I. ÇALIŞMANIN KONUSU VE ÖNEMİ
23
II. ÇALIŞMANIN KAPSAMI
25
III. ÇALIŞMANIN YÖNTEMİ
26
YASAMA FONKSİYONUNUN SINIRLILIĞININ TEORİK BOYUTU
I. İKTİDAR ve İKTİDARIN SINIRLANDIRILMASININ KISA TARİHİ
36
B. İktidarın Sınırlandırılması Süreci
39
1. Antik Yunan ve Roma Dönemi
40
3. İktidarın Yerselleşmesi, Egemenliğin Kavramsallaşması, Sosyal
4. Liberal Düşüncenin Etkisi
50
A. Anayasanın Üstünlüğü (Teorik Referans Noktası)
53
1. Özdeşlik Tezi ve Hukukun “Demistifikasyonu”
55
2. “Saf Hukuk Teorisi”
62
b. Normlar Hiyerarşisi
68
2) Anayasa ve Altı Normlar
70
B. Kuvvetler Ayrılığı (Yasama Fonksiyonunun Somutlaşması)
72
1. Genel Olarak Kuvvetler Ayrılığı
72
2. Fikrî ve Tarihî Köken
74
3. Kurucu İktidar – Kurulmuş İktidar Ayrımı
79
b. Aslî Kurucu İktidar – Talî kurucu İktidar
81
1) Aslî Kurucu İktidar
81
2) Talî Kurucu İktidar
83
c. Kurulmuş İktidarlar
86
d. Kurucu İktidar Türleri ile Kurulmuş İktidarların Farkları
87
C. Anayasa (Sınırlandırmanın Aracı)
88
1. Ampirik Anlamda Anayasa – Hukukî Anlamda Anayasa
89
2. Yazılı Anayasa – Yazılı Olmayan Anayasa
90
3. Maddî Anayasa – Şeklî Anayasa
91
4. Yumuşak Anayasa – Katı Anayasa
92
D. Sonuç ve Türkiye Bakımından Değerlendirme
94
III. YASAMA FONKSİYONU
96
A. Fonksiyonların Ayrımına Yönelik Kriterler
96
a. Maddî Kritere Göre Yasama: Kanun
98
1) Kanunların Genelliği
98
2) Kanunların Emrediciliği
99
b. Maddî Kritere Göre Yürütme
99
c. Maddî Kritere Göre Yargı
100
2. Organik Kriter (Şeklî Kriter)
100
a. Organik Kritere Göre Yasama ve Yürütme
101
b. Organik Kritere Göre Yargı
102
B. Türk Hukuk Doktrininde Yasama Fonksiyonu
103
1. Bülent Tanör ve Necmi Yüzbaşıoğlu’na Göre Yasama Fonksiyonu
103
a. Yazarların Açıklamaları
103
2. Ergun Özbudun’a Göre Yasama Fonksiyonu
105
a. Yazarın Açıklamaları
105
3. Erdoğan Teziç’e Göre Yasama Fonksiyonu
106
a. Yazarın Açıklamaları
106
4. Kemal Gözler’e Göre Yasama Fonksiyonu
107
a. Yazarın Açıklamaları
107
b. Değerlendirme ve Eleştiri
108
5. Anayasa Mahkemesinin Yaklaşımı
109
C. Türk Hukukunda Yasama İşlemleri
112
c. Anayasa Mahkemesinin Ayrımı
118
IV. TEORİMİZİN TEMELİ: YASAMA FONKSİYONUNUN SINIRLILIĞI
119
YASAMA İŞLEMLERİNİN DIŞ UNSURLARINA GETİRİLEN SINIRLAR
A. Yetki Unsurunun Tanımı
130
B. Yasama Fonksiyonunun Sınırlılığının Yetki Unsuru Bakımından
1. Yasama Yetkisi İstisnai Bir Yetkidir
131
2. Yasama Yetkisi Anayasadan Kaynaklanan, Anayasayla
Çerçevelenen Bir Yetkidir
134
a. Karşı Argüman: Yasama Yetkisinin Aslîliği İlkesinin Tanımı ve
b. Yasama Yetkisi Gerçekten Aslî midir?
