Birinci BölümTÜZEL KİŞİLİK KURUMUNA İLİŞKİN GENEL BİLGİLER –TÜZEL KİŞİLERİN CEZA SORUMLULUĞUNUN KAVRAMSAL ÖZELLİKLERİ, TARİHSEL GELİŞİM, ULUSALÜSTÜ HUKUK, KARŞILAŞTIRMALI HUKUK
§1. TÜZEL KİŞİLİK KURUMUNA İLİŞKİN GENEL BİLGİLER
25
I. TÜZEL KİŞİLİK KAVRAMI
25
B. Tüzel Kişiliğin Unsurları
26
C. Tüzel Kişiliğin Başlangıcı
27
2. Çeşitli Kuruluş Sistemleri
27
c. Serbest Kuruluş Sistemi
28
3. Türkiye’de Kabul Edilen Sistem
28
II. TÜZEL KİŞİLİĞİN HUKUKÎ NİTELİĞİ
30
B. Tüzel Kişiliğin Hukukî Niteliğini Açıklayan Teoriler
31
a. Psikososyolojik Gerçeklik Teorisi
32
bb. Kollektif İrade Teorisi
33
b. Teknik Gerçeklik Teorisi
33
3. Amaç (Gaye) Kişiliği Teorisi
34
III. TÜZEL KİŞİLERİN TÜRLERİ
34
A. Yapılarına Göre Tüzel Kişiler
34
B. Bağlı Oldukları Hukuk Kuralına Göre Tüzel Kişiler
35
1. Kamu Hukuku Tüzel Kişileri
35
2. Özel Hukuk Tüzel Kişileri
37
b. Kazanç Paylaşma Amacı Güden Tüzel Kişiler
37
c. Kazanç Paylaşma Amacı Gütmeyen Tüzel Kişiler
37
3. Kamu İktisadî Teşebbüsleri
38
C. Vatandaşlıklarına Göre Tüzel Kişiler
38
1. Ulusal Tüzel Kişiler
38
2. Yabancı Tüzel Kişiler
38
IV. TÜZEL KİŞİLERİN EHLİYETİ
39
A. Tüzel Kişilerin Hak Ehliyeti
39
3. Yalnızca Tüzel Kişilerin Yararlanabileceği Haklar
40
4. Hem Gerçek Kişilerin Hem Tüzel Kişilerin Yararlanabileceği Haklar
40
B. Tüzel Kişilerin Fiil Ehliyeti
41
1. Tüzel Kişilerin Fiil Ehliyeti Kavramı
41
b. Ultra Vires Teorisi
41
2. Tüzel Kişilerde Organ Kavramı
43
3. Tüzel Kişilerde Temsilci Kavramı
45
4. Tüzel Kişilerin Hukukî Sorumluluk Ehliyeti
46
a. Organın Eylemlerinden Tüzel Kişinin Hukukî Sorumluluğu
46
aa. Hukukî İşlemler Açısından
46
bb. Organın Haksız Eylemleri Açısından
46
b. Temsilcinin Eylemlerinden Tüzel Kişinin Hukukî Sorumluluğu
49
c. Personelin Eylemlerinden Tüzel Kişinin Hukukî Sorumluluğu
49
V. TÜZEL KİŞİLİĞİN SONA ERMESİ
49
A. Sona Erme Nedenleri
49
2. Tüzel Kişi Kararı ile Fesih
50
3. Mahkeme Kararı ile Fesih
50
4. Kendiliğinden Sona Erme (Dağılma, İnfisah)
50
B. Sona Ermenin Sonuçları
50
3. Malların Tahsisi (Özgüleme)
52
§2. TÜZEL KİŞİLERİN CEZA SORUMLULUĞUNUN KAVRAMSALÖZELLİKLERİ – TARİHSEL GELİŞİM – ULUSALÜSTÜ HUKUK – KARŞILAŞTIRMALI HUKUK
52
I. TÜZEL KİŞİLERİN CEZA SORUMLULUĞUNUN KAVRAMSAL ÖZELLİKLERİ
52
B. Tüzel Kişilerin Ceza Sorumluluğu
