Kooperatifler İçin Vergi ve Muhasebe Rehberi Yusuf Üstün, Burak Çelik, Çağdaş Aslan  - Kitap

Kooperatifler İçin Vergi ve Muhasebe Rehberi

2. Baskı, 
Ocak 2025
Kitabın Detayları
Dili:
Türkçe
Ebat:
16x24
Sayfa:
576
Barkod:
9789750297656
Kapak Türü:
Karton Kapaklı
Fiyatı:
970,00
24 saat içerisinde temin edilir.
Diğer Baskılar
1. baskı
Mayıs 2024
970,00
585,00 (%40)
Kitabın Açıklaması
Gelişmiş ülkelerde özel sektörün yanında "üçüncü sektör" olarak tanımlanan kooperatifçilik, geniş bir kesimin hayatında önemli yer tutmaktadır. Bu alandaki gelişmeler, yapılan düzenlemeler ve uygulamalar ülkemizde de toplumun büyük bir kesimini yakından etkilemektedir.
Kooperatiflerin etki alanı ve faaliyetleri bu denli genişlerken, kooperatiflerin yönetim ve denetim fonksiyonları da profesyonelleşmeyi gerektirmektedir.
Kapsayıcı bir içerikte olması gereken ve kooperatiflerin kurulması, yönetilmesi, denetlenmesi, finansal tablolarının analiz edilmesi, işlemlerinin muhasebeleştirilmesi ile vergisel durumun değerlendirilerek geliştirilmesiyle ilgili bilgi ve tecrübeyi paylaşmayı amaçlayan elinizdeki bu kitap, kooperatifler üzerinden toplumsal kalkınmayı sağlamaktır.
Bu amaca uygun olarak kitapta; ekonomik ve sosyal kalkınmanın temeli olan kooperatiflerin mer'i mevzuat karşısındaki durumu, gerektiğinde eleştirel bir bakış açısıyla ortaya konulmuş, kooperatiflerin ilkeleri, türleri, kuruluşları, yönetim süreçleri ile vergi mevzuatı karşısındaki güncel durumları açıklanmış ve değişen kooperatifçilik anlayışı paralelinde yeni kurulan bir kooperatiften binlerce üyesi bulunan üst birliklere kadar her türlü kooperatifin vergi, muhasebe ve kooperatifçilik konusundaki faaliyetleri dikkate alınarak, uygulamada en çok karşılaşılan durumlar örnek monografilerle uygulamalı olarak ele alınmıştır.
Kitabın Konu Başlıkları
.
Genel Açıklamalar
.
Kooperatifler Kanunu'na Göre Vergilendirme
.
Vergi Kanunlarına Göre Kooperatiflerin Vergilendirilmesi
.
Yargı Kararları
.
Uygulamadan Örnekler
.
İlgili Mevzuat
.
Monografiler
.
Özelgeler
Yorumlar
Kitabın İçindekileri
Sunuş 
7
2. Baskıya Önsöz 
9
Önsöz 
11
Kısaltmalar Listesi 
25
Birinci Kısım
KOOPERATİFÇİLİK
Birinci Bölüm
KOOPERATİFÇİLİĞE GENEL BAKIŞ
1. Kooperatifin Tarifi 
29
2. Kooperatiflerin Gruplandırılması 
31
3. Kooperatifleri Diğer Ticaret Şirketlerinden Ayırt Eden Özellikler 
33
4. Kooperatiflerin Sermaye Şirketlerinden Farkı 
34
5. Kooperatifler Dernek Değildir 
35
6. Kooperatiflerin Diğer Ticaret Şirketlerine Göre Avantajları 
37
7. Kooperatiflerin Ekonomiye Olan Katkıları ve Ekonomik Sektörlerde Kooperatiflerin Rolü 
38
8. Hukuki Altyapı 
40
8.1. 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu 
40
8.2. 1581 sayılı Tarım Kredi Kooperatifleri ve Birlikleri Kanunu 
40
8.3. 4572 sayılı Tarım Satış Kooperatif ve Birlikleri Hakkında Kanun 
41
9. Kooperatiflerden Sorumlu Bakanlıklar 
41
10. Kooperatif Türlerine İlişkin Bilgiler 
43
İkinci Bölüm
KOOPERATİF HESAPLARI
1. Ortaklık İçi ve Ortaklık Dışı İşlem Kavramı 
47
2. Kooperatif Hesapları 
49
3. Kooperatifler İçin Kâr ve Zarar Kavramları 
50
4. Sermaye Paylarına Faiz Verilmesi 
52
