II. TEMEL YAKLAŞIM: SEÇİM/ATAMA VE AZİL SÜREÇLERİ ARASINDA
KAVRAMSAL ÇERÇEVE, YASAL ALTYAPI,
KURAMSAL TEMELLER VE DİĞER TEMEL KONULAR
II. YÖNETİM KURULU ÜYELİĞİ
35
A. Üye Sıfatının Kazanılması
36
B. Üyelerin Nitelikleri
37
1. Yasal Düzenlemelerde Öngörülen Nitelikler
37
a. TTK’da Öngörülen Nitelikler
37
b. Özel Kanunlarda Öngörülen Nitelikler
39
2. Esas Sözleşmede Öngörülen Nitelikler
40
C. Üyeler ile Şirket Arasındaki Hukuki İlişki
41
2. Üyeler ile Şirket Arasındaki Organsal İlişki
44
3. Üyeler ile Şirket Arasındaki Sözleşmesel İlişki
45
b. Sözleşmesel İlişkinin Hukuki Niteliği
46
aaa. Sözleşmesel İlişkinin Hukuki Niteliğinin Taraflarca
bbb. Üyenin Şirkette Başkaca Görevler Üstlenmesinin
Sözleşmesel İlişkinin Hukuki Niteliğine Etkisi
51
ccc. İşçi Yönetim Kurulu Üyesi (Arbeitnehmer–
Verwaltungsrat) Kavramı
53
1. Yönetim Kurulu Üyeliğini Sona Erdirmesi
56
b. EK: Yönetim Kurulu Üyeliğinin Sona Ermesi Sebepleri
2. İleriye Etkili Olması
62
3. Üyenin Rızası Hilafına Olması
62
2. Karşılaştırmalı Hukukta
63
cc. Amerikan Hukukunda
69
bbb. Mahkeme Kararıyla Azil
72
aaa. Gözetim Kurulu Üyelerinin Azli
74
(2) Mahkeme Kararıyla Azil
76
bbb. Yönetici Kurul Üyelerinin Azli
77
bb. Avusturya Hukukunda
82
c. Alternatifli Sitemde (Fransız Hukukunda)
84
aa. Monist Sistemi Tercih Eden Anonim Şirketlerde
84
bb. Düalist Sistemi Tercih Eden Anonim Şirketlerde
85
d. Ara Sonuç: Hukuk Politikalarının Farklılaşması
86
a. 865 Sayılı TK Dönemi
89
b. 6762 Sayılı TTK Dönemi
91
bb. Temel Sonuç: İkili Yapı/Sistem Olgusu
96
4. Türk Hukukunda Karşılaştırmalı Hukukta Yer Alan
Düzenlemelerden Yararlanma Olanağına Genel Bakış
98
2. Üye ile Şirket Arasındaki Hukuki İlişki ile Bağlantılı Özellikleri
101
a. Feragat Edilemezlik
101
b. Maddi Olarak Sınırlanamazlık
102
3. Üye ile Şirket Arasındaki Hukuki İlişki ile Bağlantılı Özelliklerin
Anonim Şirketler Hukuku Düzlemine Yansıması
104
1. Yenilik Doğuran Hak Niteliği
110
b. Yenilik Doğuran Hak Niteliğinden Kaynaklı Özellikleri ve
Bunların Anonim Şirketler Hukuku Düzlemine Yansıması
112
bb. Azil Kararının Şarta Bağlanması
112
cc. Azil Kararının Geri Alınması
114
dd. Azil Kararında Hak Düşürücü Süre
118
2. (Geniş Anlamda) Pay Sahipliği Hakkı ve Yükümlülüğü Niteliği
119
F. Azil ve Anonim Şirketlerde Çıkar Çatışmaları
122
2. Azil ve Pay Sahipleri ile Yönetim Kurulu Üyeleri Arasındaki Çıkar
3. Azil ve Pay Sahiplerinin Kendi Aralarındaki Çıkar Çatışmaları
125
4. Azil ve Şirketin Çıkarı
127
AZİL HAKKININ KULLANILMASI: GENEL KURULUN AZİL KARARI VERMESİ İLE
AZLİN HÜKÜM VE SONUÇ DOĞURMASINA İLİŞKİN ESASLAR