136
3. Yasama Yetkisi Verilmiş Bir Yetkidir
139
a. Karşı Argüman: Yasama Yetkisinin Genelliği
140
1) Yasama Yetkisinin Genelliği İlkesinin Tanımı
140
2) Yasama Yetkisinin Genelliği İlkesinin Kapsamı (İstisnaları)
143
(a) Parlamento Kararları
143
(b) Yürütme ve Yargının Mahfuz Düzenleme Alanı
144
(c) Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Mahfuz
(d) Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü
151
3) Yasama Yetkisinin Genelliği İlkesinin Dayanakları
152
(a) İlkenin İleri Sürülen Dayanakları
152
i. Anayasanın Kanunları Konu Bakımından
Sınırlamadığına Dair Argüman
152
ii. Anayasanın Çeşitli Maddelerinin Yasama
Yetkisinin Genelliği İlkesinin Dayanağı Olduğuna
iii. Demokratik Parlamenter Sistem Yasama
Yetkisinin Genelliğinin Kaynağı Olabilir mi?
156
(i) Yasama Yetkisinin Genelliği İlkesi
Demokrasinin Gereği midir?
157
(ii) Yasama Yetkisinin Genelliği İlkesi
Parlamenter Sistemin Bir Gereği midir?
161
(iii) "Demokratik Parlamenter Sistem"in Demokrasi
ve Parlamenter Sistemin Gereklerinden
Bağımsız Bir Gereği Olabilir mi?
169
iv. Ulusal Egemenlik Yasama Yetkisinin Genelliğinin
Gerekçesi Olabilir mi?
170
(b) İlkenin Olası Dayanakları
171
i. Anayasanın 104. Maddesinin 17. Fıkrası Yasama
Yetkisinin Genelliğine Dayanak Oluşturabilir mi?
171
ii. İçtihatlar Yasama Yetkisinin Aslîliği ve Genelliği
İlkelerine Kaynaklık Edebilir mi?
174
iii. Yasama Yetkisinin Aslîliği ve Genelliği İlkesi Bir
“İlke” Olarak Tanımlanmasından Ötürü Geçerlilik
iv. Yasama Yetkisinin Genel Olmaması İmkânsız mı?
4. Yasama Yetkisi – Aksi Öngörülmemişse – Devredilmez Bir Yetkidir
188
c. Türk Hukukunda Yasama Yetkisinin Devredilmezliği
194
d. 1982 Anayasasında Yasama Yetkisinin Devredilmezliğinin
e. TBMM’nin Kanunlarla Yürütme Organını veya İdareyi
f. Olağan Dönem Kanun Hükmünde Kararnameleri
206
C. Kişi Bakımından Yetki Unsuru (Ratione Personae Yetki)
209
2. Yasama İşlemlerinde Kişi Bakımından Yetki
211
3. Türk Hukukunda Yasama Organı
214
4. TBMM’nin Yasama Organı Olmasının Sonuçları
217
a. TBMM’ye Anayasa Tarafından Verilen Yetkiler Yasama
b. Bu Yetki Genel Kurul Tarafından Yapılan İşlemlerle Kullanılır
217
c. Genel Kurul Tarafından Kullanılmayan Yetkiler Yasama Yetkisi
Olarak Adlandırılamaz
218
1) TBMM’nin İdari İşlemleri
218
2) TBMM Başkanının İşlemleri
221
3) Yasama Organındaki Diğer Faaliyetler
224
5. TBMM Genel Kurulunun Oluşumu
227
6. Kişi Bakımından Yetki Unsuru Yönünden Hukuka Aykırılıklar
229
D. Yer Bakımından Yetki Unsuru (Ratione Loci Yetki)
231
2. Yasama Organının Yer Bakımından Yetkisi
232
3. TBMM’nin Yer Bakımından Yetkisi
234
E. Zaman Bakımından Yetki Unsuru (Ratione Temporis Yetki)
236
2. Türk Hukukunda Yasama Organının Zaman Bakımından Yetkisi
237
a. Sınırlandırıcı (emredici, impératif) Süre
237
Sınırlandırıcı mı, Hızlandırıcı mı?
