MODERN HUKUK EĞİTİMİ (HUKUKÇU MERKEZLİ EĞİTİM: BİLGİDE VE BECERİDE İYİ, UYGULAMADA BAŞARILI TOPLUMSAL HUKUK EĞİTİMİ),
BU EĞİTİMİN SÜREÇLERİ VE TEMEL İLKE VE ESASLARI
§ 1. MODERN HUKUK EĞİTİMİ
1
I. MODERN HUKUK EĞİTİMİNİN AMACI
1
II. MODERN HUKUK EĞİTİMİNİN FONKSİYONLARI (İŞLEVİ)
4
III. MODERN HUKUK EĞİTİMİNİN İÇERİĞİ
6
§ 2. HUKUKÇU MERKEZLİ HUKUK EĞİTİM MODELİ
7
III. HUKUKÇU MODELLİ EĞİTİM
10
§ 3. MODERN HUKUK EĞİTİMİ
11
II. HUKUK EĞİTİMİNİN FARKLI MERKEZLERİ
12
A. Temel Hukuk Bilgisi ve Metodu Merkezli Eğitim
14
B. Hukuk Uygulaması Merkezli Eğitim
16
C. Meslek Hukuku Bilgisi ve Metodu Merkezli Eğitim
19
2. Temel Hukuk Eğitimi İle Mesleki Hukuk Eğitimi Arasındaki İlişki
21
D. Sosyal Beceri Merkezli Eğitim
22
E. Toplum Merkezli Eğitim
24
2. Toplumsal Yaşama Uygun Eğitim
25
3. Toplum Kültürüne Uygun Eğitim
25
4. İnsani ve Evrensel Değerlere, Toplum Kültürüne, Toplumsal Ahlaka ve Hukuk Meslek Etiğine Uygun Eğitim
26
III. HUKUK EĞİTİMİ MERKEZLERİNİN BÜTÜNLÜĞÜ
28
A. Hukuk Mesleği ve Yargı Uygulaması Eğitimine Odaklı Nitelikli ve Nicelikli Hukuk Eğitimi
28
B. Sadece Bilgi Vermeye Dayalı Değil, Uygulamaya da Uygun Eğitim
31
IV. MODERN HUKUK EĞİTİMİ: BİLGİDE VE BECERİDE İYİ, UYGULAMADA BAŞARILI TOPLUMSAL HUKUK EĞİTİMİ
32
§ 4. MODERN HUKUK EĞİTİMİNİN HUKUKUN FARKLI BOYUTLARINA UYUMU
36
I. HUKUKUN UYGULANMASI
36
II. YARGILAMA (FARAZİ MAHKEME MODELİ)
38
III. KARŞILAŞTIRMALI HUKUK VE ÇOKLU HUKUK SİSTEMLERİ
39
IV. HUKUKUN OLUŞUMU: KANUNLAŞTIRMA (HUKUKUN TASARIMLANARAK YARATILMASI)
40
B. Hukuk Normunu Oluşturma/Yaratma (Tasarımlayarak Hukuk Normu Koyma)
42
2. Kanunlaştırmanın (Hukuku Tasarımlama/Oluşturma/Yaratma) Zorluğu
43
3. Hukuk Normlarını Oluşturma Usul ve Esasları
44
4. Farklı Düşünce Perspektiflerinden Yararlanma
44
a. Hukuki–Dogmatik (Normatif) Düşünce
45
c. Sistemli ve Yargılama Süreci Odaklı Düşünme
45
e. Olasılıklarla Düşünme
46
f. Yaratıcılık ve Yaratıcı Düşünce
46
5. Sözleşme Taslağı Hazırlama
47
VI. AÇIKLAMA, DANIŞMA, KATILMA, TARTIŞMA (DİALOG) VE UZLAŞMA
49
VII. PROJE TASARLAMA VE UYGULAMA (HUKUK KLİNİKLERİ)
50
B. Hukuk Kliniği Modeli
51
§ 6. MODERN HUKUK ÖĞRENİMİN TEMEL İLKE VE ESASLARI
55
I. SÜREKLİ DÜZENLİ TEKRARLA ÖĞRENİM
56
II. FARKLI ÖĞRENİM ŞEKİLLERİNİ BİRLEŞTİREREK EĞİTİM
57
III. ÇALIŞMA TEKNİĞİYLE ÖĞRENİM
57
V. DÜŞÜNEREK UYGULAMALI ÖĞRENİM
59
VI. ZAMAN PLANLAMASIYLA ÖĞRENİM
60
VII. ÖRNEKLERLE ÖĞRENİM
60
VIII. TARTIŞMALI ÖĞRENİM
63
IX. SİSTEME UYGUN ÖĞRENİM
64
X. METODA UYGUN ÖĞRENİM
65
XI. MÜFREDATA UYGUN ÖĞRENİM
65
XII. UYGUN MATERYALLE ÖĞRENİM
65
XIII. DERSE KATILIMLA ÖĞRENİM
66