5. Ortaklık Dışı İşlemlerden Elde Edilen Hasılanın Dağıtımı 
53
6. Ortaklık İçi ve Ortaklık Dışı İşlem Farkı 
54
7. Menfi Neticelerin Ortadan Kaldırılması 
56
7.1. Olumlu Gelir Gider Farkından Pay Alma Hakkı 
57
7.2. Ortaklık Dışı İşlemlerden Elde Edilen Hasılanın Ortaklara Dağıtımı veya Özel Fonda Toplanması 
58
7.3. Ek Ödeme 
59
8. Yedek Akçe Ayrımı 
60
9. Ortaklar ve Personel İçin Yardım Fonları 
62
10. Gelir Gider Farkından İlk Ayrılacak Fonlar 
63
11. Yedek Akçelerin ve Fonların Kullanış Şekil ve Şartları 
63
12. Gelir Gider Farkı Bölüşümünün Örneklendirilmesi 
64
İkinci Kısım
VERGİ UYGULAMALARI
Birinci Bölüm
KOOPERATİFLER KANUNUNA GÖRE VERGİLENDİRME
1. Muafiyet ve İstisna Kavramları 
69
2. Kooperatifler Kanununda Kooperatiflere Tanınan Vergi Muafiyetleri 
71
2.1. Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi Muafiyeti 
71
2.2. Her Nevi Defterler ile Anasözleşmelerin Tasdikinde Harç ve Damga Vergisi Muafiyeti 
73
2.3. Sahip Olunan Taşınmaz Mallardan Alınacak Vergilerdeki Muafiyet 
73
2.4. Ortakların Temlik Edecekleri Taşınmazların Vergi ve Harç Muafiyeti 
75
2.5. Çıkma İsteğinin Reddi Halinde, Noter Aracılığıyla Yapılacak Bildirimle İlgili Damga Vergisi, Harç ve Resim İstisnası 
76
2.6. Taşınmaz Malların İrtifak Haklarının ve Taşınmaz Mükellefiyetinin Kooperatiflere Sermaye Olarak Konulması Halinde Vergilendirme 
76
3. Kooperatifler Kanununa Göre Kooperatiflerin Vergilendirilmesinde Dikkat Edilecek Yönler 
76
3.1. Kârdan (Olumlu Gelir–Gider Farkından) Yapılacak Zorunlu Kesintiler 
77
3.1.1. Yedek Akçeler 
77
3.1.2. Üst Birlik (Kuruluş) Fonu 
77
3.2. Kârdan Yapılacak İsteğe Bağlı Kesintiler 
78
3.2.1. Risturn 
78
3.2.2. Ortak ve Personele Yardım Fonu 
78
3.2.3. Yatırım ve Geliştirme Fonu 
78
İkinci Bölüm
VERGİ MEVZUATINA GÖRE
KOOPERATİFLERİN VERGİLENDİRİLMESİ
1. Genel Açıklama 
81
2. Kooperatiflerle İlgili Vergisel Kavramlar 
82
2.1. Vergi Mükellefi 
82
2.2. Verginin Konusu 
82
2.3. Vergiyi Doğuran Olay 
83
2.4. Verginin Sorumlusu 
84
2.5. Vergi Muafiyeti 
84
2.5.1. Kurumlar Vergisi Kanununda Kooperatiflere Tanınan Vergi Muafiyetleri 
85
2.5.1.1. Sermaye Üzerinden Kazanç Dağıtılmaması 
87
2.5.1.2. Yönetim Kurulu Başkan ve Üyelerine Kazanç Üzerinden Hisse Verilmemesi 
88
2.5.1.3. Yedek Akçelerin Ortaklara Dağıtılmaması 
89
2.5.1.4. Sadece Ortaklarla İş Görülmesi 
89
i. İlgili Özelgeler 
91
2.5.1.4.1. Üretim Kooperatiflerinde Ortak Dışı İşlemler 
92
ii. İlgili Özelgeler 
93
2.5.1.4.2. Kredi Kooperatiflerinde Ortak Dışı İşlemler 
95
iii. İlgili Özelgeler 
96
2.5.1.4.3. Yapı Kooperatiflerinde Ortak Dışı İşlemler 
96
iv. İlgili Özelgeler 
97
2.5.1.5. Yapı Kooperatiflerinin Kurumlar Vergisi Muafiyetinde Özel Şartlar 
102
2.5.2. Kurumlar Vergisinden Muaf Olan Kooperatiflerde Ortak Dışı İşlemlerin Vergilendirilmesi 
103
2.5.2.1. Kurumlar Vergisinden Muaf Kooperatiflerin Ayrı İktisadi İşletme Kurmaları ve Bunların Ayrı Defter Tutup Tutmayacakları 
105
v. İlgili Özelgeler 
107
2.5.3. Kooperatiflerin Şarta Bağlı Muafiyetlerinin Kaybedilmesi veya Kazanılması 
111
2.5.4. Asgari Kurumlar Vergisi Uygulaması 
112
2.6. Vergi İstisnası 
113
2.6.1. Risturn İstisnası 
114
