§ 1. TEMEL SORUNLARIN TESPİTİ
1. Demokratik Hukuk Devleti
44
a. Hukuksuz Devlet Kanunu
44
b. Kanun Olmaksızın Hukuksuzluk
45
II. HUKUK TEORİSİ VE DİĞER HUKUK DİSİPLİNLERİ İLE OLAN İLİŞKİSİ
46
B. Temel Hukuk Disiplinlerinin Birbirine Yansıması
48
C. Hukukun Temel Disiplinlerine Pozitif (Biçimci) ve Pozitif Olmayan (Maddi/Özcü) Bilimsel Yaklaşımlar
49
1. Pozitif Bilimsel (Biçimci) Yaklaşım
50
2. Pozitif Olmayan (Özcü/Maddi) Bilimsel Yaklaşım
51
2. Hukuk Teorisinden Ayrılması
56
3. Hukuk Teorisinden Ayrılması
65
1. Hukuk Teorisinin Gelişimi
65
2. Analitik Hukuk Teorisi
68
b. Hukukun Ekonomik Analizi Teorisi
73
e. Antropolojik Hukuk Teorisi
75
4. Türk Hukukundaki Hukuk Teorisinin Gelişimi ve Terim
78
5. Hukuk Teorisi Kavramı ve Hukuk Teorisinin Fonksiyonu
78
6. Hukuk Teorisine Pozitif (Biçimci) ve Pozitif Olmayan (Özlü/İşlevsel) Yaklaşımlar
81
8. Uygulanacak Hukukun Belirlenmesi ve Hukukun Uygulanması (Hukuk Metodolojisi) ile İlgisi
84
b. Gerekçelendirme (Argümantasyon) Teorisi
85
A. Hukuk Bilimi Ne Anlama Gelir?
89
bbb. Kanıtlanabilirlik
92
ccc. Doğrulanabilirlik
92
bb. Konu–Gözlem– Genel İlke– Teori
94
b. Teorilerin Fonksiyonu
96
c. Teorinin Temel Yapısı
96
aa. Teori Çelişkili Olmamalı/Tutarlı Olmalı
96
bb. Teori Bilgi Vermeli
97
cc. Teori Bilimsel Olarak Denenmiş Olmalı ve Çürütülebilir veya Yanlışlanabilir Olmalı
97
aaa. Teori Denenebilir Olmalı
97
bbb. Teori Çürütülebilir veya Yanlışlanabilir Olmalı
97
3. Hukuk Biliminin Bilimselliği
99
a. Hukuk Bilimi, Hukuk Dogmatiği ve Hukuk Doktrini
99
cc. Dogmatik Kuralların Normun Geçerliğine Katkısı
101
b. Genel Olarak Hukuk Bilimin Bilimselliği
102
c. Doğa Kanunlarından Farklılığı
104
d. Bilim Disiplinleri Yönünden Hukuk Biliminin Bilimsel Konusu
105
e. Hukukun Bilimsel Metodu
108
aa. Ampirik (Görgül) Bilim Olarak Bilimselliği
109
bb. Davranış Bilimi Olarak Bilimselliği
109
aaa. Hukukun Normatif Bilim Olması
110
bbb. Hukukun Tinsel (Ruhsal) Bilim Olması
111
ccc. Hukuk Biliminin Teknik, Önsel (a priori) – Görgül (Ampirik) Sosyal Bilim Olması
111
ccc. Hukuk Biliminin Eleştirisel Bilim Olması
115
ddd. Hukukun Analitik Metin Bilimi (Hermeneutik) Olması
115
f. Doğa Bilimlerinin Metotlarının Hukuk Biliminde Uygulanabilirliği: Hukuk Teorilerinin Yanlışlanabilirliği
116
IV. HUKUKUN MUHATAPLARI YÖNÜNDEN DÖRTLÜ İLİŞKİ MODELİ
118
V. HUKUKUN ÜÇLÜ TEMEL YAPISI
119
b. Hukukun Pozitifliği
122
c. Hukukun Rasyonelliği
122
aa. Hukukun Formal (Şekli) Rasyonelliği
123
bb. Hukukun Realist Rasyonelliği
123
cc. Hukukun Ütopik Rasyonelliği
124
C. Hukuk Temel Yapısı
124
2. Hukukun Ontolojik Sorunu: Normatif Yönü (Normatif Kurallardan Oluşan Mantıksal Sistem, Dilsel Sistem Olması)
125
b. Hukuk Kurallarının (Normun) Hukuki Normatif Yapısı
127
aa. Hukuk Kuralının (Normunun) Hukuki Normatif Yapısını Belirleme
128
aaa. Genel Olarak Hukuk ve Devlet İlişkisi
128
bbb. Hukuk Normunun Normatif Yapısı
129
aaa. Normun Hukuk Sisteminde Hukuksal Geçerliliği
129
bbb. Normun Hukuk Sisteminde Yürürlükte Olması
131
ccc. Normun Hukuk Sistemiyle Uyumlu Olması
