FAZLA ÇALIŞMA KAVRAMI, FAZLA ÇALIŞMA SAYILAN HALLER VE ÇALIŞMA OLARAK SAYILMAYAN DURUMLAR
I. FAZLA ÇALIŞMA KAVRAMI
25
A. Yasal Çalışma Süreleri
25
1. Fazla Sürelerle Çalışma
25
a. Fazla Sürelerle Çalışma Kavramı
25
b. Fazla Çalışma–Fazla Süreli Çalışma (Farklılıklar Tablosu)
28
a. Haftalık Çalışma Süresi ve Haftalık Fazla Çalışma
29
b. Günlük 11 Saat Sınırı ve Günlük Fazla Çalışma
29
c. Gece Çalışması ve Gece Çalışmasında Fazla Çalışma
30
aa. İşçinin Çalışmasının Bir Kısmının Gündüze Denk Gelmesi Halinde Gece Çalışması
32
bb. Gece Çalışmasında Turizm, Özel Güvenlik ve Sağlık Çalışanları İstisnası
34
aaa. İstisna 04.04.2015 Sonrası Dönem İçin Geçerlidir
34
bbb. Yazılı ve Açık Onay Şarttır
35
ccc. Yazılı ve Açık Onay Olsa da Günlük 11 ve Haftalık 45 Saat Sınırı Uygulanır
37
d. Fazla Çalışma Ücretinin Asıl Ücrete Dahil Edilmesinde Yıllık 270 Saat Sınırı
37
aa. Yıllık 270 Saat Sınırının Taraflarca Düşürülebilmesi
38
bb. Yıllık 270 Saat Hesabında Fazla Süreli Çalışmaların da Hesaplanması Gerekir
40
cc. Çalışmanın 1 Yılı Doldurmadığı Durumda Yıllık 270 Saat Sınırının Uygulanması
41
aaa. Yargıtay 22. HD. ve Yargıtay 7. HD.’nin Eski Uygulamaları
41
bbb. Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin Güncel ve Yerleşik Uygulaması
41
ccc. Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 2021 Tarihli İlke Kararı
42
e. Günlük, Haftalık ve Gece Çalışması Sınırının Birlikte Aşılması Halinde Hangisinin Uygulanacağı Sorunu
43
B. Vardiyalı Çalışmalarda Fazla Çalışma
43
1. Üçlü Vardiya Sisteminde Fazla Çalışma
43
a. Üçlü Vardiya Sisteminde Kural Olarak Fazla Çalışma Yoktur
43
b. Üçlü Vardiya Sisteminde Çalışma Yapıldığının İspat Edilmesi
44
aa. Yazılı Delil Bulunması
44
bb. Davalı Tanıklarının Teyit Etmesi
45
cc. Şüpheden Uzak ve Kesin Deliller
46
2. 12 Saat Çalışma–24 Saat Dinlenme Sisteminde Fazla Çalışma
47
3. 12 Saat Çalışma–36 Saat Dinlenme Sisteminde Fazla Çalışma
48
4. 24 Saat Çalışma–24 Saat Dinlenme Sisteminde Fazla Çalışma
50
a. Uyku İhtiyacının Giderildiği Durumda
51
b. Uyku İhtiyacının Giderilmediği Durumda
52
5. 24 Saat Çalışma–48 Saat Dinlenme Sisteminde Fazla Çalışma
54
C. Şua Çalışmasında Fazla Çalışma
55
1. Şua Çalışmasında Haftalık 35 Saat Sınırı
55
2. Şua Çalışmasında Günlük Saat Sınırı Yoktur
57
3. İşçinin Yapmış Olduğu Çalışmanın Şua Çalışması Olmasının Şartları
57
D. Fazla Çalışma Ücretinin Asıl Ücrete Dahil Edilmesi
61
1. Anlaşmanın Yapılması
61
a. İş Sözleşmesi ile Yapılabilir
61
c. İşyeri Yönetmeliği ile Yapılabilir
62
aa. İşçinin Yönetmeliği İmzalamış Olması Gerekir
63
bb. İşçinin İmzalamadığı Yönetmelik İşçiye Tebliğ Edilmiş Olsa da Geçersizdir
63
cc. İmza Edilen Yönetmelik Hükmü İmza Tarihinden Sonrası İçin Geçerlidir
64
2. Anlaşmanın Geçerlilik Şartları
64
a. İşçinin Yazılı Onayı
65
b. İşçinin İmzasının Olmaması
65
aa. İşçi Tarafından İmzalanmadıkça Sözleşme de Yönetmelik de İşçiyi Bağlamaz
65
bb. İmza Hükmün Bulunduğu Sayfada Olmak Zorundadır
66
c. Sözleşme Tarihinin Yazılmamış Olması
68
d. Ücret Miktarının Yazılmamış Olması
69
aa. Yargıtay Uygulamasında Ücretin Yazılmamış Olması
69
aaa. Yargıtay’ın Eski Uygulaması
69
bbb. Yargıtay’a Göre Salt Ücretin Yazılmamış Olması Anlaşmayı Geçersiz Kılmaz
69
ccc. İşçiye Asgari Ücret + 22,5 Saatlik Ücret Ödeniyorsa Anlaşma Geçerlidir
70
bb. BAM Uygulamalarına Göre Ücretin Belirlenmesinin Geçerlilik Şartı Olup Olmadığı Sorunu
72
aaa. Yargıtay Uygulamasını Takip Eden BAM Daireleri
72
bbb. Yargıtay’ın Aksi Yönünde Karar Veren BAM Daireleri
73
e. İşçinin Ücretinin Asgari Ücretin Üzerinde Olması Geçerlilik Şartıdır
74
aa. Ücretin, Asgari Ücretin Ne kadar Üzerinde Olması Gerektiği Sorunu
75
bb. Yargıtay ve BAM’a Göre Ücret, Asgari Ücretin 1,15 Katı Olmalıdır
75
f. Serbest Zaman Kullandırılması Hükmü, Anlaşmayı Geçersiz Kılmaz
77
a. Yapılan Anlaşma Yıllık 270 Saate Kadar Geçerlidir
77
b. İşçinin Temel Ücreti Fazla Çalışma Dahil Olarak Ödenen Maktu Ücret Olur
78
aa. Fazla Çalışma Yapılmadığından Bahisle İşveren Ücreti Geri İsteyemez
78
bb. Ödenen Ücret Temel Ücret Olduğundan Diğer Alacakları da Etkiler
78
c. Fazla Çalışmanın Asıl Ücrete Eklenmesi, Fazla Çalışma Onayından Başkadır
79
aa. Uygulamada Birbirine Karıştırılan Durumlar
80
bb. Fazla Çalışma Onayı ve Fazla Çalışmanın Asıl Ücrete Eklenmesi (Farklılıklar Tablosu)
81
d. Anlaşma İmza Tarihinden Sonrası İçin Geçerlidir. Yenilemeye Gerek Yoktur
81
E. Fazla Çalışmalarda Denkleştirme
82
1. Denkleştirme Yapılabilmesi İçin Tarafların Anlaşmış Olması Gerekir
85
a. Denkleştirme İçin Anlaşmanın Yazılı Olması Şart Mıdır?
