DIŞ TİCARETE GENEL BİR BAKIŞ
1.1 Dış Ticaret Kavramı
23
1.2 Dünyada ve Türkiye’de Dış Ticaretin Tarihsel Gelişimi
24
1.2.1 Dünyada Dış Ticaretin Tarihsel Gelişimi
24
1.2.1.1 Altın Para Dönemi (1870–1930)
27
1.2.1.2 Buhran Dönemi (1930 – 1944)
27
1.2.1.3 Bretton Woods Dönemi (1944 – 1973)
28
1.2.1.4 Karma Uygulamalar ve IMF Dönemi (1973 – 1980)
29
1.2.1.5 Liberalizasyon ve Küreselleşme Dönemi (1980 – Güncel Dönem)
29
1.2.2 Türkiye’de Dış Ticaretin Tarihsel Gelişimi
30
1.2.2.1 Cumhuriyet Öncesi Dönem (1830–1923)
30
1.2.2.2 Liberalizasyon Öncesi Cumhuriyet Dönemi (1923–1980)
32
1.2.2.3 Liberalizasyon ve Küreselleşme Dönemi (1980–Güncel Dönem)
34
2.1 İthalat, İhracat ve Kambiyo Mevzuatı
39
2.1.1 Kambiyo Mevzuatı
40
2.1.1.1 Türk Parasının Kıymetini Koruma Kanunu
41
2.1.1.2 TPKK Hakkında 32 Sayılı Karar
41
2.1.1.3 Hazine Müsteşarlığı 2008–32/34 Sayılı Tebliğ
48
2.1.1.4 TCMB I–M Sayılı Genelge
52
2.1.2 İhracat Mevzuatı
55
2.1.2.1 İhracat Rejimi Kararı
56
2.1.2.2 İhracatı Teşvik Kararı
57
2.1.2.3 İhracat Yönetmeliği
59
2.1.2.4 Hazine Müsteşarlığı İhracat Genelgesi
62
2.1.3 İthalat Mevzuatı
65
2.1.3.1 İthalat Rejimi Kararı
66
2.1.3.2 İthalat Yönetmeliği
67
2.1.3.3 Hazine Müsteşarlığı İthalat Genelgesi
68
2.2 Serbest Bölgeler Mevzuatı ve Uygulamaları
70
2.2.1 Uluslararası Serbest Bölge Uygulamaları
71
2.2.2 Türkiye’de Serbest Bölge Uygulamaları ve Mevzuatı
73
2.3 Transit Ticaret Mevzuatı ve Uygulamaları
75
2.4 Sınır Ticareti Mevzuatı ve Uygulamaları
76
DIŞ TİCARETTE TESLİM ŞEKİLLERİ
3.2.1 Free Carrier – FCA
80
3.2.2 Free Alongside Ship – FAS
81
3.2.3 Free on Board – FOB
81
3.3.1 Cost and Freight – CFR
81
3.3.2 Cost Insurance and Freight – CIF
82
3.3.3 Carriage Paid To – CPT
82
3.3.4 Carriage and Insurance Paid To – CIP
82
3.4.1 Delivered at Terminal – DAT
83
3.4.2 Delivered at Place – DAP
83
3.4.3 Delivered Duty Paid – DDP
84
DIŞ TİCARETTE ÖDEME ŞEKİLLERİ
4.2.1 Cayılabilir ve Cayılamaz Akreditif
86
4.2.2 Teyitli ve Teyitsiz Akreditif
87
4.2.3 Rotatif Akreditif
87
4.2.4 Kırmızı Şartlı ve Yeşil Şartlı Akreditif
87
4.2.5 Karşılıklı Akreditif
88
4.2.6 Devredilebilir Akreditif
88
4.2.7 Teminat Akreditifi
89
4.2.9 Vadesiz ve Vadeli Akreditif
91
4.2.10 Yurt İçi Akreditif
91
4.3 Vesaik Mukabili Ödeme
91
4.4 Mal Mukabili Ödeme
92
4.5 Kabul Kredili Ödeme
92
4.5.1 Kabul Kredili Vesaik Mukabili Ödeme
93
4.5.2 Kabul Kredili Mal Mukabili Ödeme
93
4.5.3 Kabul Kredili Akreditifli Ödeme
