I. HUKUKİ VE EKONOMİK ÇERÇEVESİYLE DÖNER SERMAYE
13
1. Döner Sermaye Kavramı
13
2. Döner Sermayelerin Kurulması
15
2.1. Sağlık Bakanlığına Bağlı Kurumlarda Döner Sermaye
15
2.2. Yüksek Öğretim Kuruluşlarına (Üniversiteler) Bağlı Birimlerde Döner Sermaye
15
2.3. Milli Eğitim Bakanlığı’na Bağlı Kuruluşlarda Döner Sermaye
16
2.4. Orman Genel Müdürlüğü’ne Bağlı İşletmelerde Döner Sermaye
16
2.5. Tarım Bakanlığı’na Bağlı İşletmelerde Döner Sermaye
18
2.6. Diğer Kamu İdarelerine Bağlı İşletmelerde Döner Sermaye
18
3. Döner Sermayeli İşletmelere İlişkin Özet İstatistiki Bilgiler
20
4. Döner Sermayelerin Yeniden Yapılandırılmasına İlişkin Mevcut Hukuki Durum
22
II. DÖNER SERMAYELİ İŞLETMELERDE BÜTÇE MUHASEBE SİSTEM VE SÜRECİ
23
1.1. Bütçenin Hazırlanması
23
1.1.1. Sağlık Bakanlığı’na Bağlı Kurumlarda
24
1.1.2. Orman Genel Müdürlüğü’ne Bağlı İşletmelerde
30
1.1.3. Tarım Bakanlığı’na Bağlı İşletmelerde
31
1.2. Bütçenin Uygulanması
31
1.2.1. Ödenek Aktarmaları
31
1.3. Bütçenin Sonuçlandırılması
35
1.4. Bütçe Kalemlerinin Muhasebe Sisteminde Gösterilmesi
36
2.1. Muhasebeleştirme İlke ve Esasları
36
2.1.1. Muhasebeleştirmeye Esas Bir İşlemin Bulunması
36
2.1.2. İşlemlerin Belgeye Dayanması ve Belge Düzeni
37
2.1.4. Mali Yıl İlkesi
37
2.1.5. Çift Taraflı Kayıt Sistemi
37
2.1.6. Kayıt Düzeltmesi
37
2.1.7. Yabancı Para Cinsinden Yapılan İşlemlerin Muhasebeleştirilmesi
37
2.1.8. İç İmkânlarla Üretilen Maddi Duran Varlıkların Değeri
38
2.1.9. Yatırım Amaçlı Varlık Edinimlerinin Değeri
38
2.1.10. Malî varlıkların Sınıflandırılması
38
2.1.11. Malî Olmayan Varlıkların Değerleme ve Sınıflandırılması
38
2.1.12. Maddi Duran Varlıkların Kayıt Değerleri
39
2.1.13. Maddi Olmayan Duran Varlıklar ve Kayıt Değerleri
40
2.1.14. Amortisman ve Tükenme Payı Uygulaması
40
2.1.15. Yeniden Değerleme Uygulaması
41
2.1.16. Değer ve Miktar Değişimleri
41
2.1.17. Mübadele İşlemlerinden Sağlanan Gelirler
41
2.1.18. Gayrisafilik İlkesi
42
2.1.19. Şartlı Bağış ve Yardımlar
42
2.2. Yevmiye Sistemi ve Kullanılacak Defterler
42
2.2.1. Yevmiye Sistemi
42
2.2.2. Kullanılacak Defterler
43
2.2.3. Defterlerin Onayı
44
2.2.4. Defterlerin Kullanılma ve Saklanma Süreleri
44
2.2.5. Defterlerde Kayıt Düzeni
44
2.2.6. Defterlerde Kayıt Süresi
45
2.3. Çerçeve Hesap Planı
45
2.3.1. Hesap Planının Genel Yapısı
45
2.3.1.1. Bilanço Hesapları
46
2.3.1.2. Gelir Tablosu Hesapları
47
2.3.1.3. Maliyet Hesapları
47
2.3.1.3.1. Üretime İlk Madde ve Malzeme Verilmesi, Mamullerin Ambara Alınması, Mamul Maliyeti ve Sipariş Alınması
48
