MEDENİ HUKUKUN TEMEL KAVRAMLARI VE
TÜRK MEDENİ KANUNU’NUN BAŞLANGIÇ HÜKÜMLERİ
§ 1. MEDENİ HUKUKA GİRİŞ
17
I. Medeni Hukukun Anlam ve Önemi
17
1. Hukukun Çeşitli Anlamları
18
2. Kamu Hukuku – Özel Hukuk Ayrımı
18
B. Medeni Hukuk Kavramı
19
II. Medeni Hukukun Konusu
19
III. Medeni Hukukun Düzenleniş Tarzı Bakımından Çeşitli Sistemler
20
IV. Türkiye'de Medeni Hukuk Alanında Kanunlaştırma Hareketleri
21
V. Türk Medeni Kanunu’nun Sistematiği ve Özellikleri
22
A. Türk Medeni Kanunu’nun Sistematiği
22
B. Türk Medeni Kanunu ile Türk Borçlar Kanunu’nun Özellikleri
23
§ 2. MEDENİ HUKUKUN KAYNAKLARI VE UYGULANMASI
23
I. Medeni Hukukun Yürürlük Kaynakları
23
B. Medeni Hukukun Yazılı Kaynağı: Kanunlar (Yazılı Hukuk Kuralları)
24
C. Kanunların Uygulanması
26
1. Uygulanacak Hükmün Bulunması
26
a. Kanunların Yer Bakımından Uygulanması
26
b. Kanunların Zaman Bakımından Uygulanması
26
c. Kanunların Anlam Bakımından Uygulanması
27
bb. Kanunların Yorumlanması
28
d. Kanunların Nitelik Bakımından Uygulanması
29
2. Bulunan Kanun Hükmünün Somut Olaya Uygulanması ve Hâkimin Takdir Yetkisini Kullanması
30
3. Kanunda Somut Olaya Uygulanabilir Hüküm Bulunmaması: Kanun Boşluğu
32
D. Medeni Hukukun Yazılı Olmayan Kaynağı: Örf ve Âdet Hukuku
33
1. Örf ve Âdet Hukukunun Rolü
34
2. Örf ve Âdet Hukuku Kurallarının Türleri
35
E. Hâkim Tarafından Yaratılan Hukuk
35
II. Medeni Hukukun Yaratıcı Kaynakları
36
III. Medeni Hukukun Bilgi Kaynakları
37
§ 3. HAK KAVRAMI VE ÇEŞİTLERİYLE HAKLARIN KAZANILMASI VE KAYBEDİLMESİ
37
A. Dayandığı Hukuk Alanı Yönünden Haklar: Özel Hukuk Hakları – Kamu Hukuku Hakları
38
B. Parayla Ölçülebilir Değeri Bulunup Bulunmaması Yönünden Haklar: Malvarlığı Hakları – Kişivarlığı Hakları
38
c. Maddi Değeri Olan Yenilik Doğuran Haklar
42
d. Mali Yönleri İtibariyle Fikri Haklar
42
2. Kişivarlığı Hakları
42
C. İleri Sürülebilecekleri Çevre Yönünden Haklar: Mutlak Haklar – Nisbi Haklar
42
D. Kullanılmasının Etkisi Yönünden Haklar: Yenilik Doğuran Haklar – Alelade Haklar
43
E. Kullanma Yetkisi Yönünden Haklar: Kişiye Sıkı Sıkıya Bağlı Haklar – Başkası Tarafından da Kullanılabilen Haklar
43
F. Bağımsızlık Yönünden Haklar: Bağımsız Haklar – Bağlı Haklar
44
G. Mevcudiyet Yönünden Haklar: Mevcut Haklar – Beklenen Haklar
44
III. Hakların Kazanılması ve Kaybedilmesi
45
A. Hukuki Olay, Hukuki Fiil ve Hukuki İşlem Kavramları
45
1. Hukuki İşlemin Unsurları
46
a. Hukuki İşlemin Kurucu Unsurları
47
aa. İrade Açıklaması (İrade Beyanı)
47
aaa. İrade Açıklamasının Çeşitleri
47
bb. Hukuk Düzeninin İrade Açıklamasının Yöneldiği Sonucu Tanıması
49
b. Hukuki İşlemin Geçerlilik Unsurları
49
c. Bazı Hukuki İşlemlerin Hüküm İfade Edebilmesi İçin Aranan Tamamlayıcı Unsurlar
49
2. Hukuki İşlem Çeşitleri
50
a. Gerekli İrade Açıklamasının Sayısı Yönünden
50
b. Etki Doğurduğu Alan Yönünden
51
c. Malvarlığına Etkisi Yönünden
51
d. Hüküm İfade Edeceği An Yönünden
52
3. Hukuki İşlemlerin Hükümsüzlüğü
52