2.6.1.1. Tüketim Kooperatiflerinde Risturn İstisnası 
115
2.6.1.2. Risturn İstisnasından Faydalanabilmenin Şartları 
115
2.6.1.3. Risturnun Hesaplanması 
116
2.6.1.4. Kooperatiflerin Taşınmaz Mal Satışlarına İlişkin İstisna 
117
2.6.1.5. Kooperatiflerin Yurtiçi İştirak Kazancına İlişkin İstisna 
118
vi. İlgili Özelgeler 
119
2.6.2. Kooperatiflere Gider Vergileri Kanununda Tanınan İstisnalar 
121
2.6.3. Kooperatiflere Damga Vergisi Kanununda Tanınan İstisnalar 
122
2.6.4. Kooperatiflere Belediye Gelirleri Kanununda Tanınan İstisnalar 
125
2.6.5. Kooperatiflere Emlak Vergisi Kanununda Tanınan İstisnalar 
126
2.6.6. 2982 sayılı Konut İnşaatında ve Kalkınmada Öncelikli Yörelerde Yapılacak Yatırımlarda Vergi, Resim ve Harç İstisna ve Muaflıkları Tanınması Hakkında Kanunda Yer Alan İstisnalar 
126
2.7. Kamu Alacaklarının Tahsili Yönünden Kooperatif Yöneticilerinin Sorumluluğu 
127
2.8. Kooperatiflerin Vergi Kesintisi Yapma Zorunluluğu 
131
2.8.1. Gelir Vergisi Kesintisi 
131
vii. İlgili Özelgeler 
132
2.8.2. Kurumlar Vergisi Kesintisi 
134
viii. İlgili Özelgeler 
134
2.8.3. Katma Değer Vergisi Kesintisi 
136
2.8.4. Gayrimenkul Kira Geliri Elde Eden Kooperatiflerin Vergi Tevkifatı Karşısındaki Durumları 
138
2.8.4.1. Kooperatif Taşınmazlarının Tevkifat Yapmakla Sorumlu Bulunan Kişilere Kiraya Verilmesi Halinde Vergilendirme 
140
2.8.4.2. Kooperatif Taşınmazlarının Tevkifat Yapmakla Sorumlu Bulunmayan Kişilere Kiraya Verilmesi Halinde Vergilendirme 
140
ix. İlgili Özelgeler 
141
2.8.5. Mevduat Faizi Elde Eden Kooperatiflerin Vergi Tevkifatı Karşısındaki Durumları 
141
x. İlgili Özelgeler 
142
2.9. Katma Değer Vergisi Kanunu Açısından Kooperatifler 
143
2.9.1. Kooperatiflerin Katma Değer Vergisinden İstisna Tutulması 
145
xi. İlgili Özelgeler 
148
2.9.2. Katma Değer Vergisinde Matrah ve Matraha Dahil Olan ve Olmayan Unsurlar 
151
xii. İlgili Özelgeler 
152
2.9.3. Vergi İndirimi ve Ödenecek Katma Değer Vergisi 
154
2.9.4. Amortismana Tabi İktisadi Kıymetlerde KDV İndirimi 
155
2.9.5. Düzeltilecek Katma Değer Vergisi 
156
2.10. Kooperatiflerde Vergi Levhası 
157
2.11. Kooperatiflerin Vergi Numarası Alması ve Kullanması 
157
3. Yapı Kooperatiflerinde Vergilendirme 
157
xiii. İlgili Özelgeler 
158
3.1. Malzeme Satın Alırken KDV Ödenmesi ve KDV’nin Mahsubu 
158
xiv. İlgili Özelgeler 
161
3.2. İnşaat Taahhüt İşlerinde KDV İstisnası ve Şartı 
161
3.2.1. İnşaat Taahhüt İşleri İstisnasının Koşulları 
161
xv. İlgili Özelgeler 
163
3.3. Yapı Kooperatiflerinin Arsa (Kat) Karşılığı İnşaat İşlerinde KDV Uygulaması 
165
xvi. İlgili Özelgeler 
168
3.4. Yapı Kooperatiflerine Konut ve İşyeri Karşılığı Arsa Temin Edilmesi Halinde Vergilendirme 
171
xvii. İlgili Özelgeler 
172
3.5. Küçük Sanayi Sitesi Yapı Kooperatiflerinde Arsa ve İşyeri Teslimlerinde KDV İstisnası 
176
3.6. Yapı Kooperatiflerince Müteahhitlere Ödenen Hakediş Bedelleri Üzerinden Gelir Vergisi Tevkifatı Yapılması 
182
xviii. İlgili Özelgeler 
182
3.7. Yapı Kooperatiflerinde Ortakları İçin Sosyal, Kültürel, Ekonomik ve Turizm Amaçlı Tesislerin Kurulup İşletilmesi Halinde Kurumlar Vergisi Uygulaması 
185
