İkinci Baskı İçin Önsöz
7
Birinci Baskı İçin Önsöz
9
AVRUPA BÜTÜNLEŞMESİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ
1. AVRUPA KÖMÜR VE ÇELİK TOPLULUĞU ANTLAŞMASI VE ÖNCESİNDEKİ DÖNEM
38
1.1. Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu Antlaşması’na Giden Yol (…1940’lar–1951)
38
1.2. Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu Antlaşması (1951/1952–2002)
44
2. AVRUPA EKONOMİK TOPLULUĞU ANTLAŞMASI VE AVRUPA ATOM ENERJİSİ TOPLULUĞU ANTLAŞMASI VE ÖNCESİNDEKİ DÖNEM
46
2.1. Avrupa Ekonomik Topluluğu Antlaşması ve Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu Antlaşması’nın Arka Planındaki Gelişmeler (1952–1957)
46
2.2. Avrupa Ekonomik Topluluğu Antlaşması ve Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu Antlaşması (1957/1958)
48
3. AVRUPA TEK SENEDİ VE ÖNCESİNDEKİ DÖNEM
51
3.1. Avrupa Tek Senedi’nin Arka Planındaki Gelişmeler (1958–1986)
51
3.2. Avrupa Tek Senedi (1986–1987)
57
4. MAASTRİCHT ANTLAŞMASI (AVRUPA BİRLİĞİ ANTLAŞMASI) VE ÖNCESİNDEKİ DÖNEM
61
4.1. Maastricht Antlaşması’nın (Avrupa Birliği Antlaşması’nın) Arka Planındaki Gelişmeler (1987–1992)
61
4.2. Maastricht Antlaşması (Avrupa Birliği Antlaşması) (1992–1993)
62
5. AMSTERDAM ANTLAŞMASI VE ÖNCESİNDEKİ DÖNEM
69
5.1. Amsterdam Antlaşması’nın Arka Planındaki Gelişmeler (1993–1997)
69
5.2. Amsterdam Antlaşması (1997–1999)
71
6. NİCE ANTLAŞMASI VE ÖNCESİNDEKİ DÖNEM
76
6.1. Nice Antlaşması’nın Arka Planındaki Gelişmeler (1999–2001)
76
6.2. Nice Antlaşması (2001–2003)
77
7. LİZBON ANTLAŞMASI VE ÖNCESİNDEKİ DÖNEM
79
7.1. Lizbon Antlaşması’nın Arka Planındaki Gelişmeler (2003–2007)
79
7.2. Lizbon Antlaşması (2007–2009)
82
8. LİZBON ANTLAŞMASI SONRASINDAKİ DÖNEM (2009–…)
90
AVRUPA BİRLİĞİ’NİN AKTÖRLERİ
1.1.2. Üye Olmanın Kriterleri ve Usulü
105
1.1.2.1. Üyelik Kriterleri
105
1.1.2.2. Üyelik Usulü
108
1.2. Üyelikten Ayrılma / Avrupa Birliği’nden Çekilme
111
1.2.1. Çekilme Kararı
112
1.2.2. Çekilme Anlaşması
115
1.2.3. Çekilmenin Tamamlanması
120
1.2.4. Çekilmenin Tamamlayıcıları
121
1.3. Üyelik ve Avrupa Birliği’nin Değerleri
124
1.3.1. Madde 7 Prosedürü
125
1.3.2. Madde 7 Prosedürünün Tamamlayıcıları
127
1.3.2.1. Hukukun Üstünlüğü Çerçevesi
127
1.3.2.2. Avrupa Hukukun Üstünlüğü Mekanizması
129
1.3.2.3. Birlik Bütçesinin Korunması İçin Koşululluk Genel Rejimi
129
1.3.2.4. İhlal Davası
130
2. KURUMLAR (BAŞLICALARI)
135
2.1. Avrupa Birliği’nin Kurumsal Yapısının Temel Özellikleri
136
2.2. Avrupa Parlamentosu
144
2.2.2. İç Örgütlenişi
148
2.3.2. İç Örgütlenişi
159
2.4.2. İç Örgütlenişi
167
2.5. Avrupa Birliği Zirvesi
173
2.5.2. İç Örgütlenişi
174
2.6. Avrupa Birliği Adalet Divanı
177
2.6.1.1. Adalet Divanı
178
2.6.1.2. Genel Mahkeme
179
2.6.2. İç Örgütlenişi
179
2.6.2.1. Adalet Divanı
179
2.6.2.2. Genel Mahkeme
180
2.6.3.1. Adalet Divanı
180
2.6.3.2. Genel Mahkeme
181
AVRUPA BİRLİĞİ’NİN ANAYASAL İLKELERİ
1. YETKİ İLE İLGİLİ İLKELER
195
1.1. Yetkinin Varlığı: Yetkilendirilme İlkesi
195
1.1.1. Yetkilendirilme İlkesi
195
1.1.2. Yetkinin Varlığının Görünümleri
198
1.1.2.1. Açık Yetki veya Zımni Yetki
198