85
b. Yargıtay’a Göre Yazılılık Şart Değildir. Örtülü Denkleştirme Mümkündür
85
2. Denkleştirmenin Uygulanması
87
a. Denkleştirme En Çok 2 Aylık Periyotlar Halinde Yapılır
87
b. Denkleştirme Dönemi Olarak 2 Aydan Az Bir Süre Belirlenebilir
88
c. Denkleştirme Dönemlerinin Mutlaka Ayrı Ayrı Değerlendirilmesi Gerekir
88
d. Haftalık Çalışma Saati 45 Saatin Altında Belirlendiyse Denkleştirme Buna Göre Yapılır (Fazla Sürelerle Çalışmada Denkleştirme)
89
3. Denkleştirmenin Sınırları
90
a. Günlük 11 Saati Aşan Çalışmalar Denkleştirmeye Tabi Tutulamaz
90
b. Gecelik 7,5 Saati Aşan Çalışmalar Denkleştirmeye Tabi Tutulamaz
91
c. Hafta Tatili ve UB3GT Çalışmaları Denkleştirmeye Tabi Tutulamaz
91
II. ÇALIŞMA SÜRESİNDEN SAYILAN HALLER
92
A. İşçinin İşe Hazır Olarak Beklediği Süre (m. 66/1–c)
92
B. Yer Altı veya Su Altı İşlerinde İnip Çıkmada Geçen Süre (m. 66/1–a)
93
C. Kadın İşçilerin Süt İzni (m. 66/1–e)
93
1. Süt İzninde Çalışılan Süre Doğrudan Fazla Çalışma Sayılır
93
2. Süt İzninin Toplu Kullandırılması
95
D. Çalışma Süresinden Sayılan Yolda Geçen Süreler
95
1. İşçinin İşyerinden Başka Bir Yerde Çalışmak Üzere Gönderilmesinde Yolda Geçen Süreler (m. 66/1–b)
95
2. Çalıştırmak Üzere Başka Yere Gönderme (m. 66/1–b) ile İşyerine Götürülüp Getirmenin (m. 66/1–f) Karıştırılması
96
3. İş Güvenliği Uzmanları Hakkındaki Yönetmelik Kanuna Aykırı Olduğundan Uygulanmaz
98
E. İşçinin İşyeri Dışında İşverenle İlgili Bir Yerde Meşgul Edilmesi (m. 66/1–d)
98
F. Çalışma Süresinden Sayılan Eğitim ve Seminerler (İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi)
98
III. ÇALIŞMA SÜRESİNDEN SAYILMAYAN HALLER
99
A. Ara Dinlenme Süreleri
99
1. Kanuna Göre Kullandırılması Gereken Ara Dinlenme Süreleri
99
2. Günlük 11 Saati Aşan Çalışmada 1,5 Saat Ara Dinlenmesi Verilmelidir
100
3. Ara Dinlenme Sürelerinin Uygulandığı Karinedir. Uygulanmadığını İddia Eden İspat Etmelidir
101
a. Ara Dinlenme Süresinin Daha Az Kullanıldığının İspatı İşçiye Düşer
102
b. Ara Dinlenme Süresinin Daha Çok Kullanıldığının İspatı İşverene Düşer
103
c. Nitelikli İspat Gerekli Olup Sadece İddia Eden Tarafın Tanık Anlatımı Yeterli Değildir
103
B. Çalışma Süresinden Sayılmayan Yolda Geçen Süreler
105
1. İşçilerin Yerleşim Yerinden Uzak Olup Toplu Bir Şekilde Götürülüp Getirilmeleri Sırasında Yolda Geçen Süreler (m. 66/1–f)
105
2. Sosyal Yardım Amaçlı Olarak İşyerine Götürülüp Getirilmede Yolda Geçen Süreler (m. 66/1–f)
107
C. Çalışma Süresinden Sayılmayan Eğitimler (İş Sağlığı ve Güvenliği Dışındaki Eğitimler)
108
IV. GENEL KURALLARA GÖRE ÖZELLİK GÖSTEREN MESLEK GRUPLARI
109
A. Üst Düzey Yönetici
110
1. Üst Düzey Yöneticinin Fazla Çalışması Bakımından Genel Kural
110
2. Genel Kuralın İstisnası Olarak İşverenin Açık Talimatı
110
3. İşçinin Üst Düzey Yönetici Olup Olmadığının Tespitinde Kriterler
111
a. Temel Kriter: Kendi Mesaisini Kendisinin Belirleyebiliyor Olması
112
b. Yardımcı Kriterler
113
aa. Aynı İşyerinde Emir ve Talimat Verecek Kimsenin Olmaması
113
bb. Müdür de Olsa Emir ve Talimat Verecek Biri Varsa Üst Düzey Yönetici Sayılmaz
115
cc. Çalışma Saatinin Merkezden Bildirilmesi Halinde Üst Düzey Yönetici Sayılmaz
116
dd. Üst Düzey Yönetici Olarak Kabulü İçin İşçinin Ücretinin Yüksek Olması Gerekir
117
ee. Fazla Çalışma Ücreti Asıl Ücrete Dahil Edilmişse Üst Düzey Yönetici Sayılmaz
119
ff. Sözleşmede Fazla Çalışmaya Dair Hüküm Bulunması Üst Düzey Yönetici Olmadığını Gösterir
120
4. Yargıtay ve BAM Kararlarına Göre Üst Düzey Yönetici Kabul Edilen İşçiler