131
bb. Hukuk Kuralının (Normunun) Temel Özellikleri
131
aaa. Genellik, Eşitlik ve Süreklilik
132
bbb. Bağlayıcılık ve Buyuruculuk (Zorlayıcılık)
132
c. Hukuk Kuralı ve Yargı Uygulaması İkilemi
133
3. Hukukun Fenomolojik Sorunu: Sosyal Olgu– Etkinlik Yönü (Toplumsal İlişkileri Düzenlemesi)
133
b. Hukuk ile Toplumsal Yaşam ve Ekonomi Arasındaki İlişki
134
c. Hukuk ve Toplumsal Kültür Arasındaki İlişki
136
d. Hukuk ile Politik Sistem Arasındaki İlişki
137
e. Hukuk ve Ekonomik Prensipler Arasındaki İlişki
139
4. Hukukun Deontolojik Sorunu: Etik Değer Yönü (Adalet)
140
D. Hukuk Neye Hizmet Eder? (Hukukun Fonksiyonel Yönü)
141
B. Hukuku Tanımlama Zorluğu ve Tanım Denemeleri
145
2. Hukuku Tanımlama Denemeleri
147
C. Hukukun Üç Anlamı: Tarihi Hukuk–Pozitif Hukuk–İdeal Hukuk (Var Olmuş Hukuk– Var Olan Hukuk– Var Olması Gereken Hukuk)
150
II. TEMEL YAKLAŞIMLAR
151
A. Maddi/Özcü Yaklaşım
151
B. Pozitif (Biçimci/Şekli) Yaklaşım
152
C. Genel Olarak Hukuk Ekollerinin Yaklaşımı
152
III. DOĞAL HUKUK TEORİSİNİN HUKUKA YAKLAŞIMI
154
B. Antik Dönem Doğal Hukuk Anlayışı
155
1. Platon’un Görüşleri
156
2. Aristoteles’in Görüşleri
158
c. Hukuk Mantığına Katkıları
159
3. Cicero’nun Görüşleri
160
C. Dini Dönem (Hıristiyanlığın) Doğal Hukuk Anlayışı
161
2. Thomas Aquino’nun Hukuk Anlayışı
163
1. İnsan Aklın veya Varlığının Doğal Hukuka Egemen Olduğu Dönem
165
2. Hugo de Grotius’un Hukuk Anlayışı
167
3. Thomas Hobbes’in Hukuk Anlayışı
167
4. John Locke’nin Hukuk Anlayışı
169
5. Immanuel Kant’ın Hukuk Anlayışı
171
6. Serbest Hukuk Okulu
173
7. Tarihi Hukuk Okulu
175
b. Kanunlaştırma Girişimleri
177
d. Kavram Hukukçuluğu
179
8. Sınıf İlişkisine Göre Hukuk Anlayışı
182
a. Sınıf Esasına Dayanan Hukuk Teorisinin Hareket Noktası: Sanayi Devrimi
182
b. Hegel’in İdeal Maddeciliği
183
c. Devrimci Sınıf Teorisinin Hukuk Teorisi: Marksist–Leninist Hukuk Teorisi
184
aa. Marksist–Leninist Teori: Tarihi Maddecilik
184
bbb. Diyalektif Tarihi Materyalist Felsefe
185
ccc. Üretim İlişkisi– Üretim Gücü
186
ddd. Artık Değer Teorisi
186
eee. Toplumsal Dönüşüm
187
bb. Marksist Hukuk Teorisi
188
bbb. Hukukun Sınıfsal Karakteri
189
ccc. Hukukun Fetişizm Formunun İnkarı
190
ddd. Hukukun İdeolojik ve Kurumsal Yapıya İlişkin Üst Yapı Kurumu Olması
191
eee. Sosyalist Hukukun Proletarya Devrimi ile Gerçekleşmesi
192
fff. Sosyalist Hukukta “Olan”la “Olması Gereken”in Bütünlüğü
194
ggg. Bireysel Hakları, Özellikle Mülkiyet Hakkını Reddi
195
hhh. Komünizm Aşamasında Devlet ve Hukukun Sonlanması
196
cc. Marksist–Leninist Teorinin Gelişimi
198
d. Evrimci Sınıf Teorisinin Hukuk Teorisi: Lorenz von Stein’nın Teorisi
200
bb. Katmansal (Sınıfsal) Yapının Toplumun Temelini Oluşturması
200
cc. Proletarya Devrimi Yerine Devletin Reformu
201
dd. Hukukun Toplumun Ürünü Olması
202
9. Menfaat Hukukçuluğu Okulu
203
b. Rudolf von Jhering: Hukukta Amaç ve Menfaat
204
c. Philipp Heck: Menfaat Hukukçuluğunu Yeniden Değerlendirilmesi
206
bb. Heck’in Değer Menfaati Hukukçuluğu
206
bbb. Hukukun Metodu Olması
207
