1. ADSIZ DÜZENLEYİCİ İŞLEMLERİN TANIMI VE VERGİ HUKUKUNDAKİ YERİ
21
1.1. “Adsız Düzenleyici İşlemler” Kavramının, Kavramı Oluşturan Unsurlar Üzerinden Terminolojik Açıdan Değerlendirilmesi
21
1.1.1. “İdare” Kavramı ve “Yürütme”den Ayrılması
21
1.1.2. “İdari İşlem” ve Bir Türü Olarak “Düzenleyici İşlem” Kavramları
26
1.1.2.2. Birel İşlem ve Düzenleyici İşlem Ayrımı
31
1.1.4. Terminolojik Kullanımın Değerlendirilmesi
49
1.2. Düzenleyici İşlemlerin Yapılmasında Yetki, Dayanak ve Sınırlamalar
52
1.2.1. Bir Kavram Olarak Düzenleme / Kural Koyma
52
1.2.2. Maddi Anlamda Yasama Yetkisinin Özellikleri
55
1.2.2.1. Yasama Yetkisinin “Genelliği”
55
1.2.2.2. Yasama Yetkisinin “Asliliği”
56
1.2.2.3. Yasama Yetkisinin “Devredilemezliği”
60
1.2.3. Yürütmenin Kural Koyma Yetkisinin Türevselliği ve Kaynakları
62
1.2.3.1. Düzenleme Yetkisinin Anayasadan Kaynaklanması
67
1.2.3.2. Düzenleme Yetkisinin Kanundan Kaynaklanması
68
1.2.3.3. Düzenleme Yetkisinin İdare İşlevinden (veya Eşyanın Tabiatından) Kaynaklanması
69
1.2.4. İdareye Verilebilecek Düzenleme Yetkisinin Sınır ve Ölçütleri
76
1.2.4.1. Kanun Koyucu’nun Temel Kuralları Saptadıktan Sonra Uzmanlık ve İdare Tekniğine İlişkin Hususların Düzenlenmesi İçin Yürütmeye Yetki Verebilmesi
77
1.2.4.2. Yürütmeye Verilecek Düzenleme Yetkisinin Sınırlı, Açık ve Belirgin Olması
78
1.2.4.3. Sübjektif Hakların Düzenlenmesinin Yürütmeye Bırakılamayacağı
80
1.3.1. Genel Olarak “Normlar Hiyerarşisi” ve Düzenleyici İşlemlerin Konumu
84
1.3.2. Düzenleyici İşlemlerin Kendi Aralarındaki Hiyerarşisi
87
1.3.3. Vergi Hukukunda Adsız Düzenleyici İşlemlerin Hiyerarşisi
90
1.4. Adsız Düzenleyici İşlemlerin Yürürlüğü– Etki Göstermesi
103
1.4.1. Pozitif Hukukta Dayanakları
104
1.4.2. Öğretinin Yaklaşımı ve Görüşümüz
106
1.4.3. Düzenleyici İşlemler ve Kazanılmış Hak Boyutu
109
1.4.4. Vergi Hukukuna Özgü Adsız Düzenleyici İşlemler Açısından Durum
113
1.5. Vergi Hukukunda Adsız Düzenleyici İşlemlerin Özellikleri ve İşlevleri
121
1.6. Vergi Hukukunda Adsız Düzenleyici İşlemlerde Özel Sınır: Vergilerin Kanuniliği İlkesi
135
1.7. Vergi Hukuku Öğretisinde Adsız Düzenleyici İşlemlerin Ele Alınış Şekli
145
1.7.1. Düzenleyici İşlemlerin Vergi Hukukunda Kaynak Niteliği
145
1.7.2. Düzenleyici İşlemlerin Vergi Suç ve Kabahatlerinde Kusurluluğu Kaldırıcı Etkisi
148
2. VERGİ HUKUKUNDA ADSIZ DÜZENLENLEYİCİ İŞLEMLERİN TÜRLERİ
153
2.1. Vergi Hukukunda Adsız Düzenleyici İşlemlerin “Tür Bazında”Yapılma Nedenleri
153
2.1.1. Kanun Hükmünün Uygulanması İçin Bir Tespitin / İkincil Düzenlemenin Yapılmasına Gerek Olması
153
2.1.2. Kanunda Var Olan Belgelerin İçeriklerinde Değişiklik Yapılması ya da Bunların Kaldırılması veya Kanunda Var Olmayan Yeni Belgeler İhdas Edilmesi
158
2.1.3. Kanunda Var Olan veya Düzenleyici İşlemlerle İhdas Edilen Defter, Belge ve Beyannamelerinin Elektronik Ortama Taşınması
160
2.1.4. Elektronik Ortamda Tebliğ İşlemlerininDüzenlenmesi
162
2.1.5. Kanunda Olmayan Bir Konuda Vergi Kaybını Önleme Endişesiyle (Proaktif Bir Eylem Olarak)“Ön Alma”
164
2.1.6. Yürürlükte Olan Bir Kanun Hükmünün Uygulanmaya Başlaması Konusunda Yasamanın Yürütmeyi Açıkça Yetkilendirmesi
171
2.1.7. Yürürlükte ve Uygulanan Bir Kanunun Verdiği Oran Belirleme Yetkisinin Kullanılması
172
2.1.8. Bir Anomali: Hiyerarşik İlişkide Üstün Birel İşlem Yapabilmesi İçin Astın Düzenleyici İşlem Yapması Gereği
177
2.1.9. Çeşitli Kanunlarda Düzenlenmiş Hususların Uygulanması Açısından Yapılan Bir Tespitin Duyurulması
178
2.1.10. Düzenleyici İşlemle Kabahat Yaratılması Sorunsalı
181
2.1.11. İdarenin Kanunun Açık Emri veya Kendi İç İhtiyaçları Nedeniyle Bireyler ve/veya Kendi Örgütüne Görüş Açıklaması/Yön Vermesi
