GİRİŞ: ULUSLARARASI TOPLUM, ULUSLARARASI HUKUKTA KİŞİ ve
ULUSLARARASI HUKUK KAVRAMLARI
1
1.1. Uluslararası Toplumun Özellikleri
2
1.1.1. Uluslararası Toplumda Merkezi Yasama Organı Yoktur
3
1.1.2. Uluslararası Toplumda Merkezi Yürütme Organı Yoktur
3
1.1.3. Uluslararası Toplumda Yargı Organlarının Yetkileri Oldukça Sınırlıdır
4
1.1.4. Devletler Niçin Uluslararası Hukuk Kurallarına Uymak
Zorunda Kalmaktadırlar?
5
1.2. Uluslararası Hukukta Kişi
8
1.2.2. Uluslararası Örgütler
8
1.2.3. Hükümet Dışı Uluslararası Kuruluşlar
9
1.2.4. Hükümet Dışı Ulusal Kuruluşlar
11
1.3. Uluslararası Hukuk, Ulusal Hukuk, Ulusüstü Hukuk
12
1.3.1. Uluslararası Hukuk, Ulusal Hukuk, Devletler Hukuku,
Devletler Umumi Hukuku
12
1.3.2. Uluslararası Hukuk ve Ulusal Hukuk
13
1.3.2.1. Tekçi (Monist) ve İkici (Düalist) Yaklaşım
13
1.3.3. Uluslararası Hukuk ve Ulusüstü (Supranational) Hukuk
15
1.3.4. Uluslararası Özel Hukuk (Private International Law)
16
1.3.5. Hukuk, Politik Hukuk, Uluslararası Politik Hukuk
16
1.3.6. Doğal Hukuk ve Pozitivist Hukuk
18
Çalışma Soruları / Örnek Sorular / Neler Öğrendik?
22
ANTİK ÇAĞLARDAN 21. YÜZYILA ULUSLARARASI HUKUK
23
2.1. Antik Çağlarda Uluslararası Hukuk
23
2.2. Milattan Sonraki Gelişmeler
25
2.3. Orta Çağda Uluslararası Hukuk
26
2.5. 1648 Tarihli Westfalia Barışı
29
2.6. 1789 Fransız İhtilali ve 1815 Viyana Kongresi
30
2.7. 1853–1856 Kırım Savaşı
31
2.8. I. Dünya Savaşı ve Milletler Cemiyeti (MC, League of Nations)
33
2.9. 1926 Lokarno Sözleşmeleri
34
2.10. 1928 Briand–Kellogg (Paris) Paktı
35
2.11. 1929 Litvinov Protokolü
35
2.12. Stimpson Doktrini ve Tanımama
35
2.13. II. Dünya Savaşı ve Birleşmiş Milletler
36
Çalışma Soruları / Örnek Sorular / Neler Öğrendik?
38
ULUSLARARASI HUKUKUN KAYNAKLARI
39
3.1. Kodifikasyon (Tedvin, Kod Halinde Toplama)
43
3.2. Andlaşmalar Hukuku
43
3.2.1. Andlaşmaların Kökeni ve Tanımı
43
3.2.2. Andlaşmanın Unsurları
46
3.2.3. Andlaşmaların Sınıflandırılması
49
3.2.3.1. Uygulama Alanı Bakımından Sınıflandırma
49
3.2.3.2. Modern/Çağdaş Sınıflandırma
49
3.2.4. Andlaşmaların Yapılışı
51
3.2.4.1 Andlaşma Yapma Yetkisi
52
3.2.4.2. Andlaşma Metninin Oluşturulması
53
3.2.4.3. Andlaşma Metni ve Kabul Edilmesi
54
3.2.4.4. Andlaşmanın Dili
55
3.2.4.5. Andlaşma Metninin Resmileştirilmesi
56
3.2.4.6. Andlaşma Metninin Bağlayıcılık Kazanması
56
3.2.4.6.1. İmza ve Paraf
56
3.2.4.6.2. Andlaşmayı Teşkil Eden Belgelerin Teatisi
(Değiş–Tokuşu, Mektup Teatisi)
57
3.2.4.6.4. Kabul ve Tasvip (Uygun Bulma)
58
3.2.6. En Çok Gözetilen Ulus Kaydı
59
3.2.7. Andlaşmaların Yürürlüğe Girmesi
61
3.2.8. Andlaşmaların Tescili ve Yayınlanması
62
3.2.9. Andlaşmaların Uygulanması
63