121
5. Yargıtay ve BAM Kararlarına Göre Üst Düzey Yönetici Kabul Edilmeyen İşçiler
125
B. Apartman Görevlileri (Konut Kapıcıları)
127
1. Konut Kapıcısının Fazla Çalışmasının İspatı
127
a. Kapıcının Fazla Çalışması Bakımından Açığa Kavuşturulacak Hususlar
127
b. Sadece Davacı Tanıkları ile Sonuca Gidilemez, Keşif Yapılmalıdır
128
c. Kapıcının Yaptığı İşlerin Ne Kadar Süre Tuttuğu Hesaplanmalıdır
129
2. Boş Zamanlar Çalışma Süresinden Sayılmaz
130
3. Ek İş Yapan Kapıcının Fazla Çalışması Yoktur
131
1. Yurt İçi Tır Şoförleri
132
a. Tanıkların Bilgisinin Mutlaka Görgüye Dayalı Olması Gerekir
132
b. Takograf Kayıtları Varsa Bu Kayıtlar Esas Alınır
133
c. Davacı Takograf Kayıtlarına Dayandıysa Kayıtlar Getirtilmelidir
134
2. Yurt Dışı Tır Şoförleri
135
a. Fazla Çalışma Salt Tanık Anlatımı ile İspat Edilemez
135
b. Tanık Anlatımı Mutlaka Görgüye Dayalı Olmalıdır
136
1. Servis Saati Dışında Başka İş Yapması veya Çalışmaya Hazır Bekletilmesi
136
2. Servis Saati Dışındaki Süreyi Serbest Zaman Olarak Kullanması
137
E. Radyoloji ve Radyom Çalışanları
139
F. Eczane Çalışanları
139
1. Eczacılar Odasından Gelen Cevap Tek Başına Fazla Çalışmayı İspat Etmez
139
2. Eczane Çalışanı Fazla Çalışmasını Tanık ya da Yazılı Delille İspat Etmelidir
140
3. Tanık Beyanları ile Kurum Cevapları Birlikte Değerlendirilmelidir
140
H. Satış Temsilcisi (Pazarlamacı)
141
1. Günlük 7,5 ve Haftalık 37,5 Saatlik Çalışma Sınırı Yalnızca Yer Altında Çalışanlar İçin Geçerlidir
143
2. Yasal Değişiklikten Önceki Çalışmalar Eski Düzenlemeye Tabidir
143
K. Orman Yangın İşçisi ve Gözetleme Kulesinde Nöbet Tutan İşçiler
146
L. Home Ofis Çalışanlar
147
1. Tüm Çalışma Dönemi Boyunca Evde ise Fazla Çalışma Yoktur
147
2. Ev Dışında Sahada Çalışma Varsa Fazla Çalışma Olabilir
148
1. Günlük 8 Saati Aşan Çalışma Fazla Çalışmadır. Haftalık Sınır Yoktur
149
2. Günlük Fazla Çalışma En Fazla 3 Saat Olabilir
150
3. Fazla Çalışmanın Asıl Ücrete Dahil Olduğunun Kararlaştırılması Halinde Bu Anlaşma En Fazla 3 Saate Kadar Geçerlidir
150
4. Basın Çalışanlarının Fazla Çalışma Ücreti ve Faizi
151
O. Taksi ve Dolmuş Şoförleri
152
1. Günlük 8, Haftalık 48 Saatin Üstü Fazla Çalışmadır
153
2. Fazla Çalışma Ücreti Normal Ücretin %25 Fazlasıdır
154
R. Özel Okul Öğretmenleri
155
1. Sözleşmede Belirtilen Ders Sayısından Fazla Derse Girmesi Halinde Fazla Çalışma Değil Ek Ders Ücreti Alır
156
2. Fazla Çalışma Ücreti Talebi Ek Ders Ücreti Talebi Olarak Yorumlanmalıdır
157
3. Fazla Çalışma Bakımından Haftalık 45 Saat Sınırı Uygulanmaz
158
4. Ders Dışında Bir Görev Yaptıysa Fazla Çalışma Yapmış Olur
160
FAZLA ÇALIŞMANIN İSPATI VE HESAPLANMASI
I. FAZLA ÇALIŞMANIN İSPATI
161
1. Bordroların İspat Kuvveti
162
a. Tahakkuklu Bordroların İspat Kuvveti
162
aa. İmzalı ve Tahakkuklu Bordroların İspat Kuvveti
162
aaa. İmzalı ve Tahakkuklu Bordronun İhtirazi Kayıtsız Olması
163
aaaa. İmzalı, Tahakkuklu ve İhtirazi Kayıtsız Bordronun Aksi Ancak Yazılı Delille İspat Edilebilir
163
bbbb. İmzalı, Tahakkuklu ve İhtirazi Kayıtsız Bordroda Dönem Dışlaması Yapılmalıdır
163
bbb. İmzalı ve Tahakkuklu Bordronun İhtirazi Kayıtlı Olması
165
aaaa. İmzalı, Tahakkuklu ve İhtirazi Kayıtlı Bordronun Aksi Her Türlü Delille İspat Edilebilir
165
bbbb. İmzalı, Tahakkuklu ve İhtirazi Kayıtlı Bordroda Mahsup Yapılmalıdır (Dışlama Yapılmaz)
166
bb. İmzasız ve Tahakkuklu Bordroların İspata Etkisi
166
aaa. İmzasız ve Tahakkuklu Bordronun Aksi Her Türlü Delille İspat Edilebilir
166