c. İptal Edilebilirlik
54
d. Noksanlık (Askıda Hükümsüzlük)
55
C. Hakların Kazanılma Şekilleri
55
D. Hakların Kaybedilme Şekilleri
56
I. Kavram Olarak İyiniyet
57
III. İyiniyetin Korunmasının Sebepleri
58
IV. İyiniyetin Aranacağı Kişi
59
V. İyiniyetin Aranacağı An
59
§ 5. DÜRÜSTLÜK KURALI VE HAKKIN KÖTÜYE KULLANILMASI YASAĞI
60
II. Hakkın Kötüye Kullanılması Yasağı
60
A. Hakkın Kötüye Kullanılmasının Anlamı
61
B. Hakkın Kötüye Kullanıldığını Gösteren Bazı Hâller
61
C. Hakkın Kötüye Kullanılmasının Yaptırımı
62
III. Dürüstlük Kuralı ve Hakkın Kötüye Kullanılması Yasağının Uygulama Alanı
62
§ 6. HAKLARIN KORUNMASI
63
B. Davaya Karşı Savunma Yolları
66
C. İspat ve İspat Yükü
68
IV. Hakkın Bizzat Sahibi Tarafından Korunması
72
A. Haklı Savunma (Meşru Müdafaa)
72
B. Zorunluluk (Iztırar) Hâli
73
C. Hakkını Korumak İçin Kuvvet Kullanma
74
§ 7. KİŞİLER HUKUKUNA GİRİŞ
75
I. Kişiler Hukukunun Konusu
75
II. Kişi ve Kişilik Kavramları
75
III. Kişiler Hukukuna Hâkim Olan İlkeler
75
I. Kişiliğin Başlangıcı ve Sona Ermesi
75
A. Kişiliğin Başlangıcı
75
B. Kişiliğin Sona Ermesi
77
a. Gaiplik Kararı İstenebilmesinin Koşulları
78
b. Gaiplik Kararı İstemeye Yetkili Olanlar
78
c. Yetkili ve Görevli Mahkeme
79
d. Mahkemece Uygulanacak Usul
79
e. Gaiplik Kararı ve Sonuçları
79
f. Gaiplik Kararının Hükümsüzleşmesi
80
g. Hazinenin İstemi Üzerine Gaipliğe Karar Verilmesi
80
C. Sağlığın ve Ölümün İspatı
80
A. Hak Ehliyetine İlişkin Temel İlkeler
81
B. Hak Ehliyetini Sınırlayan Sebepler
81
A. Tam Fiil Ehliyetine Sahip Olmanın Koşuları
82
1. Ayırt Etme Gücüne Sahip Olma
82
b. Evlenme Yoluyla Ergin Olma
83
c. Mahkeme Kararıyla Ergin Olma
84
B. Ehliyet Yönünden Kişilerin Sınıflandırılması
85
a. İşlem Ehliyeti Yönünden Tam Ehliyetsizlerin Durumu
86
b. Sorumluluk Ehliyeti Yönünden Tam Ehliyetsizlerin Hukuki Durumu
87
3. Sınırlı Ehliyetsizler
88
a. Hukuki İşlem Ehliyeti Yönünden Sınırlı Ehliyetsizlerin Durumu
88
aa. Yasal Temsilcinin Rızasına Bağlı İşlemler
88
bb. Yasal Temsilcinin Rızasına Bağlı Olmadan Yapılabilen İşlemler
90
cc. Sınırlı Ehliyetsizin Hiç Yapamayacağı İşlemler
90
b. Sınırlı Ehliyetsizlerin Temsili
91
c. Sınırlı Ehliyetsizlerin Hukuka Aykırı Fiillerinden Sorumluluğu
91
d. Dava Ehliyeti Yönünden Sınırlı Ehliyetsizlerin Durumu
91
4. Sınırlı Ehliyetliler
91
a. Öz Adın Kazanılması
93
b. Soyadının Kazanılması
93
c. Müstear Adın Kazanılması
94
d. Lakabın Kazanılması
94
2. Adın Değiştirilmesi
94
1. İsteğe Bağlı Yerleşim Yeri
100
2. İtibari Yerleşim Yeri
100
3. Kanuni Yerleşim Yeri
101
D. Kişisel Durum Sicili
101
V. Kişiliğin Korunması
103
A. Kişilik Hakkı ve Kişilik Hakkının Nitelikleri
104
B. Kişilik Hakkının Kapsamına Giren Değerler
104
C. Kişilik Hakkının Korunması
105
1. Kişiliğin Hukuki İşlem Yoluyla Gerçekleşen Saldırılara Karşı Korunması
106
2. Kişiliğin Hukuka Aykırı Eylemlerle Gerçekleşen Saldırılara Karşı Korunması
107
a. Hukuka Aykırılığı Ortadan Kaldıran Sebepler (Hukuka Uygunluk Sebepleri)