3.8. Ortak Kullanım Alanları Genel Giderlerinin Yapı Kooperatiflerince Karşılanması Halinde Kurumlar Vergisi Uygulaması 
186
3.8. Konut Satışlarında KDV Uygulanması 
186
4. Gayrimenkul İşletme Kooperatifleri ile Turizm Geliştirme Kooperatiflerinde Vergilendirme 
187
5. Eğitim Kooperatiflerinde Vergilendirme 
189
xix. İlgili Özelgeler 
192
6. Kadın Kooperatiflerinin Vergilendirilmesi ve Desteklenmesi 
193
7. Kooperatiflerin Vergi Kanunları ve Uygulamaları Karşısındaki Mağduriyetleri 
197
Üçüncü Bölüm
KOOPERATİF ORTAKLARININ VERGİSEL YÜKÜMLÜLÜKLERİ
1. Kooperatif Ortaklarınca Elde Edilen Risturnların Durumu 
205
xx. İlgili Özelgeler 
206
2. Kooperatif Hisse Devirlerinde ve Ortağın Ölümü Halinde Mirasçıların Payına Düşen Kooperatif Hissesinin Vergilendirilmesi 
214
xxi. İlgili Özelgeler 
216
3. Ortağın Kooperatiften Edinmiş Olduğu Gayrimenkulü Satması Halinde Vergileme 
219
xxii. İlgili Özelgeler 
220
Dördüncü Bölüm
KOOPERATİFLERDE TASFİYE VE BİRLEŞME HALİNDE VERGİLENDİRME
1. Tasfiye Memurlarının Vergisel Sorumlulukları 
225
1.1. Vergi Usul Kanununda Öngörülen Sorumluluk 
225
1.2. Kurumlar Vergisi Kanununda Öngörülen Sorumluluk 
225
1.3. Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun Uyarınca Tasfiye Memurlarının Sorumlulukları 
226
2. Tasfiye Döneminde Vergilendirme 
226
xxiii. İlgili Özelgeler 
228
2.1. Tasfiye Haline Giren Kooperatiflerin Taşınmaz Mallarının Ortak Olmayanlara Satılması 
228
2.2. Tasfiye Kârının Tespiti ve Beyanı 
229
xxiv. İlgili Özelgeler 
231
2.3. Tasfiyenin Zararla Kapanması Halinde Vergi Düzeltmesi 
232
2.4. Tasfiyeden Herhangi Bir Aşamada Vazgeçilmesi Durumunda Vergilendirme 
233
2.5. Tasfiyede Zamanaşımı 
233
2.6. Tasfiye Halinde KDV Uygulaması 
233
xxv. İlgili Özelgeler 
234
2.7. Tasfiye İşlemlerinin İncelenmesi 
235
3. Kooperatiflerde Birleşme Halinde Vergilendirme 
235
3.1. Kooperatifler Kanununa Göre Kooperatiflerin Birleşmesi 
235
3.2. Kurumlar Vergisi Kanununa Göre Kooperatiflerin Birleşmesi 
238
xxvi. İlgili Özelgeler 
241
3.2.1. Devir Halinde Yenileme Fonu Uygulaması 
242
3.2.2. Devir Halinde Amortisman Uygulaması 
242
3.2.3. Devir Halinde Zarar Mahsubu 
242
3.3. Katma Değer Vergisi Kanununa Göre Kooperatiflerin Devir İşlemleri 
243
Üçüncü Kısım
KOOPERATİFLERDE MUHASEBE
Birinci Bölüm
KOOPERATİFLERDE MUHASEBE
1. Kooperatiflerde Muhasebenin Amacı ve Yararları 
247
2. Muhasebe İşlemlerinin Akışı 
248
3. Kooperatiflerde Kayıt Düzeni 
251
4. Kooperatiflerde Hesap Planı 
252
4.1. Tekdüzen Hesap Planı 
253
4.1.1. Yılsonu Finansal Tablolarında Düzenlemeye İlişkin İlkeler ve Açılış Bilançosu 
269
4.1.2. Şekil Kurallarına Uyulma Zorunluluğu 
271
4.1.3. İmza 
272
5. Mizanların Düzenlenmesi 
273
6. Kooperatiflerin Ticari Defter Tutma Mükellefiyeti ve E–defter Uygulamasındaki Yeri 
277
6.1. Kooperatif Defterlerinde Belgeye Dayalı Kayıt Düzeni ve Düzenlenmesi Zorunlu E–Belgeler 
280
6.2. Ticari Defterleri Saklama Yükümlülüğü 
282
6.3. Ticari Defterlerin Zayii/Kaybolması 
283
6.4. Ticari Defterlerin İbrazı 
285
6.5. Ticari Defterlerin İspat Gücü 
285
6.5.1. Ticari Defterlerin Sahibi Lehine Delil Olması 
287
6.5.2. Ticari Defterlerin Sahibi Aleyhine Delil Olması 
