırlanması Mümkün Olmayan ve Olan Haklar

172

1. Mutlak Terimlerle İfade Edilen Haklar

172

2. Sınırlayıcı Bir Şekilde İfade Edilen Haklar

173

3. Kullanılması Sınırlanabilen Haklar

174

C. İnsan Haklarının Sınırlanmasında İlkeler

174

1. Sınırlamaların Gerekliliği

174

2. Sınırlamaların Yasallığı

175

3. Sınırlamaların Sebebe Bağlılığı

178

a. Milli Güvenlik (National Security)

180

b. Kamu Güvenliği (Public Safety)

181

c. Kamu Düzeni (Puplic Order)

182

d. Kamu Ahlakı (Public Morals)

184

e. Kamu Sağlığının Korunması

185

f. Başkalarının Hak ve Hürriyetlerinin Korunması

187

g. Suç İşlenmesinin Önlenmesi

187

h. Genel refahın Sağlanması

187

4. Anayasanın Sözüne ve Ruhuna Uygunluk İlkesi

188

5. Ölçülülük (Orantılılık)

189

6. Demokratik Toplum Gereklerine Uygunluk

192

7. Hakkın Özüne Dokunmama

193

D. Olağanüstü Yönetim Usulleri ve İnsan Hakları

194

1. Kavram

194

2. Olağanüstü Rejime Geçiş Ögeleri

196

a. Ulusun Hayatını Tehdit Eden Tehlike

196

b. Olağanüstü Rejimin İlan Edilmiş Olması

197

E. Sınırlama Ölçütleri

202

F. Bildirme Yükümlülüğü

203

G. Olağanüstü Yönetim Usullerinde İnsan Hakları

203

1. Sınırlanamayan Haklar

203

2. Kısmen veya Tamamen Sınırlanabilen Haklar

206

H. Çekinceler

208

İkinci Kısım

İNSAN HAKLARININ KORUNMASI

GİRİŞ: KORUMA SİSTEMLERİNİN DOĞUŞU

211

Bölüm 4

İNSAN HAKLARININ

BİRLEŞMİŞ MİLLETLER DÜZEYİNDE KORUNMASI

I. BİRLEŞMİŞ MİLLETLER TEŞKİLATINDA İNSAN HAKLARININ KORUNMASI

215

A. Sözleşmeye Dayalı Koruma Usulleri

215

1. Hukuksal Dayanakları

215

2. Anlaşma İzleme Birimleri (Komiteler)

215

a. İnsan Hakları Komitesi

216

b. Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Komitesi

216

c. İşkenceye ve Zalimane, İnsanlık Dışı ve Aşağılayıcı Cezalandırmaya Karşı Komite (İşkenceye Karşı Komite)

216

d. Irk Ayrımcılığının Kaldırılması Komitesi

217

e. Kadınlara Karşı Ayrımcılığın Kaldırılması Komitesi

217

f. Çocuk Hakları Komitesi

218

g. Tüm Göçmen İşçilerin Haklarının ve Ailelerinin Korunması Komitesi

218

3. Sözleşmeye Dayalı Usuller

219

a. Rapor Usulü

219

b. Devletlerarası Şikâyet Usulü

223

c. Bireysel Başvuru Usulü

225

d. Soruşturma Usulü

230

e. İşkenceye Karşı Sözleşmeye Göre Tesis edilen Tutuklanma Merkezlerini Ziyaret Sistemi

