GENEL OLARAK SİGORTA SÖZLEŞMESİ, TASNİFİ VE
§ I. SİGORTA SÖZLEŞMESİ, TARAFLARI, DİĞER İLGİLİ KİŞİLER, UNSURLARI VE HUKUKÎ NİTELİĞİ
25
1. Sigorta Sözleşmelerinin Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanundaki Yeri
31
a. Sigorta Sözleşmesinin Tüketici İşlemi Niteliği
31
b. Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun Açısından Sigorta Sözleşmesi
32
2. Sigorta Sözleşmesinde Sigortacının Borç ve Yükümlülükleri
35
3. Sigorta Ettirenin Borç ve Yükümlülükleri
38
B. Sigorta Sözleşmesinin Tarafları ve Diğer İlgili Kişileri
40
1. Sigorta Sözleşmesinin Tarafları
40
2. Diğer İlgili Kişiler
42
a. Zarar Sigortalarında İlgili Kişiler
42
aaa. Temsilci Aracılığıyla Yapılan Sigorta Sözleşmelerinde Sigortalı
43
bbb. Başkası Lehine Sigorta Sözleşmelerinde Sigortalı
44
bb. Sigorta Edilen Menfaatin El Değiştirmesi Durumunda Yeni Malik
45
cc. Sigortalanan Menfaat Üzerinde Bulunan Kanunî Sınırlamalarda Üçüncü Kişiler
45
dd. Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Malî Sorumluluk (Mesuliyet) Sigortalarında ve Diğer Sorumluluk Sigortalarında Üçüncü Kişiler
46
b. Hayat Sigortalarında İlgili Kişiler
46
C. Sigorta Sözleşmesinin Unsurları
48
1. Sigortacı (Insurer)
48
2. Sigorta Ettiren (Insured) ve Sigortalı (Assured/Insurant)
48
3. Sigortalanan Menfaat (Insurable Interest)
49
4. Riziko/Sigorta Olayı (Risk)
49
5. Sigorta Tazminatı/Bedeli (Amount Issued)
50
D. Sigorta Sözleşmesinin Hukukî Niteliği
50
§ II. SİGORTA SÖZLEŞMELERİNİN TASNİFİ
52
B. Eski Türk Ticaret Kanununa Göre Tasnif
53
C. Türk Ticaret Kanununa Göre Tasnif
53
E. İhtiyaç ve Riziko Kıstasına Göre Tasnif
54
1. İhtiyacın Karşılanması Kıstasına Göre Tasnif
54
b. Can (Meblağ) Sigortaları
56
cc. Hastalık ve Sağlık Sigortaları
58
2. Riziko Konusu Kıstasına Göre Tasnif
59
§ III. SİGORTA ETTİRENİN BEYAN YÜKÜMLÜLÜĞÜ, TARİHSEL GELİŞİMİ, MEHAZ KANUN, TÜRK HUKUKUNDAKİ YERİ VE GENEL OLARAK SİGORTA ETTİRENİN BEYAN YÜKÜMLÜLÜĞÜ
59
C. Mehaz Kanunda Beyan Yükümlülüğü
61
D. Kanunumuzda Beyan Yükümlülüğü
64
E. Sigorta Ettirenin Beyan Yükümlülüğü
68
2. Beyan Yükümlülüğü Kavramı
69
3. Beyan Yükümlülüğünün Varlık Sebebi
70
4. Beyan Yükümlülüğünün Hukukî Niteliği
70
f. Bilgi Beyanı (Tasavvur Açıklaması) Görüşü
77
5. Beyan Yükümlülüğünün Yerine Getirilmesi
78
a. Beyan Yükümlülüğünü Yerine Getirecek Kişi
78
6. Beyan Yükümlülüğünün Kapsamı
83
b. Sözleşme Kurulması Aşamasında Beyan Yükümlülüğü
83
c. Sözleşmenin Devamı Esnasında Beyan Yükümlülüğü
84
d. Rizikonun Gerçekleşmesi Sonrası Beyan Yükümlülüğü