53
II. TÜZEL KİŞİLERİN CEZA SORUMLULUĞUNUN TARİHSEL GELİŞİMİ
5 5
4. Ortaçağda Tüzel Kişilerin Ceza Sorumluluğuna İlişkin Örnekler
62
E. Ortaçağdan Fransız Devrimi’ne Kadar Olan Dönem
63
F. Fransız Devrimi Sonrası
64
G. İslâm ve Osmanlı Hukuku
65
III. ULUSALÜSTÜ HUKUKTA TÜZEL KİŞİLERİN CEZA SORUMLULUĞU
67
A. Uluslararası Toplantılar
67
IV. KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA TÜZEL KİŞİLERİN CEZA SORUMLULUĞU
72
B. Tüzel Kişilerin Ceza Sorumluluğunu Kabul Etmeyen Hukuk Sistemleri
73
b. Tüzel Kişilerin Ceza Sorumsuzluğunun Sınırları
76
b. Tüzel Kişilerin Ceza Sorumsuzluğunun Sınırları
78
b. Tüzel Kişilerin Ceza Sorumsuzluğunun Sınırları
80
C. Tüzel Kişilerin Ceza Sorumluluğunu Benimseyen Hukuk Sistemleri
88
a. Yeni Ceza Kanununun Yürürlüğe Girmesinden Önceki Dönem
88
b. Yeni Ceza Kanununun Yürürlüğe Girmesinden Sonraki Dönem
90
a. Ceza Kanunu Reformu Öncesi Dönem
98
b. Ceza Kanunu Reformu Sonrası
100
6. Diğer Bazı Ülkeler
118
a. Amerika Birleşik Devletleri
118
e. Çin Halk Cumhuriyeti
122
İkinci BölümSUÇUN YAPISAL UNSURLARI VE ÖZEL OLUŞUM BİÇİMLERİ AÇISINDAN TÜZEL KİŞİLERİN CEZA SORUMLULUĞU – TÜZEL KİŞİLERİN CEZA SORUMLULUĞUNUN HUKUKÎ NİTELİĞİ VE TÜZEL KİŞİLERİN CEZA SORUMLULUĞUNA İLİŞKİN GÖRÜŞLER – YAPTIRIM VE CEZA MUHAKEMESİ HUKUKU AÇISINDAN TÜZEL KİŞİLERİN CEZA SORUMLULUĞU
§1. SUÇUN YAPISAL UNSURLARI VE ÖZEL OLUŞUM BİÇİMLERİAÇISINDAN TÜZEL KİŞİLERİN CEZA SORUMLULUĞU
123
I. SUÇUN YAPISAL UNSURLARI AÇISINDAN TÜZEL KİŞİLERİN CEZA SORUMLULUĞU
123
A. Tipe Uygun Eylem Unsuru Açısından Tüzel Kişilerin Ceza Sorumluluğu
123
1. Tipe Uygun Eylem Kavramı
123
b. Tüzel Kişilerin Hareket Yeteneği Sorunu
124
3. Kanunilik İlkesi Açısından Tüzel Kişilerin Ceza Sorumluluğu
126
B. Hukuka Aykırılık Unsuru Açısından Tüzel Kişilerin Ceza Sorumluluğu
128
C. Kusurluluk Unsuru Açısından Tüzel Kişilerin Ceza Sorumluluğu
129
1. Kusur Yeteneği ve Kusurluluk
129
2. Tüzel Kişilerin Ceza Sorumluluğunda Kusurluluk Unsuru
131
II. SUÇUN ÖZEL OLUŞUM BİÇİMLERİ AÇISINDAN TÜZEL KİŞİLERİN CEZA SORUMLULUĞU
134
A. Suça Teşebbüs ve Suçların Birleşmesi (İçtimaı) Açısından Tüzel Kişilerin Ceza Sorumluluğu
134
B. Suç Ortaklığı (İştirak) Açısından Tüzel Kişilerin Ceza Sorumluluğu
135
