TIBBİ MÜDAHALE, HEKİM İLE HASTA ARASINDAKİ İLİŞKİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ, TIBBİ MÜDAHALE SÜRECİNDE HAKLAR VE YÜKÜMLÜLÜKLER, HEKİMİN MESLEKİ ÖZERKLİĞİ
1. Tıptaki Gelişmelere İlişkin
43
2. Tıbbi Müdahalelere Yönelik Hukuki Yaklaşımlara İlişkin
45
3. Hekim–Hasta İlişkisinin Niteliğine İlişkin
48
C. Tıbbi Müdahalenin Unsurları
52
D. Hekimin Tıbbi Müdahalede Bulunma Yükümlülüğünün Kaynakları Olarak Kanun ve Sözleşme
52
E. Tıbbi Müdahale Türleri
58
2. Tanıya Yönelik Müdahaleler
60
3. Tedaviye Yönelik Müdahaleler
62
4. Koruma Amaçlı Müdahaleler
63
5. Kanundan Kaynaklanan Tespit Amaçlı Müdahaleler
64
6. Özellikli Bazı Müdahaleler
67
a. Estetik Amaçlı Müdahaleler
67
b. Organ ve Doku Nakilleri
69
c. Gebelik Sonlandırmaları
71
d. Sterilizasyon ve Kastrasyon
74
e. Üremeye Yardımcı Tedaviler
78
f. Prenatal Tarama ve Tanı Testleri
79
g. Cinsiyet Değişikliğine Yönelik Müdahaleler
80
II. HEKİM İLE HASTA ARASINDAKİ İLİŞKİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ
81
A. Kamu Hizmetinin Sunulması
84
B. Tıbbi Müdahale Sözleşmesi
87
2. Tıbbi Müdahale Sözleşmesinin Hukuki Niteliği
93
a. Sui Generis Sözleşme Olduğu Görüşü
94
b. Hizmet Sözleşmesi Olduğu Görüşü
96
c. Eser Sözleşmesi Olduğu Görüşü
100
d. Vekalet Sözleşmesi Olduğu Görüşü
105
3. Tıbbi Müdahale Sözleşmesinin Kurulması
113
4. Tıbbi Müdahale Sözleşmesinin Tarafları
120
5. Tıbbi Müdahale Sözleşmesinin Kapsamı
125
6. Tıbbi Müdahale Sözleşmesinin Sona Ermesi
128
(2) İfa Yeri ve Zamanı
132
b. Taraflardan Birinin Ölümü, Ehliyetini Kaybetmesi veya İflası İle
135
c. Azil veya İstifa İle
138
C. Vekaletsiz İş Görme
140
1. Türleri ve Unsurları
140
2. Vekaletsiz İş Görme Kapsamında Ele Alınan Tıbbi Müdahaleler
142
III. TIBBİ MÜDAHALE SÜRECİNDE TARAFLARIN HAK ve YÜKÜMLÜLÜKLERİ, HEKİMİN MESLEKİ ÖZERKLİĞİ
146
A. Hekimin Hak ve Yükümlülükleri
148
a. Sağlıklı ve Güvenli Bir Ortamda Çalışma Hakkı
150
c. Bilimsel Tıbbi Gelişmeleri İzleme ve Çağdaş Yöntemleri Uygulama Hakkı
153
d. Çalışma Ekibini Seçme ve Danışma Hakkı
154
e. Hastadan İşbirliği Bekleme Hakkı
155
f. Hastadan Saygı ve Güven Bekleme Hakkı
156
g. İyileşme Garantisi Vermeme Hakkı
157
h. Makul Sayıda Hasta Bakma ve Hastasına Yeterli Zamanı Ayırma Hakkı
157
i. Yaptığı İşin Karşılığında Ücret Talep Etme Hakkı
159
j. Mesleğini Serbestçe İcra Etme Hakkı
160
k. Tıbbi Müdahaleyi Tamamen ya da Kısmen Üstlenmeme veya Yarım Bırakma Hakkı
160
2. Hekimin Yükümlülükleri
163
a. Öykü Alma ve Muayene Yükümlülüğü
167
b. Tanı Koyma Yükümlülüğü
169
c. Tedavi Yükümlülüğü
173