XIV. DERS MATERYALİ İLE ÖĞRENİM
67
A. Sınav Öğrenciyi Öğrenime Teşvik Etmeli
68
B. Sınavda Korku ve Stresi Yenme
69
C. Eğitimde/Öğretimde Motivasyon ve Eğitimde/Öğretimde Konsantrasyon
70
XVI. YAŞAM BOYU ÖĞRENİM
70
XVII. ELEKTRONİK ORTAMDA ÖĞRENİM (DİJİTAL ÖĞRETİM)
71
XVIII. BİLGİ AĞINDA ÖĞRENİM
71
HUKUKÇUNUN HUKUKU TEMEL BİLGİLERLE KENDİSİNE MAL ETMESİ, HUKUKU ÖĞRENME SÜRECİ VE HUKUK METNİNİN ELEŞTİRİSEL DENETLENMESİ
§ 7. HUKUKÇUNUN TEMEL BİLGİLERLE – HUKUK TEORİSİ, HUKUK FELSEFESİ VE HUKUK SOSYOLOJİSİ YARDIMIYLA VE HUKUK METODOLOJİSİ ARACILIĞIYLA – HUKUKU KENDİSİNE MAL ETMESİ
75
I. HUKUK DOKTRİNİ VE YARGI UYGULAMASINDAKİ BİLGİDEN YARARLANMA
75
B. Hukuk Bilgisinin Yönetimi
76
II. HUKUK BİLGİSİNİ EDİNME VE YENİDEN ÜRETME METOD VE TEKNİĞİ
77
III. HUKUK BİLGİSİNİN UYGULANMASININ METOD VE TEKNİĞİ
78
IV. HUKUK BİLGİSİNİN SİSTEMLEŞTİRİLMESİ
78
V. HUKUK BİLGİLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI
80
VI. ÖRNEKLERDEN YARARLANMA
81
VII. HUKUKİ SONUÇ ÇIKARMA: YARGI KARARINA VARMA
82
§ 8. HUKUKİ FAALİYET METODU OLARAK HUKUKUN KAYNAĞININ: METNİN (BELGENİN) ELEŞTİRİSEL DEĞERLENDİRİLMESİ (HUKUK METNİNİN ELEŞTİRİSEL DENETLENMESİ)
83
II. HUKUK METNİNİN DOĞRULUĞU VE GERÇEKLİĞİNİN ELEŞTİRİSEL DENETLENMESİ
84
B. Hukuk Metni Denetiminde Hareket Noktaları
87
III. HUKUK METNİNİ ELEŞTİRİSEL DENETLEME LİSTESİ
89
B. Hukuk Metninin Eleştirisel Denetlenmesi Soruları
89
2. Metnin Denetlenmesine İlişkin Sorular
90
a. Metin Hakkında Bilgi
90
bb. Metnin Nitelik ve Özelliği
91
cc. Metnin Güncelliği ve Etkinliği
91
gg. Metnin Araştırmayla Alakası
95
ee. Yazarın Diğer Yayınları
100
ff. Yazarın İlgi Alanı ile Metnin İlişkisi
100
c. Metnin Yayımlandığı Ortam: Yayınlayan ve Yayının Formatı
101
aa. Bilimsel ya da Uzman Ortamda Yayımlanan Metin
103
bb. Yayın Ortamının Bilim Dalı ya da Sektör Alanı
104
C. Internetteki Metnin Eleştirisel Denetlenmesine İlişkin Sorular
104
IV. METNİN İNCELEMESİ VE DENETİMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE SONUCU
106
§ 9. HUKUKÇUNUN HUKUKU ÖĞRENME SÜRECİ
113
I. HUKUKU ÖĞRENME SÜRECİ
113
II. ÖĞRENCİNİN ÖĞRENME SÜREÇLERİNİN MODELLEMESİ
115
A. Öğrenme (Eğitilme) Gerekliliğini Anlaması
115
B. Öğrenme Motivasyonu Düzenlenmesi
115
C. Öğrenme Faaliyetinin Yürütülmesi: Öğrenme Stratejileri
116
1. Bilişsel Öğrenme Stratejileri: Öğrenme Sürecinin Tasarlanması
116
2. Üstbilişsel Öğrenme Stratejileri: Öğrenme Sürecinin Planlanması
117
3. Kaynak Temelli Öğrenme Stratejileri: Öğrenme Sürecinde Kişisel ve Maddi Araçlar
117
PRATİK ÇALIŞMA –YA DA SINAV– OLAYININ HUKUKİ ÇÖZÜMÜNE İLİŞKİN ONİKİ METODOLOJİK
