MALİYE POLİTİKASININ TANIMI, GELİŞİMİ,
İKTİSAT POLİTİKASIYLA İLİŞKİSİ
1.1. DEVLETİN EKONOMİK FONKSİYONLARININ GELİŞİMİ
1
1.2. MALİYE POLİTİKASI KAVRAMI
2
1.2.1. Talep Yanlı Maliye Politikası
3
1.2.2. Arz Yanlı Maliye Politikası
4
1.3. MALİYE POLİTİKASININ DÜŞÜNSEL ARKA PLANI
4
1.3.1. Merkantilizm ve Müdahaleci Devlet Anlayışı
6
1.3.2. Liberal Düşünce ve Klasik İktisat Akımı
7
1.3.3. Keynes ve Aktif Devlet Anlayışına Dönüş
8
1.4. KAMU EKONOMİSİ VE MALİYE POLİTİKASININ ETKİNLİK ALANININ GENİŞLEMESİ
10
1.4.1. Devletin Ekonomideki Yeri
11
1.4.2. Devletin Ekonomik Gerekçesi
12
1.5. MALİYE POLİTİKASININ İKTİSAT POLİTİKASI İÇİNDEKİ YERİ VE ÖNEMİ
15
1.5.1. İktisat Biliminde Teori ve Politika
15
1.5.2. İktisat Politikasının Amaçları
17
1.5.3. İktisat Politikasının Araçları
18
1.5.3.1. Para ve Kredi Politikası
18
1.5.3.2. Maliye Politikası
19
1.5.3.3. Regülasyon ve Kontroller Politikası
20
1.5.3.4. KİT Politikası
20
1.5.3.4. Dış Ticaret Politikası
21
MALİYE POLİTİKASININ KONUSU,
AMAÇLARI VE AMAÇ–ARAÇ UYUM SORUNU
2.1. MALİYE POLİTİKASININ KONUSU
25
2.2. MALİYE POLİTİKASININ AMAÇLARI, ARAÇLARI VE UYUM SORUNU
27
2.2.1. Maliye Politikasının Amaçları
27
2.2.1.1. Ekonomik İstikrar Amacı
27
2.2.1.1.1. Tam İstihdam
27
2.2.1.1.2. Fiyat İstikrarı
29
2.2.1.2. İktisadi Kalkınma ve Büyüme Amacı
31
2.2.1.2.1. İktisadi Büyümeyi Belirleyen Faktörler
31
2.2.1.2.2. İktisadi Büyüme Modelleri
33
2.2.1.2.3. Kamu Harcaması ve İktisadi Büyüme
34
2.2.1.2.4. Vergiler ve İktisadi Büyüme
36
2.2.1.2.5. Borçlanma ve İktisadi Büyüme
37
2.2.1.3. Gelir ve Servet Dağılımını Düzenleme Amacı
38
2.2.1.4. Diğer Amaçlar
39
2.2.2. Maliye Politikasının Araçları
40
2.2.2.1. Kamu Harcamaları
40
2.2.3. Maliye Politikası Amaçları ve Araçları Arasındaki Uyum Sorunu
43
2.2.3.1. Maliye Politikası Amaçları Arasında Çatışma
43
2.2.3.2. Maliye Politikası Amaçları ile Araçların Amaçları Arasında Uyum Sorunu
45
MALİYE POLİTİKASININ ETKİNLİĞİNE İLİŞKİN
3.1. KLASİK İKTİSADİ DÜŞÜNCE
49
3.2. KEYNESYEN İKTİSADİ DÜŞÜNCE
53
3.3. KAMU TERCİHİ TEORİSİ
58
3.5. ARZ YANLI İKTİSADİ DÜŞÜNCE
67
3.6. YENİ KLASİK İKTİSAT
72
3.7. POST KEYNESYEN İKTİSADİ DÜŞÜNCE
78
3.8. YENİ KEYNESYEN İKTİSAT
82
MALİYE POLİTİKASI VE MİLLİ GELİR DENGESİ
4.1. KAMU HARCAMALARI VE MİLLİ GELİR DENGESİ
92
4.2. ÇARPAN (ÇOĞALTAN) MEKANİZMASI
93
4.2.1. Reel Kamu Harcamalarının Çarpan Etkisi
97
4.2.2. Transfer Harcamalarının Çarpan Etkisi
99
4.2.3. Vergilendirmenin Genel Etkisi
100
4.2.4. Denk Bütçe Çarpanı
107
4.2.5. Dış Ticaret Çarpanı
108
