YAPAY ZEKA KAVRAMI, TEMELLERİ VE TÜRLERİ
I. YAPAY ZEKA’YA YÖNELİK ÇEŞİTLİ TANIMLAR
27
2. Akıllı Aracılar (Intelligent Agents)
32
3. Otonom (Özerk) (Autonomous)
34
B. Ülke Düzenlemelerinde ve Yasal Kararlarda Yer Alan Yapay Zeka Tanımları
35
1. ABD’de Yer Alan Tanımlar
35
2. AB’de Yer Alan Tanımlar
36
3. Avrupa Birliği Yapay Zeka Düzenlemesine İlişkin Tüzük Teklifi Yer Alan Tanım
37
4. YZ Tanımına İlişkin Görüş ve Öneri
38
II. YAPAY ZEKA’NIN GEÇMİŞİ
40
B. Yapay Zeka ve Endüstriyel Dönemler
43
2. Turing Testinin Hukuki Anlamda Günümüze Etkileri
46
III. YAPAY ZEKA TÜRLERİ
50
1. Dar Yapay Zeka (Narrow Artificial Intelligence)
50
2. Geniş Yapay Zeka (General Artificial Intelligence)
51
B. Avrupa Birliği Yapay Zeka Düzenlemesine İlişkin Tüzük Teklifi Kapsamında Yapay Zeka Sistemi Türleri
53
1. Kabul Edilemez Risk (Unacceptable Risk)
54
2. Yüksek risk (High–Risk)
54
3. Sınırlı risk (Limited Risk)
56
4. Minimal risk (Minimal Risk)
56
C. Yapay Zeka Türlerinin Farkları
57
IV. YAPAY ZEKAYA İLİŞKİN KARŞILAŞTIRMALI KAVRAMLAR
57
A. Bilgisayar ve İnsanlar
57
B. Olağan Programlama ve Yapay Zeka Programlaması
59
C. Robot ve Yapay Zeka
60
V. YAPAY ZEKA UYGULAMALARI
62
VI. YAPAY ZEKA’NIN BAZI TEMEL UNSURLARI
64
E. Cognitive–İletişimsel Veriler
68
F. Kurallar, Akıl ve Bilgi Temsili
68
1. Makine Öğrenmesi Teknikleri
71
b. Kara Kutular (Black Box)
72
c. Evrişimli Sinir Ağları (Convolutional Neural Network) ve Üretken Çekişmeli Ağlar (Generative Adversarial Networks)
72
d. Derin Öğrenme (Deep Learning) Ağları
74
e. Olasılıksal Yapay Zeka
75
2. Makine Öğrenimi Eğitimi ve Çeşitleri
78
c. Pekiştirmeli Öğrenme
79
I. GENEL OLARAK YAPAY ZEKA VE SORUMLULUK
81
II. MEVCUT SORUMLULUK REJİMLERİNİN GELİŞMEKTE OLAN DİJİTAL TEKNOLOJİLERE UYGULANMASI
81
A. Mevcut Sorumluluk Rejimlerine Genel Bir Bakış
82
B. Mevcut Sorumluluk Rejimlerinin Gelişmekte Olan Teknolojilere Uygulanmasına İlişkin Bazı Örnekler
82
C. Gelişmekte Olan Teknolojilerin Ortaya Çıkardığı Mevcut Haksız Fiil Hukuku Rejimlerine İlişkin Özel Zorluklar
84
5. Kusursuz Sorumluluk
88
9. Prosedürel Zorluklar
90
III. ÖZEL HUKUK KAPSAMINDA YAPAY ZEKA SORUMLULUĞU
91
1. Sözleşmelerin Yapay Zeka’ya Uygulanması
92
2. Sözleşmeye Dayalı Sorumluluğun Doğması
93
3. Yapay Zeka, Sözleşme, Kişilik ve Ehliyet Meseleleri
95
a. Yapay Zeka ve Sözleşme Sorunu
96
b. Yapay Zeka ve Sözleşme Sorunu İçin Olası Çözüm Yolları
96
c. Uluslararası Sözleşmelerde Elektronik Haberleşmenin Kullanımına İlişkin Birleşmiş Milletler Sözleşmesi (United Nations Convention on the Use of Electronic Communications in International Contracts)
98
d. Algoritmalar Aracılığıyla Gerçekleşen Sözleşmelere İlişkin AB Yeni Teknolojiler için Sorumluluk hakkında Uzman Grubu Değerlendirmesi