bbbb. Menfaat Çeşitleri
209
cccc. Menfaat Çatışmaları
210
dddd. Menfaat Nedenselliği İlkesi
210
eee. Hukuk Normu ve Hukuk Sistemi Anlayışı
212
bbbb. Hukuk Sistemi Anlayışı
213
fff. Yasama Faaliyetinde Menfaatin İşlevi
214
ggg. Yargı Uygulamasında Menfaatin İşlevi
214
bbbb. Hakimi Kanun Koyucunun Yardımcısı Olduğu Görüşü
215
cccc. Düşünerek İtaat İlkesi
216
hhh. Değerlendirilmesi
217
10. (Amaçsal) Değer Hukukçuluğu
219
b. Fenometolojik Hukuk Okulu: Maddi Etik Değer
220
aa. Fenometolojik Hukuk Okulu
220
bbb. Max Scheler’in Fenomenolojik Maddi Etik Değerler Görüşü
221
bb. Paul Nicolai Hartmann’ın Ontolojik Maddi Etik Değerler Görüşü
221
11. Topik/İlke (Retorik) Hukukçuluğu
222
12. Çağdaş Doğal Hukukun Yeniden Gelişimi
224
b. Hukuki Pozitivizme Doğal Hukukun Temel Eleştirileri
225
c. John Finnis’in Hukuk Görüşü
226
d. Helmut Coing’in Hukukun Yüksek Genel İlkeleri Görüşü
228
13. Eleştirisel Hukuk Teorileri
229
a. Amerika’da Eleştirisel Hukuk Teorileri
229
bb. Bilimsel Teori ile Eleştirisel Teori Ayrımı
233
c. Habermas’ın Eleştirisel Teorisi: İletişimsel Eylem Teorisi
234
bb. Yaşama Alanı ve Sistem
235
cc. Toplumsal Yaşama Alanı İçinde Ahlaki–Hukuki Değer Alanı
235
dd. Bilimsel– Teknik Alanı ile Ahlaki– Hukuki Alanının Karşılaştırılması
236
aaa. Doğa Normları ve Sosyal Normlar
236
bbb. Habermas’ın İletişimsel Eylem Sistemi ve Amaç–Rasyonel Eylem Sistemleri Karşılaştırması
237
ee. İletişimsel Eylem Teorisi
238
bbb. Sosyal Eylem Teorisi
240
ccc. Ahlaklılık Söylem Kuramı
241
aaa. Hukuk Normlarının Ahlaki Normlarla İlişkisi ve Farkları
243
bbb. Kanunların Normatifliği ve Meşruiyeti
244
bbbb. Kanunların Meşruluğu
245
gg. Hukuk Kuralının Özellikleri
246
hh. İletişimsel Söz Eylem
247
bbb. İletişim Söz Eylem Tipleri
247
ccc. Geçerlilik Talebi
248
ddd. Geçerlilik Talepleri ile Hak Talepleri Arasındaki İlişki
249
bbbb. Hak Geçerlilik Talebinin Nitelikleri
249
ıı. Hakimin Uyuşmazlığı Çözmesi: Yargılama Süreci
250
IV. HUKUKA POZİTİVİST HUKUK EKOLÜNÜN YAKLAŞIMI
251
A. Pozitivist Hukuk Ekolünün Okulları
251
a. Doğal Hukuk Pozitivizmi
251
b. Bilimsel Pozitivizm
252
bb. Hukukun Luther’i: Jeremy Bentham
252
ddd. Kanun Normlarının Yapısı
254
c. Kanun Pozitivizmi (Hukuki Bilimsel Pozitivizm)
254
2. Hukuki (İradeci) Pozitivizm – Sosyolojik Pozitivizm
256
3. Hukukun Geçerliliği Sorunu
256
a. Hukuki, Fiili ve Ahlaki Gerçeklik
257
aa. Hukuki Geçerlilik
257
cc. Ahlaki Geçerlilik
257
b. Dışsal Geçerlilik ve İçsel Geçerlilik (:Aksiyon (Deontik) – Sosyal Geçerlilik)
257
aa. Dışsal Geçerlilik
258
aaa. Aksiyolojik (Deontik) Geçerlilik Görüşü
258
bbb. Sosyal Geçerlilik Görüşü
258
bb. İçsel (Biçimsel ve Sistemsel) Geçerlilik Görüşü
258
c. Hukuki Geçerliliğe İlişkin Tanım Denemeleri
259
4. Pozitif Hukuk Ekolünün Ortak Noktaları
262
a. Ahlakla Hukukun Ayrılması Tezi
262
b. Hukuki Geçerliliğin Kökü Tezi
262
d. Hukukun Açıklanmasına Temel Yaklaşımlar
262
B. John l. Austin’in Hukuk Görüşü
263
1. Austin’in Egemenlik (Emredicilik) Teorisi
263
2. Austin’in Hukuk Anlayışı
264
bb. Egemen Güç Nedir?