d. Hastanın Rızasını Alma ve Bilgilendirme Yükümlülüğü
176
e. Kişisel Edim Yükümlülüğü
176
g. Konsültasyon Önerme ve Konsültasyon Talebini Kabul Etme Yükümlülüğü
182
h. Tedaviyi Üstlenmekten Kaçınma ve Tedaviyi Durdurma Yükümlülüğü
183
B. Hastanın Hakları ve Yükümlülükleri
184
a. Sağlık Hizmetlerinden Yararlanma Hakkı
189
b. Tıbbi Gereklere Uygun Tanı, Tedavi ve Bakım Hakkı
192
c. Rızası Olmaksızın Tıbbi Müdahaleye Tabi Tutulmama Hakkı
193
e. Sağlık Kuruluşunu, Hekimi ve Personeli Seçme ve Değiştirme Hakkı
195
f. Tedaviyi Reddetme ve Durdurma Hakkı
196
g. Müracaat, Şikayet ve Dava Hakkı
197
2. Hastanın Yükümlülükleri
197
a. Hastalıkla İlgili Belirti ve Bulguları Bildirme Yükümlülüğü
200
b. Muayeneye, Tanı ve Tedavi Yöntemine Katlanma Yükümlülüğü
201
c. Hekimin Tavsiyelerine Uyma Yükümlülüğü
203
d. Ücret Ödeme Yükümlülüğü
205
e. Diğer Yükümlülükler
208
C. Hekimin Mesleki Özerkliği
210
2. Hekimin Tedavi Özgürlüğü
214
HUKUKA UYGUN TIBBİ MÜDAHALENİN KOŞULLARI
I. TIBBİ MÜDAHALELERDE GENEL NİTELİKLİ HUKUKA UYGUNLUK NEDENİ OLARAK RIZA UNSURU VE İSTİSNALARI
221
A. Hukuka Uygunluk Nedenlerine İlişkin Genel Açıklamalar
221
B. Hastanın Tıbbi Müdahaleye Rızası
226
1. Rızaya İlişkin Yasal Düzenlemeler
229
2. Geçerli Rızanın Koşulları
232
b. Rıza Açıklama Yetkisi
238
(1) Rıza Açıklama Yetkisine İlişkin Bazı Özel Düzenlemeler
247
c. Hastanın Aydınlatılmış Olması
250
(1) Aydınlatmaya İlişkin Yasal ve Mesleki Etik Düzenlemeler
256
(2) Aydınlatmanın Genişliği ve Türleri
259
(a) Tedavi Aydınlatması
260
(b) Risk Aydınlatması
263
(c) Süreç Aydınlatması
268
(3) Aydınlatmanın Zamanı
269
(4) Aydınlatmanın Yapılmayabileceği Durumlar
270
(5) Aydınlatmaya Özet Bakış ve Yargıtay’ın Yaklaşımı
273
4. Hasta Vekaleti ve Hasta Talimatı
283
C. Rızanın Aranmadığı Tıbbi Müdahalelerde Hukuka Uygunluk Nedenleri
288
2. Üstün Kamusal Yarar ve Kanunun Verdiği Yetki
292
D. Rızanın Aranmadığı Bazı Tıbbi Müdahaleler
295
1. Acil ve Zorunlu Hallerdeki Tıbbi Müdahaleler
295
2. Ameliyatın Genişletilmesi
299
3. Kamu Sağlığının Korunması Amacıyla Toplumun Tümüne veya Belirli Bir Kesimine Yönelik Önleyici ve İyileştirici Nitelikli Müdahaleler
301
4. Ceza Hukukundan Kaynaklanan Müdahaleler
303
6. Tutukevi ve İnfaz Kurumlarında Gerçekleştirilen Tıbbi Müdahaleler
312
7. Kısıtlılara ve Toplum İçin Tehlike Oluşturan Kişilere Yönelik Tıbbi Müdahaleler
314
8. Küçüklere Uygulanan Koruyucu Tedavi Tedbirleri
317
9. Soybağının Tespitine Yönelik Davalarda Doku Alınması
318
II. TIBBİ MÜDAHALELERİN HUKUKA UYGUNLUĞU İÇİN ARANAN DİĞER UNSURLAR
320