B. Azil Kararının Türleri
130
1. Açık ve Zımni Azil Kararları
130
a. Zımni Azil Kararı: Mevcut Yönetim Kurulu Üyelerinin Görevleri
Sona Ermiş Olmamasına Rağmen Yeni Yönetim Kurulu Üyelerinin
b. Zımni Azil Kararı Niteliği Taşımayan Haller
133
aa. Yönetim Kurulu Üyelerinin İbra Edilmemesi
133
bb. Denetçinin Olumsuz Görüş Yazısı Vermesi
135
C. Azil Kararının Verilmesine İlişkin Esaslar
138
2. Azil Kararında Gündeme Bağlılık İlkesi
141
b. Gündemde Azil Maddesinin Bulunması
142
c. Gündemde Azil ile İlgili Bir Maddenin Bulunması
144
aa. Azil ile İlgili Gündem Maddeleri
145
bb. Azil ile İlgili Gündem Maddelerine Dayanılarak Verilecek
Azil Kararı Bakımından Önem Taşıyan Hususlar
149
aaa. Gündemde Azil ile İlgili Bir Maddenin Bulunması
Halinde Haklı Bir Sebep İleri Sürülmesinin Şart Olup
bbb. Gündemde Azil ile İlgili Bir Madde Bulunması
Halinde Kararın İlgili Madde ile İlintili Sebeplere
Dayanmasının Şart Olup Olmadığı Sorunu
151
d. Gündemde Azil veya Azil ile İlgili Bir Maddenin Bulunmaması:
bb. Haklı Sebep Kavramı
154
aaa. Yasal Altyapı ve Tanım
154
bbb. Haklı Sebeplerin Tespitine İlişkin İlkeler
155
(1) Haklı Sebep Kavramına İlişkin Genel İlkeler
155
(2) Yönetim Kurulu Üyeleri ile Şirket Arasında
Mevcut Hukuki İlişkiden Kaynaklanan İlkeler
156
(3) Haklı Sebebe Konu Olayın Süreklilik Göstermesi
veya Tekrarlanması Gerekir Mi?
158
(4) Yönetim Kurulu Üyeleri, Şirket ve Pay Sahipleri
Arasındaki Çıkar Çatışmalarından Kaynaklanan
(5) Haklı Sebeplerin Belirlenmesinde Üyenin Kalan
Görev Süresi Önem Taşımakta Mıdır?
162
(6) Haklı Sebeplerin Belirlenmesinde Üyenin Ücret
(veya Başka Bir Mali Hak) Alıp Almaması Önem
(7) Haklı Sebeplerin Esas Sözleşmeyle Belirlenmesi
164
ccc. Haklı Sebeplerin Tasnifi
166
(1) Yönetim Kurulu Üyesinden Kaynaklanan Haklı
(i) Yönetim Kurulu Üyesinin Yetkilerini Hukuka
(ii) Yönetim Kurulu Üyesinin Yükümlülüklerini
(iii) Yönetim Kurulu Üyesinin Görevin İfasında
(iv) Yönetim Kurulu Üyesinin Yetersizliği
171
(v) Yönetim Kurulu Üyesinin Geçimsizliği
172
(vi) Yönetim Kurulu Üyesinin Görevin Gereği
Gibi İfası İçin Gerekli Nitelikleri Yitirmesi
173
(vii) Yönetim Kurulu Üyesinin İtibarsızlığı
177
(viii) Politik Sebepler
180
(ix) Tüzel Kişi Yönetim Kurulu Üyesine Özgü
(x) EK: Yönetim Kurulu Üyesinin Seçilmesinden
Önce Mevcut Olan Olguların Haklı Sebep
(2) Şirketten Kaynaklanan Haklı Sebepler
184
(i) Pay Sahipleri Çevresinin (ve Özellikle
(ii) İşletme Konusunun Değiştirilmesi
185
(iii) Yönetim Kurulu Üye Sayısının Azaltılması
Haklı Sebep Teşkil Etmekte Midir?