1.1.2.2. Geniş Kapsamlı Madde Örneği: ABİHA md. 352
201
1.2. Yetkinin Niteliği: Yetki Kataloğu
204
1.2.1. Münhasır Yetki (Avrupa Birliği)
204
1.2.2. Paylaşılan Yetki
206
1.2.3. Destekleyici, Koordine Edici ve Tamamlayıcı Yetki
207
1.2.4. Ekonomi ve İstihdam Politikalarının Koordinasyonu
208
1.2.5. Ortak Dış ve Güvenlik Politikası
209
1.3. Yetkinin Kullanımı: Katmanlı Yetki İlkesi ve Orantılılık İlkesi
210
1.3.1. Katmanlı Yetki İlkesi
210
1.3.1.1. Katmanlı Yetki İlkesinin Temelleri
210
1.3.1.2. Katmanlı Yetki İlkesinin Siyasi Denetimi
212
1.3.1.3. Katmanlı Yetki İlkesinin Hukuki Denetimi
216
1.3.2. Orantılılık İlkesi
219
1.3.2.1. Orantılılık İlkesinin Temelleri
219
1.3.2.2. Orantılılık İlkesinin Siyasi Denetimi
221
1.3.2.3. Orantılılık İlkesinin Hukuki Denetimi
221
2.2.1. Avrupa Birliği Hukukunun Genel İlkesi Olarak Temel Haklar
227
2.2.2. Avrupa Birliği Temel Haklar Şartı
233
2.2.3. Avrupa İnsan Haklar Sözleşmesi
241
2.2.1. Avrupa Birliği’nin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne Katılımı Öncesi Durum
246
2.2.2. Avrupa Birliği’nin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne Katılımı Sonrası Durum
247
AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNUN KAYNAKLARI
1. NE KAYNAK OLUŞTURUR?
258
1.1. Yazılı Kaynaklar
259
1.1.1.1. Üye Devlet Tasarrufları
259
1.1.1.2. Avrupa Birliği Kurumu Tasarrufları
264
1.2. Yazılı Olmayan Kaynaklar
274
1.2.1. Avrupa Birliği Hukukunun Genel İlkeleri
274
1.2.2. Uluslararası Hukukun Genel İlkeleri ve Uluslararası Teamül Hukuku
277
2. KAYNAKLAR NASIL OLUŞTURULUR?
280
2.1. Yazılı Kaynaklar
280
2.1.1.1. Üye Devlet Tasarrufları
280
2.1.1.2. Avrupa Birliği Kurumu Tasarrufları
284
2.1.1.2.1. Yasama Tasarrufları
285
2.1.1.2.1.1. Olağan Yasama Usulü
285
2.1.1.2.1.2. Özel Yasama Usulleri
292
2.1.1.2.2. Yasama Dışı Tasarruflar
297
2.1.1.2.2.1. Yetki Devrine Dayanan Tasarruflar
297
2.1.1.2.2.2. Uygulama Tasarrufları
303
2.2. Yazılı Olmayan Kaynaklar
313
AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNDA DAVALAR
1.1. Kabul Edilebilirlik
324
1.1.1. Konu Bakımından Yetki
324
1.1.2. Kişi Bakımından Yetki
326
1.1.3. Zaman Bakımından Yetki
336
1.2.1. Esastan Denetim Gerekçeleri
338
1.2.2. Esastan Denetimin Yoğunluğu
341
1.3. Karar ve Sonuçları
343
2.1. Kabul Edilebilirlik
348
2.1.1. Konu Bakımından Yetki
348
2.1.2. Kişi Bakımından Yetki
350
2.1.3. Zaman Bakımından Yetki
351
2.3. Karar ve Sonuçları
351
3.1. Kabul Edilebilirlik
355
3.1.1. Konu Bakımından Yetki
355
3.1.2. Kişi Bakımından Yetki
356
3.1.3. Zaman Bakımından Yetki
357
3.3. Karar ve Sonuçları
361
4.1. İhlal Davası ve/veya Prosedürü Yönünden Ön Tespit: “İhlal”in Anlamı
365
4.2. İhlal Davası Prosedürü
367
4.2.1. Komisyonun İhlal Davası Prosedürünü Başlatması: “İdari Aşama”
367
4.2.2. Üye Devletin İhlal Davası Prosedürünü Başlatması
372
4.3.1. Kabul Edilebilirlik
374
4.3.2. Esastan Denetim
374
4.3.3. Karar ve Sonuçları
377
5. ÖN KARAR PROSEDÜRÜ
382
5.1. Başvuruya Konu Olabilecekler
382
5.1.1. Yorum Yönünden
382
5.1.2. Geçerlilik Yönünden
383
5.2. Başvuru Yapabilecekler
384
5.3. Başvuru Hakkı ve/veya Yükümlülüğü