232

B. Birleşmiş Milletler Şartına Dayalı Koruma Usulleri

233

1. Hukuksal Dayanakları

233

2. Sözleşme–Dışı Korumada Organlar

234

a. Uluslararası Adalet Divanı

234

b. Güvenlik Konseyi

235

c. Genel Kurul

236

ç. Ekonomik ve Sosyal Konsey

238

d. İnsan Hakları Konseyi

239

e. İnsan Hakları Yüksek Komiserliği

240

f. Mülteciler Yüksek Komiserliği

242

3. Sözleşme – Dışı Koruma Usulleri

242

a. 1235 Usulü

243

b. 1503 Usulü

244

c. Özel Usuller

247

d. Acil Eylem

248

e. Uluslararası Hukuk Komisyonu

248

II. UZMAN KURULUŞLARDA İNSAN HAKLARININ KORUNMASI USULLERİ

249

A. Uluslararası Çalışma Örgütü

249

1. Rapor Sistemi

250

2. Şikâyet Sistemi

250

3. Çalışmalar, Başvurular ve 19. Madde Prosedürü

252

B. Eğitim, Bilim ve Kültür Teşkilatı’nda (UNESCO) Koruma Usulleri

252

III. ULUSLAR ARASI CEZA MAHKEMESİ

252

A. Genel Olarak

252

B. Uluslararası Ceza Mahkemesinin Organları

254

C. Yargılama İlkeleri

256

Bölüm 5

İNSAN HAKLARININ BÖLGESEL DÜZEYDE KORUNMASI

GİRİŞ

259

I. BÖLGESEL KORUMA SİSTEMLERİ

260

II. AVRUPA’DA İNSAN HAKLARININ KORUNMASI

264

A. Yargısal Nitelikteki Koruma Usulleri

264

1. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi

264

a. Mahkemenin Yapısı

265

b. İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’nin İnceleme Süreci

267

aa. Devletlerarası Başvurular

268

bb. Bireysel Başvurular

268

cc. Kabul Edilebilirlik Koşulları

269

dd. İşin Mahkemece Karara Bağlanması

273

2. Avrupa Toplulukları Adalet Divanı

275

a. Kavram

275

b. ATAD ve İnsan Hakları

277

B. Yargısal Nitelikte Olmayan Koruma Usulleri

280

1. Avrupa İşkenceyi Önleme Sözleşmesi Denetim Sistemi

280

2. Avrupa Sosyal Şartının Denetim Sistemi

281

a. Rapor Sistemi

281

c. Kolektif Şikayet Sistemi

284

3. Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komiseri

287

4. Avrupa Birliği

288

5. Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı

291

a. Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Konferansından Avrupa Güvenlik Teşkilatına

