BİRİNCİ KİTAP GENEL HÜKÜMLER BİRİNCİ KISIM TEMEL İLKELER, TANIMLAR VE UYGULAMA ALANI Birinci Bölüm TEMEL İLKELER VE TANIMLAR
Madde 1: CEZA KANUNUNUN AMACI
21
Madde 2: SUÇTA VE CEZADA KANUNİLİK İLKESİ
26
I) SUÇTA VE CEZADA KANUNİLİK (2/1.F.)
26
1) Anayasa’nın 38/1-3. Maddesinde “Kanunilik” İlkesi
27
2) AİHS’nin 7/1. Maddesinde “Kanunilik” İlkesi
28
3) Günümüzde “Suçta ve Cezada Kanunilik” İlkesinin İçeriği ve Sonuçları
30
II) İDARENİN DÜZENLEYİCİ İŞLEMLERİYLE SUÇ VE CEZA KONULAMAYACAĞI KURALI (2/2.F)
33
1) Yeni Düzenlemenin Anayasal Dayanakları ve İçeriği
33
III) KIYAS (ÖRNEKSEME) YASAĞI (2/3.F.)
37
1) Doktrin Yorumu ve Kıyas Yasağının Kapsamı
37
IV) CEZA KANUNLARININ YORUMU
40
1) Yorumun Anlamı ve Amacı
40
2) Yorum Etkinliğinin Kurumsallığı ve Sınırları
41
a) Yasal Metine Yansıyan Sözler/Sözcükler
41
b) Kanunun Konulma Nedeni ve Amacı
42
c) Maddenin Kenar Başlığı
42
d) Gerekçe ve Hazırlık Çalışmalarının Değeri ve Gözetilme Koşulları
43
f) Hukukun Genel İlkeleri
48
g) Tarihçe ve Karşılaştırmalı Hukuk
49
h) Kanunun Sistematiği
50
a) Şekli Yorum Çeşitleri
51
b) Maddi Açıdan Yorum Çeşitleri
52
bc) Geliştirmeci Yorum
53
Madde 3: ADALET VE KANUN ÖNÜNDE EŞİTLİK İLKESİ
58
I) ADALET VE ORANLILIK İLKELERİ (3/1.F.)
58
II) KANUN ÖNÜNDE EŞİTLİK İLKESİ (3/2.F.)
59
Madde 4: KANUNUN BAĞLAYICILIĞI
67
Madde 5: ÖZEL KANUNLARLA İLİŞKİ
67
I) YENİ DÜZENLEMEYE İLİŞKİN DOKTRİNDEKİ GÖRÜŞLER
69
II) MADDENİN YORUMU VE GÖRÜŞÜMÜZ
71
I) MADDEDEKİ TANIMLARIN HUKUKİ NİTELİĞİ
77
c) Silah Benzeri Araçlar
91
caa) Ateşli Silahların Sınıflandırılması
92
caaa) Ağır Ateşli Silahlar
92
caab) Hafif Ateşli Silahlar
92
caaba) Uzun Namlulu Hafif Ateşli Silahlar
93
caabb) Kısa Namlulu Hafif Ateşli Silahlar
93
cab) Tam Otomatik Silahlar
94
cac) Yarı Otomatik Silahlar
94
cb) Patlayıcı Maddeler
94
cbaa) Patlayıcı Maddeler
95
cbab) Piroteknik Mamuller
95
cbad) Nişan Tüfek ve Tabanca Mermileri
96
cbb) Patlayıcı Maddelerin Sınıflandırılması
96
cbba) Duyarlılıkları Bakımından
96
cbbaa) Güvenlikli Patlayıcı Maddeler
96
cbbab) Güvenliksiz Patlayıcı Maddeler
96
cbbb) Uygulama Alanları Bakımından
96
cbbba) İtici ve Balistik Etkisi Olan Patlayıcı Maddeler
96
cbbbb) Tahrip Gücü Olan Patlayıcı Maddeler
97
ı) Ön Patlayıcılar (İnsiyal Patlayıcılar)
97
cbbbc) Piroteknik Mamuller
97
cc) Saldırı veya Savunmada Kullanılmak Üzere Yapılmış Her Türlü Kesici, Delici veya Bereleyici Alet
97
cd) Saldırı ve Savunma Amacıyla Yapılmış Olmasa Bile Fiilen Saldırı ve Savunmada Kullanılmaya Elverişli Şeyler
97
ce) Yakıcı, Aşındırıcı, Yaralayıcı, Boğucu, Zehirleyici, Sürekli Hastalığa Yol Açıcı Nükleer, Radyoaktif, Kimyasal, Biyolojik Maddeler
98
ceab) Özel Bölünebilir Madde
99
g) Basın ve Yayın Yolu ile
100
i) Suçu Meslek Edinen Kişi
101
j) Örgüt Mensubu Suçlu
102
İkinci Bölüm KANUNUN UYGULAMA ALANI
Madde 7: ZAMAN BAKIMINDAN UYGULAMA
118
1) Kanunların Yürürlüğe Girmesi
118
2) Kanunların Yürürlükten Kalkması
119
ba) Örtülü Kaldırma Öncesi Uyarıcı İlkeler
120
bb) Örtülü Kaldırmanın Koşullarına Gelince
120
3) Genel-Özel Hüküm İlişkisi
121
II) GEÇMİŞE UYGULAMA YASAĞI VE LEHE KANUNUN GEÇMİŞE YÜRÜRLÜĞÜ (7/1.F.)