3.2.10. Andlaşmaların Tadili ve Değiştirilmesi
65
3.2.11. Andlaşmaların Yorumlanması
66
3.2.12. Andlaşmaların Çatışması
67
3.2.13. Andlaşmaların Geçersizliği
68
3.2.14. Andlaşmaların Sona Ermesi, Andlaşma Hükümlerinin Askıya Alınması
68
3.2.14.1. Andlaşmanın Tarafların Ortak Rızası ile Sona Ermesi
68
3.2.14.2. Andlaşmanın Ağır İhlali
69
3.2.14.3. Sonraki İmkânsızlık
69
3.2.14.4. Andlaşmanın Yapıldığı Şartlarda Köklü Değişiklikler Olması
70
3.2.14.5. Diplomatik veya Konsolosluk İlişkilerinin Kesilmesi
70
3.2.14.6. Andlaşmanın Sona Ermesi veya Andlaşma
Hükümlerinin Askıya Alınmasının Hukuki Sonuçları
71
3.2.15. Türkiye’de Uluslararası Andlaşmaların Yapım Süreci
72
3.3. Teamül – Uluslararası Örf ve Adet Hukuk– Yapılageliş Kuralları
74
3.4. Hukukun Genel İlkeleri
76
3.5.1. Doktrinlerin Tarihsel Gelişimi
79
3.5.2. Doktrinlerin Uluslararası Hukuktaki Rolü
81
3.6. Mahkeme Kararları (İçtihat)
82
Çalışma Soruları / Örnek Sorular / Neler Öğrendik?
84
ÜLKE KAZANMA, KAYBETME USULLERİ VE TÜRKİYE'NİN SINIRLARI
85
4.1. Ülke Kazanma ve Kaybetme Usulleri
86
4.2. Türkiye'nin Sınırları
89
4.2.1. Bulgaristan ve Yunanistan Sınırı
89
4.2.2. Akdeniz ve Kıbrıs
92
4.2.3. Türkiye ve Yunanistan Arasındaki Adalar, Kıbrıs ve
Deniz Alanlarının Hukuki Tahlili
93
4.2.4. Hatay ve Suriye Sınırı
94
4.2.5. Musul–Kerkük Sorunu ve Irak Sınırı
95
4.2.7. Türkiye ile Azerbaycan (Nahçıvan), Ermenistan ve Gürcistan Sınırı
98
4.3. Toprak İhtilafları ve Egemenlik Uyuşmazlıklarına İlişkin Mahkeme Kararları
100
4.3.1. Palmas Adası Davası (Hollanda – ABD)
101
4.3.2. Clipperton Adası Davası (Fransa – Meksika)
102
4.3.3. Minquiers ve Ecrehos Davası (İngiltere–Fransa)
103
4.3.4. Batı Sahara Davası (İstişari Görüş)
103
Çalışma Soruları / Örnek Sorular / Neler Öğrendik?
106
ULUSLARARASI DENİZ HUKUKU
107
5.5. Türk Boğazlarının Hukuki Statüsü
122
5.5.1. Montrö Boğazlar Sözleşmesi’ne Göre Boğazlardan Geçiş Rejimi
124
5.5.2. Montrö Boğazlar Rejimi’nin Uygulanmasında Yaşanan Sorunlar
131
5.5.3. Rusya–Ukrayna Savaşı ve Montrö Sözleşmesi’nin Uygulanması
135
5.5.4. Genel Değerlendirme
136
5.7. Balıkçılık Bölgesi
139
5.8.1. Kıta Sahanlığı Hukuki Rejimi
141
5.8.2. Kıta Sahanlığının Sınırlandırılması
142
5.8.3. 1969 Kuzey Denizi Kıta Sahanlığı Davası
142
5.8.4. Libya–Malta Kıta Sahanlığı Davası
145
Kıta Sahanlığı Davası
146
5.9. Münhasır Ekonomik Bölge
148
5.9.1. Münhasır Ekonomik Bölge Tesis Eden Ülke Hangi Haklara Sahiptir?
150
5.9.2. Karadeniz Özelinde Münhasır Ekonomik Bölge Sınırlandırılması
151
5.9.3. Doğu Akdeniz ve Münhasır Ekonomik Bölge (MEB) Tartışmaları
152
5.11. Uluslararası Deniz Yatağı
155
Çalışma Soruları / Örnek Sorular / Neler Öğrendik?