4.2.5.1. Dış Yansıma ve Dış Ticaret Çarpanı
110
4.3. MALİYE POLİTİKASI UYGULAMA SEÇENEKLERİ
113
4.3.1. Devletin Müdahale Etmemesi
113
4.3.2. Devlet Müdahalesi
114
4.3.2.1. Genişletici Maliye Politikası
114
4.3.2.2. Daraltıcı Maliye Politikası
117
4.3.2.3. Kamu Harcamaları ve Vergilerin Eşit Artırılması
118
EKONOMİK İSTİKRARIN SAĞLANMASINDA
PARA VE MAL İYE POLİTİKALARININ NİSPİ ETKİNLİĞİ
5.1. KAPALI EKONOMİDE PARA VE MALİYE POLİTİKALARININ ETKİNLİĞİ
122
5.1.1. Maliye Politikası
125
5.1.2. Para Politikası
128
5.2. AÇIK EKONOMİDE PARA VE MALİYE POLİTİKASININ ETKİNLİĞİ
132
5.2.1. Döviz Kuru Sistemi, Para ve Maliye Politikalarının Etkinliği
133
5.2.1.1. Sabit Döviz Kuru Sisteminde Para ve Maliye Politikalarının Etkinliği
135
5.2.1.2. Esnek Döviz Kuru Sisteminde Para ve Maliye Politikalarının Etkinliği
143
5.2.1.3. Fiyat Hareketleri, Para ve Maliye Politikası İlişkisi
152
MALİYE POLİTİKASI UYGULAMASINDA YÖNTEMLER
6.1. İRADİ MALİYE POLİTİKASI
158
6.1.1. Maliye Politikalarında Gecikmeler
159
6.1.1.1. Teşhis ve Tahmine İlişkin Gecikme
160
6.1.1.2. Araçların Seçimine İlişkin Güçlükler
161
6.1.1.3. Uygulamaya İlişkin Gecikme
162
6.1.1.4. Etkilemeye İlişkin Gecikme
164
6.1.2. İradi Harcama Politikaları
165
6.1.3. İradi Vergi Politikaları
166
6.2. EKONOMİK İSTİKRARIN SAĞLANMASINDA OTOMATİK STABİLİZATÖRLER
169
6.2.1. Otomatik Stabilizatör Olarak Kamu Harcamaları
170
6.2.2. Otomatik Stabilizatör Olarak Vergi Gelirleri
171
6.3. İRADİ VE OTOMATİK İSTİKRAR SAĞLAYICI MALİYE POLİTİKALARINA YÖNELTİLEN ELEŞTİRİLER
175
6.4. FORMÜL ESNEKLİĞİ YÖNTEMİ
178
6.5. KURALLI MALİYE POLİTİKASI
179
6.5.1. Dünyada Mali Kural Uygulamaları
181
6.5.2. Türkiye’de Mali Kural Uygulama Denemeleri
182
ENFLASYON VE MALİYE POLİTİKASI
7.1. ENFLASYONUN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ
187
7.1.1. Enflasyonun Ortaya Çıkışı
190
7.1.1.1. Enflasyon ve Gelir Dağılımı
193
7.1.1.2. Enflasyon–Tasarruf Hacmi
194
7.1.1.3. Enflasyon ve Kaynak Kullanımı
195
7.1.1.4. Enflasyon ve İstihdam Hacmi
196
7.1.1.5. Enflasyonun Mikro Düzeydeki Etkileri
196
7.1.2. Enflasyonun Nedenleri
197
7.1.2.1. Talep Enflasyonu
197
7.1.2.2. Maliyet Enflasyonu
199
7.1.2.3. Yapısal Enflasyon
201
7.2. ENFLASYONLA MÜCADELEDE MALİYE POLİTİKASI
202
7.2.1. Enflasyonla Mücadelede Kamu Harcamaları Politikası
204
7.2.1.1. Reel Harcamalar ve Enflasyon
204
7.2.1.2. Enflasyonla Mücadele ve Transfer Harcamaları
207
7.2.2. Enflasyonla Mücadelede Vergi Politikası
210
7.2.2.1. Bireysel Gelir Vergisi
211