267
ddd. Hiyerarşik Emirler Sistemi: Hukuk Düzeni
268
d. Austin’in Hukuk Teorisinin Kapsamı
268
e. Austin’in Bentham’la Ortak ve Ayrıldığı Noktalar
269
e. Austin’in Hukuka Katkısı
270
C. Hans Kelsen’in Hukuk Görüşü
271
2. Hukukun Sistemsel Yeknesaklığı ve Geçerliliği – Hukukun Saflığı–
274
a. Hukuk Normlarının Sistemsel Hiyerarşik Yapısı Anlayışı
274
c. Normlar (Hukuk) Sistemi
276
4. Hukuk Kuralı/Normu Anlayışı
279
5. Saf Hukuk Teorisine Eleştiriler: Raz’ın Birleşme Tezi
280
6. Kelsen’in Hukuka Katkısı
281
D. Modern Pozitivist Hukuk Yaklaşımları
281
1. H. L. A. Hart’ın Hukuk Anlayışı
281
b. Hukuk Pozitivizminde Hukukun Anlamı
284
c. Hukuk Kurallarının Yapısı ve Geçerliliği
287
aa. Birincil Hukuk Kuralı ve İkincil Hukuk Kuralı Ayrımı
287
aaa. Birincil Kurallar: Yükümlülük Kuralı
289
bbb. İkincil Kurallar: Yükümlendirme Kuralı
289
bbbb. Değişiklik Kuralları
291
ccccc. Yargılama Kuralları
292
bb. Tanıma Kuralının Hukukun Geçerliliğini Belirlemesi
292
cc. Hukukun Bağlayıcılığının Dışsal ve İçsel Yönü
294
d. Hukuk ve Ahlak Ayrımı
298
aa. Hart’ın Görüşleri
298
bb. Lon L. Fuller’in Görüşleri
299
bbb. Fuller – Hart Tartışması
301
e. Hart– Devlin Tartışması
302
f. Hart’ın Hukuka Katkısı
302
2. Ronald Dworkin’in Hukuk Görüşü
303
b. Hukuk Kuralı ve Hukuk İlkesi ile Siyasalar Arasındaki Fark ve İlişkiler
307
c. Adaletin Hukuktaki Belirleyici Rolü
310
d. Hukukta Birlik (Hukukun Bütünlüğü) İlkesi
312
e. Hakimin Hukuktaki Rolü: Yorum ve Yargısal Takdir Yetkisi
313
aa. Kurumsal Destek Doktrini ve İlkelerin Geçerliliği Testi
313
bb. Çetin (Zor) Davalar: Herkül’ün Takdir (Yorum) Yetkisi
314
f. Tanıma Kuralının İlkesel Dayanağının Olmadığı
317
h. Dworkin’in Hukuka Katkısı
319
3. Hukuka Faydacı Hukuk Ekolünün Yaklaşımı
320
b. Jeremy Bentham’ın Hukuk Görüşü
321
bb. Bentham’ın Hukuk Görüşü
323
c. John Stuart Mill’in Hukuk Anlayışı
324
4. Niklas Luhmann’ın Hukuk Anlayışı
326
a. Luhmann’ın Sistem Teorisi
326
b. Yeniden Üreten –Öz– Sistemli Hukuk Teorisi
329
c. Luhmann’ın Hukuk Kavramı
331
5. Stammer’in Hukuk Anlayışı
332
6. Gustav Radbruch’un Hukuk Anlayışı
333
b. Radbruch’un Hukuk Kavramı
334
aa. Hukukun Formal (Biçimsel) Yönü: Adalet
339
bb. Hukukun Relatif Yönü: Amaca Uygunluk
339
cc. Hukukun Fonksiyonel Yönü: Hukuk Güvenliği
340
aa. Radbruch Formülü: Kanunun Haksızlığı/Hukuksuzluğu ve Kanun Üstünde Hukuk
340
bb. Radbruch Formülü: Yadsınamaz Formül ve Dayanılamaz Formül
344
aaa. Dayanılamaz Formül
344
bbb. Yadsınamaz Formül
345
V. HUKUKUN TANIMINDA ADALETİN YERİ
346
A. Hukuk ve Adalet İlişkisi
346
2. Adalet Kavramının Relatifliği
348
3. Eşitlik Paradoksu: Eşitlerin Eşitliği – Eşitsizlerin Eşitliği
349
4. Adalet ve Hakkaniyet İlişkisi
351
2. Eşitlere Eşit (Eşitsizlere Eşitsiz) Davranması İlkesi (Ayrımcılık Yasağı)
354
a. Değerlendirme Adaleti Yaklaşımı Teorileri
356
b. Usulü Adalet Yaklaşımı Teorileri
357
c. Maddi Adalet Yaklaşımı Teorileri
357
aa. Faydacı Adalet Teorileri
357
bb. Sözleşmeyi Temel Alan Adalet Teorileri
357
cc. Eşitliği Esas Alan Adalet Teorileri
358
3. Adaletin Fonksiyonları
358
D. Adaletin Özü: Eşitlik İlkesi (Herkese, Kendine Ait Olanı Verme İlkesi)
359
