HMK'nun Zaman Bakımından Uygulanması

Usul kanunlarının zaman bakımından uygulanması konusu doktrinde ilk defa Berkin tarafından ele alınmıştır. Bu özel inceleme dışında konuya genellikle usul hukukuna ilişkin ders kitaplarının başında kısa bir şekilde yer verilmiş, usul kuralları ile maddi hukuk kuralları arasındaki fark vurgulanmak suretiyle açıklamalar yapılmıştır. 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun (HUMK), bundan yaklaşık 85-90 yıl önce iktibas edilmiş tamamen yeni bir kanun olmasına rağmen, o yıllarda da konunun üzerinde durulmuş değildir.

Daha sonraki yılarda HUMK’ta pek çok değişiklik yapılmasına rağmen, bunların hepsi kısmi olmuş, yani toptan bir kanun değişikliği gerçekleşmemiştir. Ayrıca aşağıda değinileceği üzere bu değişikliklerin çoğunlukla, değişikliğin yürürlüğe girmesinden sonra açılan davalarda uygulanması tercih edildiğinden zaman bakımından uygulanma noktasında kayda değer sorunlar yaşanmamıştır.

2000’li yıllarda başlayan yoğun ve bütünsel kanun değişikliği dalgası, zaman bakımından uygulanma konusunu da önemli ve dikkat çekici hale getirmiştir. Ayrıca HUMK’un tümüyle yürürlükten kaldırılmak suretiyle 6100 sayılı HMK’nın yürürlüğe girmesi ve derhal uygulanmasının öngörülmesi nedeniyle, zaman bakımından uygulanma önem kazanmıştır.

Hukukun bütününde söz konusu olan ve aslında hukuk devletiyle de yakından ilgili olan kanunların zaman bakımından uygulanması sorunu, usul hukuku bakımından da özel bir öneme sahip olduğunu, HMK’nın yürürlüğe girmesiyle göstermiştir. Zira, bir kanunu kaldırıp yeni bir kanunu uygulamaya sokmak, eski ve yeninin bıçakla kesilir gibi ortadan ayrılması sonucunu doğurmamaktadır. Eski kanunun bir süre daha uygulanmaya devam etmesi, yenisinin de kendi yürürlük tarihinden önce açılmış davalara uygulanması söz konusu olabilmektedir. İşte bu, iki dönem arasındaki uyumu, geçişi iyi bir şekilde düzenlemek, köprü görevi üstlenecek normları tespit etmek son derece zor ve o kadar da emek ve özen isteyen bir iştir.

Bu bakımdan HMK’nın getirdiği sistem, kendi içindeki açmazları ve uygulamada yaşanan geçiş sorunları bu çalışmada ele alınmak suretiyle, konunun hem teorik hem de uygulama bakımından gösterdiği özelliklere değinilmeye çalışılacaktır. (Giriş'ten) Tanıtım Bültenin’den