157
ULUSLARARASI HAVA HUKUKU
159
6.1. Tanımı ve Tarihi Seyri
159
6.2. Ulusal ve Uluslararası Hava Sahasının Hukuki Statüsü
160
6.3. Hava Sahasının Hukuki Rejimi
162
6.4. Hava SahasınınTelekomünikasyon Amacıyla Kullanımı
165
Çalışma Soruları / Örnek Sorular / Neler Öğrendik?
167
ULUSLARARASI UZAY HUKUKU
169
7.1. Uzay Hukukunun Tarihi Gelişimi
169
7.2. Uzayın Hukuki Statüsü ve Rejimi
170
7.3. Uzayda Telekomünikasyon Faaliyetleri
173
Çalışma Soruları / Örnek Sorular / Neler Öğrendik?
174
İÇİŞLERİNE MÜDAHALE YASAĞI, MEŞRU MÜDFA, DEVLETLERİN EGEMEN EŞİTLİĞİ,KENDİ
KADERİNİ TAYİN HAKKI, BM’İN UYGULADIĞI YAPTIRIMLAR
175
8.1. İçişlerine Müdahale Yasağı
175
8.1.1. Karışmama İlkesinin İstisnai Durumları
180
8.1.2. Karışmama İlkesinden Doğan Uyuşmazlıkların Çözümü
181
8.1.3. Karışma Olarak Nitelendirilebilecek Eylemlerin Örnekler
182
8.2.1. Uluslararası Toplumda Yaşanan Meşru Müdafaa Örnekleri
184
8.2.2. Önleyici Meşru Müdafa
185
8.3. Devletlerin Egemen Eşitliği İlkesi
187
8.4. Kendi Kaderini Tayin Hakkı (Self– Determinasyon)
188
8.5. BM’in Uyguladığı Yaptırımlar
190
Çalışma Soruları / Örnek Sorular / Neler Öğrendik?
194
UYUŞMAZLIKLARIN ÇÖZÜMÜ, DİPLOMASİ, TAHKİM, YARGI,
ULUSLARARASI ÖRGÜTLER VE BÖLGESEL ÇÖZÜMLER
195
9.1. Barışçıl Çözüm Yolu Olarak Diplomasi
196
9.1.1. Uzlaştırma ve Arabuluculuk
196
9.1.4. Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM, International Criminal Court, ICC)
200
9.2.Uluslararası Örgütler ve Bölgesel Çözüm Yolları
202
Çalışma Soruları / Örnek Sorular / Neler Öğrendik?
204
DEVLETİN SORUMLULUĞU, DİPLOMATİK HİMAYE VE HALEFİYET
205
10.1. Devletin Sorumluluğu
206
10.2. Vatandaşlık, Çifte Vatandaşlık
207
10.2.1. Diplomatik Himaye Hakkı
209
10.2.2. Mahkeme Kararları
210
10.3. Uluslararası Hukukta Halef Olma
214
Çalışma Soruları / Örnek Sorular / Neler Öğrendik?
217
DİPLOMATİK VE KONSOLOSLUK İLİŞKİLERİ
219
11.1. Diplomatik İlişkiler
219
11.1.1. Diplomatik İlişkilerin Tanımı ve Tarihsel Gelişimi
219
11.1.2. Diplomatik İlişkilerde Devletlerin Temsilcileri
220
11.1.3. Diplomatik Dokunulmazlıklar
224
11.1.4. Diplomatik Pasaportlar ve Vizeler: Uluslararası
Andlaşmalar ve Uygulamalar
226
11.1.5. Diplomatik İlişkilerin Sonlandırılması
228
11.2. Konsolosluk İlişkileri: Tanımı ve Kapsamı
230
11.3. Diplomatik ve Konsolosluk İlişkileri ile İlgili Güncel Konular ve Sorunlar
231
Çalışma Soruları / Örnek Sorular / Neler Öğrendik?
