I. İDARENİN DENETİMİNİN ANLAMI
31
II. İDARENİN DENETİMİNİN ÇEŞİTLERİ
32
A. Yasama Organı Tarafından Gerçekleştirilen Denetim
32
2. Sayıştay (Dış Denetim)
32
3. Kamu Denetçiliği Kurumu
34
4. TBMM Dilekçe Komisyonu
37
5. TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu
37
B. Yürütme Organı Tarafından Gerçekleştirilen Denetim
37
1. Genel İdari Denetim
37
c. İdari Vesayet Denetimi
39
2. Yürütme Organına Bağlı Denetim Kurumlarınca Yapılan İdari Denetim
40
a. Devlet Denetleme Kurulu
40
b. Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu
41
§ 2 DEVLETİN HUKUKİ FONKSİYONU OLARAK YARGI
II. HUKUK DEVLETİ İLKESİ VE İDARENİN YARGISAL DENETİMİ
45
III. YARGI DÜZENİ KAVRAMI
46
IV. İDARİ YARGI DÜZENİNİN İŞLEVİ
48
a. Görüş / Düşünce / Mütalaa Bildirme
55
b. İtirazları Karara Bağlama
55
c. Diğer İdari Görevleri
56
a. Temyiz Mercii Olarak Görevleri
57
b. İlk Derece Mahkemesi Olarak Görevleri
57
II. BÖLGE İDARE MAHKEMELERİ
60
III. İDARE MAHKEMELERİ
63
§ 4 İDARİ YARGILAMAYA HAKİM OLAN İLKELER
II. İDARİ YARGILAMA USULÜ KANUNU’NDA YER ALAN YARGILAMA İLKELERİ
71
A. Yazılı Yargılama Usulü (Yazılılık İlkesi)
71
B. Evrak (Dosya) Üzerinden İnceleme İlkesi
72
C. Re’sen Araştırma İlkesi
74
§ 5 İDARİ YARGI DENETİMİNİN SINIRLARI VE KAPSAMI
I. İDARİ YARGI DENETİMİNİN SINIRLARI
83
2. 1924 Anayasası Dönemi
84
3. 1961 Anayasası Dönemi
85
4. 1982 Anayasası Dönemi
86
B. Yargı Kısıntısı (Hükümet Tasarrufları)
87
2. Türkiye’de Hükümet Tasarrufları
89
b. Hükümet Tasarrufu Halleri
89
aa. Mukabele–i Bilmisil Kararları
90
bb. Zorunlu İskâna / Göçe Tabi Tutulma Kararları
90
cc. Türk Vatandaşlığından Çıkarma Kararları
90
çç. Yabancıların Sınır Dışı Edilmesi Kararları
91
3. Hükümet Tasarrufları Devam Ediyor mu?
91
a. Mütekabiliyet (Karşılıklılık) İlkesi Çerçevesinde Alınan Kararlar
92
b. Yabancıların Türk Vatandaşlığına Alınma İsteklerinin Reddi Kararları
92
c. Yabancıların Sınır Dışı Edilmesi Kararları
92
ç. Yabancıların İkamet İzinlerine İlişkin Kararlar
93
d. Yabancılara Türkiye’ye Giriş Yasağı Konulması Kararları
93
e. Devlet Şeref Madalyası Verilmesi Kararları
94
f. Pasaport Talebinin Reddi Kararları
94
II. İDARİ YARGI DENETİMİNİN KAPSAMI
95
A. Hukuka Uygunluk Denetimi
96
B. Yerindelik Denetimi Yasağı
97
C. Yürütme Görevinin Kanunlarda ve Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinde Gösterilen Şekil ve Esaslara Uygun Olarak Yerine Getirilmesini Kısıtlayacak Biçimde Yargı Kararı Verilmesi Yasağı
101
Ç. İdari Eylem ve İşlem Niteliğinde Yargı Kararı Verilmesi Yasağı
101
D. İdarenin Takdir Yetkisini Kaldıracak Biçimde Yargı Kararı Verilmesi Yasağı
103
1. İptal Davası Kamu Yararını Gerçekleştiren Genel Bir Davadır
110
2. İptal Davası Hukuk Devletini Koruyan Objektif Bir Davadır
111
3. İptal Davası Hukuk Devletinde Hak Olarak Kabul Edilmiş Bir Davadır
112
4. İptal Davası Kolay İşleyen, Karmaşık Olmayan ve Kamu Düzenine İlişkin Bir Davadır
112
5. İptal Davası Asıl (Ana) Davadır
113
6. İptal Davası Benzersiz / Eşsiz Bir Davadır
113
7. İptal Davasının Konusu İdarenin Tek Yanlı, İcrai Nitelikli İşlemleridir
114
8. İptal Davası, Kişisel Menfaatleri İhlâl Edilenler Tarafından Açılabilen Bir Davadır
116
C. İdarenin Sözleşmeleri ve İptal Davası
118
2. İdarenin Sözleşmelerinden Ayrılabilen İdari İşlemler
118
a. Sözleşme Öncesi İşlemler ve İptal Davası
118
aa. İdarenin Sözleşmelerinde İhale Süreci
119
b. Sözleşmenin Uygulanmasına İlişkin İşlemler ve İptal Davası
124
c. Sözleşme Hükümlerine Aykırı İdari İşlemler ve İptal Davası
125
3. Sözleşme Akdedilmesi / Akdedilmesinin Reddi Kararları ve İptal Davası
126
4. Sözleşme Fesihleri ve İptal Davası
128
5. İdari Sözleşmelere Karşı Üçüncü Kişiler Tarafından İptal Davası Açılabilir mi?