2.3.1.3.2. Üretime İlk Madde ve Malzeme Verilmesi, Mamullerin Ambara Alınması ve Maliyeti İle Sipariş Alınmasında Kullanılan Belge ve Defterler
48
2.3.1.3.3. Gider Çeşitleri
49
2.3.1.3.4. Gider Yerleri
50
2.3.1.4. Nazım Hesaplar
50
2.4. Düzenlenecek Mali Tablolar
51
2.4.1. Temel ve Ek Mali Tablolar
51
2.4.2. Malî Tablolardaki Bilgilerin Özellikleri ve Düzenleme İlkeleri
52
III. HARCAMA VE FİNANSMAN SÜRECİ
52
1. Harcama Süreciyle İlgili Görevliler, Yetki ve Sorumlulukları
52
1.1. Harcama Yetkilisi
53
1.1.1. Harcama Yetkilisinin Belirlenmesi
53
1.1.2. Harcama Yetkisinin Devri
54
1.1.3. İhale Yetkililiği ile Harcama Yetkililiği İlişkisi
54
1.1.4. Harcama Yetkilisinin Görev ve Yetkileri
55
1.1.5. Harcama Yetkilisinin Sorumluluğu
55
1.2. Gerçekleştirme Görevlileri
56
1.2.1. Genel Olarak Gerçekleştirme Görevliliği
56
1.2.2. Gerçekleştirme Görevlilerinin Sorumluluğu
57
1.3. Muhasebe Yetkilisi
58
1.3.1. Genel Olarak Muhasebe Yetkililiği
58
1.3.2. Muhasebe Yetkilisinin Sorumluluğu
58
2. Prosedür Olarak Harcama Süreci
60
2.1. Yüklenmeye Girişilmesi
60
2.1.1. Ertesi Yıla Geçen Yüklenme
60
2.1.2. Gelecek Yıllara Yaygın Yüklenmeler
61
2.2. Harcama Yetkilisi Tarafından Harcama Talimatı Verilmesi
61
2.3. İşin Gerçekleştirilmesi (Mal ve Hizmetin Alınması) ve Belgelendirme
62
2.4. İşlemlerin Ön Mali Kontrolden Geçirilmesi
63
2.5. Muhasebe Yetkilisi Tarafından Ödeme Yapılması
66
2.5.1. Muhasebe Yetkililerince Ödeme Emri Belgesi ve Ekleri Üzerinde Yapılacak Kontroller
66
2.5.2. Ödeme Öncesi Kontrol Süresi
67
2.5.3. Ödemelerin Yapılmasında Öncelik
67
2.6. Ön Ödeme Müessesesi
68
2.6.2. Personel Avansları
74
2.6.3. 259-Verilen Avanslar Hesabı
74
3. Gelirlerin Tahakkuku, Takibi ve Tahsili ve Sorumluluğu
74
4. Döner Sermaye Hasılatının Kullanımı
75
4.2. Yükseköğretim Kurumları
75
4.3. Sağlık Bakanlığı’na Bağlı Sağlık Kurum ve Kuruluşları
77
4.4. Tarım Bakanlığı’na Bağlı İşletmeler
79
4.5. Milli Eğitim Bakanlığı’na Bağlı Teknik Okullar
80
4.6. Kültür ve Turizm Bakanlığı’na Bağlı İşletmeler
80
5. Döner Sermayeli İşletmelerin Mali Yükümlülükleri
80
5.1. Başlıca Mali Yükümlülükler
80
5.1.1.1. Kurumlar Vergisi
81
5.1.1.2. Katma Değer Vergisi
81
5.1.1.3. Gelir Vergisi
82
5.1.1.4. Damga Vergisi
82
5.1.2.1. Genel Hasılat Payı
82
5.2. Ödenecek Mali Yükümlülüklerle İlgili İşlemler
84
6. Döner Sermayeli İşletmelerde Ay Sonu ve Dönem Sonu İşlemleri,
86
6.1.1. Katma Değer Vergisi ile İlgili Tahakkuk İşlemleri
86
6.1.2. Ödenecek Döner Sermaye Yükümlülükleri ile İlgili Tahakkuk İşlemleri
87
6.1.3. Envanter İşlemleri
87