7.2.2.2. Kurumlar Vergisi
212
7.2.2.3. Gider Vergileri
214
7.2.2.4. Servet Vergileri
215
7.2.3. Enflasyonla Mücadelede Borçlanma Politikası
216
7.2.4. Anti–enflasyonist Politikaların Sınırlayıcıları
218
DURGUNLUKLA (DEFLASYONLA) MÜCADELEDE
8.1. DEFLASYON KAVRAMI VE YAŞANILAN BAZI DEFLASYON ÖRNEKLERİ
224
8.1.1. Deflasyon Kavramı
224
8.1.2. Deflasyon Yaşayan Ülke Örnekleri
226
8.2. DEFLASYONLA MÜCADELEDE MALİYE POLİTİKASI
230
8.2.1. Deflasyonla Mücadelede Kamu Harcamaları
231
8.2.2. Deflasyonla Mücadelede Vergi Politikası
234
8.2.3. Deflasyonla Mücadelede Borçlanma Politikası
238
STAGFLASYON VE MALİYE POLİTİKASI
9.1. STAGFLASYON KAVRAMI
244
9.2.1. Uyarlamacı (Adaptif) Beklentileri Dikkate Alan Phillips Eğrisi
248
9.2.2. Rasyonel Beklentileri Dikkate Alan Phillips Eğrisi
250
9.3. STAGFLASYONUN NEDENLERİNİ AÇIKLAMAYA YÖNELİK YAKLAŞIMLAR
252
9.3.1. Post Keynesyen Açıklama
252
9.3.2. Monetarist Yaklaşım ve Stagflasyon
256
9.4. STAGFLASYONLA MÜCADELE YÖNTEMLERİ
257
9.4.1. Gelirler Politikası
258
9.4.2. Sektörel ve Bölgesel Ağırlıklı Önlemler
260
9.4.3. Para ve Maliye Politikası Araçlarının Optimal Bileşimi
261
9.4.4. Vergi Temelli Gelirler Politikası
261
9.4.5. Üretim Teşviki ve Toplam Arzın Artırılması
263
BÜTÇE POLİTİKASI, BÜTÇE AÇIKLARININ
EKONOMİK ETKİLERİ VE TÜRKİYE UYGULAMASI
10.1. DENK BÜTÇE POLİTİKASI
268
10.2. AÇIK BÜTÇE POLİTİKASI
269
10.3. AÇIK BÜTÇE POLİTİKASIYLA İLGİLİ GÖRÜŞLER
270
10.3.1. Klasik Yaklaşım
270
10.3.2. Keynesyen Yaklaşım
271
10.3.3. Neo–Klasik Yaklaşım
273
10.3.4. Ricardian Yaklaşım
274
10.4. BÜTÇE AÇIKLARININ ETKİLERİ
276
10.4.1. Bütçe Açıkları ve Enflasyon
276
10.4.2. Bütçe Açıkları ve Yatırımlar
278
10.4.3. Bütçe Açıkları ve Ödemeler Dengesi
279
10.5. TÜRKİYE’DE BÜTÇE AÇIKLARININ GELİŞİMİ
280
İKTİSADİ KALKINMA VE BÜYÜME AMACINA YÖNELİK MALİYE POLİTİKASI
11.1. İKTİSADİ KALKINMA VE BÜYÜME KAVRAMI
291
11.2. İKTİSADİ KALKINMANIN FİNANSMANI
295
11.2.1. İktisadi Kalkınmanın Finansmanında Maliye Politikası
296
11.2.1.1. Kalkınmanın Finansman Aracı Olarak Kamu Harcamaları
298
11.2.1.2. Kalkınmanın Finansman Aracı Olarak Vergiler
302
11.2.1.3. Kalkınmanın Finansman Aracı Olarak Borçlanma
305
11.2.1.3.1. Kalkınmanın Finansmanında İç Borçlanma
306
11.2.1.3.2. Kalkınmanın Finansmanında Dış Borçlanma
307
GELİR DAĞILIMI VE MALİYE POLİTİKASI
12.1. GELİR DAĞILIMI TÜRLERİ
312
12.1.1 Fonksiyonel Gelir Dağılımı
313
12.1.2. Sektörel Gelir Dağılımı
313
12.1.3. Bölgesel Gelir Dağılımı
314
12.1.4. Kişisel Gelir Dağılımı
314