130
a. Sözleşmenin Düzenleyici Nitelikteki Hükümleri
131
b. Sözleşmenin Akdi (Mali) Nitelikteki Hükümleri
131
c. Sözleşmenin Tümünün İptali Talebi
132
1. Tam Yargı Davasının Konusu İdari İşlem, İdari Eylem ya da İdari Sözleşmelerdir
137
2. Tam Yargı Davası Açabilmek İçin “Hak İhlali” Şartı Aranır
138
3. Tam Yargı Davası Açabilmek İçin Hak İhlalinin “Kişisel” ve “Doğrudan” Olması Gerekir
138
4. Tam Yargı Davası Sonucunda Verilen Karar Kural Olarak Davanın Taraflarını İlgilendirir
138
5. Tam Yargı Davası Sübjektif (Öznel) Bir Davadır
139
6. Tam Yargı Davası Kişisel Yarar Yanında Kamu Yararına da Hizmet Eden Bir Davadır
139
7. Tam Yargı Davası İptal Davası ile Aynı Yargılama Usulüne Tabidir
139
III. İDARİ SÖZLEŞMELERDEN DOLAYI TARAFLAR ARASINDA ÇIKAN UYUŞMAZLIKLARA İLİŞKİN DAVALAR
144
§ 7 İDARİ DAVALARIN AÇILMASI
I. İDARİ DAVA DİLEKÇESİ
147
II. İDARİ DAVA DİLEKÇESİNİN VERİLECEĞİ YERLER
154
III. İDARİ DAVA DİLEKÇESİ ÜZERİNE YAPILACAK İŞLEMLER
156
IV. İDARİ YARGIDA TERDİTLİ İSTEM / DAVA VAR MIDIR?
157
V. AYNI DİLEKÇE İLE DAVA AÇILMASI
158
B. Bir Kişinin Birden Fazla İdari İşleme Karşı Aynı Dilekçe ile Dava Açması
160
1. Esasa İlişkin Şartlar
160
2. Usule İlişkin Şartlar
161
a. Başvurulacak Yargı Düzeni, Yargı Mercii ve Kanun Yolunun Aynı Olması
161
b. Dava Açma Süresinin Dolmamış Olması
163
c. Dava Açma Ehliyetinin Bulunması
163
ç. Davalının Aynı Olması
163
C. Birden Fazla Kişinin Aynı Dilekçe ile Dava Açması
163
1. Esasa İlişkin Şartlar
163
2. Usule İlişkin Şartlar
165
§ 8 İDARİ DAVALARDA İLK İNCELEME
II. İLK İNCELEME KONULARI
169
1. İdari Yargının Görev Alanı
171
2. İdari Yargının Görev Alanı Dışına Çıkarılan Uyuşmazlıklar
179
3. Görev Uyuşmazlıkları ve Giderilmesi
211
a. Adli ve İdari Yargı Düzenleri Arasındaki Görev Uyuşmazlıkları
212
aa. Uyuşmazlık Mahkemesi, Yapısı ve İşleyişi
212
bb. Olumlu Görev Uyuşmazlığı
213
aaa. Farklı Mahkemelerde Dava Açılması Suretiyle Oluşan Olumlu Görev Uyuşmazlığı
213
bbb. İlgili Yargı Düzeni Başsavcısı Tarafından Yapılan Başvuru ile Oluşan Olumlu Görev Uyuşmazlığı
216
cc. Olumsuz Görev Uyuşmazlığı
219
b. Hüküm Uyuşmazlıkları
224
aa. Hüküm Uyuşmazlığının Şartları
225
bb. Hüküm Uyuşmazlığına Başvuru Usulü ve Hüküm Uyuşmazlığının Giderilmesi
230
aa. İdari Yargı Düzeni İçinde Olumlu Görev Uyuşmazlığı
232
bb. İdari Yargı Düzeni İçinde Olumsuz Görev Uyuşmazlığı
234
2. İdari Davalarda Genel Yetki Kuralı
237
3. İdari Davalarda Özel Yetki Kuralları
239
a. Kamu Görevlileri ile İlgili Davalarda Yetki
239
b. Taşınmaz Mallara İlişkin Davalarda Yetki
242
c. Taşınır Mallara İlişkin Davalarda Yetki
244
ç. Tam Yargı Davalarında Yetki
244
aa. İdari İşlemlerden Kaynaklanan Tam Yargı Davalarında Yetki
245
bb. İdari Eylemlerden Kaynaklanan Tam Yargı Davalarında Yetki
246
cc. Diğer Hallerden Kaynaklanan Tam Yargı Davalarında Yetki
248
d. Vergi Uyuşmazlıklarında Yetki
248
aa. Tarh, Tahakkuk ve Ceza Kesme İşlemlerinde Yetki
249
bb. Gümrük Kanunundan Kaynaklanan Vergilerle, Vergi Usul Kanunu Gereğince Şikâyet Yoluyla Vergi Düzeltme Taleplerinin Reddine İlişkin İşlemlerde Yetki
250
cc. Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun Uygulanmasına İlişkin Uyuşmazlıklarda Yetki
251
e. Diğer İşlemlerden Kaynaklanan Uyuşmazlıklarda Yetki
252
4. Yetki Uyuşmazlıkları ve Giderilmesi
252
a. Olumlu Yetki Uyuşmazlığı (Merci Tayini)
253
b. Diğer Merci Tayini Halleri
254
aa. Yetkili Mahkemenin Bir Davaya Bakmasına Fiili veya Hukuki Bir Engel Çıkması
254
bb. İki Mahkemenin Yargı Çevresi Sınırlarında Tereddüt Edilmesi
255
c. Olumsuz Yetki Uyuşmazlığı
256
