SOSYAL RİSK OLARAK YAŞLILIK KAVRAMI VE
YAŞLILIK SİGORTASI HAKKINDA GENEL BİLGİLER
A. Sosyal Yönden Yaşlılık
25
B. Tıbbi Yönden Yaşlılık (Biyolojik Yaşlılık)
27
C. Hukuki Yönden Yaşlılık (Kronolojik Yaşlılık)
28
II. SOSYAL RİSK OLARAK YAŞLILIK
34
III. YAŞLILIK SİGORTASININ ORTAYA ÇIKIŞI VE GELİŞİMİ
39
A. Yaşlılık Sigortasının Ortaya Çıkışı
39
B. Dünyada Yaşlılık Sigortasına İlişkin Gelişmeler
39
1. Sanayi Devrimi Öncesi
39
2. Sanayi Devrimi Sonrası
41
C. Ülkemizdeki Gelişmeler
44
1. Cumhuriyet Öncesi Dönem
45
a. Tanzimat Öncesi Dönem
45
b. Tanzimat Sonrası Dönem
50
c. Birinci TBMM Dönemi
52
2. Cumhuriyet Sonrası Dönemi
52
a. Cumhuriyetin İlanından 1961 Anayasasına Kadar Olan Dönem (1923–1961 Dönemi)
52
b. 1961 Anayasası Sonrası
53
IV. YAŞLILIK SİGORTASININ ULUSLARARASI DAYANAKLARI
54
B. Birleşmiş Milletler Normları
54
C. Uluslararası Çalışma Örgütü Sözleşmeleri ve Tavsiye Kararları
56
a. Türkiye’nin Taraf Olduğu Uluslararası Sözleşmeler
58
aa. Sosyal Güvenliğin Asgari Normları Hakkında 102 Sayılı Sözleşme
58
bb. Sosyal Güvenlik Konusunda Eşit İşlem Yapılmasına İlişkin 118 sayılı Sözleşme
60
cc. Engelli Kişilerin Hakları Sözleşmesi
61
b. Türkiye’nin Taraf Olmadığı Uluslararası Sözleşmeler
61
aa. Malullük, Yaşlılık ve Ölüm Yardımlarına İlişkin 128 Sayılı Sözleşme
61
bb. Sosyal Güvenlik Haklarının Korunmasına İlişkin 157 Sayılı Sözleşme
61
D. Avrupa Birliği Düzenlemeleri
63
2. Gözden Geçirilmiş Avrupa Sosyal Şartı
64
3. AB Sosyal Güvenlik Sözleşmeleri
65
a. Avrupa Sosyal Güvenlik Sözleşmesi
65
b. Göçmen İşçilerin Sosyal Güvenliği Konusundaki Sözleşme
66
c. Çalışanların Sosyal Temel Hakları Topluluk Şartı
66
a. AB 79/7 sayılı Sosyal Güvenlik Alanında Kadınlara ve Erkeklere Eşit Muamele Prensibinin Kademeli Olarak Yürürlüğü Hakkındaki Direktif
67
b. 86/613 sayılı Tarım da Dahil Bağımsız Çalışan Kadınlara ve Erkeklere Eşit Muamele Prensibinin Uygulanması Hakkındaki Direktif
68
c. İstihdam ve Çalışma Koşullarında Kadınlara ve Erkeklere Eşit Davranma ve Eşit Fırsatlar Verme İlkesinin Uygulanmasına İlişkin 2006/54 Sayılı Direktif
68
a. 1408/71 sayılı Topluluk İçinde Yer Değiştiren Ücretli ve Ücretsiz Çalışanlar ile Ailelerine Uygulanan Sosyal Güvenlik Rejimlerine İlişkin Tüzük
69
b. 883/2004 sayılı Sosyal Güvenlik Sistemlerinin Koordinasyonu Tüzüğü
70
E. İkili Sosyal Güvenlik Sözleşmeleri
73
1. İngiltere ile Yapılan İkili Sözleşme
74
2. Almanya ile Yapılan İkili Sözleşme
74
3. Fransa ile Yapılan İkili Sözleşme
76
YAŞLILIK SİGORTASINDAN FAYDALANMA KOŞULLARI