85
7. Dürüstlük Kuralının Beyan Yükümlülüğüne Etkisi
86
b. Dürüstlük Kuralı Açısından Bakış
87
c. Culpa in Contrahendo Açısından Bakış
90
d. Carte v Boehm Davası Açısından Bakış
91
SİGORTA ETTİRENİN ZARAR SİGORTALARINDA BEYAN YÜKÜMLÜLÜĞÜ VE İHLÂLİNE BAĞLANAN HUKUKÎ SONUÇLAR
§ IV. SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN KURULMASI AŞAMASINDA SİGORTA ETTİRENİN BEYAN YÜKÜMLÜLÜĞÜ VE İHLÂLİNE BAĞLANAN HUKUKÎ SONUÇLAR
93
A. Sigorta Sözleşmesinin Kurulması Aşamasında Sigorta Ettirenin Beyan Yükümlülüğü
93
a. Mülga 6762 Sayılı Türk Ticaret Kanunu Çerçevesinde Kapsam
94
aa. Mal Sigortalarındaki Düzenleme
95
bb. Denizcilik Rizikolarına Karşı Sigortalardaki Düzenleme
96
cc. Mal Sigortaları ile Denizcilik Rizikolarına Karşı Sigorta Arasındaki Farklar
98
b. Yeni 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu Çerçevesinde Kapsam
99
3. Sözleşmenin Kuruluş Aşamasındaki Beyan Yükümlülüğü
102
aa. TTK m. 1435 Uyarınca Yazılı ve Sözlü Sorular
104
bb. TTK m. 1436 Uyarınca Yazılı Sorular
107
aaa. Sigorta Ettirene Sigortacı Tarafından Soru Listesinin Verilmesi Durumu
108
bbb. Sigorta Ettirene Soru Listesi Dışında Soru Yöneltilmesi
109
cc. Sigorta Ettirenin Bildiği veya Bilmesi Gereken Hususlar
109
c. Sigorta Sözleşmesinin Süresi Bitmeden Değiştirilmesi, Süresi Bittikten Sonra Yenilenmesi ve Rizikonun Sigorta Sözleşmesi Devam Ederken Ağırlaşması Durumunda Beyan Yükümlülüğü
111
aa. Sigorta Sözleşmesinin Süresi Bitmeden Değiştirilmesi
111
bb. Süresi Bittikten Sonra Yenilenmesi
111
cc. Rizikonun Sigorta Sözleşmesi Devam Ederken Ağırlaşması
112
e. Beyan Yükümlülüğünün İfa Anı
114
f. Beyan Yükümlülüğünü Yerine Getirecek Kişi
115
g. Sigorta Ettiren Dışında Beyan Yükümlülüğünü Yerine Getirebilecek Kişiler
116
aa. Sigorta Sözleşmesinin Yapılmayacak Olması
122
bb. Sigorta Sözleşmesinin Değişik Şartlarda Yapılacak Olması
123
c. “Culpa in Contrahendo” Açısından Konuya Bakış
123
d. Önemli Husus Açısından Sigortalanacak Eşyanın Değerinin Belirlenmesi
124
e. Önemli Hususun Sigorta Ettirenin Kusuru Nedeniyle Öğrenilememiş Olması
125
g. Önemli Hususların Belirlenmesi
126
aa. Genel Olarak Önemli Olma Kriteri
127
bb. Kendiliğinden Beyan Usulü Uyarınca Önemli Hususların Belirlenmesi
127
cc. Liste Usulü Uyarınca Önemli Hususların Belirlenmesi
129
ı. Riziko Hakkında Sigortacının Araştırma Yapma Yükümlülüğü
132
6. Beyan Yükümlülüğünün Sınırları
136
a. Maruf Olan Bilgilerin Beyan Yükümlülüğü
137
b. Sigorta Sözleşmesiyle Bağlantısı Olmayan Bilgileri Beyan Yükümlülüğü