bbb. İmzasız ve Tahakkuklu Bordro Banka Kanalı ile Ödendiyse Mahsup Yapılmalıdır
167
b. Tahakkuksuz Bordroların İspat Kuvveti (Sıfır Tahakkuk, Tahakkuk Değildir)
168
c. Sembolik Tahakkukların Yer Aldığı Bordroların İspat Kuvveti
170
aa. Aksi Her Türlü Delille İspat Edilebilir
170
bb. Dışlama Değil Mahsup İşlemi Yapılmalıdır
170
cc. İmzalanmış Olsa Bile Dışlama Değil Mahsup Yapılmalıdır
171
dd. Yargıtay ve BAM Kararlarında Geçen Sembolik ve Sembolik Olmayan Tahakkuk Örnekleri
172
d. Düşük Ücretten Tahakkuk Yapılan Bordroların İspata Etkisi
174
aa. İmzalı ve Düşük Ücretten Tahakkuk Yapılan Bordroların İspata Etkisi
175
aaa. İmzalı ve Düşük Ücretli Tahakkukta Fazla Çalışma Süresinin Aksi Ancak Yazılı Delille İspat Edilebilir
175
bbb. İmzalı ve Düşük Ücretli Tahakkukta Dışlama Değil Mahsup İşlemi Yapılmalıdır
176
bb. İmzasız ve Düşük Ücretten Tahakkuk Yapılan Bordroların İspata Etkisi
179
aaa. İmzasız ve Düşük Ücretli Tahakkukta Fazla Çalışma Süresinin Aksi Tanıkla İspat Edilebilir
179
bbb. İmzasız ve Düşük Ücretli Tahakkukta Banka Kanalı ile Ödeme Varsa Dışlama Değil Mahsup İşlemi Yapılmalıdır
180
e. Hileli Bordroların İspata Etkisi
181
aa. Hileli Bordro Nedir?
181
bb. Hileli Bordronun Aksi Her Türlü Delille İspat Edilebilir
182
cc. Hileli Bordroda Dönem Dışlaması da Mahsup İşlemi de Yapılamaz
183
dd. İşçi de Hileli Bordroya Dayanarak Fazla Çalışma Saatini İspat Edemez
184
2. Puantaj Kayıtlarının (İşyeri Giriş–Çıkış Kayıtlarının) İspat Kuvveti
185
a. Puantaj Kaydında İmza
185
aa. İşçinin İmzasını Taşımayan Puantaj Kaydı İşçi Açısından Bağlayıcı Değildir
185
bb. İşveren Kamu Kurumu ise ve Yan Delil Varsa İmzanın Olmaması Puantaj Kaydını Etkilemez
186
b. Puantaj Kaydının Aksi Tanıkla İspat Edilemez
188
c. Puantaj Kaydının Olduğu Dönem, Kayda Göre Hesaplanmalıdır. Kayıt Olmayan Dönem Ayrıca İspatlanmalıdır
188
d. İşveren Tarafından Sunulan Kayıtlar İşverenin Onayı Olmadığı Gerekçesiyle Geçersiz Sayılamaz
189
3. Kamu Kurumlarında Yazılı Deliler ve Fazla Çalışmanın İspatı
190
a. Kamu Kurumunda Tutulan Kayıtların İspat Gücü
190
b. İşyerinin Kamu Kurumu Olması Fazla Çalışmanın Yazılı Delille İspatını Zorunlu Kılmaz
190
4. İşyerinin Faal Olduğu Saatleri Gösteren Kayıtların İspat Kuvveti
191
a. İşyerinin Faal Olduğu Süre ile İşçinin Çalışma Süresi Aynı Şey Değildir
191
b. İşçinin Çalışma Süresi İşyerinin Faal Olduğu Süreden Az ya da Çok Olabilir
193
1. Tanığın İşyerinin Çalışma Düzeni Hakkında Bilgi Sahibi Olması Gerekir
194
a. Beraber Çalışılan Tanığın Kendi Dönemi ile İlgili Tanıklığına İtibar Edilir
195
b. Komşu İşyerinde Çalışanın Tanıklığının İspata Etkisi
196
c. Tanığın, Davacının Yakını veya Akrabası Olmasının Önemi Yoktur
197
2. Husumetli Tanığın İspat Kuvveti
198
a. Husumetli Tanık Beyanının İspat Kuvveti
198
aa. Salt Husumetli Tanık Beyanı ile Fazla Çalışma İspat Edilemez
198
bb. Bazı BAM Kararlarına Göre, Aksine Delil Yoksa Husumetli Tanık Beyanına İtibar Edilir
201
cc. Yan Deliller ile Desteklenen Husumetli Tanık Beyanına İtibar Edilmelidir
202
b. Yan Delil Sayılan Deliller
203
aa. Emsal Nitelikteki Davalardaki Tanık ve Deliller
205
bb. Husumetli Tanık Beyanının Abartılı Olmayıp Herkesçe Bilinen Vakıalara İşaret Etmesi
205
cc. Diğer Tanık İfadeleri
205
c. Husumet Doğuran Durumlar
207
aa. Tanığın Davalı İşverene Karşı Davasının Bulunması
207
d. Husumet Doğurmayan Durumlar
208
aa. Arabuluculuk Yolu ile Anlaşma Sağlanması
208
bb. Arabuluculuk Aşamasının Devam Ediyor Olması
209
cc. Tanığın Açmış Olduğu Davanın Sulh ile Sonuçlanması
209