A. Uzun Vadeli Sigorta Kollarına Tabi Olmak
83
1. Uzun Vadeli Sigorta Kavramı
83
2. Uzun Vadeli Sigorta Kollarına Tabi Olanlar
83
a. 4. Maddeye Tabi Olanlar
84
aa. 4/1–a Kapsamında Sigortalı Sayılanlar
84
bb. 4/1–b Kapsamında Sigortalı Sayılanlar
85
cc. 4/1–c Kapsamında Sigortalı Sayılanlar
86
b. 5510 sayılı Kanunda 4. Madde Dışında Uzun Vadeli Sigorta Kollarına Tabi Tutulanlar
88
c. Özelleştirme Sonucu Çalışmaya Devam Edenler
90
d. İkili Sosyal Güvenlik Sözleşmesi İmzalanmayan Ülkelerde Çalışan Türk İşçileri
90
e. 01.10.2008 Tarihinden Sonra İsteğe Bağlı Sigortalı Olanlar
91
B. Belirli Bir Yaşı Tamamlamak
92
a. Sigortalının Doğum Tarihinin Belli Olması Halinde Yaşın Hesaplanması
95
b. Sigortalının Doğum Yılı Belirli Olmasına Rağmen Ay ve Gününün Belli Olmaması Halinde Yaşın Hesaplanması
95
c. Yaş Düzeltme Davasının Yaş Koşuluna Etkisi
96
2. 30.04.2008 Tarihinden Sonra Sigortalı Olanlar İçin Yaş Koşulları
101
3. 08.09.1999–30.04.2008 Tarihleri Arasında Sigortalı Olanlar İçin Yaş Şartları
103
a. 506 Sayılı SSK’na Tabi Olanlar
104
b. 2925 Sayılı Tarım SSK’na Tabi Olanlar
104
c. 1479 Sayılı Bağ–Kur Kanunu’na Tabi Olanlar
104
d. 5434 Sayılı ESK’na Tabi Olanlar
105
4. 08.09.1999 Tarihinden Önce Sigortalı Olanlar İçin Yaş Koşulları
105
a. 506 sayılı Kanuna Tabi Olanlar
105
b. 2925 sayılı Kanuna Tabi Olanlar
110
c. 1479 Sayılı Kanuna Tabi Olanlar
111
d. 5434 sayılı ESK’na Tabi Olanlar
114
5. Yaş Koşulu Bakımından Korunanlar
116
a. Prim Ödeme Gün Sayısını Tamamlayamayan İleri Yaştakiler
116
c. Sürekli Bakıma Muhtaç Derecede Ağır Engelli Çocuğu Olan Kadın Sigortalılar
119
d. Bakanlıkça Tespit Edilen Maden İşyerlerinde, Yeraltında Sürekli veya Dönüşümlü (Münavebeli) Olarak Çalışanlar
123
6. Kamu Görevlilerine Özgü Emeklilik Halleri
125
a. Yaş Haddinden Dolayı Emeklilik durumu
126
b. Kadrosuzluk Sebebiyle Emekliliğe Sevk Edilen Kamu Görevlileri
128
c. Ahlak veya Yetersizlik ya da Disiplin Nedeniyle Emekliliğe Sevk Edilen Kamu Görevlilerinin Yaşlılık Sigortasından Faydalanıp Faydalanamayacağı
128
bb. Diğer Kamu Görevlileri
129
7. Fiili Hizmet Süresi Zammı (Yıpranma Payı) Uygulaması
129
a. SSGSSK’ya göre Fiili Hizmet Süresi Zammı
129
b. 5434 sayılı ESK’ya göre Fiili Hizmet Süresi Zammı
138
c. 506 sayılı SSK’na Göre İtibari Hizmet Sürelerinin Yaş Haddine Etkisi
140
d. Fiili Hizmet Süresi Kapsamındaki Çalışmaların Bildirilmesi
143
8. Yaş Koşulundan Muaf Olanlar
144
a. Cumhurbaşkanı, Başbakan, TBMM Başkanı ve Dışarıdan Atanan Bakanlar ile TBMM Üyeleri
144
