D. Uluslararası Korumadan Yararlananlar
26
3. İkincil Korumadan Yaralanan Kişiler
31
4. Geçici Korumadan Yararlananlar ve Suriye Arap Cumhuriyeti Vatandaşları
34
1. Uluslararası Metinlerde Sığınmacı Kavramı
36
2. Türk Hukukunda Sığınmacı Kavramı
40
F. Göçmenler ve Benzer Statüdeki Kişiler
46
II. YABANCILARIN TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİNE İLİŞKİN HUKUKİ ÇERÇEVE
50
3. Yabancıların Türkiye’de İkamet ve Seyahatleri Hakkında Kanun
52
4. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu
53
5. Cezaî Konularda Uluslararası Adlî İş Birliği Kanunu
54
6. 1994 Tarihli Yönetmelik
54
1. Jus Cogens (Uluslararası Emredici Kural)
56
2. Uluslararası Sözleşmeler
56
a. Birleşmiş Milletler Sözleşmeleri
56
b. Avrupa Konseyi Sözleşmeleri
60
III. KORUMA VE DENETİM MEKANİZMALARI
64
A. Ulusal Koruma Mekanizmaları
64
a. Göç İdaresi Genel Müdürlüğü
65
a. İdari Yargı Denetimi
66
b. Adli Yargı Denetimi
68
3. Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Yolu
69
B. Uluslararası Koruma Mekanizmaları
69
1. Birleşmiş Milletler
69
a. Mülteciler Yüksek Komiserliği
69
b. İnsan Hakları Komitesi
70
c. Çocuk Hakları Komitesi
71
d. Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılması Komitesi
72
e. İşkenceye Karşı Komite
73
f. İşkence ve Diğer Zalimane, Gayriinsani veya Küçültücü Muamele veya Cezanın Önlenmesi Alt Komitesi
74
g. Tüm Göçmen İşçiler ve Aile Fertlerinin Haklarının Korunması Komitesi
74
h. İnsan Hakları Konseyi
74
a. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi
75
b. Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komiseri
75
c. Irkçılığa ve Hoşgörüsüzlüğe Karşı Avrupa Komisyonu
76
d. Avrupa İşkencenin ve İnsanlıkdışı veya Onurkırıcı Ceza veya Muamelenin Önlenmesi Komitesi (CPT)
77
e. Avrupa Sosyal Haklar Komitesi
78
f. Avrupa Hukuk Yoluyla Demokrasi Komisyonu (Venedik Komisyonu)
79
TÜRKİYE’YE GELEN YABANCILARA İLİŞKİN
HUKUKİ SÜREÇLER VE BİREYSEL BAŞVURU YOLU
I. TÜRKİYE’YE GELEN YABANCILARA İLİŞKİN HUKUKİ SÜREÇLER
81
1. Yabancılara Vize Verilmesi
81
c. Vize Verilmeyecek Yabancılar
84
f. Tebligat Zorunluluğu
86
2. Yabancılara İkamet İzni Verilmesi
86
b. İkamet İzninden Muafiyet Halleri
89
c. İkamet İzni Türleri
90
i. Kısa Dönem İkamet İzni
90
iii. Öğrenci İkamet İzni
94
iv. Uzun Dönem İkamet İzni
94
vi. İnsan Ticareti Mağdurlarına Yönelik İkamet İzni
96
3. Vatansızlara İlişkin Süreç
96
a. Vatansızlık Halinin Belirlenmesi
96
b. Vatansız Kişilere Sağlanan Güvenceler
96
1. Düzensiz Göçün Önlenmesi
97
b. Uluslararası İş Birliği
98
c. Geri Kabul Antlaşmaları
100
d. Düzensiz Göçle Mücadeleye İlişkin Düzenlemeler
100
2. Düzensiz Göçün Ortadan Kaldırılması
102
i. Sınır Dışı Edilmesi Öngörülenler
102
ii. Hakkında Sınır Dışı Kararı Alınamayacak Kişiler
104
iii. Sınır Dışı Kararı, Uygulama Süreci ve Sınır Dışı Edilmesine Karar Verilen Yabancının Yolculuk Giderleri
104
iv. Sınır Dışı Kararına Karşı “İdari Yargı Yolu”
105
b. Sınır Dışı Kararı Nedeniyle İdari Gözetim Altına Alma
106
i. İdari Gözetim Kararı ve Uygulanması
106
ii. İdari Gözetime Alternatif Tedbirler
108
iii. İdari Gözetim Kararının Yargısal Denetimi
109
iv. Gönüllü Geri Dönüş
110
c. Türkiye’ye Giriş Yasağı
110
C. Uluslararası Koruma
110
1. Mülteci, Şartlı Mülteci ve İkincil Koruma
110
2. Uluslararası Korumadan Yararlanan Kişilerin Hakları
112
d. Sosyal Yardımlardan Yararlanma, Sosyal Hizmetlere Erişim ve Harçlık
114