291

b. AGİT Belgelerinde İnsan Hakları

294

c. AGİT’in İnsan Haklarının Korunması İle İlgili İnsani Boyut Mekanizmaları

297

aa. Viyana Mekanizması

297

bb. Moskova Mekanizması

299

III. AMERİKADA İNSAN HAKLARININ KORUNMASI

301

A. Genel Olarak

301

B. Kurumsal Çerçeve

302

1. Amerikalılararası İnsan Hakları Komisyonu

302

2. Amerikalılararası İnsan Hakları Mahkemesi

304

3. Diğer Organlar

305

C. İnsan Haklarını Koruma Usulleri

306

1. Sözleşme Dışında İnsan Haklarının İzlenmesi

306

2. Sözleşmeye Dayalı Koruma Usulleri

307

a. Raporlar

307

b. Devlet Başvuruları

307

c. Kişisel Başvurular

308

3. Değerlendirme

309

IV. AFRİKA’DA İNSAN HAKLARININ KORUNMASI

310

A. Kurumsal Çerçeve

312

1. Afrika İnsan ve Halkların Hakları Komisyonu

312

2. Afrika İnsan ve Halkların Hakları Mahkemesi

314

B. İnsan Hakları Koruma Usulleri

317

1. Raporlar

317

2. Devlet Başvuruları

317

3. Kişisel Başvurular

318

Bölüm 6

İNSAN HAKLARININ TÜRK HUKUKUNDA KORUNMASI

GİRİŞ

319

I. İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMELERİNİN İÇ HUKUKTAKİ YERİ

321

II. İNSAN HAKLARININ YASAMA ORGANINA KARŞI KORUNMASI

323

A. Temel Hak ve Özgürlüklerin Anayasa’da Düzenlenmesi

324

1. Temel Hak ve Özgürlüklerin Anayasa’da Düzenlenmesi

324

2. Sınırlamalara Karşı Güvencelerin Anayasada Düzenlenmesi

326

a. Sınırlamaların Kanunîliği İlkesi

326

b. Sınırlamaların Sebebe Bağlılığı İlkesi

328

c. Kanunların Anayasaya Uygunluğunun Yargısal Denetimi

329

B. İnsan Haklarını Koruyucu İşlev Gören TBMM Komisyonları

331

1. Dilekçe Komisyonu

331

2. İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu

332

3.Diğer Komisyonlar

333

III. İNSAN HAKLARININ YÜRÜTME VE İDAREYE KARŞI KORUNMASI

333

A. Korumanın Gerekliliği

333

B. Koruma Mekanizmaları

339

1. İdarenin Yargısal Denetimi

339

2. İdari Usul ve İlkeleri

340

3. Kanunsuz Emir

343

C. Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumuna Başvuru

344

1. Hukuki Niteliği

344

2. Kuruluşu ve Görevleri

345

3. Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurulu

347

4. Başkan ve Başkanlık

351

a. Başkan

351

b. Başkanlık

352

5. Başvurular ve İnceleme Usulleri

352

a. Başvurular

352

b. İhlal İncelemeleri

353

c. İnceleme Yetkisi

353

d. İstişare Komisyonu ve Toplantıları

354

e. İdari Yaptırımlar

354

6. Kurum Personeli ve Özlük Hakları

355

D. İnsan Hakları İl ve İlçe Kurullarına Başvuru

357

1. Kuruluşu, Görev ve Yetkileri

357

2. Çalışma Usulü

360

E. Düzenleyici ve Denetleyici Kurumlara Başvuru

361

F. Kamu Denetçiliği Kurumuna Başvuru

364

1. Kamu Denetçiliği (Ombudsman) Kavramı ve Tanım

364

2. Kurumun Oluşumu

366

3. Kurumun Görevleri

366

4. Kuruma Yapılacak Başvurular ve Cevaplandırılması

367

5. Kurumun Teşkilatı ve Personeli

368

G. Kişisel Verileri Koruma Kurumuna Başvuru

371

IV. İNSAN HAKLARININ YARGI ORGANINA KARŞI KORUNMASI

372

A. Yargıya Karşı Koruma Gerekli Midir?

373

B. Yargıda Bulunması Gereken Nitelik, Özellik ve Güvenceler

373

1. Yargı Bağımsızlığı

373

2. Hâkimler ve Savcılar Kurulu

375

3. Hâkimlik Teminatı

376

C. Yargının Yürütme ve Yasamaya Karşı Korunması

376

D. Diğer Güvenceler

377

a. Hâkimlerin Çekinmesi ve Reddi

378

b. Hâkimlerin Sorumluluğu

379

V. ANAYASA MAHKEMESİNE BİREYSEL BAŞVURU

379

A. Kavram

379

B. Bireysel Başvuru Hakkı

380

C. Bireysel Başvuru Hakkına Sahip Olanlar

381

D. Bireysel Başvuru Hakkının Usulü

381

1. Başvuru ve Süresi

381

2. Başvurunun Kabul Edilebilirlik Şartları ve İncelenmesi

383

3. Başvurunun Esastan İncelenmesi

383

4. Karar

386

VI. TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİN DEVLET ORGANLARINCA İHLALİNDEN DEVLETİN SORUMLULUĞU

387

Üçüncü Kısım

TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLER

Bölüm 7

EŞİTLİK HAKKI VE AYRIMCILIK YASAĞI

I. EŞİTLİK HAKKI

391

A. Tarihi Gelişimi, Hukuki Niteliği ve Anlamı

391

1. Tarihi Gelişimi

391

2. Hukuki Niteliği

391

3. Eşitliğin Anlamı

392

B. Hakkın Ulusal ve Uluslar Arası Normlarda Düzenlenişi

393

C. Hakkın İçeriği

394

1. Kanun Önünde Eşitlik

394

2. Eşit Kanuni Koruma

396

II. AYRIMCILIK YASAĞI

396

A. Tanım ve Hukuki Niteliği

396

B. Hukuk Sistemimizde Ayrımcılık Yasağı

398

C. Avrupa Konseyi ve Avrupa Birliği’nde Ayrımcılık Yasağı

400

D. Uluslararası İnsan Hakları Hukukunda Ayrımcılık Nedenleri

401

1. Cinsiyet Ayrımcılığı

401

2. Irk Ayrımcılığı

403

3. Din Ayrımcılığı

404

4. Dil Ayrımcılığı

406

Bölüm 8

KİŞİ HAKLARI VE ÖDEVLERİ

I. YAŞAMA, MADDİ VE MANEVİ VARLIĞINI KORUMA VE GELİŞTİRME HAKKI

409

A. Yaşama Hakkı

409

1. Tanım ve Hakkın Konusu

409

a. Tanım

409

b. Hakkın Konusu

409

c. Hakkın Korunması

410

2. Sağlık Hakkı ile Bağlantısı

411

3. Yaşama Hakkının Başlangıcı

412

4. Yaşama Hakkına Müdahaleler

415

a. Ölme Hakkı (Ötenazi)