289
7. Envanter Çıkarılması 
290
8. Kooperatiflerde Defter Tutmamanın Cezai Yaptırımı 
293
Örnek İşlem 1: Kuruluşta sermayenin taahhüt edilmesi 
297
9. Olumsuz Gelir–Gider Farkının Kapatılması 
298
İkinci Bölüm
KOOPERATİF İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ
1. Kooperatiflerde Muhasebenin Gereği 
301
2. Kooperatiflerde Kuruluş Kayıtları 
303
2.1. Kuruluş İşlemlerinin ve Sermaye Taahhüdünün Muhasebeleştirilmesi 
303
Örnek İşlem 2: Kuruluşta sermayenin taahhüt edilmesi 
304
Örnek İşlem 3: Sermayenin peşin kısmının ödenmesi 
304
Örnek İşlem 4: Kuruluş giderlerinin karşılanması 
305
Örnek İşlem 5: Sermaye taahhütlerinin tamamlanması 
306
2.2. Sermaye Taahhüdünün 1/4’ünün Bloke Edilmesi 
306
Örnek İşlem 6: Sermaye taahhüdünün bloke edilmesi 
306
Örnek İşlem 7: Bloke sermayenin serbest bırakılması 
307
Örnek İşlem 8: Bloke sermayenin başka hesaba aktarılması 
307
2.3. Kuruluş ve Örgütlenme Giderleri 
307
Örnek İşlem 9: Kuruluş masraflarının ödenmesi 
308
2.3.1. Kuruluş ve Örgütlenme Giderlerinin İlgili Gider Hesaplarına Aktarılması 
308
Örnek İşlem 10: Kuruluş masraflarının intikal ettirilmesi 
309
2.3.2. Kuruluş ve Örgütlenme Giderlerinin Aktifleştirilerek İtfa Edilmesi 
309
Örnek İşlem 11: Kuruluş masraflarının 5 yılda itfası 
309
2.4. Ortakların Taahhüt ve Ödemelerinin Muhasebeleştirilmesi 
310
Örnek İşlem 12: Arsa ve inşaat ödemelerinin muhasebeleştirilmesi 
315
Örnek İşlem 13: Genel gider katılım payının muhasebeleştirilmesi 
319
Örnek İşlem 14: Taşıyıcılar kooperatiflerinde cari dönem kayıtlarının ayrıntılı takip edilmesi gerektiğinde genel gider katılım payının muhasebeleştirilmesi 
319
Örnek İşlem 15: Yapı kooperatiflerinde cari dönem kayıtlarının ayrıntılı takip edilmesi gerektiğinde genel gider katılım payının muhasebeleştirilmesi 
321
2.5. Kooperatife Yeni Ortak Alınması 
323
Örnek İşlem 16: Yeni giren ortağın sermaye kaydı 
325
Örnek İşlem 17: Kooperatife sonradan giren ortaktan fark alınması 
325
2.6. Ödenen veya Tahakkuk Eden Gecikme Zamları 
326
Örnek İşlem 18: Gecikme cezası tahakkuku (1) 
327
Örnek İşlem 19: Gecikme cezası tahakkuku (2) 
327
2.7. Ortaklık Sermayesinin Ayni Varlık Olarak Alınması 
330
Örnek İşlem 20: Ayni sermayeyle ortak olunması 
330
Örnek İşlem 21: Ortaklık payı taahhüdünden daha kıymetli ayni varlığın sermaye olarak getirilmesi 
330
2.8. Ortakların Sermayelerini (Paylarını) Artırmaları 
332
Örnek İşlem 22: İlave sermaye taahhüt edilmesi 
332
Örnek İşlem 23: Ortaklık payının değerinin artırılmasından sonra yeni pay değerine göre sermaye artırılması 
333
2.9. Yabancı Parayla Yapılan Ödemelerin Muhasebeleştirilmesi 
333
Örnek İşlem 24: Ortak aidatlarının dövizle yatırılması 
335
2.10. Ortakların Kooperatiften Ayrılması 
337
Örnek İşlem 25: Borcu Olmayan Ortağın Ayrılışı 
338
Örnek İşlem 26: Borcundan dolayı ihraç edilen ortağa yapılan ödemeler 
339
Örnek İşlem 27: Çıkan ortağın sermaye payı ve diğer ödemelerinin iadesinin sonraya bırakılması 
340
Örnek İşlem 28: İstifa eden ve aynı zamanda borcu olan ortağa yapılan ödemeler 
340
Örnek İşlem 29: Ortaklık devir işlemlerinin muhasebeleştirilmesi 
341