100
e. Yapay Zeka ve Kişilik Üzerine Görüşler
100
(1) Kavram Olarak Kişilik
101
(2) Yapay Zeka ve Hukuki Statüsü
101
(3) Yapay Zeka İçin Çeşitli Hukuki Kişilik Statüsü Görüşleri
103
(a) Elektronik Kişilik
103
(c) Yapay Vekil Modeli
107
(4) AB Yeni Teknolojiler için Sorumluluk hakkında Uzman Grubu’nun YZ ve Tüzel Kişilik Üzerine Değerlendirmesi
109
4. Sözleşmeye Dayalı Sorumluluğun Olumlu Yönleri
111
a. Tarafların Sözleşme Özgürlüğü
111
b. Belirli Standartlara Uyulmasını Sağlama
112
c. İspat Yükü Konusunda Kolaylık Sağlama
112
5. Sözleşmeye Dayalı Sorumluluğun Olumsuz Yönleri
112
a. Sözleşmelerin Uygulanabilirliğinin Taraflarla Sınırlı Olması
112
c. Genel İşlem Koşulları/Şartı içeren Sözleşmeler
113
(1) Genel İşlem Koşulu İçeren Sözleşmelere İlişkin Uluslararası Mahkemelerdeki Dava Örnekleri
116
d. Sözleşme İfadelerinin Belirsiz veya Örtülü Olabilmesi
118
1. AB Sorumluluk ve Yeni Teknoloji Uzman Grubu (Expert Group on Liability and New Tech)
119
2. YZ ve Gelişmekte Olan Dijital Teknolojiler İçin Uzman Grubun Sorumluluk Varsayımları
120
b. YZ ve Gelişmekte Olan Teknolojilere İlişkin Zorluklara Çözüm İhtiyacı
121
c. Haksız Fiil ve Sözleşme Ayrımı
125
a. Genel Olarak Kusur Sorumluluğu
126
b. Kusur Sorumluluğunun Unsurları
127
(4) Nedensellik (İlliyet) Bağı
128
c. Kusur Sorumluluğunun YZ’ye Uygulanması
128
d. Kusur Sorumluluğunun Olumlu Yönleri
131
(1) Çeşitli Durumlara Uyarlanabilir Olması
131
(2) Sorumluluğuna Gidilebilecek Kişiler Konusunda Esneklik
131
(3) Sorumluluğa Neden Olan Durumların Kasıtlı veya Kasıtsız Olabilirliği
131
e. Kusur Sorumluluğunun Olumsuz Yönleri
132
(1) Makul Kişi Tespitinin Zorluğu
132
(2) Neyin Makul Olduğuna İlişkin Sosyal Standartlar
132
(3) Sorumluluğu Belirlemede Değişen Ölçüt
134
(4) Nedensellik Bağının Kurulmasında Güçlük
134
(a) Tasarıma göre Loglama
135
(b) Güvenlik Kuralları
137
(5) İspat Durumunda Zorluk
138
(a) Nedenselliğin İspat Yükü
139
(b) Kusuru İspat Yükü
140
(6) Neyin Öngörülebilir Olduğuna İlişkin Sosyal Standartlar
143
(7) Alanlara (Konulara) Bağımlılığı
143
f. Farklı Alanlardaki Haksız Fiillerdeki Ortak Zorluklar
143
g. AB Hukukunda Haksız Fiil ve Yapay Zeka Kapsamındaki Düzenlemeler
144
h. Alanlarına/Konularına Göre Haksız Fiil
145
(1) Otonom Araçlar İçin Haksız Fiil Sorumluluğu:
145
(a) Otonom Araçlar ve Kişisel Veriler
147
(b) Otonom Araçlar ve Hukuki Sorumluluk
148
(c) Otonom Araçlar ve Sigorta
150
(d) Diğer İlgili Hususlar
150
(2) İnsansız Hava Araçları İçin Haksız Fiil Sorumluluğu:
151
4. Kusursuz Sorumluluk
154
c. Kontrol (Hakimiyet) ve Yararlanma Sorumluluğu
156
(1) Adam Çalıştıranın Sorumluluğu
156
(2) Hayvan Bulunduranın Sorumluluğu
158