§ 10. HUKUK ÖĞRENCİSİNİN PRATİK ÇALIŞMA –YA DA SINAV– OLAYININ HUKUKİ ÇÖZÜM METODU, METODUN AŞAMALARI VE METODA HAKİM ONİKİ METODOLOJİK TEMEL İLKE
119
II. METODUN AŞAMALARI VE METODA HAKİM ONİKİ METODOLOJİK TEMEL İLKE
120
A. Maddi Olayın Anlaşılması: Olayın Okunması
120
1. İLKE 1: Öğrencinin Maddi Olayın Olgularının Saptanmasında Yaklaşımını ve Tavrını Belirlemesi
120
a. Öğrencinin Girdiği Bilim Dalına Uygun Olarak Maddi Olayı ve Hukuku Değerlendirmesi
120
b. Öğrencinin Maddi Olayı Objektif ve Tarafsız Olarak Değerlendirmesi ve Hukuku Uygulaması
121
2. İLKE 2: Maddi Olguların (Durumun) Belirlenmesi ve Maddi Olguları Anlama
121
a. Maddi Olayın Çözüm Metodu
121
b. Maddi Olay Olgularının Hukuk Kuralının Hukuki Olgularından Ayrılması
122
bb. Maddi Sorunlar ile Hukuki Sorunların Birbirinden Bağımsızlığı
123
cc. Maddi Olayın Olgularının Tespiti ve Anlaşılması
124
dd. Çekişmeli Olayların Çekişmesiz Olaylardan Ayrılması
126
ee. Maddi Olayın Olgularının Farklı Boyutlarıyla Anlaşılması
127
ff. Maddi Olay Metinlerin İncelenmesi ve Denetlenmesi (Güvenilirliğinin Denetlenmesi)
127
gg. Maddi Olaydaki Hukuki Durumun Belirlenmesi
129
bbb. Hukukun Konusu Olabilecek Olayın –Maddi– Olguların Belirlenmesi
131
aaaa. Kişilerin Tespiti
131
bbbb. Olayların Zamansal Gelişiminin Belirlenmesi
132
cccc. Olay Sorularına İlişkin Olay Olgularının Belirlenmesi
133
dddd. Olay Sorularının Dikkate Alınması
134
hh. Pratik Çalışma (Sınav) Olayının –Hukuki Olayın Olgularının– Anlaşılması (Okunması)
134
bbb. Olayın Doğru Okunmasının İlke ve Esasları
137
aaaa. Olayı Dikkatli Dinleme ve Okuma
137
bbbb. Olayı Tüm Yönleriyle Bir Bütün Olarak Anlama
138
(1). Olayı Bütün Olarak Anlama
138
(2). Olayın Baştan Aşağıya Birden Fazla Okuyarak Anlama
138
(3). Olayı Olan – ya da Muhtemel – Sorularla Anlama
139
(4). Olayı Şema, Taslaklarla ve Zamansal Çizelge ile Anlama
141
cccc. Maddi Olayların Doğruluğunu ve Gerçekliğini Anlama, Tespit Etme ve İnceleme
142
(2). Değerlendirme Unsurları
143
B. Hukuku Uygulamak: Hukuku Okumak
143
1. İLKE 3: Hukuki Soruna İlişkin Çözümün Temel Amacı (Hedefinin) Belirlenmesi
143
2. İLKE 4: Hukuki Çözümler ve Gerekçelendirme İçin Hukuki Bilgi Kaynaklarından Belirlenmesi (Hukukun Kaynakları)
144
a. Asli Kaynak: Kanun Normu/ Kuralı/ Hükmü (Kanun Hukuku)
144
b. Birincil Yardımcı Kaynak: Örf ve Adet Normu/Kuralı (Örf ve Adet Hukuku)
144
c. İkincil Yardımcı Kaynak: Hakimin Yarattığı Norm/Kural (Hakimin Hukuku)
145
d. Hukukun Uygulanmasında Yardımcı Hukuk Kaynaklarından Yararlanma (TMK m. 1/II)
145
aa. Hukuk Doktrininden Yararlanma