5. Bağlantılı Davalar
258
b. Bağlantılı Dava İçin Gerekli Şartlar
260
aa. Davalar Aynı Maddi Sebepten Kaynaklanmalıdır
260
bb. Davalar Aynı Hukuki Sebepten Kaynaklanmalıdır
261
cc. Davalardan Birisi Hakkında Verilecek Hüküm Diğerini Etkileyecek Olmalıdır
261
çç. İdari Yargı Yerlerinde Görülmekte Olan Birden Fazla Dava Olmalıdır
261
dd. Davalar Aynı Yargılama Usulüne Tabi Olmalıdır
263
ee. Yargılama Süreci Bakımından Davalar Aynı Aşamada Olmalıdır
263
ff. Davaların Kanun Yolu Mercileri Aynı Olmalıdır
263
c. Bağlantı Kararının Alınması Usulü
264
bb. Bağlantı Talebinin Mahkemelerce Kabul Edilmemesi
265
cc. Bağlantının Talep Üzerine ya da Re’sen Mahkemece Kabulünün Davalara Etkisi
266
çç. Bağlantı Kararının Verilmesi
267
dd. Bağlantılı Davalarda Yetkili Mahkeme
269
ee. Bağlantı Kararının Niteliği
269
C. İdari Merci Tecavüzü
270
2. İhtiyari – Zorunlu İdari Başvuru Ayırımı
271
3. Zorunlu İdari Başvurunun Tespiti
273
a. Kanunun Emredici Lafzı Gereği Yapılan Müracaatlar
273
b. Kanunda Özel Olarak Düzenlenen Müracaatlar
275
c. İdari İşlemin Kesinleşmesi Amacıyla Yapılan Müracaatlar
275
4. Zorunlu İdari Başvuru Süresinin Niteliği
276
5. Zorunlu İdari Başvuruda Hata
277
a. İlgililerden Kaynaklanan Hata
277
b. İdareden Kaynaklanan Hata
278
6. İhtiyari İdari Başvuru ile İlgili Birkaç Husus
279
bb. Özel Hukuk Tüzel Kişileri
281
cc. Tüzel Kişiliği Bulunmayan Özel Hukuk Toplulukları / Grupları / Hareketleri
281
çç. Kamu Tüzel Kişileri
282
dd. Kamu Tüzel Kişiliği Bulunmayan İdareler
283
bb. Özel Hukuk Tüzel Kişileri
288
cc. Kamu Tüzel Kişileri
290
bbb. Kısmi Kişisel Menfaat
296
ccc. Kişisel Menfaati Belirlemede Yararlanılan Kriterler
296
çççç. Müteahhit Olmak
300
dddd. Vergi Mükellefi Olmak
300
eeee. Salt Vatandaş Olmak
301
ffff. Milletvekili Olmak
303
gggg. Tüketici Olmak / Kamu Hizmetinden Yararlanan Olmak
303
ğğğğ. İktisadi Rakip Olmak
304
hhhh. İhaleyle Bağı Olmak
305
ıııı. Aile Ferdi Olmak
306
iiii. Köy Sakini Olmak
307
jjjj. Belde Sakini / Hemşehri Olmak
307
kkkk. Mahalli İdare Üyesi/Organı Olmak
309
llll. Üniversitede Bölüm Başkanı / Anabilim Dalı Başkanı Olmak
310
ççç. Kişisel Menfaat ve Özel Hukuk Tüzel Kişileri
311
aaaa. Barolar ve Türkiye Barolar Birliği (TBB)
322
bbbb. Odalar ve Üst Kuruluşları Birlikler
323
cc. Aktüel (Güncel) Menfaat
325
aaa. Doğmamış Menfaatler İçin İptal Davası Açılması
326
bbb. Doğmuş Menfaatler İçin İptal Davası Açılması
327
c. İdarelerin Birbirlerine Karşı Açtıkları Davalarda Ehliyet
331
bb. İdareler Arasında Ortaya Çıkan Özel Hukuk Uyuşmazlıkları
331
cc. İdareler Arasında Ortaya Çıkan Kamu Hukuku Uyuşmazlıkları
332
aaa. Kamu Hukuku Uyuşmazlıklarının İdari Yollarla Çözümü
332
bbb. Kamu Hukuku Uyuşmazlıklarının İptal Davası Yoluyla Çözümü
332
aaaa. Vesayet Makamlarının İşlemlerine Karşı Vesayete Tabi Tutulan İdarelerin İptal Davası Açması
333
bbbb. Vesayete Tabi Tutulan İdarelerin İşlemlerine Karşı Vesayet Makamlarının İptal Davası Açması
333
cccc. Bakanlıkların Birbirlerinin İşlemlerine Karşı İptal Davası Açması
333
çççç. Aynı Hiyerarşi İçinde Yer Alan İdarelerin Birbirlerinin İşlemlerine Karşı İptal Davası Açması
334
dddd. Aynı Hiyerarşi İçinde Yer Almayan İdarelerin Birbirlerinin İşlemlerine Karşı İptal Davası Açması
335
eeee. İdarelerin, Birlikte Oluşturdukları ya da Kendi Başvuru veya İtirazları Sonucu Oluşan İşlemlere Karşı İptal Davası Açması
336
ccc. Kamu Hukuku Uyuşmazlıklarının Tam Yargı Davası Yoluyla Çözümü
336
3. Ehliyetli Olan Şahsın Avukat Olmayan Vekili Tarafından Dava Açılması
337
D. İdari Davaya Konu Olacak Kesin ve Yürütülmesi Gereken İşlem