dd. Aynı Avukata Vekalet Verilmiş Olması
210
e. Husumetin Tanığın Dinlendiği Tarih İtibariyle Olması Gerekir
210
f. Husumet İddiası Varsa Husumet Olup Olmadığı Araştırılmalıdır
211
3. Davacının Tanık Sıfatıyla Verdiği Beyanlar Kendi Davasında Bağlayıcıdır
211
a. Çalışma Düzenine İlişkin Beyanları Kendi Davasında Bağlayıcıdır
211
b. Ödeme İkrarına İlişkin Beyanları Kendi Davasında Bağlayıcıdır
213
4. Tanıkların Çelişkili Beyanları
214
a. Davacı Tanıklarının Beyanları Arasındaki Çelişki
214
b. Davacı Tanıkları ile Davalı Tanıklarının Beyanları Arasındaki Çelişki (Delillerin Eşitliğinde İşçi Lehine Hüküm Verilir)
216
5. Fazla Çalışmanın İspatında Tanık Sayısı
217
a. Fazla Çalışma Olgusunun İspatı İçin Tek Tanık Dahi Yeterlidir
217
b. Tanıklar Dinlenmeden Tanık Sayısı Mahkemece Sınırlanamaz
218
c. Hakimin Dinlenen Tanıklarla Yetinmesi Kararı (HMK m. 241)
220
aa. İspat Edilmek İstenen Husus Hakkında Kanaat Oluşmadıysa HMK m. 241 Kararı Verilemez
221
bb. HMK m. 241’in Uygulanması İçin Hakimin Karar Almış Olması Gerekir
221
cc. Hiçbir Tanık Dinlenmeden HMK m. 241 Kararı Verilemez
222
6. Fazla Çalışmanın İspatında Günlük 3 Saat Sınırı Yoktur
223
II. FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİNİN HESAPLANMASI
223
A. Fazla Çalışma Ücretinin Belirlenmesinde Esas Alınacak Ücret
224
1. Ücretin Türü (Çıplak Ücret Esas Alınır)
224
2. Dönemsel Ücret Üzerinden Hesaplama Yapılmalıdır
225
3. Geçmiş Dönemlere Ait Ücretin Tespit Edilmesi
226
a. Bilinen Dönem Ücretinin Asgari Ücrete Oranı Yapılarak Tespit Edilir
226
b. İşçinin Terfi Alması veya Unvan Değiştirmesinde Bilinmeyen Ücret Tespiti
226
4. Ücret Miktarının Tespit Edilmesi
227
a. Ücretin Miktarında İspat Yükü
227
b. Ücret Miktarının İspatına Elverişli Deliller
228
aaaa. Ücret Bordrosu İmzalı da Olsa İşçi Gerçek Ücretin Farklı Olduğunu İspatlayabilir
229
bbbb. Ücret Bordrosu İmzalı da Olsa İşçinin Vasfı veya Kıdemi Gereğince Asgari Ücret Aldığı Kabul Edilemez
230
bbb. İşverenin Düzenlediği, İşçinin Ücretini Gösteren Belgeler
233
bb. Tanık Anlatımı (Tanık Anlatımı ile de Ücret İspat Edilebilir)
234
cc. Emsal Ücret Araştırması
235
aaa. Emsal Ücret Araştırmasında Usule Dair Hususlar
236
aaaa. Diğer Delillerle Ücret Belirlenemiyorsa Emsal Ücret Araştırması Yapılır
236
bbbb. Ücrete Yönelik Hiçbir Delil Yoksa Emsal Ücret Araştırması ile Ücret İspat Edilemez
238
cccc. Tanıklardan Birinin Dahi Elden Ödeme Olduğuna Dair Beyanı Varsa Emsal Ücret Araştırması Yapılmalıdır
239
dddd. Re’sen Emsal Ücret Araştırması Yapılabilmesi Sorunu
240
eeee. Mahkeme Bordro Tanığını Re’sen Dinleyemez
241
bbb. Emsal Ücret Araştırmasında Yöntem
241
aaaa. Yazılacak Müzekkerelerde İşçinin ve İşin Özellikleri Yer Almalıdır
241
bbbb. Emsal Ücret Araştırması Yapılacak Kurumlar
242
aaaaa. Meslek Örgütleri ve Sendiklara Sorulmalı, TÜİK Verileri Alınmalıdır
242
bbbbb. Çalışma Alanı ile İlgili Olan Resmi Kurumlardan da Sorulabilir
244
ccccc. Tarafların Bildirdiği Emsal İşyerlerinden de Sorulmalıdır
244
ddddd. Sendikasız İşçi İçin Sendikadan Gelen Cevap Esas Alınmamalıdır
245
dd. Emsal Dosyalarda Verilen Kararlar
246
B. Çalışma Şekillerine Göre Hesaplama Yöntemi
247
1. Zaman Esaslı Çalışmalarda Fazla Çalışmanın Hesaplanması
247
a. Fazla Çalışılan Saat Sayısının Belirlenmesi
247
aa. Temel Kural Haftalık Çalışma Saatine Göre Belirlemektir
247
bb. Yarım Saatten Az Çalışmalar Yarım Saate, Yarım Saatten Fazla Çalışmalar Bir Saate Yuvarlanır
248
b. Normal Saat Ücreti ve Fazla Çalışılan Saat Ücretinin Hesaplanması