1. Suç Ortaklığı Açısından Tüzel ve Gerçek Kişilerin Sorumluluk Rejimleri
135
2. Dolayısıyla Faillik ve Tüzel Kişilerin Ceza Sorumluluğu İlişkisi
13 6
a. Dolayısıyla Faillik Kavramı
136
b. Dolayısıyla Faillik ve Tüzel Kişiler
136
§2. TÜZEL KİŞİLERİN CEZA SORUMLULUĞUNUN HUKUKÎ NİTELİĞİ VETÜZEL KİŞİLERİN CEZA SORUMLULUĞUNA İLİŞKİN GÖRÜŞLER
137
A. Tüzel Kişilerin Ceza Sorumluluğunun Hukukî Niteliğini Açıklayan Teoriler
137
3. Fonksiyonel Sorumluluk Teorisi
139
4. Yansıma (Dolaylı) Sorumluluk Teorisi
139
5. Tersine İsnat Edilebilirlik Teorisi
141
B. Ceza Sorumluluğunun Kişiselliği ve Tüzel Kişilerin Ceza Sorumluluğu
141
1. Ceza Sorumluluğunun Kişiselliği Kavramı
141
2. Üçüncü Kişilerin Eyleminden (Objektif) Sorumluluk Hâli Olarak Tüzel Kişilerin Ceza Sorumluluğu
143
C. Görüşümüz: Tüzel Kişilik Perdesinin Kaldırılması Teorisi
145
II. TÜZEL KİŞİLERİN CEZA SORUMLULUĞUNA İLİŞKİN GÖRÜŞLER
146
§3. YAPTIRIM VE CEZA MUHAKEMESİ HUKUKU AÇISINDAN TÜZEL KİŞİLERİN CEZA SORUMLULUĞU
149
I. YAPTIRIM HUKUKU AÇISINDAN TÜZEL KİŞİLERİN CEZA SORUMLULUĞU
149
A. Tüzel Kişilere Yönelik Ceza Yaptırımları
149
a. Tüzel Kişilerin Malvarlığına Yönelik Cezalar
149
bb. Müsadere (Zoralım)
151
cc. Halkın Tasarrufuna Başvurma Yasağı
151
b. Tüzel Kişilerin Faaliyetlerine Yönelik Cezalar
152
aa. Faaliyetten Yasaklılık
152
bb. Kurumun Kapatılması
153
cc. Adlî Gözetim Altında Faaliyet
153
dd. Kamu Sözleşmelerinin Dışında Tutulma
154
c. Tüzel Kişilerin İtibarına Yönelik Cezalar
154
aa. Mahkûmiyet Kararının İlânı veya Yayınlanması
154
bb. Çek Keşide Edilmesinin ve Kredi Kartı Kullanımının Yasaklanması
155
d. Tüzel Kişilerin Mevcudiyetine Yönelik Ceza
155
2. Tüzel Kişilere Uygulanan Cezaların Rejimi
156
B. Cezalandırmanın Amacı Bağlamında Tüzel Kişilerin Ceza Sorumluluğu
158
1. Cezalandırmanın Amaçlarını Açıklayan Teoriler Karşısında Tüzel Kişilerin Ceza Sorumluluğu
158
2. Ceza Hukukunun Son Araç (Ultima Ratio) Olma Niteliği ve Tüzel Kişilerin Ceza Sorumluluğu
160
b. Tüzel Kişilere Hukukî Yaptırımlar Uygulanması
161
c. Tüzel Kişilere Emniyet Tedbirleri Uygulanması
162
d. Tüzel Kişilere İdarî Yaptırımlar Uygulanması
163
II. CEZA MUHAKEMESİ HUKUKU AÇISINDAN TÜZEL KİŞİLERİN CEZA SORUMLULUĞU
166
A. Ceza Muhakemesi Hukukunda Sanık