2. Kanun Önünde Eşitlik İlkesi
363
1. Şekli (Formal) Adalet
365
b. Maddi Adalet Türleri
366
aa. Denkleştirici Adalet (Değişim –Takas– Adaleti) (iustitia commutativa)
366
bb. Dağıtıcı Adalet (Paylaştırıcı Adalet) (iustitia distributiva)
368
cc. Siyasal (Politik) Adalet
371
F. Radbruch’un Adalet Anlayışı
373
G. Rawls’ın Adalet Anlayışı
376
H. Luhmann’ın Adalet Anlayışı
380
VI. HUKUKUN TANIMININ HUKUK POLİTİKASI VE HUKUK SİSTEMLERİ İLE İLİŞKİSİ
381
VII. HUKUKUN YÜRÜRLÜKTE OLAN HUKUK KURALLARININ SİSTEMLEŞTİRİLMİŞ TÜMÜ OLMASI
383
B. Hukuk ve Kanun Kuralı İlişkisi
384
1. Kanun Kuralının Asli Kaynak Olması
384
2. Kanunun Hukukun Tek Kaynağı Olmaması
384
C. Hukukun Normatif (Yasal) Geçerliliği
385
2. Dışsal Bakış Açısıyla Hukuki Geçerlilik
385
a. Aksiyolojik (Deontik) Geçerlilik Görüşü
385
b. Sosyal Geçerlilik Görüşü
386
bb. Amerikan ve İskandinav Hukuki Realizm (Gerçekçilik) Okulu
387
aaa. Amerikan Realist (Gerçekçilik) Okulu
387
aaaa. Oliver Wendell Holmes’in Görüşleri
388
bbbb. Karl Llewellyn’in Görüşleri
389
bbb. İskandinav Realist (Gerçekçilik) Okulu: Psikolojik Hukuk Okulu
391
aaaa. A. V. Lundstedt’in Görüşleri
391
bbbb. Karl Olivecrona’nın Görüşleri
392
cccc. Alf Ross’nun Görüşleri
392
2. İçsel Bakış Açısı (Biçimsel ve Sistemsel Geçerlilik Görüşü)
393
a. Biçimsel Geçerlilik
393
b. Sistemsel Geçerlilik
393
3. Hukukun Normatif (Yasal) Geçerliliği Konusundaki Görüşler
394
a. Fiili Uyma Teorisi
394
d. Geçerlilik Teorisi
396
D. Hukukun Devlet Tarafından Yürürlüğe Sokulması
396
2. Anayasa Kurallarının Uygulanması
399
E. Devlet Tarafından Hukuka Uyulma Zorunluluğunun Sağlanması
399
VIII. HUKUKUN KURUMSAL VE KAVRAMSAL YAPISI: HUKUK VE HAK İLİŞKİSİ
401
A. Hukuk ve Hak İlişkisi
401
B. Hukukun Kurumsal ve Kavramsal Yapısı
402
D. Hakkın Fonksiyonu: Kişi Özgürlüğü
403
E. Hakkın Sınırlandırılması
404
F. Hakkın Temel Yapısı
406
3. Hakkın Muhatabı (Hak Yükümlüsü)
407
cc. Talep Hakkı Çeşitleri
409
§ 3. HUKUKUN FONKSİYONLARI NELERDİR?
A. Sosyal Normların Genel Ödevi ve Fonksiyonu
413
2. Sosyal Normların Ödev ve Fonksiyonları
414
3. Sosyal Normların Fonksiyonlarının Nitelik ve Özellikleri
415
B. Hukuk Normunun Fonksiyonu
415
2. Genel Olarak Hukukun Fonksiyonları
417
3. Hukukun Fonksiyonlarının Gösterdiği Alanlar
418
4. Hukukun Farklı Alanlara Göre Fonksiyonları
418
A. Davranışı Düzenleme ve Kontrol Fonksiyonu
419
1. Şekli (Formal) Düzenleme Fonksiyonu
420
2. Tasarımlama (Düzenleme) ve Denetim (Kontrol) Fonksiyonu
421
3. Sosyal Barış ve Huzur Fonksiyonu
422
B. Organizasyon (Yönetme) ve Egemenliğin (Meşrulaştırılması) Hukuk Kurallarına Uygunluğu Fonksiyonu
423
1. Maddi Düzenleme (Koruma) Fonksiyonu
423
2. Bütünleştirme Fonksiyonu
423
3. Yasallaştırma Fonksiyonu
424
a. Şekli Yönden Yasallaştırma
424
b. Maddi Yönden Yasallaştırma
424
4. Baskı ve Yönlendirme Fonksiyonu
425
III. TOPLUMSAL ALANDA
425
A. Beklentileri Güvence Altına Alma Fonksiyonu: Hukuk Güvenliği ve Güvenin Korunması
425
B. Uyuşmazlıkları Giderme ve Çözme Fonksiyonu
425
IV. KİŞİLERİ VE KİŞİ ÖZGÜRLÜĞÜNÜ KORUMA FONKSİYONU
426
A. Hakkı Garanti Fonksiyonu
426
B. Birlikte Çalışma ve Örgütlenme Özgürlüğü
426
§ 4. HUKUK NORMU (KURALI) NEDİR?