186
(3) Üçüncü Kişilerden Kaynaklanan Haklı Sebep:
Üçüncü Kişilerin Baskısı
187
(ii) İlgili Mahkeme Kararları
188
e. Azil Kararına Özgü Gündeme Bağlılık İlkesi Rejiminin Çağrısız
Genel Kurulda Uygulanması
192
f. Azil Kararına Özgü Gündeme Bağlılık İlkesi Rejiminin Yerindelik
Bakımından Değerlendirilmesi
194
bb. Haklı Sebep İstisnası Açısından Değerlendirme
196
3. Azil Kararında Toplantı ve Karar Yeter Sayıları
198
b. Azil Kararında Yeter Sayıların Ağırlaştırılması
199
bb. Yeter Sayıların Ağırlaştırılmasında Azledilecek Üye
Sayısının (Oranının) Rolü
203
cc. Yeter Sayıların Ağırlaştırılmasında Haklı Sebeplerin Rolü
203
dd. İsviçre Federal Mahkemesi’nin Nestlé AG Kararı
204
c. Azil Kararında Münferit Yönetim Kurulu Üyeleri Bakımından
Farklı Yeter Sayılar Öngörülebilir Mi?
206
d. Seçim Kararı Bakımından Öngörülmüş Yeter Sayıların Azil
Kararı İçin de Geçerli Olması
209
4. Azil Kararında Oy Hakkından Yoksunluk
210
b. Azil Kararında Pay Sahiplerinin Oy Haklarından Yoksun
Olmamalarının Yerindeliği Sorunu
212
5. Azil Kararında Özel Usul Kuralları
216
a. Azil Kararı Öncesi Yönetim Kurulu Üyesinin Savunmasının
b. Azil Kararının Görüşüleceği Genel Kurul Toplantısına İlgili
Yönetim Kurulu Üyesinin Davet Edilmesi Gerekir Mi?
217
6. Finansal Tabloların Müzakeresinin Ertelenmesi (TTK m. 420)
Halinde Azil Kararı Verilip Verilemeyeceği Sorunu
218
7. Tek Kişilik Şirketlerde Azil Kararının Verilmesine İlişkin Esaslar
224
D. Azil Kararının Hükümsüzlüğü
227
2. Gündemde Azil veya Azil ile İlgili Bir Maddenin Bulunması Halinde
228
3. Gündemde Azil veya Azil ile İlgili Bir Maddenin Bulunmaması
Halinde: Haksız Azil Kararının Hükümsüzlüğü
229
b. Hükümsüzlüğün Hukuki Niteliği
230
IV. TAMAMLAYICI İŞLEMLER
235
V. AZLİN HÜKÜM VE SONUÇ DOĞURMASI
238
I. AZLİN ÜYE İLE ŞİRKET ARASINDAKİ HUKUKİ İLİŞKİLERE ETKİSİ
241
A. Yönetim Kurulu Üyeliği Sebebi ile Kurulan Hukuki İlişkiye Etkisi
241
B. Yönetim Kurulu Üyesi ile Şirket Arasındaki Diğer Hukuki İlişkilere Etkisi
242
1. Yönetim Kurulu Üyeliği ile Bağlantılı Hukuki İlişkiler Bakımından
243
II. AZLEDİLEN (ESKİ) YÖNETİM KURULU ÜYESİNİN HUKUKİ DURUMU
247
A. Azlin Yönetim Kurulu Üyesinin Haklarına Etkisi
247
1. Mali (Malvarlıksal) Haklarına Etkisi
247
b. Görevden Ayrılma Tazminatı
249
bb. Türk Hukuku Bakımından
251
2. İdari (Kişisel/Yönetimsel) Haklarına Etkisi
254
a. Yönetim ve Temsil Haklarına Etkisi
254
b. Bilgi Alma ve İnceleme Hakkına Etkisi
255
c. Dava Haklarına Etkisi
258
d. Azledilen Yönetim Kurulu Üyelerinin Genel Kurulu Toplantıya
Çağrı Yetkisi Var Mıdır?