121
1) Geçmişe Uygulama Yasağı
121
2) Failin Lehine Olan Kanunun Geçmişe Yürürlüğü
122
III) LEHE OLAN KANUNUN BELİRLENMESİ (7/2.F.)
122
IV) İNFAZ REJİMİNE İLİŞKİN HÜKÜMLER
124
V) SÜRELİ VE GEÇİCİ KANUNLAR AÇISINDAN ZAMAN BAKIMINDAN UYGULAMA (7/4.F.)
125
Madde 8: YER BAKIMINDAN UYGULAMA
176
I) MÜLKİLİK (ÜLKESELLİK) SİSTEMİ (8/1-İLK CÜMLE)
177
II) MÜLKİLİK SİSTEMİ VE MESAFE SUÇLARI (8/1-2. CÜMLE)
177
III) SUÇUN TÜRKİYE’DE İŞLENMİŞ SAYILDIĞI DURUMLAR (8/2.F.)
178
1) Türk Kara ve Hava Sahaları ile Türk Karasularında İşlenen Suçlar
179
3) Türk Deniz ve Hava Savaş Araçlarında veya Bu Araçlarla İşlenen Suçlar
179
4) Türkiye’nin Kıt’a Sahanlığında veya Münhasır Ekonomik Bölgesinde Tesis Edilmiş Sabit Platformlarda veya Bunlara Karşı İşlenen Suçlar
180
Madde 9: YABANCI ÜLKEDE HÜKÜM VERİLMESİ
181
Madde 10: GÖREV SUÇLARI
182
Madde 11: VATANDAŞ TARAFINDAN İŞLENEN SUÇ
183
I) FAİLİN TÜRK VATANDAŞI OLMASI
183
II) İŞLENEN SUÇUN 13. MADDEDE YAZILI SUÇLARDAN OLMAMASI
184
III) İŞLENEN SUÇUN TÜRK KANUNLARINA GÖRE AŞAĞI SINIRI BİR YILDAN AZ OLMAYAN HAPİS CEZASINI GEREKTİRMESİ
184
IV) SUÇUN YABANCI BİR ÜLKEDE İŞLENMİŞ OLMASI
185
V) BU SUÇTAN DOLAYI YABANCI ÜLKEDE HÜKÜM VERİLMEMİŞ OLMASI
185
VI) SUÇUN TÜRKİYE’DE KOVUŞTURULABİLİR BİR SUÇ OLMASI
185
VII) FAİLİN (TÜRK VATANDAŞININ) TÜRKİYE’DE BULUNMASI
185
VIII) SUÇTAN DOLAYI MAĞDUR OLAN KİMSE YABANCI İSE FİİLİN İŞLENDİĞİ ÜLKE DEVLETİ KANUNUNA GÖRE DE SUÇ TEŞKİL ETMESİ
185
IX) SUÇUN İŞLENDİĞİ YER KANUNUNDAN DAHA AĞIR CEZA VERİLEMEMESİ
186
Madde 12: YABANCI TARAFINDAN İŞLENEN SUÇ
186
II) YABANCININ YABANCI BİR ÜLKEDE TÜRKİYE’NİN ZARARINA İŞLEDİĞİ SUÇLARDAN DOLAYI YARGILANMA KOŞULLARI
188
1) Failin Yabancı Olması ve Türkiye’de Bulunması
188
2) İşlenen Suç 13. Maddede Yazılı Suçlar Dışında Olmalıdır
189
3) Suçun Türk Kanunlarına Göre Aşağı Sınırının En Az Bir Yıl Hapis Cezasını Gerektirmesi
189
4) Suçun Yabancı Bir Ülkede İşlenmiş Olması
189
5) Suçun Türkiye’nin Zararına İşlenmesi
190
III) SUÇUN BİR TÜRK VATANDAŞININ VEYA TÜRK KANUNLARINA GÖRE KURULMUŞ ÖZEL HUKUK TÜZEL KİŞİSİNİN ZARARINA İŞLENMESİ
190
IV) MAĞDURUN YABANCI OLMASI HALİNDE YARGILANMA KOŞULLARI
192
Madde 13: DİĞER SUÇLAR
194
Madde 14: SEÇİMLİK CEZALARDA SORUŞTURMA
198
Madde 15: SORUŞTURMA KOŞULU OLAN CEZANIN HESAPLANMASI
199
Madde 16: CEZADAN MAHSUP
200
Madde 17: HAK YOKSUNLUKLARI
202
I) GERİ VERME (SUÇLULARIN İADESİ) KAVRAMI
204
II) ULUSLARARASI CEZA DİVANI (ICC)
206
III) SUÇLULARIN İADESİNE DAİR AVRUPA SÖZLEŞMESİ (SİDAS)
207
IV) AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ (AİHS) AÇISINDAN SUÇLULARIN İADESİ
208
V) SUÇLULARIN İADESİ HUKUKU İLE İLGİLİ OLARAK TÜRKİYE’NİN TARAF OLDUĞU ÇOK TARAFLI ULUSLARARASI SÖZLEŞMELER
210
VI) 5237 SAYILI TCK'NIN 18. MADDESİNİN YORUMU
226
1) Geri Vermeye İlişkin Asgari Koşullar (18/1.F.)