(3) Ev Başkanının Sorumluluğu
159
d. Tehlike Sorumluluğu
160
e. Hakkaniyet Esasına Dayanan Sorumluluk
162
f. Hukuka Uygun Müdahaleden Doğan Sorumluluk (Fedakarlığın Denkleştirilmesi İlkesine Dayanan Sorumluluk)
163
g. Operatörün Kusursuz Sorumluluğu
163
a. Farklı Hukuk Sistemlerinde Ürün Sorumluluğu
166
(1) Türk Hukuku’nda Ürün Sorumluluğuna İlişkin Düzenlemeler
166
(2) Birleşik Krallık (United Kingdom – UK)’ta Ürün Sorumluluğu
168
(3) ABD Hukukunda Ürün Sorumluluğuna İlişkin Düzenlemeler
169
(4) AB Hukukunda Ürün Sorumluluğuna İlişkin Düzenlemeler
171
(a) Genel Ürün Güvenliği Direktifi:
171
(b) 85/374/EEC sayılı Yönerge
171
b. Ürün Sorumluluğunun Yapay Zekaya Uygulanması
180
c. Ürün Sorumluluğunun Olumlu Yönleri
182
(2) Yapay Zeka Geliştirmede Dikkat ve Güvenliği Teşviki
182
d. Ürün Sorumluluğunun Olumsuz Yönleri
183
(1) Yapay Zeka’nın Ürün mü Hizmet mi Olduğu
183
(2) Ürünlerin Piyasaya Sürüldükten Sonra Statik Olduğu Varsayımı
185
(3) Verilere Verilen Zararın Durumu
185
(4) Makul Beklenti Belirsizliği
187
(5) Nedensellik Bağı ve İspat Yükü Sorunu
187
(6) Piyasaya Sürme Zamanı ve Farklı Tanımlamalar
189
6. Dolaylı Sorumluluk
189
a. Dolaylı Sorumluluğun Yapay Zeka’ya Uygulanması
190
b. Dolaylı Sorumluluğun Olumlu Yönleri
194
(1) YZ Temsilcisinin Sorumluluğunun Tanınması
194
c. Dolaylı Sorumluluğun Olumsuz Yönleri
194
(1) Gerekli İlişki Konusunda Açıklık Olmaması
194
7. Kusursuz Kaza Tazminat Uygulaması
195
a. Kusursuz Kaza Tazminatının Yapay Zekaya Uygulanması
198
b. Kusursuz Tazminatın Olumlu Yönleri
199
(1) Hukuki Nitelendirmelerdeki Karmaşıklığın Önüne Geçme
199
(2) Dava Süreci Olumsuzluklarının Önüne Geçme
199
(3) Güvenli Uygulamalara Teşvik Etme
201
(4) Hukuki Sorumluluk Sorularını Önleme
202
c. Kusursuz Kaza Tazminatının Olumsuz Yönleri
203
(1) Uygulamasını Genişletmedeki Zorluk
203
(2) Politik İtirazlar
203
(3) Yalnızca Fiziksel Yaralanmaya İlişkin Tazminat ile Sınırlandırılıp Sınırlandırılmayacağı
203
a. Sigortanın Yapay Zekaya Uygulanması
204
(1) Curtis Karnow’un Turing Kayıt Defteri Önerisi
205
(b) Geleneksel Sigortayla Karşılaştırma
206
(c) Kaydın Sınırlamaları
207
(d) Kapsam Uyuşmazlıkları ve Sistem Dışındaki Mağdurlar
207
b. Birleşik Krallıkta Sigorta
208
c. Sigorta ve Primlerine İlişkin Genel Bir Bakış
209
d. Sigortanın Olumlu Yönleri
210
(1) Öngörülemezliğe Kısmi Çözüm
210
(2) Davranış Kalıpları Oluşması
210
e. Sigortanın Olumsuz Yönleri
210
(1) Sorumlulukta Altta Yatan Sorunlar
210
(2) İstisnalar ve Hariç tutulanlar
211
9. Sorumluluğa İlişkin Diğer Hususlar
211
a. Mağdurun Sorumluluğa Etkisi
211
b. Ticari ve Teknolojik Birimlerin Sorumluluğa Etkisi
211
c. Birden Fazla Haksız Fiil Arasında Tazminat
213
