TÜRK SOSYAL GÜVENLİK SİSTEMİNDE PARÇALI YAPININ OLUŞUMU
1.1. TÜRK SOSYAL GÜVENLİK SİSTEMİNİN KURULUŞ DÖNEMİ
9
1.1.1. Osmanlı Devleti’nde Sosyal Güvenlik Uygulamaları
9
1.1.1.1. Tanzimat Öncesi Dönemde Sosyal Güvenlik
10
1.1.1.2. Tanzimat Döneminde Sosyal Güvenlik
14
1.1.2. Büyük Millet Meclisi Hükümeti Dönemi (1920–1923)
19
1.1.3. Cumhuriyet Dönemi
21
1.1.3.1. 3008 Sayılı İş Kanunu
21
1.1.3.2. 4772 Sayılı İş Kazalariyle Meslek Hastalıkları ve Analık Sigortaları Kanunu
23
1.1.3.3. 5417 Sayılı İhtiyarlık Sigortası Kanunu
26
1.1.3.4. 5502 Sayılı Hastalık ve Analık Sigortası Kanunu
28
1.1.3.5. 6900 Sayılı Mâlûliyet, İhtiyarlık ve Ölüm Sigortaları Kanunu
29
1.2. 5434 SAYILI TÜRKİYE CUMHURİYETİ EMEKLİ SANDIĞI KANUNU
31
1.3. 506 SAYILI SOSYAL SİGORTALAR KANUNU
48
1.4. 1479 SAYILI ESNAF VE SANATKÂRLAR VE DİĞER BAĞIMSIZ ÇALIŞANLAR SOSYAL SİGORTALAR KURUMU KANUNU
59
1.5. 2925 SAYILI TARIM İŞÇİLERİ SOSYAL SİGORTALAR KANUNU
64
1.6. 2926 SAYILI TARIMDA KENDİ ADINA VE HESABINA ÇALIŞANLAR SOSYAL SİGORTALAR KANUNU
66
REFORM ÖNCESİ DÖNEMDE YAŞLILIK SİGORTASININ NORM VE STANDART BİRLİĞİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ
2.1. TÜRK SOSYAL GÜVENLİK SİSTEMİNİN KURULUŞ DÖNEMİ
69
2.1.1. Klasik Sosyal Koruma Yöntemlerinin Temel Niteliği ve Sorunlu Alanları
69
2.1.2. Tekaüt Sandıklarının Fiili ve Hukuki Sorunlarla Malul Yapısı
75
2.1.2.1. Hak Kazanma Koşulları ve Aylık Bağlama Oranlarının Farklılaşması Sorunu
79
2.1.2.2. Siyasi Çekişme Sorunu ve Tensikat Uygulamasının Olumsuz Etkisi
81
2.1.2.3. Sistematik Yoksunluğu
82
2.1.3. Erken Cumhuriyet Dönemi ve İlk Kanunlar
84
2.2. KURUMSAL YAPI VE TEMEL KAVRAMLAR BAKIMINDAN FARKLILAŞMA
95
2.2.1. Genel Kurulların Oluşumu ve Yetki Sorunu
95
2.2.2. Yönetim Kurullarının Oluşumu
96
2.2.3. Genel Müdürlerin Yetki ve Görevleri ile Yardımcı Sayıları
96
2.2.4. Emekli Sandığı Sağlık Kurulu Üyelerine Yapılan Ödeme
97
2.2.5. Özerklik Sorunu
98
2.2.6. Kamu Görevlileri Özelinde Farklı Kavramsallaştırma Tercihi
100
2.3. SOSYAL GÜVENLİK SİSTEMİNİN KAPSAMI
100
2.3.1. Sosyal Güvenlik Sisteminin Kuruluş Aşamasında Kapsamın Gelişimi
100
2.3.2. Emekli Sandığı’nın Kapsam Meselesi
105
2.3.3. Sosyal Sigortalar Kurumunun Kapsam Gelişimi ve Neden Olduğu Sorunlar
111
2.3.3.1. Kişi, Coğrafi Bölge ve Sigorta Yardımları Bakımından Gelişim
111
2.3.3.2. Topluluk Sigortası Uygulaması: Avukat ve Noterler Bakımından Farklılaşma Sorunu
115
2.3.3.3. Yabancıların Sigortalılığında Haksız Ayrımlar
117