A. Tıbbi Müdahalede Bulunma Yetkisi
322
a. Tıp Fakültesi Mezunu Olmak
324
b. Tabip Odasına Kayıtlı Bulunmak
325
c. Hekimlik Mesleğinin İcrasına Geçici ya da Sürekli Engel Hali Bulunmamak
325
B. Tıbbi Müdahalenin Hukuken Öngörülmüş Amaçlara Yönelmiş Olması – Endikasyon Bulunması
331
1. Tıbbi Müdahalelere Dayanak Teşkil Eden Yasal Düzenlemeler
332
3. Tıbbi Endikasyonu Olmayan Müdahaleler
337
C. Müdahalenin Tıp Biliminin İlke ve Kurallarına Uygun Olarak Gerçekleştirilmesi
342
a. Farklı Yöntemlerin Varlığı
346
b. Uzmanlık Alanının Etkisi
347
c. Ülkenin ve Bölgenin Gelişmişlik Düzeyi
348
d. Bilimsel ve Teknolojik İlerlemelerin Etkisi
349
e. Tıbbi Standardı Belirlemeye Yönelik Rehberler
350
HEKİMİN TIBBİ MÜDAHALESİNE SINIRLAMA GETİREN VE MÜDAHALEDEN KAÇINMASINA YOL AÇABİLEN DURUMLAR
II. HASTA KAYNAKLI SINIRLAMALAR
354
A. Tedaviyi Ret veya Durdurma Hakkının Kullanılması
354
1. Hastanın Tedaviyi Reddetmesi
355
a. İlgili Yasal ve Etik Düzenlemeler
357
b. İnançlar Gereği Tedavinin Reddi
358
c. Açlık Grevlerinde Tedavinin Reddi
360
d. Tutuklu ve Hükümlülerin Tedaviyi Reddi
363
e. Terminal Dönemdeki Hastaların Tedaviyi Reddi
365
f. Hastanın Tedaviyi Reddi Karşısında Hekimden Beklenen Tutum
370
g. Tedavinin Kısmen Reddi
372
h. Tedavinin Reddinin Kayıt Altına Alınması
375
i. Hastanın Tedaviyi Reddine Toplu Bakış ve Bazı Değerlendirmeler
376
2. Yasal Temsilcinin – Hastaya Bakmakla Yükümlü Kişinin Tedaviyi Reddetmesi
378
a. Ebeveynin Tedaviyi Reddetmesi
379
(1) Ebeveynce Aşı Uygulamasının Reddine İlişkin Anayasa Mahkemesi Kararları
384
b. Vasinin Tedaviyi Reddetmesi
390
3. Ayırt Etme Gücüne Sahip Küçüklerin ve Gençlerin Tedaviyi Reddetmesi
393
4. Gebeliğin Sonlandırılmasına Rıza Gösterilmemesi
397
5. Gebe Kadının Tedaviyi Reddetmesi
400
B. Hastanın Vermiş Olduğu Rızanın Kapsamı
402
C. Rızanın Yokluğunda ya da Sınırlarının Zorunlu Olarak Aşılmasında Müdahalenin Boyutları
406
1. Beklenmedik Şekilde Ortaya Çıkan Acil Durumlarda
407
2. Ameliyatın Genişletilmesi Gerektiğinde
408
a. Genişletme Olasılığının Öngörülebilir Olması
409
b. Anestezi Yönteminin Etkisi
411
3. Yakınlarının Rızası Aranmaksızın Ölüden Organ Alınması
414
D. Hastanın Yeterli ve İspat Edilebilir Şekilde Aydınlatılmasının Mümkün Olmaması
416
1. Aydınlatmaya İlişkin İspat Külfeti
419
2. Yazılı Rıza Formlarının Geçerliliği Sorunu
423
3. Yetersiz Aydınlatma İddiası Karşısında İleri Sürülebilecek Hususlar
427
4. Hastanın Algı Seviyesi ile Uyumlu Aydınlatma Sorunu
429
6. Aydınlatmaya İlişkin Beklentiler Hakkında Değerlendirmelerimiz
434