12.2. TÜRKİYE’DE KİŞİSEL GELİR DAĞILIMININ GELİŞİMİ
317
12.3. GELİR DAĞILIMINA ETKİ EDEN FAKTÖRLER
321
12.3.1 Emeğin Dağılımı
321
12.3.2 Servet Dağılımı
322
12.3.3 Faktör Fiyatları
322
12.4. MALİYE POLİTİKASININ GELİR DAĞILIMINI DÜZELTME AMACIYLA KULLANILMASI
323
12.4.2.1.1. Gelir Vergisi
330
12.4.2.1.2. Kurumlar Vergisi
330
12.4.2.1.4. Servetten Alınan Vergilerin Gelir Dağılımına Etkisi
334
12.4.2.1.4.1. Emlak Vergisi
335
12.4.2.1.4.2. Servet Transferi Üzerinden Alınan Vergiler
337
12.4.2.1.4.3. Servet Değer Artışı Vergileri
337
TÜRKİYE’DE EKONOMİK İSTİKRAR SORUNU VE
13.1. ORTODOKS İSTİKRAR POLİTİKALARI
345
13.2. HETERODOKS İSTİKRAR POLİTİKALARI
347
13.3. TÜRKİYE’DE EKONOMİK İSTİKRARI SAĞLAMAYA YÖNELİK POLİTİKALAR
348
13.3.1. Türkiye’de 1980 Öncesi Dönemde Uygulanan Maliye Politikaları
349
13.3.1.1. 1920–1950 Dönemi Maliye Politikaları
349
13.3.1.2. 1950–1980 Dönemi Maliye Politikaları
350
13.3.2. 24 Ocak Kararları ve 1980 Sonrası Dönem
352
13.3.2.1. Vergi Politikasına İlişkin Tedbirler
353
13.3.2.2. Kamu Harcamalarına Yönelik Tedbirler
354
13.3.2.3. Borçlanmaya İlişkin Tedbirler
355
13.3.2.4. Döviz Kuru ve Faize İlişkin Tedbirler
356
13.3.3. İstikrar Programının Değerlendirilmesi ve 5 Nisan 1994 Öncesi Süreç
356
13.3.4. 5 Nisan 1994 İstikrar Tedbirleri
358
13.3.4.1. Kamu Harcamaları ve Gelirleri Dengesini Sağlamaya Yönelik Önlemler
359
13.4. TÜRKİYE EKONOMİSİNDE 1990–1999 DÖNEMİ VE 9 ARALIK 1999 İSTİKRAR TEDBİRLERİ
361
13.4.1. 9 Aralık 1999 İstikrar Tedbirleri
362
13.4.1.1. Kamu Gelirleri ve Harcamalarına Yönelik Tedbirler
364
13.5. 9 ARALIK KARARLARI SONRASI VE GÜÇLÜ EKONOMİYE GEÇİŞ PROGRAMI
364
13.5.1. Programın Temel Amaç ve Araçları
367
13.5.2. Kamu Harcamalarına ve Gelirlerine Yönelik Tedbirler
368
13.5.3. Vergi Politikasına İlişkin Tedbirler
369
13.5.4. Borçlanmaya İlişkin Tedbirler
370
13.5.5. Programın Değerlendirilmesi
372
13.6. COVİD–19 PANDEMİSİNİN ÜLKE EKONOMİLERİNE ETKİSİ
377
13.6.1. Pandemi Süresince Uygulanan Maliye Politikaları
378
TÜRKİYE’NİN İKTİSADİ KALKINMA SÜRECİ VE
14.1. KALKINMA PLANLARININ AMAÇLARI VE UYGULAMA SONUÇLARI
385
14.1.1. Kalkınma Planlarının Uygulama Sonuçları
389
14.1.2. 1980 Öncesi Planlı Kalkınma Döneminin Genel Bir Değerlendirmesi
390
14.2. 1980 SONRASI KALKINMA PLANLARI VE YENİ KALKINMA STRATEJİSİ SEÇİMİ
392
14.3. 2000 SONRASI KALKINMA PLANLARI
394
14.4. TÜRKİYE’DE MALİYE POLİTİKALARI VE EKONOMİK KALKINMA ETKİLEŞİMİ
401
14.4.1. Kamu Harcamaları ve Kalkınma İlişkisi
401
14.4.2. Kamu Gelirleri ve Kalkınma İlişkisi
407