137
c. Özel Hayata İlişkin Beyan Yükümlülüğü
138
B. Sigorta Sözleşmesinin Kurulması Aşamasında Beyan Yükümlülüğünün İhlâline Bağlanan Hukukî Sonuçlar
142
2. Beyan Yükümlülüğünün İhlâli Sayılan Eylemler
143
b. İhlâl Sayılan Eylemlerin Kapsamı
144
bb. Liste Usulünde Olasılıklar
147
aaa. Soruların Tamamen veya Kısmen Cevaplanmaması veyahut Üzerinin Çizilmesi
148
aaaa. Sigortacının Sigorta Sözleşmesinden Cayması
149
bbbb. Sigortacının Cayma Hakkını Kullanamayacağı Durumlar
149
i. Sigortacının Gerçek Durumu Bilmesi
149
ii. Cevapsız Bırakılan Soruların Cevaplarının Diğer Sorularda Olması
150
iii. Cayma Hakkından Sarih veya Zımni Vazgeçme
150
cccc. Caymanın Sonuçları
151
bbb. Soruların Gerçeğe Aykırı Bir Şekilde Cevaplanması
151
ccc. Soruların Önemsiz Görülmesi
152
ddd. Genel Niteliğe Haiz Sorular
153
c. Sigortacının Aydınlatma Yükümlülüğünün Beyan Yükümlülüğüne Etkisi
154
d. Reform Sonrası Alman Sigorta Sözleşmesi Kanununda Sözleşmenin Kuruluşu Aşamasındaki İhlâle İlişkin Düzenleme
156
e. PEICL Açısından Sözleşmenin Kuruluşunda Beyan Yükümlülüğünün İhlâli
158
3. Beyan Yükümlülüğünün İhlâlinde Kusur Şartı
159
5. İhlâlin Oluşma Anına Göre Bağlanan Hukukî Sonuçlar
162
a. Rizikonun Gerçekleşmesi Öncesinde
162
b. Rizikonun Gerçekleşmesi Sonrasında
163
6. Beyan Usulü ve Liste Usulünde İhlâlin Sonuçları
164
7. Zarar Sigortalarında Sigorta Sözleşmesinin Kurulması Aşamasında Beyan Yükümlülüğünün İhlâline Bağlanan Hukukî Sonuçlar
165
a. Rizikonun Gerçekleşmesi Öncesi Beyan Yükümlülüğünün İhlâli
166
aa. Sigortacının Sigorta Sözleşmesinden Riziko Öncesi Cayma Hakkı
166
aaa. Cayma Hakkının Kullanılabilmesi için Gereken Şartlar
166
aaaa. Beyan Yükümlülüğü İhlâlinin Riziko Öncesi Öğrenilmesi Şartı
167
bbbb. Cayma Hakkının On Beş Günlük Süre İçinde Kullanılması Şartı
168
cccc. TTK m. 1442’deki Şartların Oluşmamış Olması
168
dddd. Gerçek Durumun Sigortacı Tarafından Bilinmiyor Olması Şartı
169
bbb. Cayma Hakkının Kullanılma Şekli ve Süresi
170
ccc. Caymanın Hükümleri
171
eee. Cayma Hakkının Kullanılamaması
173
fff. Cayma Hakkının Düşmesi
173
aaaa. Cayma Hakkının Kullanılmasından Açıkça veya Zımnen Vazgeçilmesi
173
bbbb. Caymaya Yol Açan İhlâle Sigortacının Sebebiyet Vermesi
174
cccc. Sigortacı Sorularından Bazılarının Cevapsız Bırakılmasına Rağmen Sözleşmeyi Yapması
175
bb. Prim Farkının Talep Edilmesi
176
cc. Yükümlülüğün İhlâlinde Uygulanacak Yaptırıma Yönelik Zamanaşımı
177
b. Rizikonun Gerçekleşmesi Sonrası Beyan Yükümlülüğünün İhlâli
178