415

b. Ölüm Cezası

421

c. Gebeliğin Sona Erdirilmesi (Kürtaj)

424

ç. Organ ve Doku Nakli

426

d. Devlet Görevlilerince Ölümcül Güç Kullanılması

427

B. Maddi ve Manevi Varlığını Koruma ve Geliştirme Hakkı

429

II. İŞKENCE, İNSANLIK DIŞI VE AŞAĞILAYICI MUAMELE VEYA CEZAYA UĞRAMAMA HAKKI

431

A. Genel Olarak

431

B. İşkence, Zalimane, İnsanlık Dışı ve Aşağılayıcı Muamele ve Ceza

431

1. İşkence

432

2. Zalimane, İnsanlık Dışı, Aşağılayıcı Muamele veya Ceza

434

3. İşkence, Zalimane, İnsanlık – Dışı ve Aşağılayıcı Muamele Teşkil Eden Haller

438

C. Devletin Yükümlülükleri

440

III. KİŞİ HÜRRİYETİ VE GÜVENLİĞİ HAKKI

441

A. Kavram

441

B. Hakkın Kapsamı

442

1. Herkes Kişi Hürriyeti ve Güvenliği Hakkına Sahiptir

442

2. Hiç Kimse Keyfi Olarak Yakalanamaz veya Tutuklanamaz

443

3. Hiç Kimse Kanunun Öngördüğü Sebepler ve Usuller Dışında Hürriyetinden Yoksun Kılınamaz

444

C. Hakkın İstisnaları

445

1. Yetkili Mahkeme Kararıyla Mahkûmiyet

445

2. Yetkili Mahkeme Kararıyla Tutuklama, Alıkonulma veya Kanunda Öngörülen Bir Yükümlülüğün Yerine Getirilmesi

446

3. Haklı Nedenlerle Tutuklama veya Gözaltına Alma

447

4. Suçluların İadesi, İhraç ve Sınır Dışı Etme Halleri

448

5. Çocukların Alıkonulması/Tutuklanması

449

6. Bulaşıcı Hastalık Yayabileceklerin, Akıl Hastalarının, Alkoliklerin, Uyuşturucu Madde Bağımlılarının ve Serserilerin Kanuna Uygun Olarak Tutuklanması

