II. ÇALIŞMA PLANI VE KONUNUN SINIRLANDIRILMASI
18
III. ÖLÇÜLÜLÜK İLKESİNİN FELSEFİ TEMELLERİ
19
IV. ÖLÇÜLÜLÜK İLKESİNİN TANIMI, UYGULAMA ALANLARI VEHUKUKSAL DAYANAĞI
21
A. Ölçülülük İlkesinin Tanımı ve Terminoloji
21
B. İlkenin Dayanakları
24
C. Ölçülülük İlkesinin Hukuk Dalları İtibarıyla Uygulama Alanları
26
1. Özel Hukukta Ölçülülük İlkesi
26
2. Genel Olarak Kamu Hukukunda Ölçülülük İlkesi
28
Birinci BölümTÜRK İDARE HUKUKUNDA ÖLÇÜLÜLÜK İLKESİ
I. TÜRK İDARE HUKUKUNDA ÖLÇÜLÜLÜK İLKESİNİN KAPSAMI VE UYGULAMA ALANLARI
33
A. İlkenin Kapsamı ve Unsurları (Alt İlkeleri)
33
2. Ölçülülük İlkesinin Unsurları (Alt İlkeleri)
36
a. Elverişlilik İlkesi
36
B. Temel Hak ve Özgürlüklerin Denetlenmesinde Ölçülülük İlkesi
39
1. Ekim 2001 Anayasa Değişiklikleri Öncesinde Ölçülülük İlkesine PozitifDayanak Arayışları
39
2. 1982 Anayasasında Temel Hak ve Özgürlüklerin Sınırlandırılması Rejimi veAnayasa Değişikliklerine Genel Bakış
43
a. “Sınırlama” Kavramı
43
b. Anayasa Değişikliği Çerçevesinde 13 ve 15 inci Maddeler, Ölçülülük İlkesininPozitif Dayanağa Kavuşması ve Yasama Yetkisinin Sınırları
45
ba. İlkenin Anayasal Temele Kavuşması
45
bb. Yasamanın Sınırlama Yetkisinin Sınırları ve Ölçülülük İlkesi
48
c. Anayasa Mahkemesi Uygulamasında Ölçülülük İlkesi
51
ca. "Demokratik Toplum Düzeninin Gerekleri" ve "Hakkın Özü" Ölçütleri ile ÖlçülülükDenetimi Arasındaki Farklılık
51
cb. Anayasa Mahkemesi Kararlarında Ölçülülük İlkesi
55
cc. Anayasa Yargısında Ölçülülük Denetimi Hangi Aşamada Uygulanır?
59
3. İdarenin Temel Hak ve Özgürlüklere Müdahalesinin Genel Çerçevesi veÖlçülülük İlkesi
61
a. Sınırlandırmaların Yasayla Yapılması ve İdarenin Konumu
61
b. Olağan ve Olağanüstü Dönemlerde İdarenin Sınırlandırma Yetkisine Genel Bakış
64
4. Kolluk ve İdari Ceza Hukukunda Ölçülülük İlkesi
68
a. Genel Olarak Kolluk Eylemlerinde Ölçülülük İlkesiyle Denetim
68
aa. Zor Kullanma Önlemleri ve Zor Kullanma Yetkisinin Unsurları
73
aaa. Zor Kullanma Önlemleri ve Silah Kullanma Yetkisi
73
aab. Zor Kullanma Yetkisinin Unsurları ve Ölçülü Olma Yükümlülüğü
76
aabb. Zorunluluk Unsuru
78
aac. Kolluk Mevzuatında “Zor”un Kademeli Uygulanması ve Orantılılık Unsuru
84
aad. “Gecikmesinde Sakınca Bulunan Haller”de Zora Başvurma ve Yetkilerin Genişlemesi
86
ab. Karşılaştırmalı Hukukta Kolluk Uygulamaları Bakımından Ölçülülük İlkesi
88
c. İdari Ceza Hukukunda Ölçülülük İlkesi
90
ca. Genel Olarak İdari Ceza Hukukunda Ölçülülük İlkesi
90
cb. İdari Yaptırımda Sübjektif Durumların Değerlendirilmesi ve Elverişlilik Alt İlkesi
93
C. İdari Yargıda Ölçülülük Denetiminin Usulü, Yerindelik Denetimi veSonuçları
95
1. İdari Yargıda Ölçülülük Denetiminin Usulü
95
2. Ölçülülük İlkesinin “Hukuka Uygunluk Denetimini Genişletmesi” Sorunu:Takdir Yetkisi ve Yerindelik Denetimi
98
a. Genel Olarak Takdir Yetkisinin Anlamı ve İçeriği
98
b. Takdir Yetkisinin Ölçülülük İlkesi ile Denetlenmesi
102
c. Ölçülülük Denetimi Yerindelik Denetiminin Neresindedir?