AVRUPA BİRLİĞİ YAPAY ZEKA DÜZENLEMELERİ
I. AVRUPA BİRLİĞİ YAPAY ZEKA DÜZENLEMESİNE İLİŞKİN TÜZÜK TEKLİFİ
D. Kanun Kapsamında Dikkate Alınan Kişiler
219
E. YZ Sistemi Kategorileri
219
1. Kabul Edilemez Risk
220
(2) Diğer Operatörler
223
(3) Sağlayıcı ve Diğer Operatörler Arasındaki Sorumluluk Akışı
224
(4) Yüksek Riskli Yapay Zeka Sistemleri İçin Uygunluk Değerlendirmeleri
225
(5) Yüksek Riskli Yapay Zeka Sistemlerinin Kaydı
225
F. Şeffaflık Yükümlülükleri
225
G. Diğer Mevzuatlara Etkisi
226
I. Yönetişim–Yapay Zeka Kurulu
227
J. Kum Havuzları (Sandboxes)
227
K. Piyasa Sonrası İzleme Planı
228
M. Süreç Başlangıcı ve Aşamalı Uygulama
229
O. Avrupa Birliği Yapay Zeka Düzenlemesine İlişkin Tüzük Teklifi ve GDPR
230
1. Kullanıcılar İçin Yasal Gereklilikler
231
2. Sağlayıcılar için sözleşme gereksinimleri
231
3. YZ Kanunu kapsamındaki yenilikler
231
b. Belirli YZ Sistemlerinde Yasak
232
c. Yüksek Riskli YZ sistemleri
232
d. Yüksek Riskli YZ Sistemleri İçin Genel Gereksinimler
233
e. Yüksek Riskli YZ Sistemlerinin Sağlayıcıları İçin Özel Gereksinimler
233
f. Yüksek Riskli YZ Sistemlerinin Kullanıcıları İçin Özel Gereksinimler
233
g. Belirli YZ Sistemleri İçin Özel Gereksinimler
233
h. Avrupa Yapay Zeka Kurulu ve Ulusal Makamlar
234
j. Uygulama, Geçiş Dönemi ve Sonraki Adımlar
234
II. 20 EKİM 2020 TARİHLİ AVRUPA PARLAMENTOSU 2020/2014(INL)) SAYILI KARARI İLE KOMİSYON’A YAPAY ZEKA İÇİN HUKUKİ SORUMLULUK REJİMİNE İLİŞKİN TAVSİYELER
235
B. Karar Kapsamındaki Yenilikler
235
4. Yüksek Riskli Yapay Zeka Sistemleri
236
5. Tazminat Miktarı ve Kapsamı
238
7. Diğer Yapay Zeka Sistemleri İçin Kusura Dayalı Sorumluluk
240
8. Diğer YZ Sistemleri Kapsamında Tazminat ve Zamanaşımı Süresine İlişkin Ulusal Hükümler
241
9. Sorumluluğun Paylaştırılması
241
III. SORUMLULUK KURALLARININ DİJİTAL ÇAĞA VE DÖNGÜSEL EKONOMİYE UYARLANMASINA İLİŞKİN AVRUPA KOMİSYONU DEĞERLENDİRME RAPORU
243
1. Dijital çağa ve döngüsel ekonomiye uymayan sorumluluk kuralları
244
a. İşletmeler Açısından
245
b. Tüketiciler/Zarar Görenler Açısından
245
1. Kusursuz Sorumluluk Kurallarını Dijital Çağa ve Döngüsel Ekonomiye Uyarlama Seçenekleri
246
b. YZ’nin Ulusal Sorumluluk Kurallarına Getirdiği İspatla İlgili Zorlukları Ele Alma Seçenekleri
248
I. GENEL OLARAK VERİ KAVRAMI
249
II. VERİ İŞLENMESİ VE VERİ ANALİZİ
250
A. YZ Sistemlerinin Verileri Nasıl İşlediğini Anlamak
250
1. Veri Analizi ve Michal Kosinski
252
2. Veri Analizi ve OCEAN
253
3. Veri Analizi ve A/B TESTİ
254
4. Kosinski ve Veri Analizi Üzerine Görüşleri
255
5. Kosinski ve Veri Kullanımına İlişkin Bazı Çözüm Önerileri
256
1. Kosinski ve Hesap Verilebilirlik Üzerine Önerileri
260
2. Tahmine Dayalı Analiz
261
3. Veri Toplama veya Veri Akışı