249
2. Primli Çalışma Sisteminde Fazla Çalışmanın Hesaplanması
250
a. Sadece Primli Çalışma Sisteminde Fazla Çalışma Ücretinin Hesaplanması
250
b. Sabit Ücret ve Primli Çalışma Sisteminde Fazla Çalışma Ücretinin Hesaplanması
251
bb. 2020 İlke Kararı ile Gelen Yeni Uygulama
252
c. Sabit Ücret ve Hedefe Bağlı Primli Çalışma Sisteminde Fazla Çalışma Ücreti
255
3. Bahşişli Çalışma Sisteminde Fazla Çalışmanın Hesaplanması
256
a. Sadece Bahşişli Çalışma Sisteminde Fazla Çalışma
256
b. Sabit Ücret ve Bahşişli Çalışma Sisteminde Fazla Çalışma
257
4. Yüzde Usulü Ücret ile Çalışma Sisteminde Fazla Çalışmanın Hesaplanması
258
5. Fazla Çalışma Ücretinden Yapılacak Yasal Kesintiler (Brütün Nete Çevrilmesi)
258
6. Fazla Çalışma Ücretinde Brüt veya Net Olarak Hesaplanmasında Usule İlişkin Hususlar
259
a. Kural, Fazla Çalışma Ücretinin Brüt Olarak Hesaplanmasıdır
259
b. Mahkeme Taleple Bağlıdır. Net Olarak Talep Edildiyse Net, Brüt Olarak Talep Edildiyse Brüt Olarak Hüküm Kurulmalıdır
260
FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİNDE FAİZ, ZAMANAŞIMI VE HAKKANİYET İNDİRİMİ
I. FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİNDE FAİZ
263
A. Fazla Çalışma Ücretine Uygulanacak Faizin Türü
263
1. Kural Olarak Uygulanacak Faiz En Yüksek Mevduat Faizidir
263
2. Faizin Türü Bakımından Mahkemenin Taleple Bağlılığı
264
a. Davacının Yasal Faiz Talep Etmesi Halinde Uygulanacak Faiz
264
aa. Eski Uygulamaya Göre Yasal Faiz Talebi Mevduat Faizini de Kapsar
264
bb. Yeni Uygulamaya Göre Yasal Faiz Talebi Adi Kanuni Faiz Talebidir
265
b. Davacının İşK m. 34'e Göre Yasal Faiz Talep Etmesi Halinde Uygulanacak Faiz
267
3. Basın İş Kanunu'na Göre Çalışanlar İçin Uygulanacak Faiz
267
4. Basın İş Kanunu’ndaki Günlük Yüzde 5 Fazla Ödemenin AYM Kararı ile İptal Edilmiş Olması
268
5. Deniz İş Kanunu’na Göre Çalışanlar İçin Uygulanacak Faiz
269
B. Faizin Başlangıç Tarihi Olarak Temerrüt
270
1. Muacceliyet ve Temerrüt Kavramlarının Farkı
270
2. İşverenin Temerrüde Düşürülmesi
270
a. İhtar ile Temerrüt
272
aa. İhtar ile Temerrütte İhtarın Taşıması Gereken Özellikler
274
aaa. Alacakların İhtarda Tek Tek Sayılması Gerekir
274
bbb. İhtarda Açıkça Belirtilmeyen Alacak Bakımından Temerrüt Oluşmaz
274
ccc. İhtarda Miktar Yazılmasına Gerek Yoktur
276
bb. Miktar Belirten İhtarda Temerrüt, Miktar ile Sınırlı Olarak Oluşur
277
cc. İhtar ile Temerrütte Temerrüt Tarihinin Tespiti
277
aaa. İhtarda Ödeme Süresi Verildiyse Temerrüt Sürenin Sonunda Başlar
277
bbb. İhtarda Ödeme Günü Belirtildiyse Temerrüt Bu Tarihte Gerçekleşir
279
ccc. İhtarda Süre Verilmediyse Temerrüt Tebliğle Başlar
279
dd. İhtar Varsa Faizin Dava veya Islah Tarihinden İtibaren Başlatılması Yanlıştır
280
b. Arabuluculuk Son Tutanağı ile Temerrüt
281
c. Davanın Açılması ile Temerrüt
284
aa. Belirsiz Alacak Davasında Davanın Açılması ile Temerrüt
284
bb. Kısmi Davada Davanın Açılması ile Temerrüt
287
d. lslah ile Temerrüt
288
3. Faize ve Faiz Başlangıcına İlişkin Özellikli Durumlar
288
b. Dava Dilekçesinde Asıl Alacak İçin Faiz Talep Edilmemişse Islah Dilekçesi ile Yalnızca Artırılan Kısım İçin Faiz Yürütülmelidir
289
c. Islah Dilekçesi ile İşlemiş Faiz Ayrı Bir Alacak Olarak Talep Edilebilir
289
4. Faiz Başlangıç Tarihi Bakımından Taleple Bağlılık
291
II. FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİNDE ZAMANAŞIMI
293
B. Zamanaşımının Başlangıcı
293
1. Zamanaşımının Başlangıcı, Muacceliyet Tarihi Yani Ödeme Günüdür
293
2. Fazla Çalışma Ücretinin Ödeme Günü (Zamanaşımı Başlangıcı) En Geç Bir Aydır