Örnek İşlem 30: Ortaklık payının devralınması karşılığında kooperatife yapılan bağış 
341
2.11. Ayrılan Ortakların Alacaklarında Zamanaşımı 
343
Örnek İşlem 31: Ölen ortağın alacaklarının zamanaşımına uğraması 
343
Örnek İşlem 32: Ayrılan ortağın alacaklarında zamanaşımı 
343
2.12. Kooperatif Personeli, Yönetim ve Denetim Kurulu Üyelerinin Ücretleri ile Huzur Hakları 
344
2.12.1. Kooperatif Personeli ile Yönetim ve Denetim Kurulu Üyelerinin Ücretleri ile Vergi, Prim Gibi Kesintilerin Muhasebeleştirilmesi 
345
Örnek İşlem 33: Personele verilen aylık ücretin tahakkuku 
346
Örnek İşlem 34: Personele verilen aylık ücretin muhasebeleştirilmesi 
347
Örnek İşlem 35: Yönetim kurulu üyelerine verilen aylık ücretin muhasebeleştirilmesi 
348
2.13. Kiralama İşlemleri 
350
2.13.1. Kira Giderleri 
350
Örnek İşlem 36: Kooperatif tarafından binek oto kiralaması 
351
Örnek İşlem 37: Bir KDV mükellefinden kiralama işlemi yapılması 
352
Örnek İşlem 38: KDV mükellefi olmayan birisinden kiralama işlemi yapılması 
352
2.13.2. Kira Gelirleri 
353
Örnek İşlem 39: Kooperatifin taşınmazını kiraya vermesi 
353
3. Kooperatif Üst Birliklerine (Kuruluşlarına) Özgü İşlemler 
354
3.1. Kooperatifin Üst Birliğe Üye Olması 
354
Örnek İşlem 40: Kooperatifin üst birliğe üye olması 
354
4. Çeşitli Kooperatiflere İlişkin Özellikli Muhasebe Kayıtları 
355
4.1. Tüketim Kooperatifleri 
355
Örnek İşlem 41: Ortaklara mal satışı 
356
Örnek İşlem 42: Ortağa yapılan mal satışının iadesi 
356
Örnek İşlem 43: Anlaşmalı kart kullandırılması 
356
4.2. Tarım Kredi Kooperatifleri 
357
4.2.1. Ortaklara Mal Satışı 
358
Örnek İşlem 44: Tarım kredi kooperatifinde ortağa mal satışı 
358
4.2.2. Nakdi Kredi Kullandırılması 
358
Örnek İşlem 45: Nakdi kredi kullandırılması 
359
Örnek İşlem 46: Nakdi olarak kullandırılan kredinin ödenmemesi 
360
4.2.3. Ortaklardan Mal Alışı 
360
Örnek İşlem 47: Ortağın ürününün satın alınması 
360
Örnek İşlem 48: Tarım kredi kooperatifinde dönem kârından risturn dışında kalan kısmın merkez birliği emrine gönderilmesi 
361
4.3. Yapı Kooperatifleri 
362
4.3.1. Ortak Aidatlarının Muhasebeleştirilmesi 
363
Örnek İşlem 49: Yapı kooperatiflerinde ortağın aidat ödemesi 
364
4.3.2. Arsa Alımının Muhasebeleştirilmesi 
364
Örnek İşlem 50: Konut İnşaatları İçin Arsa Alımı (150–İlk Madde ve Malzeme Hesabı ile kayıt) 
368
Örnek İşlem 51: Konut İnşaatları İçin Arsa Alımı (250–Arazi ve Arsalar Hesabı ile kayıt) 
369
4.3.3. Konutların Yaptırılması ve Giderlerin Muhasebeleştirilmesi 
370
4.3.3.1. İnşaatların Yaptırılmasında Emanet Yöntemi 
371
Örnek İşlem 52: Emanet yönteminde malzeme alımı 
373
Örnek İşlem 53: Alınan malzemelerin maliyet hesaplarına aktarılması 
373
Örnek İşlem 54: İnşaatın emanet yöntemi ile yaptırılması halinde muhasebeleştirilme 
374
4.3.3.2. İnşaatın İhale Usulü ile Yaptırılması Halinde Muhasebeleştirilme 
375
Örnek İşlem 55: İnşaatın ihale yöntemiyle yaptırılması halinde muhasebeleştirilme 
377
Örnek İşlem 56: İnşaatın ihale yöntemiyle yaptırılması halinde muhasebeleştirilme 
378
4.3.4. Yapı Kooperatiflerinde Genel Üretim Giderleri 
379
Örnek İşlem 57: Genel üretim giderlerinin inşaat maliyetlerine yansıtılması 