338
a. İcrailik ve İdari İşlemin İcrası
343
b. İcrailik ve Olumsuz İdari İşlemler
344
c. İdarenin İcrai Olmayan İşlemleri
345
aa. Hazırlık İşlemleri (Ön – Öneri – Yardımcı İşlemler)
345
aaa. Danışma İşlemleri
346
bbb. Mükellefiyet Tesis Eden İşlemler
346
bb. Görüş (Düşünce – Mütalaa) Belirten İşlemler
348
cc. Bildirici İşlemler
348
bbb. Hatırlatmalar / Tekrarlar
349
ccc. Uyarılar / İkazlar
349
çç. İç–Düzen İşlemler / Hizmet İçi İşlemler / İç Yazışmalar
351
dd. Uygulamaya İlişkin İşlemler
352
E. Dava Açma Süresi (Süre Aşımı)
355
1. Dava Açma Süresi ve Özellikleri
355
2. Genel ve Özel Dava Açma Süreleri
357
3. Dava Açma Süresinin Başlangıcı
361
a. Yazılı Bildirim Üzerine Dava Açma
361
bb. Yazılı Bildirimin Amacı
361
cc. Yazılı Bildirimin Gereklilikleri
361
çç. Yazılı Bildirimin İspatı
364
dd. Yazılı Bildirimden İmtina Etme
365
ee. Adresin Bilinmemesi Nedeniyle Yazılı Bildirim Yapılamama
365
b. Sözlü Bildirim Üzerine Dava Açma
365
c. Öğrenme / Ittıla Üzerine Dava Açma
367
ç. İlan Üzerine Dava Açma
370
d. Elektronik Ortamda Tebliğ veya Erişim Üzerine Dava Açma
373
4. Düzenleyici İşlemlere Karşı Dava Açma Süresi
374
a. İlanı Gereken Düzenleyici İşlemler Bakımından
374
b. İlanı Gerekmeyen Düzenleyici İşlemler Bakımından
378
5. Görevsiz Yargı Yerine Başvurma Halinde Tanınan Ek Süre (İYUK Madde 9)
378
b. Ek Süreden Yararlanma Şartları
379
6. İdari İşlem veya Eylem Yapılması İçin İdareye Başvuru Halinde Süre (İYUK Madde 10)
382
b. İlgililerin İdari Makamlara Başvurması
383
c. İdari Makamların Başvuruyu Değerlendirmesi
385
aa. Başvuruyu Açıkça Reddetme
385
bb. Başvuruyu Zımnen Reddetme
385
cc. Başvuruya Kesin Olmayan (Belirsiz/Muğlak) Cevap Verme
386
aa. Zımni Ret Süresi Dolduktan Sonra İdarenin Açık Cevap Vermesi
388
bb. Dava Açma Süresi Dolduktan Sonra Aynı Konuda İdareye Yapılan Mükerrer Başvuruların Dava Açma Süresine Etkisi
389
cc. Düzenleyici İşlemin İdari Yargı Organı Tarafından İptal Edilmesi Üzerine Üçüncü Kişilerin İYUK’un 10. Maddesi Uyarınca İdareye Müracaat Etmesi
391
çç. Kanun veya Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi Hükmünün Anayasa Mahkemesi Tarafından İptal Edilmesi Üzerine İlgililerin İYUK’un 10. Maddesi Uyarınca İdareye Müracaat Etmesi
392
dd. Kanun veya Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi Hükmünün Değiştirilmesi Üzerine İlgililerin İYUK’un 10. Maddesi Uyarınca İdareye Müracaat Etmesi
392
ee. Yeni Bir Hukuki Durumun Ortaya Çıkması Üzerine İlgililerin İYUK’un 10. Maddesi Uyarınca İdareye Müracaat Etmesi
392
7. İdari İşlemin Kaldırılması, Geri Alınması, Değiştirilmesi veya Yeni Bir İşlem Yapılması İçin Üst Makama Üst Makam Yoksa İşlemi Yapan Makama Başvuru Halinde Süre (İYUK Madde 11)
393
b. Dava Açma Süresinin Durmasının Şartları
394
c. İdarenin Cevabı Gelmeden Dava Açılabilir mi?
395
ç. Dava Açma Süresinin Yeniden İşlemeye Başlaması
395
aa. İdarenin Açıkça veya Zımnen Talebi Reddetmesi
395
bb. İdarenin Başvuruya Kesin Olmayan (Belirsiz/Muğlak) Cevap Vermesi
396
aa. Zımni Ret Süresi Dolduktan Sonra İdarenin Açık Ret Cevabı Vermesi İhtimali
396
bb. İdarenin Yeni Bir İşlem Tesis Etme İhtimali
397
cc. Dava Açma Süresi Dolduktan Sonra İdareye Yapılan Mükerrer Başvuruların Dava Açma Süresine Etkisi
397
çç. İdareye Başvuru Üzerine Dava Konusu Yapılacak İşlem
398
dd. İYUK’un 10. Maddesi Uyarınca İdareye Yapılan Müracaat Üzerine Tesis Edilen İşlemler Bakımından İYUK’un 11. Maddesi Kapsamında Müracaat Mümkün müdür?
398
ee. Düzenleyici İşlemler Bakımından İYUK’un 11. Maddesi Kapsamında Müracaat Mümkün müdür?