386
5.3.1. Birlik Hukukuna İlişkin Soru
387
5.3.2. Başvuru Hakkı ve/veya Yükümlülüğü
388
5.3.2.1. Yorum Yönünden
388
5.3.2.2. Geçerlilik Yönünden
391
5.4. Uygun Bulunmayan Başvurular
392
5.5. Karar ve Sonuçları
394
5.5.1. Yorum Yönünden
394
5.5.2. Geçerlilik Yönünden
396
AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNUN TEMEL ÖZELLİKLERİ
1.1. Öncelik İlkesinin Temelleri
409
1.2. Öncelik İlkesinin Kapsamı
411
1.2.1. Öncelik İlkesi / Avrupa Birliği Hukukunun Kaynakları
411
1.2.2. Öncelik İlkesi / Ulusal Hukukun Kaynakları
412
1.2.3. Öncelik İlkesine Etki Verecek Organlar
414
1.2.4. Öncelik İlkesinin Etkisi
415
2. DOĞRUDAN ETKİ İLKESİ
421
2.1. Doğrudan Etki İlkesinin Temelleri
421
2.1.1. Dikey İlişkiler Yönünden (Devlete Karşı) Doğrudan Etki İlkesi
421
2.1.2. Yatay İlişkiler Yönünden (Bireye Karşı) Doğrudan Etki İlkesi
424
2.2. Doğrudan Etki İlkesinin Kapsamı
426
2.2.1. Doğrudan Etki İlkesi / Avrupa Birliği Hukukunun Kaynakları
426
2.2.1.1. Genel Olarak
427
2.2.1.2. Üye Devletlerin Kurucu Nitelikli Tasarrufları (ve Avrupa Birliği Temel Haklar Şartı) Yönünden
428
2.2.1.3. Avrupa Birliği Hukukunun Genel İlkeleri Yönünden
429
2.2.1.4. Avrupa Birliği Kurumu Tasarrufları Yönünden
431
2.2.1.4.1. Tüzük Yönünden
431
2.2.1.4.2. Direktif Yönünden
433
2.2.1.4.3. Karar Yönünden
438
2.2.1.5. Avrupa Birliği’nin Uluslararası Anlaşmaları Yönünden
440
2.2.1.6. Uluslararası Hukukun Genel İlkeleri ve Uluslararası Teamül Hukuku Yönünden
442
2.2.2. Doğrudan Etki İlkesine Etki Verecek Organlar
442
2.2.3. Doğrudan Etki İlkesinin Etkisi
443
2.2.4. Doğrudan Etki İlkesinin Koşulları
443
3. UYGUN YORUM İLKESİ
446
3.1. Uygun Yorum İlkesinin Temelleri
446
3.1.1. Dikey İlişkiler Yönünden (Devlete Karşı) Uygun Yorum İlkesi
446
3.1.2. Yatay İlişkiler Yönünden (Bireye Karşı) Uygun Yorum İlkesi
448
3.2. Uygun Yorum İlkesinin Kapsamı
451
3.2.1. Uygun Yorum İlkesi / Avrupa Birliği Hukukunun Kaynakları
451
3.2.2. Uygun Yorum İlkesi / Ulusal Hukukun Kaynakları
452
3.2.3. Uygun Yorum İlkesine Etki Verecek Organlar
452
3.2.4. Uygun Yorum İlkesinin Etkisi
452
4. DEVLET SORUMLULUĞU İLKESİ
457
4.1. Devlet Sorumluluğu İlkesinin Temelleri
457
4.1.1. Dikey İlişkiler Yönünden (Devlete Karşı) Devlet Sorumluluğu İlkesi
457
4.1.2. Yatay İlişkiler Yönünden (Bireye Karşı) Devlet Sorumluluğu İlkesi
461
4.2. Devlet Sorumluluğu İlkesinin Kapsamı
463
4.2.1. Devlet Sorumluluğu İlkesi / Avrupa Birliği Hukukunun Kaynakları
463
4.2.2. Devlet Sorumluluğu İlkesine Etki Verecek Organlar
464
4.2.3. Devlet Sorumluluğu İlkesinin Etkisi
465
4.2.4. Devlet Sorumluluğu İlkesinin Koşulları
465
4.2.4.1. İhlal Koşulu
465
4.2.4.2. Zarar Koşulu
471
4.2.4.3. İlliyet Bağı Koşulu
471
5. ULUSAL HUKUKİ ÇARELER VE PROSEDÜRLER
473
5.1. Avrupa Birliği Hukuku Bir Konu ile ilgili Hukuki Çareler ve/veya Prosedürler Öngörüyorsa
473
5.2. Avrupa Birliği Hukuku Bir Konu ile ilgili Hukuki Çareler ve/veya Prosedürler Öngörmüyorsa
474
5.2.1. Ulusal Prosedürel Özerklik
475
5.2.2. Denklik Gerekliliği
475
5.2.3. Etkililik Gerekliliği
478
5.3. Etkili Başvuru Hakkı ve Adil Yargılanma Hakkı
481