240
c. Yasama Fonksiyonunun Sağlıklı İşlemesi İçin Belirlenen
F. Konu Bakımından Yetki Unsuru (Ratione Materiae Yetki)
246
2. Konu Bakımından Yetki Unsurunun İşlevi
248
3. Yasama Organının Konu Bakımından Yetkisi
249
4. Türk Hukukunda Yasama Organının Konu Bakımından Yetkisi
250
a. Kanunun Düzenleme Alanındaki Konular
252
1) TBMM’nin Görev ve Yetkilerine İlişkin 87. Maddenin
Belirlediği Kanun Alanı
252
(a) Kanun Koymak, Değiştirmek, Kaldırmak
252
(b) Bütçe ve Kesinhesap Kanun Tekliflerini Görüşmek ve
(c) Milletlerarası Andlaşmaların Onaylanmasını Uygun
2) Anayasanın Diğer Maddelerinde Öngörülen Yetkileri
Kullanmak ve Görevleri Yerine Getirmek
254
(a) “Kanunla Sınırlama” İfadesiyle Belirlenen Yetki Alanı
255
(b) “Kanunla Düzenleme” İfadesiyle Belirlenen Yetki
(c) “Kanunla Gösterme” İfadesiyle Belirlenen Yetki Alanı
257
(d) “Kanunla Yetkilendirme/Görevlendirme” İfadesiyle
Belirlenen Yetki Alanı
258
(e) “Kanunla Belirtme” İfadesiyle Belirlenen Yetki Alanı
259
(f) “Kanunla Öngörme” İfadesiyle Belirlenen Yetki Alanı
260
(g) “Kanunla Sayma” İfadesiyle Belirlenen Yetki Alanı
260
(h) “Kanunla Koyma” İfadesiyle Belirlenen Yetki Alanı
261
(i) “Kanunla Tespit Etme” İfadesiyle Belirlenen Yetki
(j) “Kanunla Belirlenme” İfadesiyle Belirlenen Yetki Alanı
261
(k) “Kanunla Uygun Bulma” İfadesiyle Belirlenen Yetki
(l) “Kanunla Kurma” İfadesiyle Belirlenen Yetki Alanı
262
(m) “Kanuna Göre Yönetme ve İşletme” İfadesiyle
Belirlenen Yetki Alanı
262
(n) “Kanunda Yazılı Haller
” İfadesiyle Belirlenen Yetki
b. Parlamento Kararlarının Düzenleme Alanında Bulunan
1) TBMM’nin Görev ve Yetkilerine İlişkin 87. Maddenin
Belirlediği Parlamento Kararları Alanı
263
(a) Para basılmasına karar verme
263
(b) Savaş İlanına Karar Vermek
264
(c) Genel ve Özel Af İlânına Karar Vermek
265
2) Anayasada Parlamento Kararıyla Düzenleneceği Belirtilen
(a) “Karar Verme” İfadesiyle Belirlenen Yetki Alanı
268
(b) “Seçme” İfadesiyle Belirlenen Yetki Alanı
269
(d) İlan Edilen Olağanüstü Hali Onama
271
c. Devlete Verilen Görevler Bağlamında Kullanılan Yetkiler
272
d. Yasama İşlemleriyle TBMM’nin Yetki Alanı Değiştirilebilir mi?
275
e. Yasama İşlemleri Birbirlerinin Alanına Müdahale Edebilir mi?