380
Örnek İşlem 58: Müteahhide hakediş ödemeleri 
380
4.3.5. Konutların/İşyerlerinin Yükleniciden Teslim Alınması 
381
Örnek İşlem 59: Geçici kabul işleminin muhasebeleştirilmesi 
382
Örnek İşlem 60: Kesin kabul işleminin muhasebeleştirilmesi 
382
4.3.6. Şerefiye Paylarının Belirlenmesi 
383
4.3.6.1. Şerefiye Paylarının İnşaat Bitiminde Belirlenmesi 
384
Örnek İşlem 61: Şerefiye tespit tablosu hazırlanması ve muhasebeleştirilmesi 
385
4.3.6.2. Şerefiye Paylarının Önceden Belirlenmesi 
387
4.3.7. Geçici ve Kesin Maliyetlerin Belirlenmesi ve Muhasebeleştirilmesi 
387
Örnek İşlem 62: Genel üretim giderlerinin dağıtım anahtarı kullanılarak ilgili hesaplara dağılımı 
387
4.3.7.1. Geçici Maliyetler 
391
Örnek İşlem 63: Geçici kabulün yapılıp konutların/işyerlerinin ortaklara teslim edilmesi durumunda yapılacak olan muhasebe kayıtları 
391
4.3.7.2. Kesin Maliyetler 
392
Örnek İşlem 64: Emanet yöntemi inşaat yapımında geçici ve kesin maliyetlerin muhasebeleştirilmesi 
392
Örnek İşlem 65: Kesin maliyetlerin ve şerefiyenin muhasebeleştirilmesi 
393
Örnek İşlem 66: Geçici maliyetlerin tespitinden sonra yapılan masrafların muhasebeleştirilmesi 
394
Örnek İşlem 67: İhale yöntemiyle inşaat yapımında geçici ve kesin maliyetlerin muhasebeleştirilmesi 
395
4.3.8. Konutların/İşyerlerinin Ortaklara Dağıtımı 
397
Örnek İşlem 68: Konutların/işyerlerinin ortaklara maliyet bedeli üzerinden devri 
398
Örnek İşlem 69: Ferdileşme işleminin muhasebeleştirilmesi 
399
Örnek İşlem 70: Kesin maliyet bedeli üzerinden konutların ortaklara tahsisi ve mülkiyetlerin devri 
400
Örnek İşlem 71: Kooperatif her bir ortağı adına kredi kullansaydı konutların tesliminin muhasebeleştirilmesi 
401
4.4. Esnaf ve Sanatkârlar Kredi ve Kefalet Kooperatifleri 
402
4.4.1. ESKKK’ların Risk Kategorileri 
402
4.4.2. ESKKK Kefaletiyle Kullandırılan Kredilerden Yapılan Kesintiler 
404
4.4.3. ESKKK’lar Tarafından Kullanılan Hesap Planı 
404
4.4.4. ESKKK’lar Tarafından Kullanılan Hesap Planındaki Bazı Hesapların İşleyişi 
413
4.4.4.1. “102–Bankalar Hesabı” 
413
4.4.4.2. “108–Diğer Hazır Değerler Hesabı” 
414
4.4.4.3. “120–Alıcılar Hesabı” 
415
4.4.4.4. “331–Ortaklara Borçlar Hesabı” 
415
4.4.4.5. “369–Ödenecek Diğer Yükümlülükler Hesabı” 
416
4.4.4.6. 500–Sermaye Hesabı 
416
4.4.4.7. “549–Özel Fonlar Hesabı” 
416
4.4.4.8. “642–Faiz Gelirleri Hesabı” 
417
4.4.4.9. “910… – 911… Nazım Hesaplar” 
417
4.4.5. ESKKK’larda Uygulanan Bazı Muhasebe Kayıtları 
417
Örnek İşlem 72: ESKKK kefaletiyle kredi kullanılması 
417
Örnek İşlem 73: ESKKK kefaletiyle kullanılan kredinin bir taksidinin tam olarak ödenmesi 
418
Örnek İşlem 74: Vadesinde ödenmeyen kredi taksidinin bankadaki hesaplardan ödenmesi 
419
Örnek İşlem 75: Kanuni takibe intikal eden kredi taksidinin ödenmesi 
419
Örnek İşlem 76: Kredi taksidinin ödenmesinin kooperatife kredi kartı ile yapılması (1) 
420
Örnek İşlem 77: Gecikmiş kredi taksidi ödemesinin kooperatife kredi kartı ile yapılması (2) 
421
Örnek İşlem 78: Kooperatifin bankadaki hesabına faiz tahakkuk ettirilmesi ve tahsili 
422
Örnek İşlem 79: Kooperatifin faiz gelirlerinin fonlara aktarılması 