aa. Sigorta Ettirenin Kastının Bulunması
179
bb. Sigorta Ettirenin İhlâli ile Gerçekleşen Riziko Arasında İlliyet Bağı
180
aaa. İlliyet Bağının Bulunması
180
bbb. İlliyet Bağının Bulunmaması
181
cc. Sigorta Ettirenin Kastının Mevcudiyeti
181
dd. Sigortacının Riziko Sonrası Cayma Hakkı
182
§ V. SİGORTA ETTİRENİN SÖZLEŞMENİN DEVAMI ESNASINDAKİ BEYAN YÜKÜMLÜLÜĞÜ VE İHLÂLİNE BAĞLANAN HUKUKÎ SONUÇLAR
183
A. Sigorta Ettirenin Sözleşmenin Devamı Esnasındaki Beyan Yükümlülüğü
183
2. Prim–Riziko Dengesi
185
3. Rizikoyu Ağırlaştırmama Yükümlülüğü
186
a. Rizikonun Ağırlaşması Kavramı
186
b. Rizikoyu Ağırlaştırmama Yükümlülüğü
188
aa. Sübjektif Riziko Ağırlaşması
189
bb. Objektif Riziko Ağırlaşması
190
c. Kanunda Geçen “Mevcut Durum” ve “Tazminat” İfadeleri
191
d. Kusur ve İhmallerin Rizikonun Ağırlaşmasına Etkisi
191
e. Rizikoyu Ağırlaştırmama Yükümlülüğünün Başladığı An
192
f. Rizikonun Ağırlaşmasının Süreklilik Arz Etmesi ve Sigortacının Öngörmediği Bir Durum Olması
192
g. Sigortacının Rizikonun Ağırlaşmasına İzin Vermesi
193
h. Rizikonun Hafiflemesi
193
4. Ağırlaşan Rizikoyu Beyan Yükümlülüğü
194
b. Sigorta Ettirenin Zarar Sigortalarında Ağırlaşan Rizikoyu Beyan Yükümlülüğü
195
aa. Sigorta Ettirenin Bizzat Rizikoyu Ağırlaştırma İhtimali
196
bb. Sigorta Ettirenin İzniyle Bir Başkasının Rizikoyu Ağırlaştırması
197
cc. Sigorta Ettirenin Ağırlaşan Rizikoyu Eski Hale Getirme Görevi
199
dd. Sigorta Sözleşmesi Yapılırken Açıkça Rizikonun Ağırlaşması Olarak Kabul Edilen Husus
199
ee. Sigorta Ettirenin Beyan Yükümlülüğüne İlişkin Bildirim Süresi
200
ff. Bildirimin Sigortacıya Ulaşmasının Gerekli Olup Olmadığı Hususu
200
5. Sözleşmede Öngörülen Yükümlülüklerin İhlâli ile Rizikoyu Ağırlaştırmama Yükümlülüğünün Farkları
200
B. Sigorta Sözleşmesinin Devamı Esnasında Beyan Yükümlülüğünün İhlâline Bağlanan Hukukî Sonuçlar
201
2. Zarar Sigortalarında Beyan Yükümlülüğünün İhlâline Bağlanan Hukukî Sonuçlar
201
b. Riziko Öncesi Sigortacının Rizikonun Ağırlaştığını Öğrenmesi Hâli
202
bb. Sigortacının Fesih Hakkı
204
aaa. Feshin Hukukî Niteliği
205
bbb. Fesih Hakkının Kullanılamayacağı Durumlar
206
aaaa. Eski Hale Dönme
206
bbbb. Fesih ve Prim Talebi Hakkının Süresinde Kullanılmaması
206
cccc. Sigortacının Menfaati, Sorumlu Olduğu Bir Olay, İnsanlık Görevi ve Hayat Sigortalarında da Sigortalının Sağlık Durumunda Değişiklikler Sebebiyle Rizikonun Artması
207
cc. Sigortacının Prim Farkını Talep Etme Hakkı
208
c. Riziko Sonrası Sigortacının Rizikonun Ağırlaştığını Öğrenmesi Hâli