450

IV. ÖZEL HAYATIN GİZLİLİĞİ HAKKI VE KORUNMASI

452

A. Hakkın Uluslararası ve Ulusal Hukukta Düzenlenişi

452

B. “Giz” ve “Sır” Kavramları

454

C. Özel Hayatın Gizliliği Hakkının Kapsamı ve Korunması

455

1. Hiç Kimsenin Keyfi ve Hukuka Aykırı Müdahalelere Tabi Tutulamaması

455

2. Kişinin Özel Hayatının Gizliliğine Dokunnulamaması

456

a. Kavram

456

b. Özel Hayatın Kapsamı

459

aa. Kişisel Veriler

460

bb. Arama ve Gözetleme

465

cc. İnsani İlişkiler

471

dd. Fiziksel ve Ahlaki Bütünlük

472

ee. Kişisel Kimlik

472

ff. Kişisel Tercihler

473

c. Bilgisayar ve İnternet Karşısında Özel Hayatın Korunması

474

aa. Bilgisayar Karşısında Özel Hayatın Korunması

474

bb. İnternet Karşısında Özel Hayatın Korunması

476

3. Şeref ve Haysiyete Karşı Hukuka Aykırı Saldırılardan Korunma Hakkı

477

4. Aile Hayatı ve Korunması

477

5. Konut Dokunulmazlığı

480

6. Haberleşme Hürriyeti

481

V. YERLEŞME VE SEYAHAT HÜRRİYETİ

485

A. Kavram

485

B. Hakkın Kapsamı

485

1. Ülke İçinde Seyahat Hakkı

486

2. Ülke İçinde Oturmak İçin Bir Yer Seçme Hakkı

487

3. Ülkeden Çıkma Hakkı ve Hürriyeti

488

4. Kendi Ülkesine Giriş Hakkı

490

C. Yerleşme ve Seyahat Hakkı ve Hürriyetinin Sınırları

491

VI. DÜŞÜNCE, VİCDAN VE DİN, DÜŞÜNCELERİ AÇIKLAMA VE YAYMA ÖZGÜRLÜKLERİ

494

A. Düşünce Hürriyeti

494

1. Kavram, Önemi ve İnsan Hakları Arasındaki Yeri

494

2. Kapsamı ve Pozitif Hukukta Düzenlenişi

495

B. Din ve Vicdan Hürriyeti

496

1. Kavram ve Önemi

496

2. Kapsamı

497

a. Bir Din ve İnanca Sahip Olma Hürriyeti

497

b. Dini İnanç ve Kanaatlerini Açıklama ve Yayma Hürriyeti

498

c. İbadet Etme, İtaat, Uygulama ve Öğretme Hürriyeti

499

d. Ailelerin Kendi Kanaatlerine göre Çocuklarına Dini ve Ahlaki Eğitim Sağlama Hürriyeti

499

3. Türkiye’de Din ve Vicdan Hürriyeti

500

C. İfade (Düşünceleri Açıklama ve Yayma) Hürriyeti

503

1. Anlamı ve Muhtevası

503

2. Haber (Bilgi) ve Düşünce Alıp Verme Hürriyeti

505

b. Türk Hukukunda Bilgi Edinme Hakkı

506

aa. Hakkın Sahibi ve Yükümlüleri

507

bb. BEH’nin Kullanılma Usulü

508

cc. İtiraz

511

dd. BEH’nin Sınırları

512

3. Bilgi (Haber) ve Düşünce Alma Yolları

515

4. Bilgi ve Düşünceleri İfade Hürriyeti

516

D. İfade Hürriyetinin Sınırları

517

VII. TOPLANTI HAK VE HÜRRİYETLERİ

519

A. Toplanma Hakkı ve Hürriyeti

519

1. Kavram

519

2. Hakkın Unsurları

519

a. Hakkın Özneleri

519

b. Toplantının Barışçıl (Silahsız ve Saldırısız) Olması

520

c. Kanunda Öngörülen Sınırlardan Başka Hiç Bir Sınırlamaya Tabi Tutulamaması

521

B. Örgütlenme Hürriyeti

522

1. Kavram

522

2. Kapsamı

523

a. Başkalarıyla Birlikte Örgütlenme Hakkı ve Hürriyeti

523

b. Sendika Kurma ve Sendikalara Üye Olma Hakkı

525

c. Menfaatlerin Korunması Amacıyla Kurulması

526

aa. Grev Hakkı

527

bb. Toplu İş Sözleşmesi

527

3. Örgütlenme Hakkının Sınırlanması

528

VIII. HAK ARAMA HÜRRİYETİ VE AD/İL YARGILANMA HAKKI

528

A. Hak Arama Hürriyeti

528

B. Adil Yargılanma Hakkı

529

1. Tanım ve Pozitif Hukuk

529

2. Adil Yargılama Hakkının İçerdiği Haklar

531

a. Hukuken Kurulmuş Yetkili, Bağımsız ve Tarafsız Bir Yargı Yerinde Yargılanma Hakkı

531

b. Kişilerin Mahkeme ve Hukuk Önünde Eşitliği

537

c. Makul bir Süre İçinde Yargılanma Hakkı

538

d. Adil Muhakeme Hakkı

539

e. Aleni (Açık) Muhakeme Hakkı

540

f. Ceza Kanunlarının Geriye Yürümezliği ve Çifte Yargılama Yasağı

541

g. Suçsuzluk (Masumiyet) Karinesi

543

h. Duruşmalarda Hazır Bulunma Hakkı

544

ı. Aleni (Açık) Karar Hakkı

545

i. Temyiz Hakkı

546

C. Sanık Hakları

548

1. Yalnızca Sanıklara Tanınan Haklar

548

a. Kendisine Yönelik İsnadı Öğrenme Hakkı

548

b. Suçu İkrara ve Kendi Aleyhine Tanıklığa Zorlanmama Hakkı

549

c. İşkence veya Diğer Usullerle Elde Edilen Delillerin Dosyadan Çıkarılmasını İsteme Hakkı