6.1.4. Mizan ve Mali Tablo Düzenlenmesi
87
6.1.4.2. Mali Tablolar
88
6.1.5. Aylık Gayrisafi Hasılattan Tahsil Edilen Tutarın Beyanı ve Genel Bütçeye Aktarılacak Tutarların Yatırılması
89
6.2. Yılsonu İşlemleri
89
6.2.1. Yıllık Gayrisafi Hasılattan Tahsil Edilen Tutar ve Kâr Bildirimi
89
6.2.2. Ödeme Süresinin Uzatılması
90
6.2.3. Bildirimde Bulunmama ve Süresinde Ödeme Yapmamanın Sonuçları
90
6.2.4. Dönem Sonu Envanter İşlemleri
90
6.3. Yönetim Dönemi Hesabı
92
6.4. Merkeze ve Sayıştay’a Gönderilecek Defter, Cetvel ve Belgeler
94
IV. DÖNER SERMAYELİ İŞLETMELERDE TAŞINIR VE TAŞINMAZ MAL YÖNETİMİ
95
1. Taşınmaz Mal Yönetimi
95
2. Taşınır Mal Yönetimi
95
2.1. Taşınır Mal Yönetimiyle İlgili Hukuki Çerçeve
95
2.2. Taşınırların Sınıflandırılması
97
2.2.1. Tüketim Malzemeleri
97
2.2.2. Dayanıklı Mallar
98
2.3. Taşınır Hesap Kodu
98
2.4. Taşınır Detay Kodları
98
2.5. Taşınır Mal Yönetimiyle İlgili Görevliler, Yetki ve Sorumlulukları
98
2.5.1. Taşınır Kayıt ve Kontrol Yetkililerinin Görevlendirilmesi
98
2.6. Taşınır Malların Giriş ve Çıkış İşlemleriyle Muhasebeleştirme Esasları
100
2.6.1. Taşınır İşlemlerinde Kullanılan Belge ve Cetveller
100
2.6.2. Taşınırların Kaydı
100
2.6.2.1. Giriş ve Çıkış Kayıtları
100
2.6.2.2. Kayıt Değeri
101
2.6.2.3. Değer Tespit Komisyonu
101
2.7. Taşınır Sayım İşlemleri
101
2.7.2. Sayım Sonrası İşlemler
102
2.8. Taşınır Yönetim Hesabı
102
2.9. Taşınır Mal İşlemlerinde Özellik Arz Eden Bazı Hususlar
103
2.9.1. Maliyet Bedeli
103
2.9.2. Maddi Duran Varlıklar İçin Yapılan Değer Artırıcı Harcamalar
104
2.9.3. Taşınır Kayıt ve Kontrol Yetkililerinin Görevlendirilmesi
104
2.9.4. Kefalete Tabi Tutulma
105
2.9.5. Kamu İdareleri Arasında Taşınır Devirleri
105
2.9.5.1. Genel Olarak
105
2.9.5.2. Bedelsiz Devre İlişkin Şartlar
105
2.9.6. Kamu İdareleri Arasında Taşınırın Geçici Olarak Tahsisi
107
2.9.6.1. Genel Olarak
107
2.9.6.2. Geçici Tahsis Yetkisi ve Tahsis Şartları
108
V. MALİ YÖNETİME İLİŞKİN SORUMLULUKLARA AYKIRILIĞIN SONUÇLARI: YAPTIRIMLAR
110
1. Yaptırımlara Esas Hukuki Çerçeve
110
2.2. Kamu Zararının Tazmini
111
2.3. Suç Sayılan İşlemlerden Dolayı Ceza Kanunlarına Göre Uygulanacak Yaptırımlar
112
2.4. Yetkisiz Tahsilat ve Ödeme Yapanlar Hakkında Uygulanacak Yaptırımlar
113
3. Yaptırımlara Yetkili Merciler
113
4. Yaptırımlarda Zamanaşımı
114
5. Döner Sermayeli İşletmelerde Denetim
114
VI. GELİR, GİDER, VARLIK VE YÜKÜMLÜLÜK VERİ ANALİZLERİ
116
1. Döner Sermayeli İşletmelere Ait Toplam Gelir ve Giderleri
116
2. Döner Sermayeli İşletmelere Ait Toplam Nakit, Varlık ve Yükümlülükleri