145
bb. Yerleşmiş Yargı Kararlarından Yararlanma
145
3. İLKE 5: Uyuşmazlık Konusu Maddi Olayın Çözümü İçin Hukukun Uygulanması
145
a. Asli Hukuk Kaynağı Olan Kanun Normunun Uygulanması
145
aa. Kanun Normunun Uygulanma Şekilleri
145
aaa. Normların Kümülatif Uygulanması
146
bbb. Normların Alternatif Uygulanması
146
ccc. Normların Paralel Uygulanması (Normların yarışması)
146
bb. Kanun Normlarının Uygulanma Boyutları
146
aaa. Kişi Boyutunda Uygulama Alanı
146
bbb. Mekansal Boyutta Uygulama Alanı
146
aaaa. Uluslararası Boyutta Uygulama Alanı
146
bbbb. İkincil Milli Boyutta ve Federal Boyutta Uygulama Alanı
146
cccc. Milli Boyutta Uygulama Alanı
146
ccc. Yatay ve Dikey İlişki Boyutunda Uygulama Alanı
146
aaaa. Dikey (Alt–Üst) İlişkide Uygulama Alanı (Hukuk Kaynaklarının Hiyerarşisi)
146
bbbb. Yatay İlişkide Uygulama Alanı (Özellik İlişkisi)
146
ddd. Niteliklerine Göre Uygulama Alanı (Kanun Normlarının Kombine Edilmesi)
146
aaaa. Emredici Hukuk Kuralları
146
bbbb. Tanımlayıcı Hukuk Kuralları
147
cccc. Yorumlayıcı Hukuk Kuralları
147
dddd. Tamamlayıcı Hukuk Kuralları (Atıf)
147
eeee. Modifiye Edici Hukuk Kuralları
147
ffff. Destekleyici Hukuk Kuralları
147
eee. Zamansal Boyutta Uygulama Alanı
147
fff. Anlamsal Boyutta Uygulama Alanı: Kanunun Yorumlanması ve Gerekçelendirilmesi
147
4. İLKE 6: Kanunun Yorumlanması, Kanunun Geliştirilmesi (Kanunun Tamamlanması ve Kanunun Düzeltilmesi) ve Gerekçelendirilmesi (Anlamsal Boyutta Uygulama Alanı)
147
a. Kanunu Yorumlanması (Gerekçelendirilmesi)
147
aa. Kanunun Terimlerinin Yorumlanması
148
bb. Kanun Metninin Amaca Uygun Yorumlanması (TMK m.1/I)
148
aaa. Temel Yorum Elemanı: Sübjektif Amaçsal Yorum Elemanı
148
bbb. Yardımcı Birincil Yorum Elemanı: Sözel Yorum Elemanı
148
ccc. Diğer Yorum Elemanları
148
aaaa. Sistematik Yorum Elemanı
148
bbbb. Mantıki Yorum Elemanı
148
cccc. Tarihi Yorum Elemanı
148
cc. Yorum İlkelerinden Yararlanılması
148
aaa. Hukukun Genel İlkelerine Uygun Yorum İlkesi ; Kanun Prensipleri Merkezli Yorum İlkesi : Dürüstlük (Güven) İlkesine Uygun Yorum İlkesi (TMK m.2)
148
bbb. Temel Hak ve Özgürlere Uygun Yorum İlkesi
149
ccc. Yorumla Kamusal Yetki Yaratılmaması İlkesi
149
ddd. Kamusal Yetkilerin Dar Yorumlanması İlkesi
149
eee. Yorumla İstisna Getirilmemesi İlkesi
149
fff. İstisnaların Dar Yorumlanması İlkesi
149
ggg. Sistemsel Yorum İlkelerinin Uygulanması
149
aaaa. Kanunun Amacı (Özü) ile Kanun Metninin (Sözünün) Çatışmasında, Kanunun Amaca Uygun Yorumlanması İlkesi ((TMK m.1/I)
149
bbbb. Anayasaya Uygun Yorum İlkesi (Anayasa Merkezli Yorum İlkesi)