b. Belirli Derecede Malul Olmasına Karşılık Malullük Sigortasından Yararlanamayan Sigortalılar
145
C. Belirli Bir Süre Prim Ödemek
147
2. Prim Ödeme Gün Sayısının Belirlenmesinde Temel İlkeler
147
3. Prim Ödeme Yükümlüsü ve Prim Oranları
150
4. Prim Konusunda Devlet Teşviği
150
5. Prim Ödeme Gün Sayısından Muaf Olanlar
156
6. Kanunda Öngörülen Prim Ödeme Koşulu
156
a. 30.04.2008 Tarihinden Sonra Sigortalı Olanlar İçin Prim Ödeme Koşulu
156
b. 08.09.1999–30.04.2008 Tarihleri Arasında İlk Defa Sigortalı Olanlar İçin Prim Ödeme Koşulu
156
aa. 506 sayılı SSK’ya Tabi Olanlar
156
bb. 2925 Sayılı Tarım Bağ–Kur Kanununa Tabi Olanlar
157
cc. 1479 Sayılı Bağ–Kur Kanununa Tabi Olanlar
157
dd. 5434 Sayılı ESK’ya Tabi Olanlar
157
c. 08.09.1999 Tarihinden Önce Sigortalı Olanlar İçin Prim Ödeme Koşulu
157
aa. 506 Sayılı SSK’na Tabi Sigortalılar
157
bb. 2925 sayılı Kanuna Tabi Olanlar
159
cc. 1479 Sayılı Bağ–Kur Kanununa Tabi Olanlar
160
dd. 5434 Sayılı ESK’ya Tabi Olanlar
160
d. Prim Ödeme Süresi Bakımından Korunanlar
160
bb. Erken Yaşlananlar
161
cc. Sürekli Bakıma Muhtaç Derecede Ağır Engelli Çocuğu Olan Kadın Sigortalılar
161
dd. Bakanlıkça Tespit Edilen Maden İşyerlerinde, Yeraltında Münavebeli Olarak Çalışanlar
162
ee. Belirli Derecede Malul Olmasına Karşılık Malullük Aylığından Yararlanamayanlar
164
ff. Maluliyeti Dolayısıyla Vergi İndirim Belgesi Alanlarla Sigortalı Olduğu Tarihten Önce Malul Olduğuna Karar Verilenler
169
gg. Kamu Görevlilerine Özgü Haller
172
aaa. Kamu Görevlilerinin Yaş Haddinden Dolayı ya da Kadrosuzluk Nedeniyle İlişiklerinin kesilmesi
172
bbb. Ahlak veya Yetersizlik ya da Disiplin Nedeniyle Emekliliğe Sevk Edilen Kamu Görevlileri
173
7. Fiili Hizmet Süresi Zammı (Yıpranma Payı) Uygulaması
174
8. Hizmet Borçlanması
177
a. Yurt İçi Hizmet Borçlanması
178
aa. Borçlanma Hakkı Verilenler
179
bb. Yurt İçi Hizmet Borçlanmasından Faydalanmak İçin Gerekli Şartlar
181
cc. Doğum Borçlanması
183
dd. Askerlik Borçlanması
190
ee. Kamu Görevlilerinin Aylıksız İzin Süreleri
192
ff. Sigortalı Olmaksızın Doktora Öğrenimi veya Tıpta Uzmanlık İçin Yurt İçinde veya Yurt Dışında Geçirdikleri Normal Doktora veya Uzmanlık Öğrenim Süreleri
193
gg. Sigortalı Olmaksızın Avukatlık Stajını Yapanların Normal Staj Süreleri
193
hh. Tutukluluk veya Gözaltı Sürelerinin Borçlanılması
193
ii. Grev ve Lokavtta Geçen Süreler
198
jj. Hekimlerin Fahri Asistanlıkta Geçen Süreleri
198
kk. Seçime Girmek İçin İstifa Eden Kamu Görevlilerinin Açıkta Geçirdikleri Süreler
198