93
4.6 Karşılıklı Ticaret
94
4.6.7.1 Dolaysız Offset
97
4.6.7.2 Dolaylı Offset
97
MİLLETLERARASI TİCARET ODASI VE
BANKACILIKTA DIŞ TİCARETE İLİŞKİN DÜZENLEMELERİ
5.1 Milletlerarası Ticaret Odası
101
5.2 Bankacılıkta Dış Ticarete İlişkin MTO Düzenlemeleri
103
5.2.1 Tahsiller İçin Birörnek Kurallar
103
5.2.2 Sözleşme Garantileri İçin Birörnek Kurallar
105
5.2.3 Uluslararası Teminat Akreditifi Uygulamaları
107
5.2.4 Akreditiflere İlişkin Birörnek Kurallar
109
5.2.4.2 E–UCP 600 (Sürüm: 1.1)
110
5.2.5 Uluslararası Standart Bankacılık Uygulamaları
112
5.2.7 Akreditiflere İlişkin Bankalararası Rambursmanlar İçin Birörnek Kurallar
112
5.2.8 Garantilere İlişkin Birörnek Kurallar
114
DIŞ TİCARETTE KULLANILAN BELGELER VE
6.1 Dış Ticarette Kullanılan Belgeler
119
6.1.1 Fatura ve Türleri
120
6.1.1.1 Proforma Fatura
121
6.1.1.2 Ticari Fatura
122
6.1.1.3 Onaylı Fatura
123
6.1.1.4 Navlun Faturası
124
6.1.2 Gümrük Beyannamesi
125
6.1.3.1 Denizyolu Konşimentosu
128
6.1.3.2 Havayolu Konşimentosu
129
6.1.3.3 Demiryolu Konşimentosu
131
6.1.3.4 Karayolu Konşimentosu
132
6.1.3.5 Çoklu ve Kombine Navlun Belgeleri
135
6.1.5 Sigorta Poliçesi
138
6.1.6 Çeki Listesi ve Koli Listesi
139
6.1.7 Menşe Şahadetnamesi
140
6.1.8 Sağlık Sertifikaları
141
6.1.8.1 Sağlık Sertifikası
142
6.1.8.2 Bitki Sağlık Sertifikası
142
6.1.8.3 Hayvan İhracına İlişkin Sağlık Raporu
143
6.1.8.4 Kontrol Belgesi
143
6.1.8.5 Radyasyon Analiz Belgesi
143
6.1.9 Dolaşım Belgeleri
144
6.1.9.1 A.TR Dolaşım Belgesi
144
6.1.9.2 EUR.1 Dolaşım Belgesi
145
6.1.9.3 EUR–MED Dolaşım Sertifikası
146
DÖVİZ, DÖVİZ KURU VE DÖVİZ PİYASALARI
7.1 Döviz ve Efektif Kavramları
155
7.2 Konvertibilite ve Konvertibl Döviz Cinsleri
155
7.3 Döviz Kuru ve Kur Türleri
157
7.3.1 Döviz Kuru ve Efektif Kuru
158
7.3.2 Alış Kuru ve Satış Kuru
159
7.3.3 Dolaysız ve Dolaylı Kur
159
7.3.4 Spot Kur ve Vadeli Kur
159
7.3.5 Nominal ve Reel Kur
160
7.3.6 Parite ve Çapraz Kur
160
7.3.7 Denge Döviz Kuru
162
7.3.8 Efektif Döviz Kuru
163
7.3.8.1 Nominal Efektif Döviz Kuru
163
7.3.8.2 Reel Efektif Döviz Kuru
164
7.3.9 TCMB Gösterge Döviz Kuru
164
7.4 Kur Marjı ve Hesaplanışı
165
7.5 Döviz Kuru Sistemleri
166
7.5.1 Bağımsız Bir Ulusal Para Biriminin Olmadığı Kur Sistemleri
167
7.5.1.1 Resmi Dolarizasyon
167
7.5.1.2 Parasal Birlik
168
7.5.2 Para Kurulu Sistemi
168
7.5.3 Diğer Geleneksel Sabit Kur Sistemleri
169
7.5.4 Yatay Bantlar İçinde Dalgalanan Sabit Kur
170