187
2.2. Vergi Hukukunda Sıkça Kullanılan Adsız Düzenleyici İşlemler
187
2.2.1. Ele AlınanTürlerin Sınırlandırılması ve Ortak Hukuki Zemin
187
2.2.2. Cumhurbaşkanı Kararı/ Önceki Bakanlar Kurulu Kararları
191
2.2.2.1. 2017 Anayasa Değişikliği Öncesi ve Sonrası
191
2.2.2.2. Vergi Hukuku Alanında Cumhurbaşkanı Kararlarının Düzenleyici İşlem Niteliğinde Olması
195
2.2.2.3. Vergi Hukuku Alanına Özgü Cumhurbaşkanı Kararları
199
2.2.2.4. Cumhurbaşkanının Dış Ticaret Alanında Ek Mali Yükümlülük Koyma Yetkisi ve Vergi Hukukundan Ayrışma
203
2.2.3. Genel Tebliğler
207
2.2.3.1. Neden “Genel Tebliğ”?
207
2.2.3.2. Genel Tebliğlerin Çıkarılmasında Yetki
213
2.2.3.3. Genel Tebliğlerin Bağlayıcı Olan – Asli Kaynak ve Bağlayıcı Olmayan – Tali Kaynak Olduğu Konusunda Farklı Yaklaşımlar
230
2.2.3.4. İdarenin Yaptığı İsimlendirme ve Numaralandırma
244
2.2.3.5. Literatür Açısından Terminolojik Kullanım
248
2.2.3.6. Genel Tebliğlerin “Doğrudan Kural Koyma” ve “Yorum ile Dolaylı Kural Koyma” Yanında “Bildirici” Niteliği
249
2.2.4. Özelge, Özelge Niteliğinde Olmayan Görüş Yazıları ve Sirkülerler
253
2.2.4.1. Tarihsel Arka Plan
254
2.2.4.2. Kavramların Tanımlanması
259
2.2.4.2.2. Özelge Niteliğinde Olmayan Görüş Yazısı 268
2.2.4.2.4. Özelge (ve Bu Nitelikte Olmayan Görüş Yazıları) ve Sirkülerin “Yetki” Unsuru Üzerinden Değerlendirilmesiyle Genel Tebliğlerle Bağlantı Kurulması 287
2.2.6. Vergi Denetim Kurulu Danışma Komisyonu Kararları
303
3. VERGİ HUKUKUNDA ADSIZ DÜZENLEYİCİ İŞLEMLERİN YARGISAL DENETİMİ VE HUKUKİ SONUÇLARI
309
3.1. İdari Yargı Yönünden
310
3.1.1. İptal Davası ve Tam Yargı Davası Arasındaki İlişki
313
3.1.3. İptal Davasına Konu Olabilecek İşlem: Kesinlik ve İcrailik
316
3.1.3.1. Düzenleyici İşlemlerin İcrailiği
324
3.1.3.2. Sirküler, Özelge ve İç Genelgelerin İcrailiği
337
3.1.3.3. Düzenleyici İşlem Kavramının Dar Kapsamlı Değerlendirmesinin Yargısal Denetime Etkisi
345
3.1.3.4. İşleme İcrailik Karakteri Kazandıran Unsur: Kural Getirme
357
3.1.3.5. Vergi Hukuku Uygulamalarında İşleme İcrailik Kazandırma Yönünden “Kural Koyma” Ölçütünün Yeterliliğinin İncelenmesi
374
3.1.3.6. Vergi Hukukunda Adsız Düzenleyici İşlemlerin “Etkili İşlem” Niteliğinin İrdelenmesi
383
3.1.3.6.1. “Bağlayıcı Olmayan / Tali Kaynak” Konumundaki Bir Adsız Düzenleyici İşlemin “Bağlayıcı Olan / Asli Kaynak” Haline Dönüşmesi
383
3.1.3.6.2. Yargının Konuya Yaklaşımındaki Çelişkiler
385
3.1.3.6.3. Adsız Düzenleyici İşlemlerin Uzlaşma Müessesesi Üzerinden Etki Göstermesi
393
3.1.3.6.4. Adsız Düzenleyici İşlemlerin Vergi İncelemesi Üzerinden Etki Doğurması
397
3.1.3.6.5. Adsız Düzenleyici İşlemlerin Vergi Suç ve Kabahatleri ile Gecikme Faizi Üzerinden Yarattığı Etki
409
3.1.3.7. Düzenleyici İşlem Yapılması ve Var Olanın Değiştirilmesi Taleplerinin İdarece Reddi Bir İptal Davasına Konu Olabilir mi?
413
3.1.3.8. Düzenleyici İşlemin / “Kural”ın Davaya Konu Edilebilme Zamanı
416
3.1.4. İptal Davasını Açabilecek Kişi
420
3.1.4.1. Subjektif Ehliyet Olarak Menfaat İhlali
420
3.1.4.2. Hak İhlali Yerine Menfaat İhlalinin Yeterli Görülmesi
425
3.1.4.3. İşlem ile Davacı Arasındaki “İlgi”
427
3.1.4.4. Vergi Hukukuna Özgü Adsız Düzenleyici İşlemler Açısından Durum
438
3.1.5. İptal Kararının Sonuçları
440
3.2. Adsız Düzenleyici İşlemlerden Kaynaklı Uyuşmazlıklarda Bireysel Başvuru İmkanının İrdelenmesi
450