108
d. “Açık Değerlendirme Hatası” ve Ölçülülük İlkesi
113
3. İdari Yargıda Ölçülülük Denetiminin Sonuçları
119
D. Yüksek İdari Yargı Yerlerinin Kararlarında Ölçülülük İlkesinin Yeri veDeğeri
123
1. Danıştay Kararlarında İlkenin Yeri ve Değeri
123
a. Danıştay Karalarında Ölçülülük İlkesinin İlk Örnekleri: Dengeleme ve “Adil Nispet”
123
b. İlkenin Gelişmesi ve Danıştay’ın Yakın Tarihli Kararları
127
2. AYİM Kararlarında İlkenin Yeri ve Değeri
130
Bölüm Değerlendirmesi
132
İkinci BölümAVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ UYGULAMASINDA TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİN SINIRLANDIRILMASINDA ÖLÇÜLÜLÜK İLKESİ
I. DANIŞTAY’IN AİHS VE DİĞER ULUSLARARASI ANDLAŞMALARA YAKLAŞIMI
137
II. AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ ÇERÇEVESİNDEÖZGÜRLÜKLERİN SINIRLANDIRILMASININ GENEL ÇERÇEVESİ
140
III. AİHM UYGULAMASINDA ÖLÇÜLÜLÜK İLKESİ VE ALT İLKELERİ
142
A. Genel Olarak AİHM'nin Ölçülülük Uygulaması
142
B. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin İdari Uyuşmazlıklara İlişkinKararlarında Ölçülülük Konusundaki Hukuksal Dayanakları
147
2. Eşitlik İlkesi (Sözleşmenin 14 üncü Maddesi)
150
3. “Demokratik Toplumda Gerekli Olma” (8 ila 11 inci Maddeler)
151
4. Sözleşmenin 15 inci Maddesi
157
5. “Öngörüldükleri Amaç Dışında Kullanılamama” (18 inci Madde)
159
6. Birinci Ek Protokolün 1 inci Maddesi ve “Gizli Ölçülülük”
159
7. Sözleşmenin 17 nci Maddesi
163
C. AİHM Kararlarında Ölçülülük İlkesinin Alt İlkeleri
164
2. Orantılılık Unsuru
166
3. Elverişlilik Unsuru
168
IV. TAKDİR ALANI VE ÖLÇÜLÜLÜK İLİŞKİSİ
169
V. AİHM’NİN TÜRKİYE HAKKINDA VERDİĞİ KARARLARDAÖLÇÜLÜLÜK İLKESİ
174
Bölüm Değerlendirmesi
175
Üçüncü BölümKARŞILAŞTIRMALI İDARE HUKUKUNDAÖLÇÜLÜLÜK İLKESİ VE ÖZELLİKLE İNGİLTERE ÖRNEĞİ
I. KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA ÖLÇÜLÜLÜK İLKESİNİN KULLANIM VE DEĞERİNE GENEL BAKIŞ
177
G. Amerika Birleşik Devletleri
196
II. İNGİLTERE'DE İDARİ FAALİYETLERİN DENETİMİNDEÖLÇÜLÜLÜK İLKESİ
198
A. İngiliz Hukukunda İdari Faaliyetlerin Denetimine Genel Bakış
198
B. İdari Faaliyetin Denetiminde Ölçülülük İlkesinin İngiliz İç HukukunaGeçişi ve “Makul Oluş Testi” ile Karşılaştırma
201
1. Ölçülülük İlkesinin İngiliz İç Hukukuna Geçişi
201
a. İlkenin İngiliz Hukukuna Geçişinde Avrupa İnsan Hakları Mahkemesiİçtihadının Etkisi
203
b. Avrupa Topluluğu Adalet Divanı'nın İlkenin Kabulünde Etkisi
205
2. Ölçülülük İlkesi ve “Makul Oluş Doktrini” Arasında Bir Karşılaştırma
206
C. İlkenin İngiliz Hukuku Aracılığıyla Diğer Ülkelere Taşınması:Avustralya Örneği
208
III. AB DÜZENLEMELERİ VE ATAD UYGULAMASINDAÖLÇÜLÜLÜK İLKESİ
209
A. AB Düzenlemelerinde İnsan Haklarının Gelişimi ve Ölçülülük İlkesi
209
1. Avrupa Birliğinde İnsan Haklarının Gelişimi
210
2. AB Mevzuatında Ölçülülük İlkesinin Dayanakları
214
B. ATAD Kararlarında Ölçülülük İlkesi
218
Bölüm Değerlendirmesi
225