B. Kaynaklarına Göre Hukuk Kuralları
429
II. NORM VE HUKUK KURALI KAVRAMI
430
B. Hukuk Normu ve Hukuk Kuralı Arasındaki İlişki
432
III. HUKUK NORMU ÇEŞİTLERİ
433
A. Sosyal Davranış Kuralları: Olması Gereken Normlar ve Doğa Bilimleri Kuralları: Olan Normlar
433
1. Olan Norm ve Olması Gereken Norm
433
b. Olan Norm ve Olması Gereken Norm Yaklaşımı
434
2. Norm ve Doğruluk (Gerçeklik)
435
1. Sosyal Norm Kavramı ve Yapısı
436
3. Yaptırım Şekilleri
438
4. Hukuk Normunun Diğer Sosyal Normlardan Ayırt Edilmesi
439
b. Hukuk Normunun Ahlak ve Etik Normlarından Ayırt Edilmesi
439
aa. Ahlak ve Etik Normu
439
bbb. Ahlak ve Ahlak–Etik Normların Hukuk Normları İle İlişkisi
441
aaaa. Ahlakın Hukukun Bir Olgusu Olması
442
bbbb. Ahlakın Hukukun Hedefi (Amacı) Olması
442
ccc. Hukuk ve Ahlak Kuralının Nitelik ve Özelliklerinin Benzerliği
443
c. Hukuk Normunun Ahlak ve Etik Normlardan Ayırt Edilmesi
444
bb. Kant’ın Yaklaşımı
444
cc. Austin’in Yaklaşımı
445
dd. Kelsen’in Yaklaşımı
446
ee. Hukukun Ahlaktan Ayrılması
447
aaa. Amacı Bakımından
447
ccc. Yaptırım ve Örgütlenme Bakımından
448
ddd. Kuralların Kapsamı Yönünden
448
eee. Kurallarının Kaynağı
448
fff. Fonksiyonu Bakımından
449
ggg. Şekli Bakımından
449
IV. HUKUK NORMUNUN (KURALININ) YAPISAL UNSURLARI
449
A. Hukuk Kuralının Koşul Şeması
449
B. Normun/Hukuk Kuralının Cümle Yapısı İle İlişkisi: Hukuk Cümlesi
451
2. Hukuk (Norm) Cümlesinin Temel Yapısı ve Mantıksal Kurgusu
451
a. Normların Cümle Yapısına Göre Çeşitleri
451
aa. Tanımlayıcı Cümlesi (Norm)
452
bb. Analitik (Mantık) Cümlesi (Normu)
453
b. Metafizik Hukuk Cümleleri
453
c. Değerlendirme (Değer Yargısı) Cümlesi (Normu)
454
aa. Tanımlayıcı Değer Yargısı Cümlesi (Normu)
455
bb. Düzenleyici Değer Yargısı/ Değerlendirme Cümlesi (Normu)
455
bbb. Emir Cümlesi ve Norm
456
ddd. Değerlendirme Normunun Mantıksal İfadesi ve Mantıki Uygunluk
458
aaaa. Değerlendirme Cümlesinin (Normunun) Mantıksal İfadesi
458
d. Normların Cümle Yapısının Temel Uygulama Çeşitleri
458
aa. Muhatapları Yönünden
459
bb. Sonuçlarına Etkisi Yönünden
459
bbbb. Yapısal Özelliği “Eğer o zaman ” Kaydı
460
cccc. Görünüm Şekilleri
461
C. Hukuk Kuralının Nitelikleri
461
1. Hukuk Kurallarının Belirliliği
461
2. Hukuk Kuralının Genelliği
462
a. Genel Nitelikte Hukuk Normları
462
aa. Şartlı Genel Nitelikteki Hukuk Normları: Kanun Hükümleri
462
bb. Şartsız Genel Nitelikte Hukuk Normları
463
b. Bireysel Nitelikte Hukuk Normları
463
aa. Şartlı Bireysel Nitelikteki Hukuk Normları
463
bb. Şartsız Bireysel Nitelikteki Hukuk Normu
463
3. Hukuk Kuralının Objektifliği
464
4. Hukuk Kuralının Soyutluğu
464
5. Hukuk Kuralının Sürekliliği
464
D. Hukuk Kurallarının/Normlarının Temel Yapısı
464
2. Hukuk Kuralları (Normları) Çeşitlerinin Temel Yapısı
465
a. Davranış Kuralları/Normları
465
3. Yaptırım Kuralları/Normları (Ceza Normları)
466
4. Ödev Kuralları/Normları (Final Normlar, Amaç Programları)
467
5. Yetki Kuralları/Normları
468
6. Kıyas Kuralları/Normları (Takdir Normları, Ölçüm (Değer) Normları)
468
E. Genel Hukuk Kurallarının ve Hukuk Prensiplerinin Temel Yapısı
469