260
B. Azlin Yönetim Kurulu Üyesinin Yükümlülüklerine Etkisi
265
2. Sadakat Yükümlülüğüne Etkisi
266
b. Sır Saklama Yükümlülüğüne Etkisi
268
c. Rekabet Yasağına Etkisi
269
aa. Kanuni Rekabet Yasağının Üye Sıfatı Sona Erdikten Sonra
Devam Edip Etmeyeceği Sorunu
269
bb. Sözleşmesel Rekabet Yasağı
273
bbb. Sözleşmesel Rekabet Yasağı ve Haksız Azil İlişkisi
278
b. İade Yükümlülüğünün Konusu
280
bbb. Azledilen Üye İade Etmekle Yükümlü Olduğu
Belgelerin Kopyalarını Alma (Saklı Tutma) Hakkına
4. Genel Kurul Toplantılarına Katılma Yükümlülüğü
286
C. Azlin Yönetim Kurulu Üyesinin Sorumluluğuna Etkisi
287
1. Hukuki Sorumluluğuna Etkisi
287
b. Azledilen Üyenin İbrası
289
bb. Azledilen Üyenin İbra Talebinin Reddedilmesi ve Hukuki
aaa. Azledilen Üyenin Olumsuz İbra (İbranın Reddi)
Kararına Karşı İptal Davası Açma Hakkı
291
bbb. Azledilen Üyenin İbra Davası Açma Hakkı
293
2. Kamu Borçlarından Sorumluluğuna Etkisi
297
b. Azledilen Üyenin Sorumlu Olduğu Haller
298
aa. AATUHK Bakımından
298
c. Tescil ve İlanın Azledilen Üyenin Sorumluluğuna Etkisi
302
D. Azledilen Üyenin Tazminat Talepleri
304
1. TTK m. 364/2’de Saklı Tutulan Tazminat Talebi
304
b. Gündemde Azil veya Azil ile İlgili Bir Maddenin Bulunması
aa. Tazminatın Şartı: Azlin Uygun Olmayan Zamanda
bb. Tazminatın Kapsamı: Tazmin Edilecek ve Edilmeyecek
bbb. Mali Haklardan Yoksun Kalınması Sebebiyle Ortaya
ccc. Yapılan Masraflar Sebebiyle Ortaya Çıkan Zararlar
314
ddd. Başka Tekliflerin Kaçırılması Sebebiyle Ortaya Çıkan
cc. Tazminatın Belirlenmesine İlişkin Esaslar
317
c. Gündemde Azil veya Azil ile İlgili Maddenin Bulunmaması
2. Diğer Tazminat Talepleri
319
a. Azil Hakkının Kötüye Kullanılması Sebebi ile Tazminat Talebi
319
b. Manevi Tazminat Talebi
320
c. Şirkette Başkaca Görevler Üstlenen Yönetim Kurulu Üyesinin
Diğer Tazminat Talepleri
321
III. AZLEDİLEN ÜYENİN YERİNE (YENİ) ÜYE SEÇİLMESİ
322
A. Azil Kararının Verildiği Genel Kurulda Yeni Üyelerin Seçilebilmesi
322
2. Gündemde Azil Maddesinin Bulunması Halinde
323
3. Gündemde Azil Maddesinin Bulunmaması Halinde
324
B. Azledilen Üyenin Tekrar Seçilebilmesi
326
C. Genel Kurulun Azlettiği Üye Yerine Yeni Üye Seçimi Yapmaması ve
1. Azledilen Ancak Yerine Seçim Yapılmayan Üyenin Yerine Yönetim
Kurulu Tarafından Seçim Yapılıp Yapılamayacağı Sorunu
328
2. Diğer Muhtemel Hukuki Sonuçlar
331
IV. BİRİKİMLİ OY SİSTEMİNE ÖZGÜ HUKUKİ SONUÇ: DİĞER YÖNETİM KURULU
ÜYELERİNİN DE AZLEDİLMİŞ SAYILMASI
332
YÖNETİM KURULU ÜYELERİNİN AZLİNDE ÖZELLİK GÖSTEREN HUSUSLAR
I. GÖREVE GELME SÜRECİ ÖZELLİK GÖSTEREN YÖNETİM KURULU
B. Esas Sözleşme ile Atanan Yönetim Kurulu Üyelerinin Azli
338