226
a) Geri Vermenin Olanaklı Olduğu Durumlar
226
b) Geri Verme Talebinin Kabul Edilemeyeceği Durumlar
226
ba) Türk Kanunlarına Göre Suç Değilse
226
bb) Düşünce Suçu veya Siyasi ya da Askeri Suç Niteliğinde ise
228
bc) Türkiye Devletinin Güvenliğine Karşı, Türkiye Devletinin veya Bir Türk Vatandaşının ya da Türk Kanunlarına Göre Kurulmuş Bir Tüzel Kişinin Zararına İşlenmişse
232
bd) Türkiye’nin Yargılama Yetkisine Giren Bir Suç İse
232
be) Zamanaşımına veya Affa Uğramış İse
233
bea) Fiilin Zamanaşımına Uğraması
233
beb) Fiilin Affa Uğraması
234
2) Vatandaşın Suç Sebebiyle Yabancı Bir Ülkeye Verilemeyeceği Kuralı (18/2.F.)
234
a) Kuralın Hukuki Dayanağı ve Tarihçesi
235
b) Karşılaştırmalı Hukukta Durum
237
c) SİDAS’da Vatandaşın Geri Verilmezliği Kuralı
238
d) Türk Mevzuatında Vatandaşın Geri Verilmezliği Kuralı
238
e) Çifte Vatandaşlık ve Vatansızlık Durumu
238
f) Vatandaşlığın Belirleneceği An
239
g) Vatandaşın İade Edilmemesinin Sonuçları
241
3) Kişinin Geri Verilmesi Halinde Ayrımcılığa ya da İşkence ve Kötü Muameleye Maruz Kalacağına Dair Kuvvetli Şüphe Nedenleri Bulunması (18/3.F.)
242
4) Geri Verme Talebi Hakkında Karar Verecek Mahkeme ve Yasa Yolu (18/4.F.)
242
5) Geri Verme Kararının Yerine Getirilmesi (18/5.F.)
243
6) Geri Verilmesi İstenen Kişi Hakkında Koruma Tedbirlerine Başvurulması (18/6-7.F.)
244
7) Geri Verme Halinde Kişinin Yargılanma ve İnfazı (Geri Vermede Özellik Kuralı-18/8.F.)
246
b) Özellik Kuralının İstisnaları
247
ba) Talep Edilen Devletin Özel İzni
247
c) Üçüncü Bir Devlete İade
248
Madde 19: YABANCI KANUNUN GÖZ ÖNÜNDE BULUNDURULMASI
258
I) KURALIN HUKUKİ MAHİYETİ
258
II) 19. MADDENİN UYGULANABİLMESİ İÇİN ARANAN KOŞULLAR
259
III) YABANCI KANUN GÖZÖNÜNDE BULUNDURULARAK YAPILACAK UYGULAMA
260
İKİNCİ KISIM CEZA SORUMLULUĞUNUN ESASLARI Birinci Bölüm CEZA SORUMLULUĞUNUN ŞAHSİLİĞİ, KAST VE TAKSİR
Madde 20: CEZA SORUMLULUĞUNUN ŞAHSİLİĞİ
265
I) CEZA SORUMLULUĞUNUN ŞAHSİLİĞİ İLKESİ (20/1.F.)
265
1) Kusur Sorumluluğu (Sübjektif Sorumluluk)
265
2) Kişinin Başkasının Fiilinden Dolayı Sorumlu Tutulamaması
267
II) TÜZEL KİŞİLER HAKKINDA CEZA YAPTIRIMI UYGULANAMAMASI (20/2.F.)