294
3. Her Bir Fazla Çalışma Ücretinin Zamanaşımı Süresi Ayrıdır
295
4. Zamanaşımı Süresinin Başlaması için Sözleşmenin Bitmesi Gerekmez
296
C. Zamanaşımını Durduran Durumlar
296
1. Arabuluculuk Süreci
296
3. Zamanaşımının Tespiti (Geriye Doğru 5 Yıl Gidilmesi Hesabı)
300
D. Zamanaşımı Def'inin İleri Sürülmesi
303
1. Cevap Dilekçesi ile Zamanaşımı Def'inin İleri Sürülmesi
304
2. Cevap Dilekçesinin Islahı ile Zamanaşımı Def'inin İleri Sürülmesi
305
3. Kısmi Davada Islah ile Artırılan Talep Sonucuna Karşı Zamanaşımı Def'inin İleri Sürülmesi
306
E. Zamanaşımı Def'inin İleri Sürülemeyeceği Durumlar
309
1. Cevap Dilekçesi Verilmediyse Cevap Dilekçesinin Islahı ile Zamanaşımı Def’inde Bulunulamaz
309
2. Belirsiz Alacak Davasında Bedel Artırımı veya Islah ile Artırılan Talep Sonucuna Karşı Zamanaşımı Def'inin İleri Sürülemez
309
III. FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİNDE HAKKANİYET İNDİRİMİ
311
A. Hakkaniyet İndiriminin Hukuki Dayanağı ve Uygulama Şartları
313
1. Hakkaniyet İndiriminin Hukuki Dayanağı
313
2. Fazla Çalışmanın Sadece Tanıkla İspatlanması Halinde Hakkaniyet İndirimi Uygulanmak Zorundadır
314
3. Fazla Çalışmanın Yazılı Delille İspatlanması Halinde İndirim Yapılamaz
315
B. Hakkaniyet İndiriminin Oranı
317
1. Uygulamada Yerleşen Oran 1/3 ve %30’dur
317
2. Yargıtay’ın Bozma Kararı Dışında Kalan Oran Aynen Korunmalıdır
318
C. Hakkaniyet İndirimi Zamanaşımı Uygulandıktan Sonra Yapılmalıdır
319
D. Mahsup İşlemi Hakkaniyet İndiriminden Sonra Yapılmalıdır
319
E. Hakkaniyet İndiriminde Davalı Yararına Vekalet Ücreti ve Yargılama Giderlerine Hükmedilemez
321
FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİNDEN SORUMLULUK,
FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİNİN ÖDENMESİ VE
ÖDENMEMESİNE BAĞLANAN SONUÇLAR
I. FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİNDEN SORUMLULUK
323
A. İşyeri Devrinde Sorumluluk
323
1. Devralan İşverenin Sorumluluğu
323
a. Devir Tarihi İtibariyle Muaccel Olmuş Borçlardan Sorumludur
323
b. Devirden Önce Biten Sözleşmelerdeki Sorumluluğu TBK m. 202 Çerçevesinde Değerlendirilmelidir
324
2. Devreden İşverenin Sorumluluğu
325
3. İşyeri Devri Olgusunun Tespit Edilmesi
325
a. Taraflar Arasında Doğrudan Hukuki Bağ Olmasına Gerek Yoktur
325
b. İşyeri Devrinin Tespitinde Temel Ölçüt: Ekonomik Birliğin Kimliğini Koruması
327
aa. Ekonomik Birliğin Kimliğinin Korunmasında Esas Alınan Kriterler
327
bb. Kriterlerin Tamamının Gerçekleşmesi Gerekmez. Bir Kısmının Gerçekleşmesi de İşyeri Devri Bakımından Yeterli Olabilir
328
cc. Olmazsa Olmaz Kriter Olarak Faaliyet Benzerliği
329
c. Alt İşverenler Arasında İşyeri Devri Kriterleri
329
aa. İşçi veya Alt İşveren Fesih İradesinde Bulunduysa İşyeri Devri Yoktur
330
B. İş Sözleşmesinin Devrinde Sorumluluk
331
1. İş Sözleşmesinin Devrini İşyeri Devrinden Ayıran Temel Unsur: İşyeri Değişikliği
332
2. İş Sözleşmesinin Devrinde Fazla Çalışma Ücretinden Sorumluluk
333
a. Eski Uygulamaya Göre İş Sözleşmesi Devri İşyeri Devri Gibidir
333
b. Yeni Uygulamaya Göre İş Sözleşmesinin Devrinde Devredenin Sorumluluğu Yoktur
334
C. Asıl İşveren–Alt İşveren İlişkisinde Sorumluluk
335
1. Asıl İşverenin Sorumsuzluğunu Öngören Anlaşma İşçiyi Bağlamaz
336
2. Zamanaşımı Def’inin Sirayeti (Asıl İşverenin İleri Sürdüğü Def’i Alt İşverene Sirayet Etmez)
336
3. Davadan Feragatin Sirayeti
340
D. Organik Bağın Varlığı Halinde Sorumluluk
341
1. Organik Bağın Tespitinde İncelenecek Hususlar
342