398
e. Özel İtiraz Süresi Öngören Hükümler Bakımından
399
aa. 3194 Sayılı İmar Kanunu
400
bb. 4458 sayılı Gümrük Kanunu
400
cc. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu
401
çç. Hazine Taşınmazlarının İdaresi Hakkında Yönetmelik
401
dd. 6328 Sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu Uyarınca Yapılan Başvurular Bakımından
402
ee. 4982 Sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu Bakımından
402
8. İdari İşlemden Doğan Zararın Tazmini İçin Açılacak Davalarda Süre (İYUK Madde 12)
402
b. İlgililere Tanınan Seçimlik Haklar
404
aa. Doğrudan Tam Yargı Davası Açma Seçeneği
404
bb. İptal ve Tam Yargı Davasını Birlikte Açma Seçeneği
405
cc. Önce İptal Davası Açma, Ardından Tam Yargı Davası Açma Seçeneği
405
çç. Bir İdari İşlemin İcrası Sebebiyle Doğan Zararlardan Dolayı İcra Tarihinden İtibaren Tam Yargı Davası Açma Seçeneği
407
9. İdari Eylemden Doğan Zararın Tazmini İçin Açılacak Davalarda Süre (İYUK Madde 13)
408
b. Özel Bir Durum: 5233 sayılı Terör ve Terörle Mücadeleden Doğan Zararların Karşılanması Hakkında Kanun
411
10. İdari İşlemden veya Eylemden Doğan Zararların Sulh Yoluyla Hallinde Süre
412
11. Sürelerin Hesaplanması
413
a. Gün, Hafta, Ay ve Yıl Olarak Belirlenen Sürelerin Hesaplanması
413
b. Resmî Tatil Günlerinin Sürenin Hesabına Etkisi
415
c. Çalışmaya Ara Vermenin Sürenin Hesabına Etkisi
416
ç. Mali Tatilin Sürenin Hesabına Etkisi
416
d. İdari İznin Sürenin Hesabına Etkisi
417
12. Mücbir Sebebin Dava Açma Süresine Etkisi
417
2. İdari Davalarda Husumete İlişkin Tespitler
420
a. İdari Davalar Doğru Hasımla Görülmelidir
420
b. İdari Davalarda Husumet Dava Şartıdır ve Kamu Düzenindendir
420
c. İdari Davalarda Davalı Kural Olarak İdaredir
422
ç. İdari Davalarda Davalı İdarenin Kamu Tüzel Kişiliği Bulunması Gerekmez
422
3. İdari Davalarda Hasımda Değişme Hali
423
4. İdari Davalarda Devlet Organlarının Hasım Konumu
424
aaa. Cumhurbaşkanlığı
424
bbb. Cumhurbaşkanlığına Bağlı Kurum ve Kuruluşlar
425
aaaa. Doğrudan Bakanlıklar
425
bbbb. Bakanlıkların Merkez Teşkilatı Birimleri
425
cccc. Bakanlık Bağlı Kuruluşları
426
cc. Yer Bakımından Yerinden Yönetimler (Mahalli İdareler)
428
çç. Hizmet Bakımından Yerinden Yönetimler
429
dd. Düzenleyici ve Denetleyici Kurumlar
429
aa. Yüksek Mahkemeler
431
bb. Yargıyla İlgili Diğer Kuruluşlar
432
5. Husumet Konusunda Özellik Arzeden Durumlar
432
a. Vesayet Makamlarının Kararları
432
c. Oluşumları ve İmtiyazları Nedeniyle Hukuki Nitelikleri Tereddüt Doğuran Özel Hukuk Tüzel Kişileri
434
ç. Özel Hukuk Kişileri
434
G. Dilekçelerin 3’üncü Maddeye Uygunluğu
436
Ğ. Dilekçelerin 5’inci Maddeye Uygunluğu
437
H. İlk İnceleme Üzerine Verilecek Kararlar
438
II. TEBLİGAT VE CEVAP VERME
445
III. BİLGİ VE BELGE TOPLAMA
448
IV. İDDİA VE SAVUNMANIN GENİŞLETİLMESİ VEYA DEĞİŞTİRİLMESİ YASAĞI VE SINIRLI ISLAH
450
§ 10 YÜRÜTMENİN DURDURULMASI
II. GENEL KURAL: DAVA AÇILMASI İŞLEMİN YÜRÜTÜLMESİNİ DURDURMAZ
458
III. YÜRÜTMENİN DURDURULMASININ ŞARTLARI
460
IV. YÜRÜTMENİN DURDURULMASI USULÜ
462
V. YÜRÜTMENİN DURDURULMASI KARARLARININ ETKİLERİ, SONUÇLARI VE UYGULANMASI
466
VI. YÜRÜTMENİN DURDURULMASI KARARLARINA İTİRAZ
468
VII. YÜRÜTMENİN DURDURULMASININ SINIRLANDIRILMASI
471
A. 1961 Anayasası Döneminde
471
B. 1982 Anayasası Döneminde
471
VIII. YÜRÜTMENİN DURDURULMASINA İLİŞKİN ÖZEL KANUN HÜKÜMLERİ
472
II. DURUŞMALARA İLİŞKİN USUL
476
III. DURUŞMALARA İLİŞKİN ESASLAR
478
§ 12 DOSYALARIN ESASTAN İNCELENMESİ
II. İPTAL DAVALARINDA HUKUKA UYGUNLUK DENETİMİ
482
A. Yetki Unsuru Bakımından Denetim
484
2. Yetkinin Değişik Görünümleri
487
a. Yer Bakımından Yetki
487
b. Zaman Bakımından Yetki
488
c. Kişi Bakımından Yetki
491
ç. Konu Bakımından Yetki
492
3. Yetkide Paralellik İlkesi
493
4. Yetki Konusunda Özel Bir Durum: Fiili Ajan
495
5. Yetki Sakatlıkları
495
c. Fonksiyon Gaspı (Görev Gaspı / İşlev Gaspı)
499
ç. Ağır ve Bariz Yetki Tecavüzü
500
d. Özel Hukuka Ait Yetkinin Gaspı
501
6. Yetki Sakatlıklarının Derecelendirilmesi
501
7. Yetki Sakatlıklarının Sonradan Düzeltilmesi
502
B. Şekil Unsuru Bakımından Denetim
503
2. Yazılı ve Yazılı Olmayan Şekil
504
b. Yazılı Olmayan Şekil
506
3. Şekilde Paralellik İlkesi
509
4. Şekil Sakatlıkları
511