234
ULUSLARARASI İNSAN HAKLARI VE İNSANCIL HUKUK
235
12.1.İnsan Hakları Alanında Yaşanan Gelişmeler
236
12.2. İnsan Hakları Konusunda BM Belgeleri
239
12.2.1. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi
(İHEB, Universal Declaration of Human Rights, UDHR):
239
12.2.2. Dine ve İnanca Dayalı Dayalı Hoşgörüsüzlüğün ve Ayrımcılığın
Bütün Şekilleriyle Ortadan Kaldırılması Hakkında Bildiri
241
12.2.3. Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Sözleşme, BM İnsan Hakları Komitesi
242
12.2.4. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi
244
12.2.5. Sömürge İdaresi Altındaki Ülkelere ve Halklara Bağımsızlık Verilmesine İlişkin Bildiri:
1514 Sayılı BM Genel Kurulu Kararı
246
12.3. İnsancıl Hukuk ve Cenevre Sözleşmeleri
247
Çalışma Soruları / Örnek Sorular / Neler Öğrendik
253
SOYKIRIM SUÇU VE ERMENİ SOYKIRIM İDDİALARI
255
13.1. Soykırım Kavramı ve Suçu
255
13.2. 1948 Tarihli Soykırımı Önleme ve Cezalandırma Sözleşmesi
257
13.3. Soykırım Suçunun Yargılanması
259
13.4. Ermeni Soykırım İddiaları, Sürgün ve Tehcir
260
13.4.1. 1915–1916 Osmanlı Mahkemesi, Malta Sürgünleri ve
İngiliz Kraliyet Başsavcılığı Kararı
263
13.5. Ermeni Soykırım İddialarına Karşı Ulusal ve Uluslararası Mahkeme Kararları
264
13.5.1. Avrupa Birliği Adalet Divanı Kararı
264
13.5.2. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararı
265
13.5.3. Fransa Anayasa Mahkemesi Kararları
267
13.6. Soykırım Suçu Konusunda Mahkeme Kararları
268
13.6.1. Srebrenitsa Soykırımı ve Eski Yugoslavya Uluslararası
Ceza Mahkemesi Kararları
268
13.6.2. Ruanda Soykırımı ve Ruanda Uluslararası Ceza Mahkemesi Kararları
270
13.6.3. Roma Statüsü ve Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM)
271
13.7. Mülteci, Sığınmacı, Göçmen
272
Çalışma Soruları / Örnek Sorular / Neler Öğrendik?
275
ULUSLARARASI ÇEVRE HUKUKU
277
14.1. 1987 Brundtland Raporu
278
14.2. Rio Sözleşmeleri
279
14.2.1. BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi
280
14.2.2. BM Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi
281
14.2.3. BM Çölleşme ile Mücadele Sözleşmesi
282
14.3. 1997 Kyoto Protokolü
283
14.4. 2015 Paris Çevre Sözleşmesi
285
14.5. Değerlendirme: Çevre Sözleşmelerinin Başarısı
286
Çalışma Soruları / Örnek Sorular / Neler Öğrendik
288
ULUSLARARASI ÖRGÜTLER
289
15.1. Milletler Cemiyeti
290
15.2. Birleşmiş Milletler (BM–United Nations)
291
15.3. Avrupa Konseyi (Council of Europe)
294
15.4. Kuzey Atlantik Andlaşması Örgütü (NATO)
295
15.5. Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT)
297
15.6. İslam İşbirliği Teşkilatı
299
15.7. Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (EİT)
300
15.8. Karadeniz Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (KEİ)
302
15.9. Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ)
303
15.10. Avrasyacı Örgütlenmeler (BDT, AEB, KGAÖ)
306
15.10.1. Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT)
306
15.10.2. Avrasya Ekonomik Birliği (AEB)
307
15.10.3. Kolektif Güvenlik Andlaşması Örgütü (KGAÖ)
308
15.11. Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması (GATT) ve Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ)
308
15.12. Uluslararası Örgütlerde Karar Usulü
310
Çalışma Soruları / Örnek Sorular / Neler Öğrendik?
314
SİBER GÜVENLİK VE ULUSLARARASI HUKUK
315
16.1. İnternetin Yapısına Dair Kısa Bir Değerlendirme ve Kavramsal Çerçeve
317
16.1.1. İnternetin Yapısı
317
16.1.2. Kavramsal Çerçeve
318
16.2. Uluslararası Hukukun Siber Alana Uygulanması
320
16.2.1. Uluslararası Hukuk Kaynaklarının Siber Faaliyetlere Yönelik Bağlayıcılığı 322
16.2.2. Siber Alanda Egemenlik
323
16.2.3. Uluslararası Hukukta Kuvvet Kullanımı ve Siber Operasyonlar
324
16.2.3.1. Kuvvete Başvurma Yasağı
325
16.2.3.2. İnsancıl Hukuk ve Siber Saldırılar
327
Çalışma Soruları / Örnek Sorular / Neler Öğrendik?
333