550

d. Bizzat ya da Avukat Aracılığıyla Kendini Savunma Hakkı

551

e. Tanık Dinletme ve Sorgulama Hakkı

552

f. Tercüman Yardımından Yararlanma Hakkı

553

2. Tutuklu Sanıklara Tanınan Haklar

554

a. Tutuklanma Sebepleri Hakkında Bilgilendirilme Hakkı

554

b. Hakim veya Yetkili Makamların Önüne Çıkarılma Hakkı

555

c. Tutukluluğun Hukukiliğine İtiraz Hakkı

556

d. Hukuka Aykırı Tutuklama Nedeniyle Tazminat Hakkı

557

D. Hapishanelerde İnsan Hakları

557

1. Hürriyetinden yoksun bırakılan herkes, insani muamele ve insanın doğuştan sahip olduğu insanlık onuruna saygı görme hakkına sahiptir

558

2. Tutukluların Mahkumlardan Ayrı Tutulma ve Kendilerine Hür Kimselerin Statüsüne Uygun Muamele Uygulanmasını İsteme Hakkı Vardır

559

3. Tutuklu Küçük Sanıkların Hakları

560

4. Ceza İnfaz Sisteminin, Mahpusları İyileştirme ve Toplumsal Rehabilitasyonlarını Sağlama Gibi Temel Amaçlara Sahip Olması

560

IX. AZINLIK HAKLARI

560

A. Azınlık Kavramı

560

B. Uluslar Arası Belgelerde Azınlık Hakları

562

C. Avrupa Birliği ve Azınlıklar

566

D. Türkiye’de Azınlık Hakları

567

Bölüm 9

EKONOMİK, SOSYAL VE KÜLTÜREL HAKLAR

I. EKONOMİK HAKLAR

571

A. Mülkiyet Hakkı

574

1. Kavram

574

2. Hakkın Pozitif Hukukta Düzenlenişi

575

3. Hakkın Sınırlanması

576

B. Çalışma ve Sözleşme Hürriyeti

578

1. Çalışma Hakkı ve Hürriyeti

578

2. Sözleşme/Özel Teşebbüs Hürriyeti

579

II. SOSYAL HAKLAR

581

A. Çalışma Hakkı ve Ödevi

583

1. Kavram ve Hukuki Niteliği

584

2. Çalışma Hakkının Kapsamı

585

a. Meslek Seçme veya Kabul Etme Hakkı

585

b. Adil Ücret Hakkı

586

c. Kendisine ve Ailesine Yeterli Bir Yaşam Düzeyi Sağlama Hakkı

587

d. Dinlenme, Çalışma Arası, Çalışma Saatlerinin Makul Ölçüde Sınırlandırılması İle Ücretli Yıllık İzin ve Resmi Tatillerde Ücret Hakkı

587

e. Güvenli ve Sağlıklı Çalışma Şartları

587

f. Yüksek Mevkilere Atanmada Eşit İmkân Hakkı

588

B. Sağlık Hakkı

588

1. Tanım ve Hukuki Niteliği

588

2. Sağlık Hakkının Kapsamı

590

a. Elde Edilebilir En Yüksek Sağlık Standardı Hakkı

590

b. Analık, Çocuk ve Üreme Sağlığı Hakkı

591

c. Sağlıklı Doğal ve Çalışılabilir Çevre Hakkı

592

d. Hastalıkları Önleme, Tedavi ve Kontrol Hakkı

592

e. Sağlık İmkân ve Fırsatları, Mal ve Hizmetleri Hakkı

592

C. Çevre Hakkı

593

1. Kavram ve Hakkın Uluslararası Belgelerde Düzenlenişi

593

2. Anayasamızda Çevre Hakkı

594

3. Çevre Hakkının Sahipleri ve Yükümlüleri

596

D. Asgari Yaşam Koşullarına Sahip Olma Hakkı

597

1. Yeterli Gıda Hakkı

597

2. Yeterli Giyinme Hakkı

598

3. Yeterli Konut Hakkı

599

a. Kavram ve Hukuki niteliği

599

b. Konut Hakkının Kapsamı

602

E. Sosyal Güvenlik Hakkı

604

1. Kavram

604

2. Hakkın Kapsamı

606

F. Kolektif (Toplu) Sosyal Haklar

608

1. Sendika Kurma Hakkı ve Hürriyeti

609

2. Toplu İş Sözleşmesi Hakkı

610

3. Grev ve Lokavt Hakkı

614

III. KÜLTÜREL HAKLAR

615

A. Eğitim ve Öğretim Hakkı ve Ödevi

615

1. Tanım ve Hukuki Niteliği

615

2. Kapsamı

617

a. İlköğretim Hakkı

617

b. Ortaöğretim Hakkı

619

c. Yükseköğretim Hakkı

619

d. Ana–Babanın Çocuklarına Verecekleri Eğitimi Seçme Hakkı

620

e. Ana Babanın Çocuklarının Dini ve Ahlaki Eğitimini Kendi Vicdanî Kanaatlerine Göre Sağlama Hakkı