C. Geçici (Yönetim Kurulu Tarafından Seçilen) Yönetim Kurulu Üyelerinin
1. Geçici Yönetim Kurulu Üyeleri
339
2. Azle İlişkin Esaslar
341
b. Azil Kararı ve Hukuki Sonuçları
342
bb. Zımni Azil Kararı: Geçici Yönetim Kurulu Üyelerinin
bbb. Zımni Azil Kararının Verilmesine İlişkin Esaslar
343
ccc. Zımni Azil Kararının Hukuki Sonuçları
345
D. Belirli Grupları Temsil Eden Yönetim Kurulu Üyelerinin Azli
347
1. Belirli Grupları Temsil Eden Yönetim Kurulu Üyeleri
347
2. Azle İlişkin Esaslar
350
b. Azil Kararı ve Hukuki Sonuçları
351
bb. Belirli Gruplara Aday Önerme Hakkı Tanınmış Olması
aaa. Azil Kararının Verilmesine İlişkin Esaslar
352
(1) Kural: Belirli Grupların Azil Talebinde Bulunması
352
(ii) Belirli Grupların Azil Talebine Rağmen
Yönetim Kurulunun Genel Kurulu
Toplantıya Çağırmaması
353
(iii) Belirli Grupların Azil Talebine Rağmen
Genel Kurulun Olumsuz Azil Kararı Vermesi
354
(2) İstisna: Haklı Sebeplerin Mevcut Olması
355
bbb. Azlin Hukuki Sonuçları
358
cc. Belirli Gruplara Üyenin Hak Sahipleri Arasından Seçilmesi
Hakkı Tanınmış Olması Halinde
361
E. Kamu Tüzel Kişileri Tarafından Atanan Yönetim Kurulu Üyelerinin Azli
363
1. Kamu Tüzel Kişileri Tarafından Atanan Yönetim Kurulu Üyeleri
363
2. Azle İlişkin Esaslar
365
F. TTK m. 359/5 Uyarınca Seçilen Yönetim Kurulu Üyelerinin Azli
372
1. TTK m. 359/5 Uyarınca Seçilen Yönetim Kurulu Üyeleri
372
2. Azle İlişkin Esaslar
373
G. Devlet/İdare Tarafından Atanan Yönetim Kurulu Üyelerinin Azli
377
2. SPK Tarafından Atanan Yönetim Kurulu Üyelerinin Azli
378
3. TMSF Tarafından Atanan Yönetim Kurulu Üyelerinin Azli
383
4. SEDDK Tarafından Atanan Yönetim Kurulu Üyelerinin Azli
383
II. MAHKEME KARARIYLA AZİL SORUNU
384
A. Kural: Yönetim Kurulu Üyelerinin Mahkeme Kararıyla Azledilememesi
384
2. Alternatif Çözüm Arayışları
388
3. Kuralın Yerindeliği: Haklı Sebeple Azil Davası Tartışması
390
a. Haklı Sebeple Azil Davası Lehine Görüşler
391
b. Haklı Sebeple Azil Davası Aleyhine Görüşler
392
bb. Haklı Sebeple Azil Davası Aleyhine Görüşlerin
aaa. Haklı Sebeple Azil Davası Pratik Sonuçları
Bakımından Amaca Elveriş Midir?
396
Hukukunun Temel Yapısına Aykırı Mıdır?
398
B. İstisna: Haklı Sebeple Fesih Davasında Feshe Alternatif Bir Çözüm
Olarak Yönetim Kurulu Üyelerinin Azline Karar Verilmesi
407
3. Davanın Özellikleri
413
4. Haklı Sebeple Fesih Davası Haklı Sebeple Azil Davası İhtiyacını
Ortadan Kaldırmakta Mıdır?
415
b. Olası Farklı Kabuller Halinde Durum
417
5. Haklı Sebeple Fesih Davasında Feshe Alternatif Bir Çözüm Olarak
Atanmış Yönetim Kurulu Üyelerinin Azli
417
6. EK: Organ Eksikliği Sebebiyle Fesih Davasında Yönetim Kurulu
Üyelerinin Azline Karar Verilip Verilemeyeceği Sorunu
420