2. Şirket Ortaklarının Akraba Olması ya da Faaliyet Benzerliği Tek Başına Organik Bağın Varlığını İspat Etmez
342
E. İhale Makamı Olarak Kamu Kurumlarının Sorumluluğu
343
II. FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİNİN ÖDENMESİ
344
A. Fazla Çalışma Ücretinin Ödeme Zamanı
344
B. Fazla Çalışma Ücretinin Ödendiğinin İspat Edilmesi
345
2. Ödemenin İspat Edilmesinde Deliller
346
a. Ücret Hesap Pusulası
346
aa. İmzalı Ücret Bordosu
347
bb. İmzasız Ücret Bordrosu
347
cc. İhtirazi Kayıtlı Ücret Bordrosu
348
d. Tanık Beyanları ile Ödeme İspat Edilemez
348
e. Davacının Başka Davadaki Tanık İfadesi Kendi Davasını Etkiler
349
f. Fotokopi Belge ile Ödemenin İspatı
350
1. İbranamenin Geçerlilik Şartları
352
b. İş Sözleşmesinden Sonra En Az 1 Ay Geçmelidir
353
c. Alacak Türleri ve Miktarlar Açıkça Yazılmalıdır
354
d. İşçinin Alacağı Eksiksiz Olarak Bankaya Ödenmelidir
354
aa. Kısmi Ödemeyi İçeren İbranamenin Makbuz Etkisi
355
bb. Tam Ödemeyi İçeren İbranamenin Borcu Söndürmesi
356
cc. Banka Dışı Ödemede İbraname Geçersiz Olsa da İfa Geçerlidir
357
2. İsticvap ile İbraname Geçerlilik Kazanamaz. Yasal Şartlar Sağlanmalıdır
357
3. İbraname ile Savunmanın Çelişmesi
357
a. 818 Sayılı Eski Borçlar Kanunu Dönemine İlişkindir
357
b. Savunma ile Çelişen İbraname Geçersizdir
358
c. Çelişkiye Düşülmeyen Alacak Varsa İbraname Bu Yönden Geçerlidir
358
4. Geçerli Olan İbranamenin Hukuki Sonucu
359
D. İşverenin Açıklamasız Olarak Yaptığı Kısmi Ödemede Mahsup
359
1. Öncelikle Faiz ve Giderlerden Mahsup Yapılır
361
2. Asıl Alacak Olarak İlk Önce Muaccel Olan Alacak Mahsup Edilir
362
b. Ücretten Sonra, Kıdem Tazminatı, İhbar Tazminatı ve Yıllık İzin Ücreti Muaccel Olduğundan Bunlar Mahsup Edilir
363
3. Birlikte Muaccel Olanlardan İlk Önce Takibe Konulan Borç Mahsup Edilir
364
4. Takip Yoksa, Temerrüdü Daha Önce Gerçekleşen Mahsup Edilir (Ücret Alacaklarından Sonra Kıdem Tazminatı Mahsup Edilir)
364
5. Muacceliyet ve Temerrüt Tarihi Aynı Olan Alacaklar Oranlama ile Mahsup Edilir (İhbar Tazminatı ve Yıllık İzin Oranlama ile Mahsup Edilir)
364
6. Mahkemece Yapılan Ödemenin Hangi Alacağa İlişkin Olduğu Sorulmalıdır. Bildirilmezse Yasanın Öngördüğü Şekilde Mahsup Yapılır
365
E. Fazla Çalışmanın Karşılığında Serbest Zaman Kullandırılması
366
F. Fazla Çalışma Ücretinin Ödenmesine İlişkin Uygulamadaki Usul Sorunları
368
1. Borcu Sona Erdiren Belge Yargılamanın Her Aşamasında İleri Sürülebilir
368
2. Ödeme, Def’i Değil İtiraz Olduğundan Mahkemece Re'sen Dikkate Alınır
370
3. İcra Tehdidi Altında Yapılan Ödemenin Davayı Konusuz Bırakmaması
371
III. FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİNİN ÖDENMEMESİNİN SONUÇLARI
372
A. İşçinin Fesih Hakkı
372
1. İşçinin Derhal Fesih Hakkı Vardır
373
2. İşçi Derhal Fesih Hakkını Kullanmak İçin İşverene Süre Vermek Zorunda Değildir. İşçi Eylemli Fesih Yapabilir
375
3. Eylemli Fesihten Sonra Tutulan Devamsızlık Tutanaklarının Bir Önemi Yoktur
377
4. Fesih İhtarından Sonra Yapılan Ödeme Haklı Feshi Ortadan Kaldırmaz
379
5. Ödenmeyen Ücret Varsa Haklı Fesih İçin Hak Düşürücü Süre İşlemez
379
6. Ücretin Zamanaşımına Uğramış Olması Haklı Feshi Etkilemez
381
B. İşçinin İş Görmekten Kaçınma Hakkı
381
1. Ücretin Muacceliyet Tarihinden İtibaren 20 Günde Ödenmemiş Olması Gerekir
382
2. Kaçınma Hakkı Yalnızca Ücret Ödenmemesi Durumuna Özeldir
382
3. İşverene Haber Vermek Gerekir
383
4. Mücbir Sebebin Varlığını İspat Yükü İşverendedir
383
C. Fazla Çalışma Ücretini Ödememenin Cezai Sonuçları
384