5. Şekil Sakatlıklarının Derecelendirilmesi
517
6. Şekil Sakatlıklarının Sonradan Düzeltilmesi
521
C. Sebep (Neden) Unsuru Bakımından Denetim
523
2. Mevzuatta Sebep Unsuru Yönünden İdari İşlemler
525
a. Sebebi Mevzuatta Açıkça Gösterilen İşlemler
525
b. Sebebi Mevzuatta Belirsiz Kavramlarla Gösterilen İşlemler
525
c. Sebebi Mevzuatta Gösterilmeyen İşlemler
526
3. Sebep Sakatlıkları
527
a. Dayanılan Sebebin Mevcut Olmaması
527
b. Dayanılan Sebebin Hukuka Aykırı Olması
528
c. Dayanılan Sebebin Yanlış Nitelendirilmesi / Yeterli Olmaması
528
ç. Mevzuatta Belirtilen Sebepler Dışında Sebeplere Dayanılması
529
5. İşlemin Birden Fazla Sebebe Dayanması
534
Ç. Konu Unsuru Bakımından Denetim
535
a. Mümkün ve Meşru Olmayan Konu
535
b. Mevzuatta Düzenlenmeyen Konu
535
c. Mevzuata Uygun Olmayan Konu
536
ç. Mahkeme Kararının Gereklerine Uygun Olmayan Konu
538
d. Geriye Yürümezlik İlkesine Aykırı Konu
538
e. Ölçülülük İlkesine Uygun Olmayan Konu
539
f. Kazanılmış Hakları İhlal Eden Konu
539
D. Amaç (Maksat) Unsuru Bakımından Denetim
540
a. Genel Amaç Bakımından Hukuka Aykırılık
543
aa. Kişisel / Şahsi / Duygusal / Hissi Amaç Güdülmesi
545
bb. Siyasi Amaç Güdülmesi
545
b. Özel Amaç Bakımından Hukuka Aykırılık
547
c. Usul (Yöntem) Saptırması
549
III. TAM YARGI DAVALARINDA YARGISAL DENETİM: İDARENİN SORUMLULUĞU
552
A. Devletin Sorumluluğunun Ortaya Çıkışı ve Dayanağı
552
B. İdarenin Kusur Sorumluluğu
557
1. İdari Kusur Kavramı
557
2. İdari Kusurun Anlamı
559
1. Hizmet Kusurunun Özellikleri
562
2. Hizmet Kusuru Sayılan Haller
565
aa. Hizmetin Kötü İşlemesi
565
bb. Hizmetin Geç İşlemesi
567
cc. Hizmetin Hiç İşlememesi
568
b. Yargı Kararlarında Hizmet Kusuru
570
1. Kişisel Kusur Kavramı
580
2. Kişisel Kusur Halleri
581
a. Kişisel Kusur, Kamu Görevinin İfasında Ortaya Çıkabilir
581
b. Kişisel Kusur, Görevin İfası Dışında, Ancak Görev Sebebiyle Ortaya Çıkabilir
582
3. Kişisel Kusurun Özellikleri
583
4. Kişisel Kusur Olarak Görev Kusuru
585
D. Kamu Görevlilerinin Üçüncü Kişilere Verdikleri Zararlardan Doğan Sorumluluk
589
2. Anayasa 40/3 ve 129/5 Hükümlerinde Düzenlenen Sorumluluğun Unsurları
593
3. Kamu Görevlisine Rücu
596
E. İdarenin Kusursuz Sorumluluğu
599
1. Risk (Tehlike) İlkesi
600
a. İdarenin Tehlikeli Faaliyetleri, Tesisleri ve Araç–Gereçlerinin Neden Olduğu Zararlarda Risk İlkesi
604
b. Mesleki Risk İlkesi
607
2. Kamu Külfetleri Karşısında Eşitlik (Fedakârlığın Denkleştirilmesi) İlkesi
609
3. Sosyal Risk İlkesi
613
a. İlkenin Uygulanması
615
b. İlkenin Özellikleri
617
c. Terör Eylemlerinde Sosyal Risk Uygulaması
618
F. Sorumluluğun Unsurları
620
1. Tazmini Gereken Zarar Olmalıdır
621
2. Zarar Kamu Hizmetinden Kaynaklanmalıdır
623
3. Zarar İdareye Bağlanabilir Olmalıdır
624
a. Uygun İlliyet Bağı
624
b. İlliyet Bağını Ortadan Kaldıran Durumlar
625
bb. Zarar Görenin Ağır Kusuru
630
cc. Üçüncü Kişinin Ağır Kusuru
632
c. İlliyet Bağını Ortadan Kaldırmayan Durumlar
632
aa. Doğal (Tabii) Afetler
632
bb. Beklenmeyen Hâller
634
cc. Zarar Görenin ya da Üçüncü Kişinin Kusuru
636
G. Tazminat ve Tazminatın Hesaplanması
637
1. Tazmin Yükümlülüğü
637
2. Tazminat Çeşitleri
639
3. Tazminatın Kapsamı
642
4. Tazminatın Hesaplanması
645
a. Maddi Tazminatın Hesaplanması
645
aa. Ölüm Nedeniyle Maddi Tazminat
646
bb. Beden Bütünlüğüne Yönelik Zararlarda Maddi Tazminat
648
cc. Mala Yönelik Zararlarda Maddi Tazminat
649
çç. Maddi Tazminatın Hesaplanmasında Önemli Hususlar
650
b. Manevi Tazminatın Hesaplanması
652
aa. Ölüm Nedeniyle Manevi Tazminat
653
bb. Beden Bütünlüğüne Yönelik Zararlarda Manevi Tazminat
655
cc. Kişilik Haklarına Yönelik Zararlarda Manevi Tazminat
656
çç. Mala Yönelik Zararlarda Manevi Tazminat
657
dd. Manevi Tazminatla İlgili Hususlar
657
§ 13 İPTAL VE TAM YARGI DAVALARININ SONUÇLANMASI
I. İPTAL DAVASININ SONUÇLANMASI
659
A. İptal Davasının (Esastan) Reddi
659
B. İptal Davasının Kabulü / İşlemin İptali
661
a. İptal Kararının Genel Etki ve Sonuçları
662
bb. Dava Konusu İşlem Bakımından Hüküm İfade Etmesi
663
cc. İdari İşlem Yerine Geçememesi
663
b. İptal Kararının Özel Etki ve Sonuçları
664
aa. Düzenleyici İşlemler Bakamından
664
aaa. Düzenleyici İşlemin İptali (Varsa) Öncekine Yürürlük Kazandırır (mı?)