3. Uluslararası Korumadan Yararlanan Kişilerin Sorumlulukları
114
4. Menşe Ülke Bilgisi
114
II. ANAYASA MAHKEMESİNE BİREYSEL BAŞVURU YOLU
116
A. Bireysel Başvuru Yolunun Temel Özellikleri
116
B. Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Usulü
119
1. Genel Olarak Bireysel Başvuru Koşulları
119
c. Hakka Yönelik İddia Edilen Müdahalenin Doğrudan, Güncel ve Kişisel Nitelikte Olması
122
e. Bireysel Başvuruya Konu İşlemler
124
f. Bireysel Başvuruya Konu Olabilecek Hak ve Özgürlükler
124
g. Başvuru Yollarının Tüketilmesi
126
h. Başvurunun Şekli ve İçeriği
128
j. Başvuru Harcı ve Adli Yardım
132
2. Bireysel Başvuru İnceleme ve Karar Süreci
132
3. Bireysel Başvuru Koşullarının Yabancılar Yönünden Değerlendirilmesi
137
III. AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİNE BİREYSEL BAŞVURU YOLU
138
D. Yargıçlar ve Daireler
139
E. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarının Bağlayıcılığı ve Dostane Çözüm
140
F. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine Bireysel Başvuru Usulü
140
1. Başvurunun Şekli ve İçeriği
140
2. Başvuru Yollarının Tüketilmesi, Dördüncü Derece Şikayetler ve Taleple Bağlılık İlkesi
141
4. Başvuru Konusu ve Mağdurluk Statüsü
143
YABANCILARIN BİREYSEL BAŞVURULARINA
AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİNİN YAKLAŞIMI
I. AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİNİN ANAYASA MAHKEMESİNE BİREYSEL BAŞVURU BAKIMINDAN KÖPRÜ NİTELİĞİNDEKİ KARARLARI
145
A. Jabari/Türkiye Başvurusu
145
2. İşkence ve Kötü Muamele Yasağı Yönünden
146
3. Etkili Başvuru Hakkı Yönünden
148
B. Mamatkulov ve Askarov/Türkiye Başvurusu
149
2. Yaşam Hakkı ve İşkence ve Kötü Muamele Yasağı Yönünden
151
3. Adil Yargılanma Hakkı Yönünden
154
4. Sözleşme’nin 34. Maddesi Yönünden
155
C. Abdolkhani ve Karimnia/Türkiye Başvurusu
156
2. Kabul Edilebilirlik Yönünden
157
3. Yaşam Hakkı ve İşkence ve Kötü Muamele Yasağı Yönünden
158
4. Etkili Başvuru Hakkı Yönünden
160
5. Özgürlük ve Güvenlik Hakkı
163
D. Yarashonen/Türkiye Başvurusu
165
1. Olay ve Olguların Özeti
165
2. Özgürlük ve Güvenlik Hakkı Yönünden
166
3. Tek Başına veya Etkili Başvuru Hakkı ile Bağlantılı Olarak Tutma Koşulları Bağlamında İşkence ve Kötü Muamele Yasağı Yönünden
167
II. BİREYSEL BAŞVURU HAKKI BAĞLAMINDA YABANCILARIN TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİ
169
1. Genel Olarak Yaşam Hakkı
171
a. Yaşam Hakkının Niteliği ve Sınırlandırılması
171
b. Yaşam Hakkının Aktif ve Pasif Süjeleri
171
c. Yaşam Hakkının İhlal Edilip Edilmediğinin Tespiti
172
iii. Devletin Yükümlülükleri
177
(1) Öldürmeme Yükümlülüğü
177
(2) Yaşamı Koruma Yükümlülüğü
180
(3) Soruşturma Yükümlülüğü
181
2. Yabancıların Yaşam Hakkının Korunması
182
a. Ölüm Cezası Uygulanma Riski Olan Ülkeye Göndermeme Yükümlülüğü
183
b. Herhangi Bir Nedenle Öldürülme Riski Olan Ülkeye Göndermeme Yükümlülüğü
184
c. Kişinin Yaşamına Yönelik Diğer Riskler Nedeniyle Göndermeme Yükümlülüğü
186
d. Geri Gönderilen Yabancıların Yaşam Haklarının Korunmasına Yönelik Hukuki Korunma Mekanizmaların Etkililiği Sorunu
187
B. İşkence ve Kötü Muamele Yasağı
188
1. Genel Olarak İşkence ve Kötü Muamele Yasağı
188
a. İşkence ve Kötü Muamele Yasağının Niteliği
189
b. İşkence ve Kötü Muamele Yasağının İhlal Edilip Edilmediğinin Tespiti
189
iv. Devletin Yükümlülükleri
195
(1) Şiddet Uygulamama
195
(2) İnsanlık Dışı Ceza Vermeme
197
(3) Üçüncü Kişilerin Şiddetine Karşı Koruma