262
III. KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASI KAPSAMINDA VERİ KORUMA KONULARI
263
C. Kişisel Veri Tanımı
264
D. Kişisel Verilerin korunmasına yönelik Uluslararası Çalışmalar
265
1. OECD ve Kişisel Verilerin Korunması
265
2. Birleşmiş Milletler Örgütü ve Kişisel Verilerin Korunması
266
3. Avrupa Birliği Konseyi Düzenlemeleri
267
4. Avrupa Birliği Düzenlemeleri
268
5. Türkiye’de Düzenlemeler
268
b. Büyük Veri’nin 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’ndaki Yansımaları
270
(1) Kişisel Verilerin İşlenmesinde Genel ilkeler
271
(2) Verilerin Nitelendirilmesi
271
(3) İlgili kişinin hakları
272
(4) Kanunda Prensip Olarak Benimsenen Veri İşleme Yasağı
273
(5) İlgili Kişinin Açık Rızası
273
(6) Amaçla Sınırlılık
274
(7) Veri güvenliğine ilişkin yükümlülükler
274
(8) Suçlar ve Kabahatler
274
6. YZ ve GDPR Kapsamındaki Yansımaları
275
IV. VERİ KORUMA (GÜVENLİĞİ) VE YAPAY ZEKA
276
A. AB ve ABD Mahremiyet (Gizlilik) Yasaları Arasındaki Farklıklar
277
B. Veri Mahremiyeti ve Veri Koruma arasındaki Farklar
278
V. KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASINA YÖNELİK VERİLERİN KORUNMASI HUKUKUNDAKİ TEMEL İLKELER
279
A. Adil işleme ve Şeffaflık
280
C. Rıza ve Meşru Menfaatler
282
E. Verilerin En Az Seviyeye İndirilmesi
285
G. Özel ve Olağan Veri Koruması
288
H. Veri Güvenliği Sorunları
290
J. Gizlilik Bilgisi Bildirimleri
292
K. Makul Beklentiler ve Piyasa
293
VI. OTOMATİK ÖNYARGI VE AYRIMCILIK
294
C. “Sahte Haberler” ve Diğer Veri Önyargıları
296
VII. VERİ İŞLENEN ALANLARA İLİŞKİN ÖRNEKLER
297
E. Sanal Kişisel Asistanlar
303
1. Covid–19 ve Yapay Zeka İlişkisi
307
VIII. VERİ VE YAPAY ZEKA İLİŞKİSİNİN ÖZEL HUKUK BOYUTUNA YANSIMALARI
308
A. Kişisel Veri ve Kişilik Hakkı
308
B. Özel Hukuk Çerçevesinde Kişisel Veri ve Kişilik Hakkı Korunmasına İlişkin Sahip Olunan Hukuki̇ İmkanlar
309
1. Genel ve Özel Hükümler Kapsamında
309
a. Haksız Fiil Kapsamında
310
b. Sözleşme Kapsamında
311
(1) Sözleşme Maddesi Örneği ile Bir İnceleme
311
2. Kişisel Verilerin Korunması Kanunu Kapsamında
312
a. Türkiye’de YZ ile İlişkilendirilebilecek Karar Örnekleri /YZ ve Kişisel Verileri Koruma Kurulu İlgili Kararları
316
(2) Ticketmaster İngiltere Veri İhlali Bildirimi
317
(4) Kişisel Verilerinin Sorgulanmasına İmkan Tanıyan Yazılım/Program/Uygulamalara Yönelik Karar
318
(5) Kurulun Biyometrik Verilerin Dahil Olduğu Özel Nitelikli Kişisel Verilerin İşlenme Şartlarına İlişkin Kamuoyu Duyurusu
319
b. Büyük Veri ve Yapay Zeka ile İlgili Kişisel Verileri Koruma Kurumu Faaliyet ve Görüşleri
320
3. Sorumluluk ve Yeni Teknoloji Uzman Grubu Değerlendirmesi Kapsamında
321
4. Türkiye’de Benimsenebilecek YZ Kanun Tasarısı
324