149
cccc. Avrupa Birliği Hukukuna Uygun Yorum İlkesi (Avrupa Birliği Hukuku Merkezli Yorum),
149
dddd. Hukuk Doktrine Uygun Yorum İlkesi,
149
eeee. Yerleşmiş Yargı Uygulamasına Uygun Yorum İlkesi
149
dd. Diğer Gerekçelendirme Metotlarından Yararlanılması
149
aaa. Topik (İlke) Metodu
149
ee. Amaçsal Daraltma ve Amaçsal Genişletmeyle Yorumlama
150
b. Hukukun Geliştirilmesi (Hakimin Hukuku)
150
aa. Kanunun Tamamlanması
150
bb. Kanunun Düzeltilmesi
150
aaa. Amaçsal Düzeltme (Amaca Uygun Düzeltme),
150
bbb. İlkesel Düzeltme (Hukukun Genel İlkesine Uygun Düzeltme (Kanun Prensibi Merkezli Düzeltme)
150
ccc. Normların Çatışmasının Düzeltilmesi
150
cc. Hukukun Somutlaştırılması
150
aaa. Karşılaştırma (Olay/Dava) Yöntemi
150
bbb. Hareketli Sistem
151
5. İLKE 7: Mantıksal İşlemle (Dedüksiyonla) Maddi Olaya Kanun Normunun Hukuki Olgularının Uygulanması
151
6. İLKE 8: Hukuki Çözümün Aranması (Yargı Kararının Aranması)
151
7. İLKE 9: Hukuki Çözümün (Yargı Kararının) Belirlenmesi
153
8. İLKE 10: Yargı Kararı Stratejisinin Belirlenmesi ve Belirlenen Stratejinin Sonuçlarının Değerlendirilmesi
153
9. İLKE 11: Yargı Kararının Uygulanabilirliğinin Denetlenmesi (Hukuki Sonucu (Yaptırımı) Dahil)
153
a. Hukukilik (Yasallık) Kriteriyle Denetlenmesi
153
b. Hukukun Gerçekliğine Uygunluğun Denetlenmesi
153
aa. Mantıksal İşlemle (Endüksiyonla) Denetlenmesi
153
bb. Sonuç Merkezli Değerlendirme ve Denetleme
153
cc. Yerleşmiş Yargı Uygulamasına Uygunluğunun Denetlenmesi (Sınırlı Uyma Yükümlülüğü),
153
d. Hukuk idesine (Adalete) uygunluğun denetlenmesi,
154
aa. Dar Anlamda Hukukun İdesi: Adalete Uygunluğunun Denetlenmesi (Hakkaniyet Denetlenmesi)
154
bb. Hukuk Güvenliğine Uygunluğunun Denetlenmesi
154
cc. Eşitlik İlkesine Uygunluğunun Denetlenmesi
154
e. Duyarlılık Testiyle Denetlenmesi
154
f. Fonksiyonluluk (İşlevsellik) Kriterleriyle Denetlenmesi
154
g. Yargı Kararının Uygulanabilirliğinin, Benimsenebilirliğinin, Kabul Edilebilirliğinin Denetlenmesi.
154
10. İLKE 12: Yargı Kararının Yerine Getirilmesi (Yargı Kararını ve Bunun Gerekçesini Açıklamak ya da Yazmak)
154
a. Yargı Kararının Açıklığı
155
aa. Basit, Yalın ve Kolay Cümleler Kullanılmalı
155
bb. Düzgün Cümleler Kullanılmalı
156
cc. Kısa ve Öz Cümleler Kullanılmalı
157
dd. Münasebetsiz Cümleler Kullanılmamalı
157
ee. Dil Bilgisine Uygun Cümleler Kullanılmalı
158
b. Yargı Kararının Konuya Uygun Kısalığı
158
c. Yargı Kararının Bütünlüğü
159
aa. Belirli Bir Düşünsel Sırayla ve Sistematik Sıralamayla İfade
160
bb. İfadeler Arasında Mantıki Bir İlişki Kurulması
161