199
(4) Etkili Soruşturma
199
2. Yabancıların İşkence ve Kötü Muameleye Karşı Korunması
200
a. Şiddet Riskine Maruz Bırakmama Yükümlülüğü
201
i. Ölüm Cezası Uygulanabilecek Ülkeye Göndermeme Yükümlülüğü
202
ii. Ölüm Koridoru Yaşanabilecek Ülkeye Göndermeme Yükümlülüğü
203
iii. Bedensel Ceza Uygulanabilecek Ülkeye Göndermeme Yükümlülüğü
203
iv. Öldürülme veya İşkence Görme Riski Olan Ülkeye Göndermeme Yükümlülüğü
204
b. İnsani Olmayan Koşullarda Tutmama Yükümlülüğü
205
C. Özgürlük ve Güvenlik Hakkı
207
1. Genel Olarak Özgürlük ve Güvenlik Hakkı
207
2. Özgürlükten Yoksun Bırakmanın Anlamı
209
3. Özgürlükten Yoksun Bırakmanın Hukukiliği
210
a. Genel Olarak Özgürlükten Yoksun Bırakmanın Hukukiliği
210
ii. Bir Mahkeme Kararı veya Kanunda Öngörülen Yükümlülüğün Yerine Getirilmesi
213
iii. Suç Şüphelisinin Tutulması
214
iv. Bir Küçüğün Gözetim Altında Islahı veya Yetkili Merci Önüne Getirilmesi
216
v. Toplum İçin Tehlike Teşkil Eden Bir Akıl Hastası, Uyuşturucu veya Alkol Tutkunu, Bir Serseri veya Hastalık Yayabilecek Kişinin Tedavi Eğitim veya Islah Amacıyla Özgürlüğünden Yoksun Bırakılması
217
vi. Usulüne Aykırı Şekilde Ülkeye Girmek İsteyen veya Giren ya da Hakkında Sınır Dışı Etme yahut Geri Verme Kararı Verilen Kişinin Yakalanması veya Tutuklanması
218
b. Yabancıların İdari Gözetim Altında Tutulmalarının Hukukiliği
218
i. 6458 Sayılı Kanun’dan Önceki Durum
219
ii. 6458 Sayılı Kanun’dan Sonraki Durum
220
(1) Hukuki Çerçevenin Niteliği
220
(2) Uygulamada Gerekli Özen (“Due Diligence”)
221
bb. Geri Gönderme Merkezinde Rızaya Dayalı Tutma Sorunu
222
4. Özgürlükten Yoksun Bırakılma Nedenlerinin Bildirilmesi
223
b. Yabancılara Özgürlükten Yoksun Bırakılma Nedenlerinin Bildirilmesi
224
i. Özgürlükten Yoksun Bırakılma Nedenlerinin Bildirilme Zorunluluğu
224
ii. Özgürlükten Yoksun Bırakılma Nedenlerinin Bildirilme Zamanı
225
iii. Verilecek Bilginin Niteliği
226
5. Özgürlükten Yoksun Bırakılmanın Yargısal Denetimi
227
a. Genel Olarak Özgürlükten Yoksun Bırakılmanın Yargısal Denetimi
227
i. Denetimin Tutmanın Hukukiliği Konusunda Yapılması
228
ii. Denetimin Süratle Yapılması
228
iii. Yargısal Denetimin Makul Aralıklarla Yapılma Zorunluluğu
229
vi. Denetimin Bir Mahkeme Tarafından Yapılması
229
vii. Usul Güvenceleri
230
b. Yabancıların İdari Gözetim Altında Tutulmalarının Yargısal Denetimi
230
i. 6458 Sayılı Kanun’dan Önceki Durum
231
ii. 6458 Sayılı Kanun’dan Sonraki Durum
232
6. Haksız Yere Özgürlükten Yoksun Bırakılma Nedeniyle Tazminat Sağlama Hakkı
232
a. Genel Olarak Tazminat Sağlama Hakkı
232
b. Yabancıların Haksız Yere Özgürlüklerinden Yoksun Bırakılmaları Nedeniyle Tazminat Sağlama Hakkı
233
D. Adil Yargılanma Hakkı
235
1. Genel Olarak Adil Yargılanma Hakkı
235
2. Yabancıların Ülkeye Girişleri, İkametleri ve Sınır Dışı Edilmeleri ile İlgili Hukuki Süreçlerde Adil Yargılanma Hakkının Uygulanabilirliği
237
E. Etkili Başvuru Hakkı
239
1. Genel Olarak Etkili Başvuru Hakkı
239
2. Yabancıların Etkili Başvuru Hakkı
241
a. İdari Gözetim Koşullarına Karşı Yabancıların Etkili Başvuru Hakkı
241
b. Kötü Muameleye Maruz Kalma Riski Bulunan Ülkeye Sınır Dışı Edilen Yabancıların Etkili Başvuru Hakkı
243
c. İdari Gözetim Tedbirinin Hukukiliğine Karşı Etkili Başvuru Hakkı
246
d. Etkili Başvuru Hakkının Özel Bir Görünümü Olan Haksız Tutma Nedeniyle Tazminat Sağlama Hakkı Yönünden İdari Yargı Yolunun Etkililiği
247