278
G. Yer, Zaman ve Konu Bakımından Yetki Unsurunun Yargısal Denetimi
II. USUL VE ŞEKİL UNSURU
282
A. Usul ve Şekil Unsurunun Tanımı ve Yasama İşlemleri Bakımından
B. Usul ve Şekil Unsurlarına Getirilen Sınırlamaların İşlevi
285
1. Usul ve Şekil Kurallarının Sınırlayıcı İşlevi
285
2. Bazı Usul Kurallarının İşlemin Varlığına/Geçerliliğine Etkisi
286
3. Yasama İşlemlerine Getirilen Usul ve Şekle İlişkin Sınırlamaların
İşlemin Bağlayıcılığına Etkisi
292
4. Usul ve Şekil Kurallarının Hukuk Güvenliğine Katkısı
292
C. Yasama İşlemlerinin Usul ve Şekil Unsurunu Sınırlandıran Normlar ve
1. Yazılı Hukuk Kurallarının Rolü
294
2. Teamülî Kaynakların Rolü
295
D. Anayasa ve TBMM İçtüzüğünde Usule İlişkin Temel Kavramlar
299
3. Parlamentonun Sürekliliği İlkesi
300
5. Toplantı ve Karar Yeter Sayısı
302
E. Kanunlar İçin Getirilen Usul ve Şekil Şartları
305
a. Genel Olarak Teklif Aşaması
306
b. İstisna: Bütçe Kanunlarının Teklifi
307
c. İstisna: Milletlerarası Andlaşmaların Uygun Bulunmasına
İlişkin Kanunların Teklifi
308
d. Teklifin Geri Alınması
308
a. Genel Olarak Görüşme Aşaması
309
b. Temel Kanunların Görüşülmesi
311
c. Bütçe Kanununun Görüşülmesi
311
a. Kabul Edilen Kanunun Yayımlanması
312
b. Kabul Edilen Kanunun Geri Gönderilmesi
315
F. Parlamento Kararları İçin Belirlenen Usul ve Şekil Kuralları
318
1. Görüşmeli Parlamento Kararları
319
a. Görüşmeli Parlamento Kararları Hakkındaki Genel Usul
b. Hakkında Özel Usulî Hükümler Getirilen Görüşmeli
1) Yasama Dokunulmazlığının Kaldırılması Kararı
320
2) Milletvekilliğiyle Bağdaşmayan Bir Görev veya Hizmeti
Sürdürmekte Israr Eden Milletvekilinin Milletvekilliğinin
3) Devamsızlık Nedeniyle Milletvekilliğinin Düşürülmesi
4) Genel ve Özel Af İlanı Kararı
323
5) Cumhurbaşkanının Yüce Divana Sevki Kararı
323
6) Cumhurbaşkanı Yardımcıları ve Bakanların Cezaî
7) Seçimlerin Yenilenmesi Kararı
325
8) Olağanüstü Hâl ile İlgili Kararlar
325
9) İçtüzüğün Değiştirilmesi Kararı
326
2. Görüşmesiz Parlamento Kararları
326
a. Görüşmesiz Parlamento Kararları Hakkındaki Genel Usul Kuralları
326
b. Hakkında Özel Usulî Hükümler Getirilen Görüşmesiz
1) Üyelikten İstifanın Kabulü
327
2) Meclis Başkanının Seçimi Kararı
327
3) Kamu Başdenetçisinin Seçimi Kararı
328
4) Anayasa Mahkemesi Üyelerinin Seçimi
328
5) Hakimler ve Savcılar Kurulu Üyelerinin Seçimi
329
3. Parlamento Kararlarının Yayımı ve Yürürlüğe Girmesi
330
G. Usul Yönünden Denetim
332
1. Kanunların Usul Yönünden Denetiminde Mahkemenin Yaklaşımı
332
2. Parlamento Kararlarının Usul Yönünden Denetiminde
YASAMA İŞLEMLERİNİN İÇ UNSURLARINA GETİRİLEN SINIRLAR
I. TAKDİR YETKİSİ – YERİNDELİK DENETİMİ
342
A. Yasama İşlemleri Bakımından Takdir Yetkisi ve Kapsamı
343
B. Takdir Yetkisinin Teorik Çerçevesi
345
C. Yerindelik Denetimi Yasağı
349
A. Sebep Unsurunun Tanımı
350
B. Hukukî Sebep – Fiilî Sebep Ayrımı
352
a. Hukukî Sebep Kavramı
353
b. Yasama İşlemlerinin Hukukî Sebepleri
355
1) Anayasa ve TBMM İçtüzüğü
355
2) Bir Yasama İşleminin Diğer Bir Yasama İşleminin Hukukî
3) Bir Komisyon Raporunun Yasama İşlemin Hukukî Sebebini
4) Uluslararası Andlaşmalar Yasama İşlemlerinin Hukukî
5) Anayasa Mahkemesi Kararları Yasama İşlemlerinin Hukukî
C. Yasama İşlemlerinde Sebep Unsurunun Tespiti
358
1. Sebep Unsurunun Açık İfadelerle Sınırlanmış Olması
359
2. Sebebin Belirsiz Kavramlarla Sınırlanmış Olması
361
3. Sebep Yönünden Sınırlamanın Öngörülmediği Durumlar
364
D. Hak ve Hürriyetlerin Sınırlandırılmasında Sebebe Bağlılık
365
1. Anayasada Düzenlenen Temel Hak ve Hürriyetlerin
Sınırlandırılmasında Sebebe Bağlılık
366
2. Sınırlama Sebebi (Sınırlama Kaydı) Öngörülmemiş Olan Temel Hak
ve Hürriyetler Sınırlandırılabilir mi?