621

f. Eğitimin Örgütlenmesini Sağlama ve Personeli Seçme Hakkı

622

g. Eğitimde Ayrımcılık Yasağı

623

h. Akademik Hürriyet ve Kurumsal Özerklik

623

ı. İnsan Hakları Eğitimi Hakkı

623

B. Bilim ve Sanat Hürriyeti

624

1. Kavram

624

2. Hakkın Kapsamı

624

C. Kitle İletişim Özgürlükleri

625

1. Basın Hürriyeti

625

2. Düzeltme ve Cevap Hakkı

626

3. Süreli ve Süresiz Yayın Hakkı

627

4. Basın Araçlarının Korunması

627

Bölüm 10

SİYASİ HAKLAR

I. BELLİ BAŞLI SİYASİ HAKLAR

631

A. Vatandaşlık Hakkı

631

B. Seçme, Seçilme ve Siyasi Faaliyette Bulunma Hakları

633

1. Seçme ve Seçilme Hakkı

633

a. Seçme (Oy) Hakkı

634

b. Seçilme Hakkı

637

2. Parti Kurma, Partilere Girme ve Partilerden Çıkma Hakkı

639

C. Doğrudan ya da Serbestçe Seçilen Temsilciler Vasıtasıyla Kamusal İşlere Katılma Hakkı

640

1. Geniş Anlamda Kamusal İşlere katılım Hakkı

640

2. Dar Anlamda Kamusal İşlere Katılım: Kamu Hizmetlerine Girme Hakkı

641

D. Dilekçe Hakkı

642

Bölüm 11

ÇOCUK HAKLARI

I. POZİTİF HUKUKTA ÇOCUK HAKLARI

645

II. ÇOCUK KAVRAMI VE ÇOCUK HAKLARI

646

A. Çocuk Kavramı, Çocukluğun Başlangıcı ve Sonu

646

B. Tarihi Gelişimi

648

C. Belli Başlı Çocuk Hakları

651

1. Eşitlik ve Ayrımcılık Yasağı

651

2. Çocuğun Yüksek Yararının Korunması Hakkı

653

3. Nüfusa Kayıt ve Kimliğinin Korunması Hakkı

655

4. Yaşama ve Gelişme Hakkı

655

5. Eğitim, Dinlenme, Boş Zamanı Değerlendirme ve Sanat Yaşamına Serbestçe Katılma Hakları

657

6. Düşünce, Vicdan ve Din Hürriyeti

660

7. Kendini İlgilendiren Konularda Görüşlerini İfade Etme Hakkı

661

8. Düşüncelerini Açıklama Hürriyeti

663

9. Dernek ve Barışıl Toplanma Hakkı ve Hürriyeti

663

10. İşkence ve Diğer Zalimane, İnsanlık Dışı veya Aşağılayıcı Muamele ve Cezaya Tabi Tutulmama Hakkı

664

11. Kişi Hürriyeti ve Güvenliği Hakkı

665

12. Temel Sağlık Hakkı

667

13. Devletten Özel Koruma ve Yardım Görme Hakkı

667

14. Sosyal Güvenlik Hakkı

668

15. Çocuk İhmal ve İstismarı

669

16. Çocuk İşçiliği

672

17. Çocukların Yargılanması

675

18. Avrupa Çocuk Haklarının Kullanılması Sözleşmesinde Çocuklara Tanınan Haklar

678

Yararlanılan ve Başvuru Kaynakları

679

Kavramlar Dizini

713

Baskısı tükenmiştir.

Bu kitaplar da ilginizi çekebilir

İnsan Hakları Bağlamında Geçici Koruma

Rukiye Gülerce

Dijital Çağda İnsan Hakları

Melih Uğraş Erol

İnsan Hakları Hukukuna Giriş

Halil Kalabalık

İnsan Hakları Hukuku

Tuğba Bayraktar, Ufuk Ramazan Çakmak

Hakkımızda

Uluslararası Yayınevi Belgesi

2023 Kaynakça Dokümanı

Kişisel Verilerin Korunması

Profil