2.3.3.4. 506 Sayılı Kanunun Kapsam Gelişimine Bağlı Uygulama Sorunları
117
2.3.3.5. Banka ve Sigorta Şirketleri ile Odalar ve Borsalarda Çalışan İşçilerin Ayrı Sandıklara Terkedilmesi
121
2.3.4. Bağ–Kur Sigortalılığı Kapsamının Gelişimi
125
2.3.4.1. Avukat ve Noterler Bakımından Topluluk Sigortası ile İlişkili Sorunlar
125
2.3.4.2. Kapsam Genişlemesi ve Sigortalılık İşlemlerinin Durdurulmasına İlişkin Uygulama Farklılıkları
127
2.3.5. Tarım Sektöründe Çalışanların Sosyal Güvenlik Kapsamına Alınması ve Yüz Yıllık Gecikme
129
2.4. PRİMLER BAKIMINDAN FARKLILAŞMA SORUNU
133
2.4.1. Prim ve Kesenek Oranları ile Karşılıklar
134
2.4.2. Emekli Sandığında Kesenek Çeşitliliği
140
2.4.3. Primlerin Hesaplanma ve Tahsil Usulü
140
2.5. SİGORTALILIK STATÜLERİNE GÖRE İVAZLARDA FARKLILAŞMA
147
2.5.1. Yaşlılık ve Emekli Aylığına Hak Kazanma Koşulları
148
2.5.2. Yaşlılık ve Emekli Aylığı Bağlama Oranları
151
2.5.3. Son Hizmet Zammı
154
2.5.4. Sosyal Yardım Zammı
155
2.5.4.1. Sosyal Yardım Zammının Tutarı ve Hesap Usulü
156
2.5.4.2. Sosyal Yardım Zammı Ödeme Yükümlüsü
160
2.5.5. Tazminat, İkramiye ve Ek Ödemeler
164
2.5.6. Toptan Ödeme ve İhya
170
2.5.6.1. Toptan Ödeme ve Keseneklerin Geri Verilmesi
170
2.6. PRİM–İVAZ DENGESİNİ BOZUCU NİTELİKTEKİ DİĞER HAKSIZ AYRIMLAR
173
2.6.1. Ödenecek Primler ve Bağlanacak Aylıkların Hesabında Esas Alınan Gelir Basamakları İle Göstergeler Nedeniyle Ortaya Çıkan Sorunlar
173
2.6.1.1. Bağ–Kur Uygulaması
174
2.6.1.2. SSK Uygulaması ve “Süper Emeklilik”
181
2.6.1.3. Emekli Sandığı Uygulaması
187
2.6.2. Sigortalılık Sürelerinin Tespiti ve Hizmet Süresi Zamları Bakımından Farklılaşma Sorunu
189
2.6.2.1. Sigortalılık Sürelerine İlişkin Genel Kural ve Kurumlar Arası Farklılaşma
190
2.6.2.2. Fiili ve İtibari Hizmet Süresi Zammı Uygulamaları
191
2.6.3. Yıl ve Lira Kesirleri ile Yaş ve Doğum Tarihlerinin Belirlenmesinde Norm Farklılaşması Sorunu
196
SOSYAL GÜVENLİK SİSTEMİ REFORMU VE YAŞLILIK SİGORTASINDA NORM VE STANDART BİRLİĞİ YÖNÜNDEN GÜNCEL SORUNLAR
3.1. TÜRK SOSYAL GÜVENLİK SİSTEMİ REFORMU
201
3.1.1. Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde Reform Nedenleri
204
3.1.2. Reformun Birinci Dönemi: 1999–2003 Yılları Arasındaki Gelişmeler ve “EYT” Sorununun Doğuşu
210
3.1.3. Reformun İkinci Dönemi: 2003 Yılı Sonrası Gelişmeler ve Teklik İlkesi
218
3.1.3.1. Sosyal Güvenlik Kurumu: Kurumsal Yapıda Tek Çatı Esasının Norm ve Standart Birliği Bakımından Anlamı
219
3.1.3.2. Sosyal Sigortaların Tek Kanun Altında Toplanması: 5510 Sayılı Kanunun Genel Değerlendirmesi