368
3. Sayılmamış (İsimsiz) Hürriyetlerin Sınırlandırılması
370
E. Yasama İşlemlerinde Gerekçe ve Sebep Unsuru Farkı
372
F. Sebep Yönünden Denetim
373
1. Kanunun Sebep Unsuru Yönünden Denetimi
373
a. Kanunların Sebep Unsuru Yönünden Denetlenemeyeceğine
b. Anayasa Mahkemesinin Yaklaşımı
377
2. TBMM İçtüzüğünün Sebep Unsuru Yönünden Denetimi
378
3. Milletvekilliğinin Düşürülmesi Kararlarının Sebep Unsuru
4. Yasama Dokunulmazlığının Kaldırılması Kararlarının Sebep Unsuru
A. Konu Unsurunun Tanımı
383
B. Konu Unsuru – Konu Bakımından Yetki Unsuru Farkı
384
C. Konu Unsurunu Düzenleyen Kaynaklar
385
1. Sözü ve Ruhuyla Anayasa
385
3. Yasama İşlemlerinin Konusu Uluslararası Andlaşmalara Uygun
D. Yasama İşlemlerinin Konu Unsuruna Getirilen Sınırların Tespiti
390
1. Belirli Bir Hukukî Sonucun Emredilmesi
391
2. Belirli Bir Hukukî Sonucu Gerçekleştirip Gerçekleştirmeme
Konusunda Seçim Serbestisi
391
3. Konunun Belirli İlke ve Esaslar Öngörülerek Sınırlanması
392
4. Belirli Hukukî Sonuçların Yasaklanması
394
5. Konu Unsurunun Sebep Unsuruyla Sınırlandırılması
396
F. Yasama İşlemlerinin Konu Unsuru Yönünden Anayasaya Aykırılığı
399
1. Hukuk Kuralları Arasında Çatışma ve Hukuka Aykırılık
399
2. Yasama İşlemlerinin Konu Unsuru Yönünden Hukuka Aykırılığı
401
G. Konu Unsuru Yönünden Denetim
401
1. Belirli Bir Hukukî Sonucu Gerçekleştirip Gerçekleştirmeme
Konusunda Seçim Serbestisinin Bulunduğu Yasama İşlemlerinin
2. Hukukî Sonuçları Belirli İlke, Esas ve Yasaklamalarla Sınırlandırılan
Yasama İşlemlerinin Denetimi
403
H. Konu Unsuru Yönünden Denetimle İlgili Bazı Tartışmalı Hususlar
405
1. TBMM’nin Yetkilendirilmediği Konularda Kanun Çıkarması
405
2. Konunun Eksik Düzenlenmesi
406
3. Eylemli İçtüzük Düzenlemesi Doktrini
408
A. Amaç Unsurunun Tanımı
415
B. Amaç Unsuru Yönünden Hukuka Uygunluk
416
2. Genel Amaç – Kamu Yararı
416
a. Kamu Yararı Kavramı
417
b. Anayasa Mahkemesinin Yaklaşımı
421
C. Kanunlar İçin Belirlenen Özel Amaçlar
424
1. Amaç Unsuruna İlişkin Getirildiği Kesin Olan Sınırlamalar
424
2. Sebep mi? Amaç mı?
425
D. Parlamento Kararları İçin Amaç Unsuru
431
E. Amaç Unsuru Yönünden Denetim
431
1. Anayasa Mahkemesi Amaç Yönünden Hukuka Aykırılıkları
2. Kanunların Amaç Unsuru Yönünden Denetimi
434
3. TBMM İçtüzüğünün Amaç Unsuru Yönünden Denetimi
436
4. Yasama Dokunulmazlığının Kaldırılması Kararının Amaç Unsuru
5. Milletvekilliğinin Düşürülmesi Kararlarının Amaç Unsuru