117
3. Döner Sermayeli İşletmelere Ait Konsolide Mali Tablolar
119
VII. DÖNER SERMAYE UYGULAMASINDA BAŞLICA SORUNLAR ve ÇÖZÜM ARAYIŞLARI
134
1.1. Döner Sermayeli İşletmelerin Nitelikli Personel Eksikliği
134
1.2. Varlık Planlamasının Yeterli Etkinlikte Yapılmaması
134
1.3. Genel Yönetim Giderlerinin Yüksekliği
134
1.4. Mali Raporlardan, İşletmelerin Verimliliği ve Mali Yapısına İlişkin Standart Rasyoların Geliştirilememesi
135
1.5. Performans Kriterlerinin Oluşturulmamış veya Adaletsiz Olması
135
1.6. Nakit Esasına Göre Bütçe Hesaplarının Bulunmaması
135
1.7. Döner Sermaye Bütçelerinin Merkezi Yönetim Bütçesi ile İlişkilendirilmemesi
136
1.8. Sağlık İşletmelerinde Hasılat ve Tahsilatlarda Karşılaşılan Problemler
136
1.9. Ortak Kodlara Sahip Maliyet Hesaplarını da İçeren Detaylı Bir Hesap Planının Bulunmaması
136
1.10. İşletme ve Muhasebe Birimi Kurma Kriterlerinin Bulunmaması
136
1.11. İşletmelerin Yıllık Çalışma Programları İle Bütçeleri Arasında İlişkinin Kurulmaması
136
1.12. Kesin Hesap ve Faaliyet Raporlarına İlişkin Ayrıntılı Düzenlemelerin Bulunmaması
137
2. Çözüm Arayışlarına İlişkin Bazı Hukuki Düzenlemeler
137
2.1. Kamu Hastaneleri Birliklerine İlişkin Yasal Düzenlemeler
137
2.1.1. Kamu Hastaneleri Birlikleri
137
2.1.2. Genel Sekreterlik ve Hastane Yöneticiliği
138
2.1.3. Birlik Personelinin Niteliği ve Statüsü
138
2.1.4. Birlik Hastanelerinin Gruplandırılması ve Denetimi
140
2.2. Döner Sermayeli İşletmeler Kanun Tasarısı Taslağı
141
2.2.1. Kanun Tasarısı Taslağının Bölümleri
141
2.2.1.2. Kuruluş ve Sermaye Kaynakları
142
2.2.1.3. Döner Sermaye Kurulma Esasları
142
2.2.1.4. Faaliyet Alanı, Gelir ve Giderler
142
2.2.1.5. Birleştirme, Devretme ve Tasfiye
143
2.2.1.6. Yönetim Yapısı
143
2.2.1.7. Yönetim Kurulu
143
2.2.1.8. İşletme Yöneticisi ve İşletme Müdürü
143
2.2.1.9. Mali İşlemlerde Görev Alanlar
143
2.2.1.10. Mali Belgeler
144
2.2.1.12. Mali Kontrol, Muhasebe ve Denetim
144
2.2.1.13. Hazine Payı ve Yıl Sonu Karı
144
2.2.1.14. Fiyatlandırma
144
2.2.1.15. Giderlerin Tahakkuku ve Muhasebeleştirilmesi
145
2.2.1.16. Ödemede Öncelik Sırası
145
2.2.1.17. Döner Sermayelerden Yapılacak Katkı Payı ve Diğer Ücret Benzeri Ödeme Türleri
145
2.2.1.18. Bütçe Gelirleri Üzerinden Katkı Payı Ödemeleri
145
2.2.1.19. Taşınmaz Edinme ve Yatırım Projelerine Katılım
146
2.2.1.20. İşletmeler Arası Kaynak Aktarımı
146
2.2.1.21. Düzenleme Yapma Yetkisi
146
VIII. SONUÇ VE GENEL DEĞERLENDİRME
146
EK: Döner Sermayeli İşletmeler Hesap Planı
149
Yararlanılan Kaynaklar
159