107
aa. Kişilik Hakkı Zedelenen Kimsenin (Mağdurun) Rızası
107
bb. Üstün Nitelikte Özel Yarar
109
cc. Üstün Nitelikte Kamu Yararı
109
dd. Kanunun Verdiği Yetkinin Kullanılması
110
b. Kişilik Hakkına Saldırılan Kişinin TMK m. 25 Uyarınca Açabileceği Davalar
110
cc. Tazminat Davaları
113
dd. Saldırı Dolayısıyla Elde Edilen Kazancın Verilmesi Davası
114
c. Kişilik Hakkını Koruyan Diğer Bazı Kanunlar
115
I. Tüzel Kişi Kavramı
115
II. Tüzel Kişi Türleri
116
III. Tüzel Kişilere İlişkin Genel Kurallar (TMK m. 47–55)
117
A. Tüzel Kişilerin Kuruluşu
117
B. Tüzel Kişilerin Hak Ehliyeti
118
C. Tüzel Kişilerin Fiil Ehliyeti
119
2. Organ Kavramı ve Türleri
119
3. Organın Fiilinin Tüzel Kişiye İzafesi
121
a. Hukuki İşlemler Yönünden
121
b. Hukuka Aykırı Fiiller Yönünden
121
D. Tüzel Kişilerin Yerleşim Yeri
122
E. Tüzel Kişilerin Sona Ermesi
122
B. Derneğin Unsurları
123
a. Derneğe Üye Olmanın Koşulları
123
b. Dernek Üyeliğinin Kazanılması
124
c. Dernek Üyeliğine Bağlı Haklar
124
d. Dernek Üyeliğine Bağlı Yükümlülükler
126
e. Dernek Üyeliğinin Sona Ermesi
127
3. Derneğin Tüzel Kişiliği
128
b. Derneğin Organları
130
c. Derneğin Faaliyetleri
133
d. Şube, Temsilcilik ve Plâtformlar
133
e. Federasyon ve Konfederasyonlar
134
f. Derneğin Gelirleri
134
g. Derneğin Sona Ermesi
134
A. Vakıf Kavramı ve Türleri
136
1. Malvarlığı Değerleri Unsuru
137
2. Malvarlığı Değerlerinin Usulüne Göre Amaca Tahsisi
138
c. Vakıf Kurma İşlemi
138
3. Vakfın Tüzel Kişiliği
140
a. Tüzel Kişiliğin Kazanılması
140
b. Vakfın Yönetimi ve Örgütü
141
4. Vakıf Senedinin Değiştirilmesi
143
5. Vakfın Faaliyetleri
143
7. Vakfın Sona Ermesi
144
§ 10. AİLE HUKUKUNA GİRİŞ
147
I. Aile Hukukunun Konusu
147
IV. Aile Hukukuna Hâkim Olan İlkeler
148
§ 11. EVLİLİK BİRLİĞİNİN KURULMASI
148
A. Nişanlanmanın Kurucu Unsurları
148
B. Nişanlanmanın Geçerlilik Koşulları
149
C. Nişanlanmanın Hukuki Niteliği
149
D. Nişanlanmanın Hükümleri
150
E. Nişanlılığın Sona Ermesi
151
1. Nişanlılığı Sona Erdiren Sebepler
151
b. Evlenmenin İmkânsızlaşması
151
c. Bozucu Koşulun Gerçekleşmesi
151
c. Tarafların Anlaşması
151
d. Bir Tarafın Nişanı Bozması
152
2. Nişanlılığın Sona Ermesinin Sonuçları
152
a. Maddi Tazminat (TMK m. 120)
152
b. Manevi Tazminat (TMK m. 121)
152
c. Hediyelerin İadesi (TMK m. 122)
153
A. Evlenmenin Hukuki Niteliği
153
B. Evlenmenin Koşulları
153
1. Evlenmenin Maddi Koşulları
153
aa. Kesin Evlenme Engelleri
155
bb. Kesin Olmayan Evlenme Engelleri
156
aaa. Kadın İçin Bekleme (İddet) Süresi
156
bbb. Bazı Bulaşıcı Hastalıklar
156
2. Evlenmenin Şekli Koşulları
157
a. Evlenme Töreninden Önceki Şekli Koşullar
157
b. Evlenme Töreni Sırasındaki Şekli Koşullar
158
c. Evlenme Töreninden Sonraki Şekli Koşullar
158
§ 12. EVLİLİĞİN GENEL HÜKÜMLERİ
158
I. Eşlerin Hak ve Yükümlülükleri
159
A. Evlilik Birliğini Yönetme Hak ve Yükümlülüğü
159
B. Evlilik Birliğinin Mutluluğunu Sağlama Yükümlülüğü
159