208
aa. Beyan Yükümlülüğünün İhmal ile İhlâl Edilmesi (Kusur Unsuru)
210
bb. Beyan Yükümlülüğünün Kast ile İhlâl Edilmesi
211
3. Fesih Hakkının Kullanılması İçin Gereken Şartlar
212
4. Rizikonun Ağırlaşmasında Sigortacının Hakları
213
b. Sözleşmeyi Feshetme veya Prim Farkı Talep Etme Hakkı
213
§ VI. SİGORTA ETTİRENİN RİZİKONUN GERÇEKLEŞMESİ SONRASI BEYAN YÜKÜMLÜLÜĞÜ VE İHLÂLİNE BAĞLANAN HUKUKÎ SONUÇLAR
215
A. Sigorta Ettirenin Riziko Sonrası Beyan Yükümlülüğü
215
3. Rizikonun Gerçekleşmesinden Sonra Sigorta Ettirenin Yükümlülükleri
217
4. Riziko Sonrası Beyan Yükümlülüğünün Özellikleri
219
a. Beyan Yükümlülüğünün Mükellefi
219
b. Beyan Yükümlülüğünün Şekli
220
c. Beyan Yükümlülüğünün Başladığı An
221
d. Gecikmeksizin Bildirim Yükümlülüğü
221
f. Beyanın Sonuçları ve Zamanaşımı Süreleri
223
bbb. Zamanaşımı Sürelerinde TBK 149/2 Hükmünün Uygulama Alanı
226
ccc. Beyan Yükümlülüğü ve Zamanaşımı Süreleri
227
ddd. Kanunda Saklı Tutulan Zamanaşımı Süresi
229
5. PEICL (ASSHİ) Çerçevesinde Rizikonun Meydana Gelmiş Olduğunun Sigortacıya Bildirilmesi Yükümlülüğü
230
6. Rizikonun Gerçekleşme Anı
231
a. Zarar Sigortalarında Rizikonun Gerçekleşme Anı
231
b. Sorumluluk Sigortalarında Rizikonun Gerçekleşme Anı
232
B. Rizikonun Gerçekleşmesi Sonrası Beyan Yükümlülüğünün İhlâline Bağlanan Hukukî Sonuçlar
234
2. Beyan Yükümlülüğünün İhlâli Durumunda Yaptırım
235
a. Sigorta Tazminatı veya Bedelinde İndirim
236
b. İlliyet Bağının Varlığı
238
d. İspat Külfetinin Yer Değiştirmesi
239
3. Zarar Sigortalarında Rizikonun Gerçekleştiğine İlişkin Beyan Yükümlülüğünün İhlâline Dair Olasılıklar
241
a. Sigortacının Rizikonun Gerçekleştiğini Bilmemesi Hâli
242
b. Sigortacının Rizikonun Gerçekleştiğini Önceden Öğrenmesi Hâli
246
CAN (MEBLAĞ) SİGORTALARINDA SİGORTA ETTİRENİN
BEYAN YÜKÜMLÜLÜĞÜ VE İHLÂLİNE BAĞLANAN HUKUKİ
§ VII. CAN (MEBLAĞ) SİGORTALARINDA BEYAN YÜKÜMLÜLÜĞÜ
251
B. Mülga Kanundaki Durum
253
C. Hayat Sigortaları Açısından Beyan Yükümlülüğü
254
D. Kaza Sigortaları Açısından Beyan Yükümlülüğü
255
E. Hastalık ve Sağlık Sigortaları Açısından Beyan Yükümlülüğü
256
F. Can (Meblağ) Sigortalarında Sigorta Ettirenin Beyan Yükümlülükleri ve İhlâline Bağlanan Hukukî Sonuçlarda Hayat Sigortasının Konuya İlişkin Hükümlerinin Kıyasen Uygulanması
258
1. Hayat Sigortası Hükümlerinin Kıyasen Kaza Sigortasına Tatbiki
258
2. Hayat Sigortası Hükümlerinin Kıyasen Hastalık ve Sağlık Sigortasına Tatbiki
259
a. Hastalık Sigortası Yönünden
260
b. Sağlık Sigortası Yönünden
260