166
2. Tüzel Kişilerin Sanık Olup-Olamayacakları Sorunu
168
2. Tüzel Kişilerin Kamu Davasında Temsili
168
3. Tüzel Kişilere Davetiye ve Tebligatların Gönderilmesi
169
4. Tüzel Kişilere ve Temsilcilerine Uygulanacak Zorlama Tedbirleri
170
Üçüncü BölümTÜRK HUKUKUNDA TÜZEL KİŞİLERİNCEZA SORUMLULUĞU
§1. POZİTİF METİNLERDE TÜZEL KİŞİLERİN CEZA SORUMLULUĞU
173
I. ANAYASADA TÜZEL KİŞİLERİN CEZA SORUMLULUĞU
173
B. 1982 Anayasası Dönemi
173
1. AY. md. 38/6 ve Ceza Sorumluluğunun Şahsiliği
173
2. Siyasal Partilerin Kapatılması
174
II. CEZA KANUNUNDA TÜZEL KİŞİLERİN CEZA SORUMLULUĞU
176
B. Ceza Kanunumuzun Benimsediği Sistem
177
III. MEVZUATIMIZIN DİĞER HÜKÜMLERİNDE TÜZEL KİŞİLERİN CEZA SORUMLULUĞU
177
A. Askerî Ceza Kanunu
177
B. Ticarî ve Ekonomik Mevzuatımız
178
D. Çalışma Mevzuatımız
183
F. Kitle İletişim Mevzuatımız
185
§ 2. UYGULAMADA TÜZEL KİŞİLERİN CEZA SORUMLULUĞU
186
I. ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARI
186
II. YARGITAY KARARLARI
192
§3. KANUN TASARILARINDA TÜZEL KİŞİLERİN CEZA SORUMLULUĞU
193
I. 2000 CEZA KANUNU ÖNTASARISI
193
A. Öntasarıda Yeralan Tüzel Kişilerin Ceza Sorumluluğu ile İlgili Genel Hükümler
193
B. Tüzel Kişilerin Ceza Sorumluluğu ile İlgili Genel Hükümlerin Değerlendirilmesi
196
2. Tüzel Kişilerin Ceza Sorumluluğunun Uygulama Alanı
196
a. Ceza Normunun Muhatabı Olarak Tüzel Kişiler
196
b. Özel Hukuk Tüzel Kişileri
196
c. Kamu Hukuku Tüzel Kişileri
197
d. Yabancı Tüzel Kişiler
197
3. Tüzel Kişilerin Ceza Sorumluluğunun Koşulları
197
a. Suçun Organ veya Temsilcileri Tarafından İşlenmesi
197
b. Suçun Tüzel Kişilik Yararına İşlenmesi
198
4. Tüzel Kişilere Uygulanacak Yaptırımlar
199
C. Öntasarıda Yeralan Tüzel Kişilerin Ceza Sorumluluğu ile İlgili Özel Hükümler
199
D. Öntasarıda Öngörülen Tüzel Kişilerin Ceza Sorumluluğuna İlişkin HükümlerinAnayasal Uygunluğu
201
1. Anayasa Mahkemesi’nin Ceza Sorumluluğunun Kişiselliği İlkesine İlişkin Kararları Işığında Öntasarı Hükümlerinin Değerlendirilmesi
201
2. Anayasa Mahkemesi’nin Tüzel Kişilerin Ceza Sorumluluğuna İlişkin KararlarıIşığında Öntasarı Hükümlerinin Değerlendirilmesi
202
II. 2000 CEZA MUHAKEMELERİ USULÜ KANUNU ÖNTASARISI
202
A. Öntasarıda Yeralan Tüzel Kişilerin Yargılanması Rejimi
205