ll. Yabancı Ülkelerde Sigortalı Olmaksızın Eğitim İçin Geçirilen Süreler
199
mm. Kısmi Süreli İş Sözleşmesi ile Çalışan Sigortalılar
200
nn. Uzman ve Usta Öğretici Olarak Çalışan Sigortalıların Borçlanma İmkanı
200
oo. Fakülte ve Yüksek Okullarda Kendi Adına Okuduktan Sonra Türk Silahlı Kuvvetleri ya da Emniyet Genel Müdürlüğüne Geçenler
201
pp. 4/1–b Kapsamındaki Sigortalılar İçin Öngörülmüş Olan Vergi Borçlanması
202
rr. Emekli Sandığı Kanununda Yer Alan Borçlanma Hükümleri
204
b. Yurt Dışı Hizmet Borçlanması
205
aa. Türk Vatandaşlarının Yurt Dışı Hizmet Borçlanması
205
bb. Borçlanabilecek Kişiler
206
cc. Borçlanılabilecek Süreler
208
dd. Yurt Dışı Hizmet Borçlanması İçin Gerekli Koşullar
209
aaa. Türk Vatandaşlığı Koşulu
209
bbb. 18 Yaşın İkmal Edilmesi
214
ccc. Yurt Dışında Geçen Sürelerin Belgelendirilmesi
215
ddd. Geçerli Bir Sigortalılık İlişkisinin Bulunması
216
eee. Yurda Kesin Dönüş Koşulu
218
fff. Tahakkuk Ettirilen Borcun Ödenmesi
220
ff. Zorunlu Göçe Tabi Tutulanların Yurt Dışı Hizmet Borçlanması Yapabilmeleri
226
D. Sigortalılık Süresini Tamamlamak
228
3. Yurt Dışı Hizmet Borçlanmasının Sigortalılık Süresine Etkisi
238
4. Maluliyeti Dolayısıyla Vergi İndirim Belgesi Alanlarla Sigortalı Olduğu Tarihten Önce Malul Olduğuna Karar Verilenler İçin Öngörülen Sigortalılık Süresi
244
5. Sigortalılık Sürelerinin Birleştirilmesi
246
a. SSGSSK’nın Yürürlük Tarihinden Önce (01/15.10.2008) Sigortalı Olanların Farklı Sosyal Güvenlik Kurumlarına Tabi Olarak Çalışmış Olması
246
b. SSGSSK’nın Yürürlüğe Girmesinden Sonra Sigortalı Olanların Farklı Zamanlarda Birden Fazla Sigortalılık Tipine Göre Çalışmalarının Bulunması
253
6. Sigortalılık Hallerinin Çakışması
253
a. 5510 sayılı Kanundan Önce
254
b. 5510 sayılı Kanundan Sonra
255
aa. 6111 Sayılı Kanunla Yapılan Değişiklik Öncesi
255
bb. 6111 sayılı Kanun ile Yapılan Değişiklik Sonrası
256
A. İşten Ayrılmayı Gerektiren Durumlar
262
2. 4/1–a Sigortalıları İçin İşten Ayrılma
262
3. 4/1–c Sigortalıları İçin İşten Ayrılma Koşulu
262
B. İşten Ayrılmayı Gerektirmeyen Durumlar
263
1. Başvurunun Kurum Tarafından Kabul Edilmesi
264
2. Başvurunun Kurum Tarafından Reddedilmesinin Ardından Kanunda Aranan Koşulların Yargılama Safhasında Gerçekleştirilmesi
265
D. Kurumun Hatalı Bildirimi Nedeniyle İşten Ayrılan Kişinin Zararının Tazmini
267
YAŞLILIK SİGORTASINDAN SAĞLANAN HAKLAR
II. YAŞLILIK AYLIĞI BAĞLANMASI
270
A. Yaşlılık Aylığının Başlangıcı
270
B. Yaşlılık Aylığının Ödenememesi Sebebiyle Kurum Tarafından Avans Verilmesi
