YÖNETİM KURULU ÜYELERİ VE YÖNETİCİLERİN ÖZEN YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN DÜZENLENİŞİ
§ 1. ANONİM ORTAKLIKLAR HUKUKUNDA ÖZEN YÜKÜMLÜLÜĞÜNE GENEL BAKIŞ
27
I. Özen Yükümlülüğü ve Borçlar Hukuku ile Anonim Ortaklıklar Hukuku’ndaki Yeri
27
II. Özen Yükümlülüğünün Hukuki Niteliği
32
A. İş Görme Borcu Doğuran Sözleşmelerdeki Özen Yükümlülüğünün Hukuki Niteliği Konusundaki Görüşler
32
B. Anonim Ortaklıkta Yönetim Kurulu Üyesinin Özen Yükümlülüğünün Hukuki Niteliğine İlişkin Görüşler
34
III. Anonim Ortaklığın Yönetiminde Özen Yükümlülüğünün Fonksiyonları
37
A. Yönetim Kurulu Üyeleri ve Yöneticiler Bakımından Açıklık ve Hukuk Güvenliği Sağlaması
38
B. Yönetim Görevlerinin Belirlenmesi ve Somutlaştırılması
39
C. Kurumsal Yönetimin Gerçekleştirilmesine Katkıda Bulunması
39
D. Pay Sahipleri ile Yönetim Kurulu Üyeleri Arasındaki Menfaat Ayrılığından Kaynaklanan Temsil Sorununun Çözümüne Katkı Sağlanması
41
E. Yönetim Kurulu Üyeleri ve Yöneticilerin Hukuki Sorumluluğuna İlişkin Belirleyici Rol Oynaması
43
IV. Öğretide Özen Yükümlülüğü Aleyhine Getirilen Eleştiriler ve Bunların Değerlendirilmesi
45
§ 2. ANONİM ORTAKLIKTA ÖZEN YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN KİŞİ BAKIMINDAN KAPSAMI
46
II. Özen Yükümlülüğünün Sahibi Olarak Yönetim Kurulu Üyeleri
47
B. Tüzel Kişi Üyeler Bakımından Özellikler
49
C. Bağlı Ortaklık Yönetim Kurulu Üyeleri Bakımından Çeşitli Özellikler
52
1. Tam Hâkimiyet Altındaki Bağlı Ortaklıklarda
53
a. Talimatlar Haricinde Kalan Yönetimsel Konularda
53
b. Talimat Serbestisi Kapsamında Değerlendirilebilecek Talimatların Uygulanması Hâlinde
54
c. Talimat Serbestisi Dışında Kalan Talimatların Uygulanması ile İlgili Olarak
55
2. Kısmi Hâkimiyet Altındaki Bağlı Ortaklıklarda
58
b. Talimat ve Yönlendirmelerin Özen Yükümlülüğü Doğrultusunda, Kayıp ve Denkleştirme Sistemi Çerçevesinde Değerlendirilmesi
59
aa. Yöneltilen İşlemin Kayba Yol Açma Olasılığının Değerlendirilmesi
60
bb. Kayba Yol Açabilecek Yöneltilen İşlemin Özen ve Bağlılık Yükümlülükleri Işığında Değerlendirilmesi
60
cc. Yöneltilen İşlemin Yol Açabileceği Kaybın Denkleştirmeye Uygunluğunun Değerlendirilmesi
62
ee. Denkleştirmenin Gereğince Yerine Getirilmemesi Hâlinde Alınacak Tedbirler
64
D. Bağımsız Yönetim Kurulu Üyeleri Bakımından Özellikler
65
E. Yönetim Kurulu Başkanı ve Başkan Vekili Bakımından Özellikler
68
F. Yönetim Kurulu Üyesi Tek Pay Sahibinin Durumu
70
III. Özen Yükümlülüğünün Sahibi Olarak Yönetimle Görevli Üçüncü Kişiler
71
A. Kavram ve TTK m.553 Anlamında Yönetici Kavramı ile İlişkisi
71
B. Özen Yükümlülüğünün Kişi Yönünden Kapsamı Perspektifinden, Anonim Ortaklıklarda Hukuki Sorumluluk Süjesi Olarak Organ Kavramı ve Unsurları