C. Çocukların Bakım, Eğitim ve Gözetimine Özen Gösterme Yükümlülüğü
159
D. Sadakat Yükümlülüğü
159
E. Yardım Yükümlülüğü
159
F. Birlikte Yaşama Yükümlülüğü
160
G. Evlilik Birliğinin Giderlerine Katılma Yükümlülüğü
160
III. Evlilik Birliğinin Temsili
161
IV. Eşlerin Meslek ve İşi
162
V. Eşlerin Hukuki İşlemleri
162
VI. Evlilik Birliğinin Korunması
162
A. TMK’ya Göre Alınabilecek Önlemler
162
B. Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun’a Göre Alınabilecek Önlemler
164
§ 13. EVLİLİKTE MAL REJİMLERİ
166
I. Mal Rejimi Kavramı ve Türleri
166
II. Mal Rejimi Sözleşmesi
168
III. Mal Rejimlerine İlişkin Ortak Esaslar
169
IV. Yasal Mal Rejimi: Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi
169
B. Edinilmiş Mallara Katılma Rejiminin Sona Ermesi ve Tasfiyesi
171
V. Mal Ayrılığı Rejimi
173
VI. Paylaşmalı Mal Ayrılığı Rejimi
173
VII. Mal Ortaklığı Rejimi
175
§ 14. EVLİLİK BİRLİĞİNİN SONA ERMESİ
178
I. Evlilik Birliğinin Kendiliğinden Sona Erdiği Hâller
178
C. Cinsiyet Değiştirme
178
II. Evlilik Birliğinin Mahkeme Kararıyla Sona Erdiği Hâller
178
1. Mutlak Butlan – Nisbi Butlan Ayrımı
180
cc. Yasak Derecede Hısımlık
181
dd. Ayırt Etme Gücünden Sürekli Yoksunluk
181
aa. Ayırt Etme Gücünden Geçici Yoksunluk
181
cc. Yasal Temsilcinin İzni Olmadan Evlenme
181
2. İptal Kararı ve Sonuçları
182
a. Özel Boşanma Sebepleri
184
b. Genel Boşanma Sebebi
185
3. Boşanmanın Yarattığı Sonuçlar
187
I. Kan Bağına Dayanan Soybağının Kurulması
189
A. Çocuk ile Ana Arasında
189
B. Çocuk ile Baba Arasında
190
aa. Soybağının Reddi Davası
191
II. Evlât Edinme Yoluyla (Yapay) Soybağının Kurulması
195
A. Küçüklerin Evlât Edinilmesi
195
B. Ergin ve Kısıtlıların Evlât Edinilmesi
196
C. Evlât Edinmede Şekil ve Usul
197
D. Evlât Edinmenin Hükümleri
198
E. Evlâtlık İlişkisinin Kaldırılması
198
III. Soybağının Hükümleri
199
A. Soybağının Velâyete Bağlı Olmayan Hükümleri
199
2. Karşılıklı Yükümlülükler
199
3. Çocuk ile Kişisel İlişki Kurulması
199
4. Ana ve Babanın Çocuğun Bakım ve Eğitim Giderlerini Karşılama Yükümlülüğü
200
B. Soybağının Velâyete Bağlı Hükümleri
201
c. Çocuğun Temsil Edilmesi
202
d. Çocuğun Aileyi Temsil Etmesi
202
e. Çocuk ile Velâyet Sahibi Arasındaki Hukuki İşlemler
202
I. Vesayeti Gerektiren Hâller
206
1. Kısıtlama Sebepleri
207
a. Akıl Hastalığı veya Akıl Zayıflığı
207
b. Savurganlık, Alkol veya Uyuşturucu Madde Bağımlılığı, Kötü Yaşama Tarzı, Kötü Yönetim
207
c. Kişinin Kendi İsteği
207
d. Özgürlüğü Bağlayıcı Ceza
208
II. Vesayet Organları
208
III. Vesayetin Yürütülmesi
211
B. Vesayet Dairelerinin Görevleri
213
IV. Vesayetin Sona Ermesi
214
A. Vesayeti Gerektiren Sebebin Sona Ermesine Bağlı Olarak Vesayetin Sona Ermesi
214
B. Vasilik Görevinin Sona Ermesi
214
C. Vesayetin Sona Ermesinin Sonuçları
215
V. Kayyımlık ve Yasal Danışmanlık
216
2. Kayyımlığın Yürütülmesi
217
3. Kayyımlığın Sona Ermesi
217
VI. Koruma Amacıyla Özgürlüğün Kısıtlanması
218
VII. Vesayet Organlarının Sorumluluğu
220