7.5.5 Yönlendirilmiş Sabit Parite
170
7.5.6 Yönlendirilmiş Sabit Aralıklı Kurlar
170
7.5.7 Güdümlü Dalgalanma
171
7.5.8 Serbest Dalgalanma
171
7.6 Döviz Pozisyonu, Döviz Kuru Riski ve Riskten Korunma
171
7.6.1 Döviz Pozisyonu
172
7.6.2 Döviz Kuru Riski
173
7.6.2.2 Ekonomik Risk
173
7.6.2.3 Muhasebe Riski
174
7.6.3 Riskten Korunma
174
7.6.3.1 İşlem Riskinden Korunma
174
7.6.3.1.1 İşletme İçi Yöntemler
174
7.6.3.1.2 İşletme Dışı Yöntemler
175
7.6.3.2 Ekonomik Riskten Korunma
177
7.6.3.3 Muhasebe Riskinden Korunma
178
7.7.1 Organize Döviz Piyasaları
179
7.7.1.1 TCMB Döviz ve Efektif Piyasaları
179
7.7.1.2 Borsa İstanbul Döviz Vadeli İşlem ve Döviz Opsiyon Ana Pazarları
180
7.7.2 Tezgâh Üstü Piyasalar
181
7.7.2.1 Bankalararası Döviz Piyasası
181
7.7.2.2 Efektif Piyasası
183
DIŞ TİCARETLE İLGİLİ ULUSLARARASI TRANSFER VE
8.1 Uluslararası Transfer Sistemleri
185
8.1.2 Uluslararası Nakit Transfer Sistemleri
189
8.1.2.1 Western Union
189
8.2 Uluslararası Tanımlama Sistemleri
191
8.2.1 İşyeri Tanımlama Kodu (BIC)
192
8.2.2 Uluslararası Banka Hesap Numarası (IBAN)
192
8.2.3 Pazar Tanımlama Kodu (MIC)
194
8.2.4 Finansal Araçların Sınıflandırılması (CFI)
194
8.2.5 Finansal Araçların Kısa Adı (FISN)
194
8.2.6 Uluslararası Menkul Kıymet Tanımlama Numarası (ISIN)
195
8.2.7 Tüzel Kişi Kimlik Kodu (LEI)
195
DIŞ TİCARETE YÖNELİK BANKACILIK FAALİYETLERİ VE
9.1 Kambiyo İşlemleri
197
9.1.1 Spot Döviz Alımı ve Satımı
197
9.1.2 Uluslararası Döviz Transferleri
198
9.1.3 Dövizli Çek Tahsil ve İştira İşlemleri
199
9.1.4 Döviz Tevdiat Hesapları
202
9.1.5 Forward Döviz Sözleşmeleri
202
9.1.6 Döviz Vadeli İşlem Sözleşmeleri
204
9.1.7 Döviz Opsiyon Sözleşmeleri
205
9.1.8 Döviz Varantları
207
9.1.9 Döviz Arbitrajı
208
9.1.10 Swap ve Türleri
208
9.1.11 Kaldıraçlı İşlemler
210
9.2 İhracat İşlemleri
213
9.2.1 Kredisiz İhracat İşlemleri
213
9.2.1.1 Peşin İhracat Bedelleri ve Alıcı Firma Prefinansmanı
213
9.2.1.2 İhracat Akreditifleri
214
9.2.1.2.1 Teyitsiz İhracat Akreditifleri
214
9.2.1.2.2 Teyitli İhracat Akreditifleri
215
9.2.1.3 Vesaik Mukabili İhracat İşlemleri
216
9.2.1.4 Mal Mukabili İhracat İşlemleri
217
9.2.1.5 Kabul Kredili İhracat İşlemleri
218
9.2.1.6 Mahsuben Ödeme İşlemleri
220
9.2.2 İhracatın Finansmanı
220
9.2.2.1 Döviz Kredileri
221
9.2.2.2 Prefinansman Kredileri
222
9.2.2.3 İhracat Vesaik Karşılığı Kredi
223
9.2.2.4 Vadeli İhracat Alacaklarının İskontosu
223
9.2.2.5 İhracat Reeskont Kredisi