III. KANUNDAN KAYNAKLANAN SINIRLAMALAR
439
A. Organ Nakline İlişkin Sınırlamalar
440
B. Gebelik Sonlandırmasına İlişkin Sınırlamalar
447
C. Sterilizasyona İlişkin Sınırlamalar
450
D. Üremeye Yardımcı Yöntemlere İlişkin Sınırlamalar
452
E. Cinsiyet Değiştirici Müdahalelere İlişkin Sınırlamalar
453
F. Cerrahi Müdahalelere İlişkin Sınırlamalar
454
G. Yargılama Hukuku Uyarınca Gerçekleştirilen Müdahalelere İlişkin Sınırlamalar
455
H. Personel, Fiziksel Koşullar ve Donanıma İlişkin Çeşitli Sınırlamalar
458
IV. TIBBİ DURUMDAN KAYNAKLANAN SINIRLAMALAR
459
A. Müdahalede Endikasyon Bulunmaması
460
1. Cerrahi Müdahalelerde Operabilite
461
2. Tıbbi Endikasyonu Olmayan Müdahaleler
462
3. Endikasyonun Kişinin Durumuna Bağlı Olarak Değişkenlik Göstermesi
466
4. İsteğe Bağlı (Elektif) Sezaryen Sorunsalı
467
B. Müdahalenin Kontrendike Olması veya Tıbben Zorlayıcı Bir Nedenin Ortaya Çıkması
470
C. Gerekli Tıbbi Standardın Sağlanamadığı Haller
473
1. Tıbbi Standarda Bağlı Kalma Zorunluluğu
473
2. Yaygın Kabul Görmeyen Yöntemlerin Uygulanabilirliği
474
3. Uzmanlık Alanının Etkisi
476
5. Fiziksel ve Teknik İmkanlar
477
a. Objektif Tıbbi Standardın Sağlanabilirliği
480
b. Hekimin Fiziksel ve Teknik Yetersizlikler ile Personelin Yetersizliklerinden Sorumlu Olması
480
D. Tıbbi Müdahalelerin Gerçekleştirilmesi Bağlamında İmkansızlık Hali
481
1. İmkansızlık Kavramı
481
2. Tıbbi Müdahalelerde İmkansızlık
484
3. Acil Hastaların Müdahalesiz Bırakılmama Zorunluluğu
489
E. Hasta İçin Tıbbi Müdahaleden Fayda Beklentisinin Olmaması
492
1. Şifa Umudu Kalmamış Hastalar
493
2. Tedaviye Cevap Vermeyen Olgular
500
3. Ağır Özürlü Yenidoğanlar
501
V. HEKİM KAYNAKLI SUBJEKTİF UNSURLAR VE SINIRLAMALAR
509
A. Hekimin Müdahaleyi Gerçekleştirme Bakımından Yetkili Olmaması
510
1. Uzmanlık Alanının Etkisi
510
2. Uzmanlık Dışı Acil Durumlara Müdahale
513
3. Konsültasyon İstemi
514
B. Hekimin Müdahaleyi Gerçekleştirme Hususunda Kendini Yeterli Görmemesi ve Üstlenme Kusuru
515
C. Hekimin Tıbbi Müdahaleden Kaçınma ve Hastayı Ret Hakkını Kullanması
520
1. Hastanın Reddinde Ayrımcılık Yasağı
525
2. Acil Durumlarda Müdahale Zorunluluğu
526
3. Hekimin Hastayı Reddetmesine Yol Açan Nedenler
530
a. Tıbbi Müdahalenin Hekimin Vicdanıyla Çelişmesi
531
b. Hastanın Tıbbi Müdahale Sürecinde Hekimle İşbirliği Yapmaması
536
c. Hastanın Ücret Ödememesi
540
d. Hekim ile Hasta Arasındaki Güven İlişkisinin Sarsılmış Olması
542
e. Diğer Hastaların Haklarını Koruma Kaygısı
547
f. Hastanın Enfeksiyon Taşıyıcılığı
551
E. Defansif Tıp Uygulamaları ve Yol Açtığı Sorunlar
557