237
3.1.3.2.1. Sosyal Güvenlik Reformunun Temel Motivasyonu
237
3.1.3.2.2. Anayasa Mahkemesi İptal Kararı ve 5754 Sayılı Kanunun Etkisi
239
3.1.3.2.3. Yürürlük Meselesi
243
3.1.3.2.4. Sık ve Yanlış Müdahaleler
246
3.1.3.2.5. Öğreti Görüşlerinin Dışlanması
249
3.2. NORM VE STANDART BİRLİĞİ AÇISINDAN YAŞLILIK SİGORTASINDA GÜNCEL SORUNLAR
252
3.2.1. Yaşlılık Sigortasının Kapsamında Norm ve Standart Birliği İlkesine Aykırılıklar
252
3.2.1.1. Zorunlu Sigortalılık İlişkisinde Çalışma Statüsü Esasına Dayalı Ayrımın Sürdürülmesi ve Sigortalı Sayılma Hususunda Haksız Ayrımlar
253
3.2.1.1.1. Hizmet Akdi ile Bir veya Birden Fazla İşveren Tarafından Çalıştırılanlar
254
3.2.1.1.2. Hizmet Akdine Bağlı Olmaksızın Kendi Adına ve Hesabına Bağımsız Çalışanlar
261
3.2.1.1.3. Kamu Görevlileri
268
3.2.1.2. Kapsam Dışında Tutulan Çalışan Grupları ve Sosyal Güvenlik İlkelerine Aykırı İstisna Hükümleri
273
3.2.2. Uzun Vadeli Sigorta Kolları Priminde Farklılaşma Sorunu
287
3.2.2.1. Norm ve Standart Birliği İlkesi Açısından Primlerin Niteliği
287
3.2.2.2. Uzun Vadeli Sigorta Kolları Prim Oranları
293
3.2.3. Yaşlılık Sigortası İvazlarında Norm ve Standart Farklılaşmaları
296
3.2.3.1. Yaşlılık Aylığı Bakımından Değerlendirme
297
3.2.3.1.1. Aylığa Hak Kazanma Koşulları Yönüyle
298
3.2.3.1.1.1. Genel Olarak Yaşlılık Aylığına Hak Kazanma Koşulları
299
3.2.3.1.1.1.1. Yeni Hak Sahipleri
300
3.2.3.1.1.1.2. Beklenen Hak Sahipleri ve 7438 Sayılı Kanun
306
3.2.3.1.1.1.2.1. 7438 Sayılı Kanun Öncesi Durum
307
3.2.3.1.1.1.2.2. 7438 Sayılı Kanun Hükmü ve Yeni Bir Kademeli Geçiş Zorunluluğu
310
3.2.3.1.1.2. Özel Koşullarla Yaşlılık Aylığından Faydalanma İmkânı
314
3.2.3.1.1.2.1. Engelliler İçin Kolaylaştırılmış Yaşlılık Aylığı
316
3.2.3.1.1.2.2. Erken Yaşlananlar İçin Kolaylaştırılmış Yaşlılık Aylığı
322
3.2.3.1.1.2.3. Yeraltı Maden İşyerinde Çalışanlar İçin Kolaylaştırılmış Yaşlılık Aylığı
329
3.2.3.1.1.2.4. Sürekli Bakıma Muhtaç Derecede Ağır Engelli Çocuğu Bulunan Kadın Sigortalılar İçin Kolaylaştırılmış Yaşlılık Aylığı
333
3.2.3.1.1.2.5. Güvenlik Korucuları İçin Kolaylaştırılmış Yaşlılık Aylığı
336
3.2.3.1.2. Aylığın Hesaplanması Yönüyle
337
3.2.3.2. Toptan Ödeme Bakımından Değerlendirme
339
3.2.4. Prim–İvaz Dengesini Bozucu Nitelikteki Diğer Haksız Ayrımlar
342
3.2.4.1. Hizmet Süresi Zammı Uygulamasının Norm ve Standart Birliği İlkesi Açısından Değerlendirilmesi
343
3.2.4.2. Prim Teşvikleri Bakımından Değerlendirme
351