§ VIII. HAYAT SİGORTALARINDA SİGORTA ETTİRENİN SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN KURULMASI AŞAMASINDA BEYAN YÜKÜMLÜLÜĞÜ VE İHLÂLİNE BAĞLANAN HUKUKÎ SONUÇLAR
261
A. Hayat Sigortalarında Sigorta Ettirenin Sigorta Sözleşmesinin Kurulması Aşamasında Beyan Yükümlülüğü
261
2. Beyan Yükümlülüğünün Kapsamı
263
a. Hayat Sigortası Açısından Sigorta Ettirenin Bildiği veya Bilmesi Gereken Hususlar
263
aa. Hayat Sigortalarında Sigorta Ettirenin Bildiği Hususlar
264
bb. Hayat Sigortalarında Sigorta Ettirenin Bilmesi Gereken Hususlar
266
b. Hayat Sigortalarında Önemli Hususlar
267
c. Hayat Sigortalarında Sigortacının Sorduğu Yazılı ve Sözlü Sorular
270
3. Hayat Sigortalarında Beyan Yükümlülüğünün Sınırları
271
B. Hayat Sigortalarında Sigorta Ettirenin Sözleşmenin Kuruluşu Aşamasındaki Beyan Yükümlülüğünün İhlâline Bağlanan Hukukî Sonuçlar
276
2. Yaşa İlişkin Beyan Yükümlülüğünün İhlâli
277
3. Beş Yıllık Sürenin Geçmiş Olması
278
4. Sigortacının Hakları ve Cayma Hakkı
280
§ IX. HAYAT SİGORTALARINDA SİGORTA ETTİRENİN SÖZLEŞMENİN DEVAMI SIRASINDAKİ BEYAN YÜKÜMLÜLÜĞÜ VE İHLÂLİNE BAĞLANAN HUKUKÎ SONUÇLAR
283
A. Hayat Sigortalarında Sigorta Ettirenin Sözleşmenin Devamı Sırasındaki Beyan Yükümlülüğü
283
2. Kanundaki Düzenleme
284
3. Hayat Sigortası Sözleşmesinde Rizikonun Ağırlaşmasının Belirlenmesi
286
4. Sigorta Ettirenin Hayat Sigortalarında Ağırlaşan Rizikoyu Beyan Yükümlülüğü
287
5. Sözleşmede Belirlenmiş Olan Riziko Ağırlaşmasının Süreklilik Arz Etmesi ve Sigortacının İzni
289
B. Hayat Sigortalarında Sigorta Ettirenin Sözleşmenin Devamı Sırasındaki Beyan Yükümlülüğünün İhlâline Bağlanan Hukukî Sonuçlar
289
2. Rizikonun Ağırlaşmasından İtibaren Beş Yılın Geçmemiş Olması
290
3. Rizikonun Ağırlaşmasından İtibaren Beş Yılın Geçmiş Olması
292
§ X. HAYAT SİGORTALARINDA SİGORTA ETTİRENİN RİZİKONUN GERÇEKLEŞMESİ SONRASI BEYAN YÜKÜMLÜLÜĞÜ VE İHLÂLİNE BAĞLANAN HUKUKÎ SONUÇLAR
293
A. Hayat Sigortalarında Sigorta Ettirenin Riziko Sonrası Beyan Yükümlülüğü
293
2. Hayat Sigortası Genel Şartları Çerçevesinde Riziko Sonrası Beyan Yükümlülüğü
294
a. Riziko Sonrası Sigorta Ettirenin Beyanda Bulunması İçin Gereken Süre
294
b. Hayat Sigortalarında Rizikonun Gerçekleşme Anı
295
B. Hayat Sigortalarında Sigorta Ettirenin Rizikonun Gerçekleştiğini Beyan Yükümlülüğünün İhlâline Bağlanan Hukukî Sonuçlar
295
2. İhlâlin Sigorta Bedeline Etkisi
297
3. Sözleşmesel Ek Yükümlülükler
298
4. Hayat Sigortalarında Riziko ile Beyan Yükümlülüğü Arasındaki İlliyet Bağı
298