273
C. Aylıkların Hesaplanması
273
1. SSGSSK’ya Göre İlk Defa Sigortalı Olanların Aylıklarının Hesaplanması
273
2. 01.10.2008 Tarihinden Önce Sigortalı Olanların veya Yurt Dışı Hizmet Borçlanması Yapanların Yaşlılık Aylıklarının Hesaplanması
275
a. Ortalama Aylık Kazancın Tespiti
276
b. Aylık Bağlama Oranı
277
bb. 506 Sayılı SSK’na Tabi Olanlar
282
cc. 1479 Sayılı Bağ–Kur Kanununa Tabi Olanlar
286
dd. 5434 sayılı ESK’ya Tabi Olanlar
290
3. Sandıkların Devri İtibariyle İştirakçi Olanların Aylıklarının Hesaplanması
291
4. 01.01.2000’den Önce Yaşlılık Aylığı Bağlananların Aylıklarının Yeniden Hesaplanması Suretiyle İntibak Zammı
292
5. Cumhurbaşkanının, TBMM Başkanı ile Başbakanın ve Milletvekillerinin Yaşlılık Aylığının Belirlenmesi
293
6. Maluliyetleri Dolayısıyla Kolaylaştırılmış Hükümlerden Yararlanan Sigortalıların Yaşlılık Aylıklarının Hesaplanması
295
7. İtibari Hizmet Süresinin Aylık ve Toptan Ödemelerin Hesabında Dikkate Alınması
296
8. Sandıktan Aylık Almakta İken 506 Sayılı SSK’ya Tabi Olarak Geçen Çalışmaların Aylığın Yeniden Hesabında Etkili Olup Olamayacağı
297
D. Aylıkların Ödenmesinin Durdurulması ve Kesilmesi
298
1. Yurt Dışı Hizmet Borçlanması Yapmak Suretiyle Yaşlılık Aylığı Alanların Aylıklarının Kesilmesi
301
2. Maluliyeti Sebebiyle Vergi İndiriminden Yararlananların Yaşlılık Aylığı Almakta İken Tekrar Çalışmaları Durumu
301
3. Sosyal Güvenlik Destek Primi Ödeyerek Çalışma
301
E. Yersiz Ödenen Yaşlılık Aylıklarının İadesi
309
F. Yaşlılık Aylığının Korunması
315
G. Yaşlılık Aylığı ile Diğer Aylıkların ve Gelirlerin Birleşmesi
317
III. YAŞLILIK AYLIĞI BAĞLANMASI NEDENİYLE ORTAYA ÇIKAN SONUÇLAR
319
A. Sosyal Sigortalar Hukuku Bakımından Sonuçları
319
1. Kamu Görevlilerine Verilen Emekli İkramiyesi
319
a. SSGSSK. Yürürlüğe Girmeden Önce Sigortalı Olan Kamu Görevlilerinin Emekli İkramiyesi
320
b. SSGSSK’nın 4/1–c Kapsamında İlk Defa Sigortalı Olanların Emekli İkramiyesi
324
a. Koruyucu Sağlık Hizmetleri
327
b. Hastalık Halinde Sağlık Yardımı
327
c. Analık Halinde Sağlık Yardımları
327
d. Ağız ve Diş Tedavisi
329
e. Diğer Sağlık Yardımları
329
B. Diğer Hukuk Dalları Bakımından Sonuçları
330
a. Yaşlılık Sigortasından Faydalanabilmek İçin İş Sözleşmesini Fesheden İşçilerin Kıdem Tazminatı Hakları
330
b. Yaşlılık Sigortasından Faydalanabilmek İçin Yaş Şartını Tamamlayamayanların Kıdem Tazminatı Alabilmeleri
333
2. Kadrosuzluk Tazminatı
335
3. Emlak Vergisi Muafiyeti
336
IV. YAŞLILIK AYLIĞI BAĞLANMAMASI NEDENİYLE ORTAYA ÇIKAN SONUÇLAR
337