664
bbb. Düzenleyici İşlemin İptali Genel Etki Gösterir
664
ccc. Düzenleyici İşlemin İptali Derdest Davaları Etkiler
664
ççç. Düzenleyici İşlemin İptali İdarenin Yeni Bir İşlem Yapmasını Gerektirir (mi?)
665
ddd. Düzenleyici İşlemin İptali (Varsa) Bu İşleme Dayalı Olarak Tesis Edilen Birel İşlemlerin Geçerliliğini Etkiler (mi?)
665
bb. Birel İşlemler Bakımından
666
aaa. Birel İşlemin İptali İdarenin Yeni Bir İşlem Yapmasını Gerektirir (mi?)
666
bbb. Birel İşlemin İptali Kural Olarak Dava Açanları Etkiler
668
ccc. Birel İşlemin İptali Bu İşleme Dayalı Olarak Tesis Edilen Birel İşlemlerin Geçerliliğini Etkiler (mi?)
668
II. TAM YARGI DAVASININ SONUÇLANMASI
670
§ 14 ÖZEL YARGILAMA USULLERİ
I. İVEDİ YARGILAMA USULÜ
673
B. İvedi Yargılama Usulüne Tabi Uyuşmazlıklar
675
1. İhaleden Yasaklama Kararları Hariç İhale İşlemleri
676
2. Acele Kamulaştırma İşlemleri
677
3. Özelleştirme Yüksek Kurulu Kararları
678
4. Turizmi Teşvik Kanunu Uyarınca Yapılan Satış, Tahsis ve Kiralama İşlemleri
678
5. Çevre Kanunu Uyarınca İdari Yaptırım Kararları Hariç Çevresel Etki Değerlendirmesi Sonucu Alınan Kararlar
679
6. Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun Uyarınca Alınan Cumhurbaşkanı Kararları
679
C. İvedi Yargılama Usulünde Özel Usul Kuralları
679
1. Süreye İlişkin Özel Usul Kuralları
680
2. İdareye Başvuruya İlişkin Özel Usul Kuralı
682
3. Yürütmenin Durdurulması Taleplerine İlişkin Kararlara İtiraz Bakımından Özel Usul Kuralı
682
4. Davaların Karara Bağlanmasına İlişkin Özel Usul Kuralı
683
5. Kanun Yollarına İlişkin Özel Usul Kuralları
684
II. MERKEZÎ VE ORTAK SINAVLARA İLİŞKİN YARGILAMA USULÜ
685
B. Merkezi ve Ortak Sınavlara İlişkin Yargılama Usulüne Tabi Uyuşmazlıklar
685
C. Merkezi ve Ortak Sınavlara İlişkin Yargılama Usulünde Özel Usul Kuralları
686
1. Süreye İlişkin Özel Usul Kuralları
686
2. İdareye Başvuruya İlişkin Özel Usul Kuralı
687
3. Yürütmenin Durdurulması Taleplerine İlişkin Kararlara İtiraz Bakımından Özel Usul Kuralı
687
4. Davaların Karara Bağlanmasına İlişkin Özel Usul Kuralı
687
5. Kanun Yollarına İlişkin Özel Usul Kuralları
688
6. Mahkeme Kararının Sonuçları Bakımından Özel Usul Kuralı
688
§ 15 DAVANIN TARAFLARINDA DEĞİŞME
691
II. DAVANIN TARAFLARINDA DEĞİŞMEYE YOL AÇAN HALLER
692
A. Gerçek Kişinin Ölümü
692
1. Yalnız Öleni İlgilendiren Davalar Bakımından
692
2. Yalnız Öleni İlgilendirmeyen Davalar Bakımından
693
B. Tüzel Kişiliğin Sona Ermesi
697
1. Özel Hukuk Tüzel Kişileri Bakımından
697
2. Kamu Tüzel Kişileri Bakımından
699
C. Kanuni Temsilci Atanması
700
Ç. Dava Konusunun Devredilmesi (Müddeabihin Temliki)
700
III. DAVACI VE DAVALI SIFATININ BİRLEŞMESİ
701
IV. BİLDİRİLEN ADRESE TEBLİGAT YAPILAMAMASI
701
§ 16 İDARİ YARGILAMA USULÜNDE HUKUK MUHAKEMELERİ KANUNU (HMK) İLE VERGİ USUL KANUNU’NUN (VUK) UYGULANDIĞI HALLER
I. HUKUK MUHAKEMELERİ KANUNUNA (HMK) ATIF YAPILAN USUL HÜKÜMLERİ
703
A. İYUK’ta Müstakil Madde Halinde Düzenlenmiş Olmakla Birlikte HMK’ye Atıf Yapılan Konular
705
1. Hâkimin Davaya Bakmaktan Memnuiyeti (Yasaklılığı) ve Reddi
705
a. Hâkimin Davaya Bakmaktan Memnuiyeti (Yasaklılığı)
706
c. Hâkimin Çekinmesi ve Reddi Usulü
708
b. Delil Tespitinin Anlamı
714
c. Delil Tespit Talebinde Usul
718
B. İYUK’ta Düzenlenmeksizin HMK’ye Atıf Yapılan Konular
718
1. (Objektif) Ehliyet
718
2. Üçüncü Şahısların Davaya Katılması / Müdahalesi
720
aa. Fer’i Müdahale Usulü
722
bb. Fer’i Müdahilin Yetkileri
726
a. Davanın İhbarının Anlam ve Önemi
728
b. Davanın İhbarı Usulü
730
5. Dosyanın Taraflar ve İlgililerce İncelenmesi
733
c. Kısmi Feragat Olur mu?