74
1. Organ Sıfatının Şeklî Ölçütü ile Şeklî Organ ve Maddi Organ Kavramları
77
2. Organ Sıfatının Fiilî Ölçütü ve Fiilî Organ Kavramı
79
C. Kimlerin Yönetimle Görevli Üçüncü Kişiler Dâhilinde Sayılabileceklerinin Değerlendirilmesi
86
1. Yönetimin veya Temsil Yetkisinin Devredildiği Üçüncü Kişiler
86
a. TTK m.367 Uyarınca Yönetimin Devredildiği Üçüncü Kişiler
86
b. TTK m.370 f.2 Uyarınca Temsil Yetkisinin Devredildiği Üçüncü Kişiler
90
2. Bağlı Tacir Yardımcıları
94
b. Ticari Vekil ve Diğer Tacir Yardımcıları
97
3. Fiilî Organ Konumundaki Kişiler
98
b. Fiilî Organ Konumunda Bulunabilecek Pay Sahipleri ve Diğer Menfaat Çevreleri
102
bb. İnançlı Yönetim Sözleşmesinde Menfaat Sahibi
105
cc. TTK m.360 uyarınca Temsil Hakkına Sahip Pay Sahiplerinin Durumu
109
c. Fiilî Organ Konumunda Bulunabilecek Ortaklık Çalışanları
110
d. Fiilî Organ Konumunda Bulunabilecek Çeşitli Üçüncü Kişiler
111
IV. Özen Yükümlülüğünün Alacaklısı Olarak Anonim Ortaklık Tüzel Kişiliği
116
§ 3. ÖZEN YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN ZAMAN YÖNÜNDEN KAPSAMI
118
II. Yönetim Kurulu Üyeleri Bakımından
118
A. Yükümlülüğün Başlangıç Zamanı
118
B. Yükümlülüğün Sona Erme Zamanı
122
2. Yönetim Kurulu Üyesinin, Üyeliğinin Sona Ermesinden Sonra Anonim Ortaklığa Karşı Yükümlülükleri
123
III. Yönetimle Görevli Üçüncü Kişiler Bakımından
127
A. Yönetimin Devredildiği Kişiler ile Anonim Ortaklığın Şeklî veya Maddi Organı Konumundaki Diğer Kişiler
127
B. Fiilî Organ Konumundaki Kişiler
128
§ 4. ÖZEN YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN KONUSU
130
II. Görevin Kabulünde Özen
132
A. Gerçek Kişi Yönetim Kurulu Üyeleri ile Yöneticiler Bakımından
132
B. Tüzel Kişi Yönetim Kurulu Üyeleri Bakımından
135
III. Karar Alma Sürecinde Özen
137
A. Toplantıya Çağrı ve Hazırlık
138
B. Toplantıya Katılım
142
C. Müzakerelere Etkili Katılım
143
1. Bilgi Alma ve İnceleme Hakkının Etkin Biçimde Kullanılması
146
2. Gerektiğinde Uzmanların Görüşüne Başvurulması
147
D. TTK m.390 f.4 Uyarınca Toplantı Yapılmaksızın Karar Alınması Durumu
150
E. Oy Hakkının Kullanılması
151
IV. Yönetim Teşkilatının Belirlenmesinde Özen
152
B. Yönetim Kurulunun İç Yapısına İlişkin Düzenlemeler
153
1. Yönetim Kurulunun Çalışma Sisteminin Tespiti
153
2. Yönetim Kurulu Bünyesinde İşlerinin Görülmesine Yardımcı Olan Komiteler ve Komisyonlar Kurulması
156
C. Yönetimin Devri ve Üst Düzey Yönetimin Düzenlenmesi
159
1. Yönetim Sisteminin Ortaklığın İhtiyaç ve Kaynakları Doğrultusunda Belirlenmesi
160
2. Yönetim ve Gözetim Fonksiyonlarının Düzenlenmesi
163
D. Orta ve Alt Düzey Yönetim Teşkilatının Düzenlenmesi
167