F. Tam Hukuk Kuralının (Normunun) Temel Olguları
470
1. Bentham’ın Hukuk Kuralı Analizi
470
2. Güriz’in Hukuk Kuralı Analizi
472
3. Hukuk Kuralının Hukuki Olguları
473
a. Hukuk Normunun/Kuralının Muhatapları
473
c. Olması Gereken Kuralı
474
bb. Gereklilik Kuralının Temel Görünüş Şekilleri
475
cc. İzin Kuralının Görünüş Şekli: İzin
476
d. Hukuki Sonuç: Yaptırım
476
bb. Hukuk Disiplinlerine Göre Yaptırım Çeşitleri
476
aaa. Özel Hukuk Yaptırımları
476
bbb. Kamu Hukuku Yaptırımları
477
cc. Hukuki Sonuçları Yönünden Yaptırım Çeşitleri
478
aaaa. Şartlı Norm/Kural
478
aaaaa. Şartlı Norm/Kural
478
bbbbb. Şartlı Hukuk Normunun Dil Olarak İfadesi: “–Eğer O Zaman –” Formu
479
bbbb. Sonuç Norm/Kural
480
cccc. Kurucu Norm/Kural
480
V. HUKUK NORMUNUN YAPISI: HUKUK KURALI VE ÇEŞİTLERİ
480
A. Hukuk Normu/Kuralı
480
B. Hukuk Normu/Kuralı Çeşitleri
481
1. Tam Hukuk Kuralı–Yardımcı Hukuk Kuralı–Eksik Hukuk Kuralı
481
aa. Talep Esaslı Kurallar
482
bb. Bağımlı Eksik /Yardımcı Kurallar
483
bbb. Tamamlayıcı Hukuk Kuralı
485
ccc. Yorumlayıcı Hukuk Kuralı
486
ddd. Atıf (Yollama) Kuralları
487
aaaa. Özel İspat Kuralları
489
bbbb. Faraziye (Fiksiyon) Kuralları
489
cccc. Kanuni Karineler
490
cc. Sınırlı Hukuki Kurallar
491
2. Hukuk Kurallarının Farklı Ayrımları
491
a. Değer Yargısı Kuralları – Kurucu (Yetki) Kuralları
491
b. Birincil Kurallar– İkincil Kurallar
492
bbb. Ödev Verici Kurallar ve Yetki Verici Kurallar
495
ccc. Birincil Kurallar – İkincil Kurallar
496
aaaa. Birincil Kurallar
496
bbbb. İkincil Kurallar
497
aaaaa. Tanıma Kuralları
497
bbbbb. Değiştirici Kurallar
497
ccccc. Yargılama Kuralları
498
dd. Burchart’ın Ayrımı
498
ee. Hohfeld’in Ayrımı
498
gg. Bentham’ın Ayrımı
499
C. Normun/Hukuk Kuralının Amacı
499
1. Normun/Hukuk Kuralının Amacı
499
2. Normun/Hukuk Kuralının Amacının Fonksiyonu
500
§ 5. HUKUK DÜZENİNİ OLUŞTURAN HUKUK KURALLARININ BÜTÜNLÜĞÜ VE YEKNESAKLIĞI: HUKUK SİSTEMİ
I. HUKUK KURALLARININ SİSTEMSEL BÜTÜNLÜĞÜ
501
B. Hukuk Sisteminin Gelişimi
503
1. Hukuk Sistemlerinin Gelişimi
503
c. Modern Hukuk Sistemlerinin Ortak Noktaları
504
d. Kıta Avrupası Hukuk Sistemi ile Anglo–Amerikan Hukuk Sisteminin Karşılaştırılması
504
2. Hukuk Sistemleri Teorisinin Gelişimi
505
II. HUKUK KURALLARININ YEKNESAKLIĞI VE HİYERARŞİSİ
513
A. Değerler ve Değerlendirme Sisteminin Yeknesaklığı
513
B. Hukuk Sisteminin Hiyerarşisi: Norm Piramidi
514
1. Genel Olarak Hukuk Sistemi Kavramının Tarihi Gelişimi
514
C. Hukuk Disiplinlerinin Yeknesaklığı
515
2. Anayasal Sistem İçinde Hiyerarşi ve Yeknesaklık
516
3. Avrupa Birliği Mevzuatı İçinde Hiyerarşi ve Yeknesaklık
517
2. Önerme ve Cümle İlişkisi
526
a. Epistomolojik Değerleri Yönünden
528
g. Mantık Yönünden Önerme Çeşitlerinin Değerlendirilmesi
530
D. Hukuk Normu Önermesi
530
II. KULLANILAN DİLDEKİ ÇOK ANLAMLILIK VE ANLAM BELİRSİZLİĞİ
532
B. Kanun Metninin (Veya Terimin) Belirsizliği, Yanıltıcılığı ve Anlam Kayması
533
C. Terimin Kavramsal Anlamı: Semantik Üçlü Tanımlaması
534
D. Hukukun İlgililerine Göre Anlam Farklılığı
535
2. Yorumu Yapan Organa Göre Anlam Farklılığı
536
a. Yasama Yorumu (Amaç Kuralı)
536