224
9.2.2.6 Türk Eximbank Sevk Öncesi İhracat Kredisi
225
7.2.2.7 Türk Eximbank Ülke Kredileri
227
9.2.2.8 Türk Eximbank Kaynaklı Diğer İhracat Kredileri ve Ticari Bankaların Rolü
228
9.2.2.10 Uluslararası Faktoring
231
9.3 İthalat İşlemleri
235
9.3.1 Kredisiz İthalat İşlemleri
235
9.3.1.1 Vesaik Mukabili İthalat İşlemleri
236
9.3.1.2 Mal Mukabili İthalat İşlemleri
236
9.3.1.3 Kabul Kredili İthalat İşlemleri
236
9.3.1.4 Peşin Ödeme Kapsamındaki İthalat İşlemleri
237
9.3.2 İthalatın Nakit Finansmanı
237
9.3.2.1 Tüketim Malları İthalatının Finansmanı
238
9.3.2.1.1 Post Finansman Kredileri
238
9.3.2.2 Yatırım Malları İthalatının Finansmanı
240
9.3.2.2.1 Yatırım Teşvik Belgesi Kapsamında Kullandırılan Nakit Döviz Kredileri
240
9.3.2.2.2 ECA Kredileri
241
9.3.2.2.3 Yurt Dışı Leasing
242
9.3.3 Nakit Dışı İthalat Kredileri
242
9.3.3.1 Akreditif Garantileri
243
9.3.3.2 Kabul ve Aval Kredileri
245
9.4 Döviz Teminat Mektupları
247
9.4.1 Ödeme Garantileri
248
9.4.2 Sözleşme Garantileri
249
9.4.2.1 Geçici Teminat Mektubu
250
9.4.2.2 Kesin Teminat Mektubu
250
9.4.2.3 Avans Teminat Mektubu
250
9.4.2.4 İhtiyat Kesintisi Garantisi
250
9.4.2.5 Bakım–Onarım Garantisi
251
DIŞ TİCARETE İLİŞKİN SİGORTA İŞLEMLERİ
10.1 İhracat Kredi Sigortası
257
10.2 Teminat Mektuplarının Haksız Nakde Çevrilme Sigortası
259
10.3 Ticari Alacak Sigortası
260
10.4 Emtia Nakliyat Sigortası
261
10.5 Kıymet Nakliyat Sigortası
261
10.6 Depo Sorumluluk Sigortası
262
TÜRKİYE’NİN DIŞ TİCARETİ VE GELİŞİMİ
11.1 Yıllara Göre Dış Ticaret
263
11.1.3 Dış Ticaret Hacmi
266
11.1.4 Dış Ticaret Dengesi
267
11.1.5 İhracatın İthalatı Karşılama Oranı
268
11.1.6 Dış Ticaret Hadleri
269
11.2 “Ödemeler Dengesi” Kavramı
270
11.3 Ödemeler Dengesini Oluşturan Ana Kalemler
271
11.3.1 Cari İşlemler Hesabı
272
11.3.1.1 Dış Ticaret Dengesi
272
11.3.1.1.1 Toplam Mal İhracatı
273
11.3.1.1.2 Toplam Mal İthalatı
273
11.3.1.2 Hizmetler Dengesi
273
11.3.1.2.1 Toplam Hizmet Gelirleri
273
11.3.1.2.2 Toplam Hizmet Giderleri
274
11.3.1.3 Birincil Gelir Dengesi
274
11.3.1.3.1 Birincil Gelirler Toplamı
274
11.3.1.3.2 Birincil Giderler Toplamı
274
11.3.1.4 İkincil Gelir Dengesi
275
11.3.2 Sermaye Hesabı
275
11.3.3.1 Doğrudan Yatırımlar
276
11.3.3.2 Portföy Yatırımları
277
11.3.3.3 Finansal Türevler
278
11.3.3.4 Diğer Yatırımlar
278
11.3.3.5 Rezerv Varlıklar
278
11.3.4 Net Hata ve Noksan
279
11.4 Türkiye’nin Ödemeler Dengesi
279