268
1) Tüzel Kişilik Kavramı ve Unsurları
268
2) Özel Hukuk Tüzel Kişileri
269
a) Kazanç Paylaşma Amacı Güden Tüzel Kişiler
269
b) Kazanç Paylaşma Amacı Gütmeyen Tüzel Kişiler
269
3) Tüzel Kişilerin Ceza Sorumluluğu
269
b) Karşılaştırmalı Hukukta
271
d) Anayasada ve Mevzuatımızda Tüzel Kişilerin Ceza Sorumluluğu
274
e) 5237 Sayılı TCK'nın 20/2. Fıkrasının Yorumu ve Uygulama Alanı
275
1) Kastın Unsurlarını Açıklayan Teoriler
280
c) Bilinç ve İrade Teorisi
280
d) Kanunumuzun Kabul Ettiği Teori
281
2) Kastın “Bilme” Unsuru
281
3) Kastın “İsteme” Unsuru
282
III) İHMALİ SUÇLARDA KASTIN NİTELİĞİ VE KONUSU
283
2) Olası (Muhtemel, Gayri Muayyen, Belirsiz) Kast
285
3) Genel Kast-Özel Kast
287
4) Başlangıçta Kast-Eklenen Kast
287
5) Ani Kast-Düşünce Kastı (Tasarlama)
287
I) TAKSİR KAVRAMI VE TANIMI
314
3) Karşılaştırmalı Hukukta Taksirin Tanımı
316
d) Taksirin Diğer Sorumluluk Türlerinden ve Benzer Kavramlardan Ayrımı
316
II) TAKSİRLİ SUÇUN KURUCU UNSURLARI
317
3) Hukuka Aykırılık Unsuru
319
4) Manevi Unsur (Kusurluluk)
320
III) TAKSİRLİ SUÇLARDA SORUMLULUĞUN ESASI (HUKUKİ MAHİYETİ)
321
2) Taksirden Doğan Cezai Sorumluluğun Esasını Açıklayan Teoriler
321
a) Dikkat Ödevinin İhlali Teorisi
321
b) Hukuka Aykırı Araçlar Kullanma Teorisi
322
c) Yanılma (Hata) Teorisi
322
d) Öngörebilme Teorisi
323
e) Öngörebilme ve Önleyebilme Teorisi
325
IV) TAKSİRİN UNSURLARI VE KASDİ-TAKSİRLİ SUÇ AYRIMI
325
1) Fiilin Taksirle İşlenebilen Bir Suç Olması
326
2) Hareketin İradiliği
326
3) Neticenin İradi Olmaması (İstenmemiş Olması)
327
4) Hareketle Netice Arasında Nedensellik Bağının Bulunması
329
a) İhmalin Nedenselliği
330
aa) İhmal Kavramı ve Taksirle İşlenen İhmali Suçlar
330
ab) Doktrinde Taksir-İhmal İlişkisi
331
ac) İhmalin Nedenselliği ve Yargıtay’ın Benimsediği Ölçü
332
b) Sebeplerin Çokluğu Durumunda Nedensellik Bağı
334
bb) Etkin Sebep Teorisi
334
bc) En Çok Etkileyen Sebep Teorisi
335
be) Kesin Sebep Teorisi
335
bf) Tayin Edici Sebep Teorisi
335
bg) Uygun Sebep Teorisi
335
bh) Beşeri Sebep Teorisi
335
bı) Objektif İsnat Edilebilme Teorisi
336
bi) Tehlikeli Şart Teorisi
336
bj) Hukuki Önem Teorisi
336
c) Nedensellik Bağı Konusunda Yargıtay’ın Benimsediği Ölçü
336
5) Neticenin Öngörülebilmesi
337
1) Bilinçli Taksir Kavramı ve Tanımı
337
2) Bilinçli Taksir-Adi Taksir Ayrımı
338
3) Bilinçli Taksir-Olası (Gayri Muayyen) Kast Ayrımı
340
4) Bilinçli taksirin Sonuçları ve Cezaya Etkisi
345
VI) TAKSİRLİ SUÇLARDA CEZANIN FAİLİN KUSURUNA GÖRE BELİRLENMESİ
345
VII) BİRDEN FAZLA KİŞİNİN TAKSİRLE İŞLEDİĞİ SUÇLARDA KUSURA DAYALI SORUMLULUK
347
VIII) MEYDANA GELEN NETİCENİN MÜNHASIRAN FAİLİN MAĞDUR OLMASINA YOL AÇMASI
347
Madde 23: NETİCE SEBEBİYLE AĞIRLAŞMIŞ SUÇ
363