III. HUKUK KAYNAĞI OLARAK HUKUK DİLİ (HUKUK CÜMLESİ VE HUKUK TERİMİ)
538
A. Hukuk Dili (Hukuk Metni ve Hukuk Terimi)
538
2. Kanun Dilinin Özellikleri
540
3. Kanun Koyma Öğretisi
541
IV. TANIMLATICI TERİM VE NORMATİF/HUKUKİ TERİM
542
B. Tanımlayıcı Terimler
542
C. Normatif/Hukuki Terimler
542
2. Takdir Yetkisi Veren Terimler
543
3. Yollama (Atıf) Yapan Terimler
543
4. Açık Hukuki Terimler
544
V. HUKUK MESLEK (BİLİM) DİLİ
545
B. Kanun Dilinin Karmaşık Yapısı
545
2. Sosyal ve Politik Sistem Bakış Acısıyla Hukuk Kurallarının Karmaşık Yapısı
546
VI. HUKUK GÖSTERGEBİLİMİ
546
2. Göstergebilim Okulları
549
B. Hukuk Göstergebilim Okulları
550
C. Yapısalcı Hukuk Gösterge Bilimi Okulu
551
2. Greimas’ın Göstergebilim Görüşü
554
b. Greimas’ın Gösterge Bilimsel Dörtgeni
554
c. Greimas’ın Anlatı Analizi
555
cc. Anlatı Sözcesinin Yapısı
556
d. Hukuk Söyleminin Analizi
557
3. Semantik Doğal Hukuk Okulu (Moore’nun Kuramı)
558
D. Mantıkçı Hukuk Gösterge Bilimi Okulu
559
2. Pierce’nin Üçlü Gösterge Modeli
560
3. Searle’nin Söz Edim Kuramı
562
bb. Edimsöz Edimlerin Sınıflanması
563
cc. Bir Sözedim Olarak Yargı Edimi: “Palmer Davası”
565
B. Hukuk ve Mantık İlişkisi
571
1. Hukuk Kurallarının Düzenlenmesinde
573
2. Hukuk Kurallarının Aksiyomatikliği
573
D. Dar Anlamıyla–Geniş Anlamıyla Hukuk Mantığı
574
1. Formal/Şekli Mantık
575
2. Maddi/Materyal Mantık
575
F. Kurucu Mantık ve Kaza Mantığı
577
III. KLASİK (FORMEL) MANTIK
578
2. Akıl Yürütmenin Temel Mantık İlkeleri
581
3. Dedüksiyonun Temel Formu
582
b. Doğrudan (Tasım) ve Dolaylı Dedüksiyon
583
aaa. Basit (Kategorik) – Bileşik (Kategorik Olmayan) Tasım
584
bbb. Olumlu ve Olumsuz Tasım
586
5. Dedüksiyon Sorunları
586
6. Hukuki Dedüksiyonun Temel Formu
587
7. Hukuki Dedüksiyon Metodları
588
aa. Kesin (Kategorik) Dedüksiyon Metodu
588
bb. Zincirleme Dedüksiyon Metodu
589
cc. Eksik Önermeli Dedüksiyon Metodu
590
B. Sembolik Mantığın Sembolleri
597
b. Mantık Hatası Çeşitleri
601
C. Doğruluk Çizelgeleri ve Denetlenmesi
602
V. ÖNERMELER MANTIĞI VE NİCELEME/YÜKLEM MANTIĞI
603
B. Yüklem/Niceleme Mantığı
604
VI. NORMUN DÖRTLÜ KARESİNE GÖRE NORMUN GERÇEKLİĞİ
605
A. Önermenin Dörtlü Standart Karesi İle Analizi
605
1. Önermenin Dörtlü Standart Karesi Formu
605
c. Önermelerin Karşılıklı İlişkileri (Aristoteles (Mantık) Karesi)
606
aa. Karşıtlık (Contrary)
607
bb. Kapsamak/Altıklık (Subalternation)
607
cc. Çelişiklik/Tezatlık (Contradictory)
607
B. Normun Aritoteles’in (Mantık) Karesi ile Analizi
608
VII. DAVRANIŞ NORMUNUN MANTIKSAL YAPISI
609
VIII. TEMEL MANTIK İLKELERİNİN HUKUKTA UYGULANMASI
610
B. Çelişmezlik İlkesi
611
C. Üçüncü Durumun Olanaksızlığı İlkesi
613
D. Nedensellik/İsnad İlkesi
613
IX. MANTIK KURALLARINDAN HUKUK KURALI YARATMA
614
B. Kanun Hükümlerinin Kıyası (Kanunun Kıyası) ile Hukuk Kıyası
614
1. Genel Olarak Kıyas
614
2. Kanun Kıyası Yöntemleri
616
a. Kıyasla Kural Yaratma (Kıyasla Sonuç Çıkarma)
616
b. Karşıt Anlamından Sonuç Çıkarma
617
c. Büyükten Kıyas (Sonuç Çıkarma)
617
aa. Küçükten Büyüğe Kıyas
617
bb. Büyükten Küçüğe Kıyas
618
3. Hukukun Genel İlkelerinin Kıyası (Hukukun Kıyası) ile Hukuk Kuralı Koyma
618