736
ç. Şartlı Feragat Olur mu?
737
d. Feragat Ne Zamana Kadar Yapılabilir?
737
e. Feragat Kabule Bağlı mıdır?
738
aa. İptal Davalarında
740
bb. Tam Yargı Davalarında
742
f. Feragatin Sonuçları
743
g. Feragat Halinde Yargılama Giderleri
744
9. Mukabil (Karşı) Dava
753
12. Yargılama Giderleri
762
a. Yargılama Giderlerinin Kapsamı
762
b. Yargılama Giderlerinden Sorumluluk
765
14. Duruşmaların Sükunu ve İnzibatı
773
15. Elektronik İşlemler
773
16. Ses ve Görüntü Nakledilmesi Yoluyla Duruşma İcrası
774
II. VERGİ USUL KANUNUNA (VUK) ATIF YAPILAN USUL HÜKÜMLERİ
774
§ 17 DOSYALARIN KARARA BAĞLANMASI
II. KARARLARIN YAZIMI
778
III. KARARLARDA BULUNACAK HUSUSLAR
778
IV. KARARLARIN TEBLİĞİ
779
V. DOSYANIN KAYBOLMASI
780
§ 18 AÇIKLAMA VE YANLIŞLIKLARIN DÜZELTİLMESİ
B. Açıklama Nedenleri
782
E. Diğer Önemli Hususlar
783
II. YANLIŞLIKLARIN DÜZELTİLMESİ
784
B. Yanlışlıkların Düzeltilmesi Nedenleri
785
C. Yanlışlıkların Düzeltilmesi Mercii
786
Ç. Yanlışlıkların Düzeltilmesi Süresi
786
D. Yanlışlıkların Düzeltilmesi Usulü
786
E. Diğer Önemli Hususlar
787
§ 19 İDARİ YARGI KARARLARININ UYGULANMASI
I. İDARİ YARGI KARARLARININ UYGULANMASI GEREĞİ
789
II. UYGULANMASI GEREKEN İDARİ YARGI KARARLARI
790
III. İDARİ YARGI KARARLARI UYGULANIRKEN DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR
791
IV. İDARİ YARGI KARARLARINI UYGULAMA SÜRESİ
792
V. İDARİ YARGI KARARLARININ UYGULANMIŞ SAYILMAYACAĞI HALLER
794
VI. İDARİ YARGI KARARLARINI UYGULAMAMANIN MAZUR GÖRÜLECEĞİ HALLER
795
A. Hukuki ve/veya Fiili (Maddi) İmkânsızlık
796
B. Davacının Feragat Etmesi
797
VII. İDARİ YARGI KARARLARINI UYGULAMAMANIN MAZUR GÖRÜLMEYECEĞİ HALLER
797
A. İdarenin Kanun Yollarına Başvurması
797
B. İdareye Karşı Tazminat Davası Açılması / İdarenin Tazminat Ödemesi
798
C. Kamu Görevlisinin Mahkûm Olması
798
Ç. Otuz Günlük Sürenin Dolması
798
D. İdarenin Yeniden Yapılandırılması
799
E. Kamu Düzeninin Bozulması Tehlikesi
799
F. Mahkeme Kararını Uygulamama Yönünde Prensip (İlke) Kararı Alınması
799
VIII. İDARİ YARGI KARARLARININ UYGULANMAMASININ SONUÇLARI
801
A. İdari Yargı Kararlarının Uygulanmaması Nedeniyle Doğan Sorumluluk
801
a. Mali Sorumluluk Esasları
801
b. Açılacak Maddi ve Manevi Tazminat Davası
801
c. Kamu Görevlisine Rücu
807
B. İdari Yargı Kararlarının Uygulanmaması Konusunda Özellik Arzeden Durumlar
810
1. Salt Uygulamama Haline Karşı İptal Davası Açılması
810
2. Uygulamama Nedeniyle İdareye Yapılan Başvuru Üzerine İptal Davası Açılması
810
C. Gecikme Faizi ve Oranı
811
I. KANUN YOLU KAVRAMI
813
II. KANUN YOLU TÜRLERİ
817
A. Kesin Hüküm (Muhkem Kaziye)
817
B. Kanun Yolunun Özellikleri
821
1. Olağan Kanun Yolunun Özellikleri
821
2. Olağanüstü Kanun Yolunun Özellikleri
822
C. Olağan Kanun Yolları
822
a. İstinafa Tabi Mahkeme Kararları
824
c. İstinaf İncelemesinin Kapsamı ve Sonuçları
827
a. Temyize Tabi Mahkeme Kararları
832
c. Temyiz İncelemesinin Kapsamı ve Sonuçları
839
3. İstinaf ve Temyiz Kanun Yollarına İlişkin Değerlendirme
846
4. İstinaf ve Temyizde Yürütmenin Durdurulması
854
Ç. Olağanüstü Kanun Yolları
858
1. Yargılamanın Yenilenmesi (Muhakemenin İadesi)
858
a. Yargılamanın Yenilenmesi Sebepleri
858
b. Yargılamanın Yenilenmesi Usulü
860
2. Kanun Yararına Temyiz
862
§ 21– ANAYASA MAHKEMESİNE BİREYSEL BAŞVURU
I. BİREYSEL BAŞVURUNUN KONUSU
866
A. İhlal Edilen Hakkın Niteliği
867
B. Denetim Dışı İşlem ve Kararlar
868
II. BİREYSEL BAŞVURUYA İLİŞKİN TEMEL ŞARTLAR
871
A. Başvuru Yollarının Tüketilmesi Şartı
871
B. Kanun Yollarında Gözetilecek Hususlardan Olmama Şartı
874
III. BİREYSEL BAŞVURU ESASLARI
875
2. Dilekçenin Verileceği Yerler
881
Ç. Esas Bakımından İnceleme ve Karar
882