E. Ortaklıklar Topluluğu Yapısının Düzenlenmesi
168
V. Göreve Getirilecek Kişilerin Belirlenmesinde Özen
169
A. Yönetim Kurulu Başkanı ve Başkan Vekilinin Seçimi
170
B. Boşalan Üyelik İçin Geçici Yönetim Kurulu Üyesinin Seçimi
171
C. Yönetimin Devredildiği Üçüncü Kişilerin Seçimi
173
1. Gerçek Kişiler Bakımından
173
2. Tüzel Kişiler Bakımından
175
D. Ortaklık Çalışanlarının ve Diğer Kişilerin Seçimi
176
VI. Gözetim Görevinin Yerine Getirilmesinde Özen
176
A. Kavram ve Kaynaklar
176
B. Sağlıklı Bilgi Akışını ve Gözetimin Etkin Biçimde Yürütülmesini Sağlayacak Bir Sistemin Oluşturulması
179
C. Gözetimin Konu Bakımından Kapsamı
181
D. Talimat Verme ve Gerektiğinde Azletme
183
VII. Ortaklığın Finansal Yönetiminde Özen
184
A. Finansal Denetim ve Finansal Planlama Sistemlerinin Kurularak İşletilmesi
184
B. Yatırım Kararının Verilmesinde Özen
186
C. Finansman Kararının Verilmesinde Özen
188
D. Pay Sahiplerine Yapılacak Ödemelerde Özen
191
A. Ortaklığın Finansal Durumunun Bozulması Hâlinde Alınacak Önlemler Bakımından
193
B. İş Ortaklarının Kredi İtibarlarının Belirlenmesinde Özen
196
C. Genel Kurul Kararlarının Yerine Getirilmesinde Özen
197
§ 5. YÖNETİM KURULU ÜYELERİNİN VE YÖNETİCİLERİN TABİ OLDUKLARI ÖZEN ÖLÇÜTÜ
199
II. Özen Ölçütlerine Genel Bakış
200
A. Sübjektif Özen Ölçütü (Diligentia Quam in Suis)
200
B. Objektif Özen Ölçütü
202
III. Yabancı Hukuk Sistemlerinde Benimsenen Prensipler
203
IV. Türk Hukukunda Tarihsel Süreç İçerisinde Gelişim
210
V. Yürürlükte Olan Hukuka Göre Uygulanacak Özenin Tespiti
212
B. Gösterilmesi Gereken Özenin Alt Sınırı: Objektif Özen Ölçütü
213
1. Tedbirli Yönetici Kavramı ve Tedbirli Yöneticiden Beklentiler
213
2. Objektif Özen Ölçütünün Somut Olayın Özelliklerine Göre Bireyselleştirilmesi
216
C. Özen Ölçütünün Ağırlaşması Hâli
218
D. Özen Ölçütüne İlişkin Değerlendirmenin Zamansal Boyutu
220
E. Eleştiriler ve Değerlendirmeler
221
§ 6. ÖZEN YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN YERİNE GETİRİLMEMESİNİN DOĞURABİLECEĞİ HUKUKİ SONUÇLAR
225
A. Sorumluluk Şartları Bakımından Değerlendirme
225
2. Özen Yükümlülüğünün İhlali ve Hukuka Aykırılık
227
4. Uygun İlliyet Bağı
229
B. Yönetimin Devri Hâlinde Yönetim Kurulu Üyelerinin Sorumluluğu Hakkında Değerlendirme
230
C. İbra Bakımından Değerlendirme
232
D. İspat Yükü Bakımından Değerlendirme
233
II. Görevden Alınma İçin Haklı Sebebin Ortaya Çıkması
234
A. Yönetim Kurulu Üyeleri Bakımından
234
B. Yöneticiler Bakımından
235
III. Anonim Ortaklığın Feshi İçin Haklı Sebep Teşkil Edebilmesi
236
IV. Aynen İfa Talebinin Mümkün Olmaması
238
TİCARİ TAKDİR KURALI (BUSINESS JUDGMENT RULE) VE ÖZEN YÜKÜMLÜLÜĞÜ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ
§ 7. TİCARİ TAKDİR KURALI VE YABANCI HUKUK SİSTEMLERİNDE UYGULANIŞI
239
III. Ticari Takdir Kuralının Amaç ve İşlevleri ile Aleyhine Getirilen Eleştiriler
242
A. Yönetim Kurulu Üyeleri ve Yöneticilerin İşletmesel Kararlarında Korunmaları
242
1. Riskten Kaçınma Eğilimi ve Ekonomik Temelleri
242
2. İşletmesel Kararlarda Takdir Yetkisinin Önemi
245
3. Yönetim Kurulu Üyeliği Görevinin Üstlenilmesini Teşvik Edici Etkisi
246
4. Pay Sahiplerinin Açabilecekleri Kötüniyetli Davalar Bakımından Koruma
247
B. Mahkemelerin İşletmesel Kararların Ekonomik Yerindeliğini Değerlendirmelerinin Önüne Geçilmesi
249
1. İşletmesel Kararların Yargısal Denetiminin Esasları
249
2. Geriye Bakış Yanılgısı (Hindsight Bias)
252
C. Ticari Takdir Kuralı Aleyhine Getirilen Eleştiriler
254
IV. Yabancı Hukuk Sistemlerinde Ticari Takdir Kuralının Uygulanışı
255
2. Uygulanış Esasları
260
2. Uygulanış Esasları
272
2. Uygulanış Esasları
280
§ 8. TÜRK HUKUKU PERSPEKTİFİNDEN TİCARİ TAKDİR KURALI
283
II. Yargıtay’ın Yaklaşımı
284
III. Öğretideki Değerlendirmeler
288
A. Ticari Takdir Kuralının Türk Hukukunda Uygulanabilirliği
292
B. Ticari Takdir Kuralının Hukuki Niteliği
298
§ 9. TİCARİ TAKDİR KURALININ UYGULANMA KOŞULLARI
301
I. Genel Değerlendirmeler
301
II. İşletmesel Bir Kararın Mevcudiyeti
303
A. İşletmesel Kararın Tarifi
303
B. Bilinçli Olmayan Kaçınmaların İşletmesel Karar Olarak Değerlendirilmemesi
307
C. İşletmesel Karar Verebilecek Kişiler
308
D. Hukuki Belirsizlik Altında Verilen Kararların Ticari Takdir Kuralı Karşısındaki Durumu
310
E. Ortaklık İçin Fayda Sağlama Amacıyla Hukuka veya Sözleşmeye Aykırılık Yönünde Verilen Kararların Durumu
315
1. Hukuk Kurallarına Aykırılık Bakımından
316
2. Sözleşme İhlalleri Bakımından
318
III. İşletmesel Kararın Özenli Bir Karar Alma Sürecine ve Uygun Bilgiye Dayanması
319
B. İşletmesel Kararın Özenli Bir Karar Alma Sürecine Dayanması
320
C. İşletmesel Kararın Uygun Bilgiye Dayalı Olarak Alınması
323
IV. Kararı Verenlerin Menfaat Çatışması İçerisinde Bulunmamaları
327
1. Karar Verenlerin Kendileri veya Yakın Çevreleri ile Ortaklık Arasında, Verilen Karar Hakkında Menfaat İlişkisinin Bulunmaması
328
2. Karar Verenlerin Ortaklık Harici Çevrelerin Etkisi Altında Olmadan Bağımsız İradeleriyle Hareket Etmeleri
331
a. Bağlı Ortaklığın Yönetim Kurulu Üyeleri Bakımından
332
b. İnançlı Yönetim Kurulu Üyeleri Bakımından
334
C. Kurul Hâlinde Alınan Kararlarda Özellik Arz Eden Durumlar
336
V. İşletmesel Kararın Ortaklık Menfaatleri Göz Önünde Bulundurulduğunda Objektif Olarak Anlaşılabilir ve Savunulabilir Nitelikte Olması
337
VI. Ticari Takdir Kuralının Uygulanması Bakımından İspat Yükü
342