422
Örnek İşlem 80: Risk fonu hesabına tahakkuk ettirilen faizin üst birlik hesaplarına aktarılması 
423
Örnek İşlem 81: Kooperatifin elde ettiği faiz gelirinden vergi kesintisi yapılması 
423
4.5. Motorlu Taşıyıcılar Kooperatifleri 
424
4.5.1. Ortağın Kooperatiften Ayrı Bir Taşımacılık İşi Yapması Halinde Muhasebeleştirme 
425
Örnek İşlem 82: Kooperatif adına taşımacılık işini yapan ortağın, düzenlemiş olduğu faturayı kooperatife yansıtması 
425
4.5.2. Kooperatifin Taşıma İşi İhalesini Alması Halinde Muhasebeleştirme 
426
Örnek İşlem 83: Kooperatifin, taşımacılık ihalesini aldığı firmaya fatura düzenlemesi 
426
Örnek İşlem 84: Kooperatifin taşımacılık ihalesini aldığı firmanın düzenlenen fatura karşılığı kooperatife ödeme yapması ve kooperatif ortaklarına yansıtılması 
426
4.5.3. Kooperatifin Ortaklarına Aidat Tahakkuk Ettirilmesi 
427
Örnek İşlem 85: MTK ortağı ortaklardan alınan aidatların muhasebeleştirilmesi 
427
Örnek İşlem 86: Aidat artışı 
428
Örnek İşlem 87: Trafik kazasında hayatını kaybeden ortağın ailesine maddi yardım 
428
4.6. Tarım Satış Kooperatifleri 
429
Örnek İşlem 88: Tarım satış kooperatif ve birlikleri arasındaki para ve mal alış verişi 
430
4.7. Sigorta Kooperatifleri 
431
Örnek İşlem 89: Sigorta işlemleri 
433
Örnek İşlem 90: Sigortacılık Faaliyeti Dışındaki işlemler 
434
5. Kooperatiflerde Kâr ve Zararın Dağıtımı 
435
5.1. Kooperatiflerde Gelir Gider Farkı Kavramı 
435
5.2. Kooperatiflerde Kârın (Olumlu Gelir–Gider Farkının) Dağıtımı 
436
5.3. Kurumlar Vergisi Muafiyetini Taşıyan Kooperatiflerde Kârın Dağıtımı 
436
Örnek İşlem 91: Esnaf Muafiyeti Kapsamında Gerçekleştirilen Faaliyet 
437
5.3.1. Dönemsonu Kârından Sadece Zorunlu Kesintilerin Ayrılması 
439
Örnek İşlem 92: Ortaklarla yapılan işlemlerin risturn olarak dağıtılmasında hesaplama 
439
5.3.2. Dönemsonu Kârından Zorunlu Kesintilerle Birlikte İsteğe Bağlı Kesintilerin de Ayrılması 
440
Örnek İşlem 93: Dönemsonu Kârından Zorunlu Kesintilerle Birlikte İsteğe Bağlı Kesintilerin de Ayrılması 
440
5.4. Kurumlar Vergisi Muafiyetini Kaybetmiş Kooperatiflerde Kârın Dağıtımı 
441
Örnek İşlem 94: Ortaklık içi işlemlerden doğan risturn dağıtılması 
442
5.5. Risturn’un Ortaklara Dağıtımı İşlemleri 
444
Örnek İşlem 95: Risturn’un ortaklara dağıtımı 
444
5.6. Kooperatiflerde Zararın (Olumsuz Gelir–Gider Farkının) Dağıtımı 
445
Örnek İşlem 96: Yedek akçelerin zararı karşılamaya yeterli olması 
445
Örnek İşlem 97: Yedek akçelerin zararı karşılamaya yeterli olmaması 
446
Örnek İşlem 98: Ek ödemelerin ortaklardan tahsil edilmesi durumunda yapılacak kayıt 
446
6. Kooperatiflerde Tasfiye İşlemleri 
446
6.1. Tasfiye Sonrası Varlıkların Paylaştırılması 
447
6.2. Tasfiye Sonu İşlemleri 
447
Örnek İşlem 99: Tasfiye sonucunda elde edilen net karın ortaklara dağıtılması halinde yapılacak olan muhasebe kaydı 
447
7. Kooperatiflerde Enflasyon Düzeltmesi 
448
7.1. Enflasyon Muhasebesi Kayıtları 
450
8. Konut Yapı Kooperatiflerine İlişkin Monografi Örneği 
453
Örnek İşlem 100: Konut Yapı Kooperatiflerine İlişkin Kurgusal Bir Monografi 
453
Dördüncü Kısım
İLGİLİ MEVZUAT
KOOPERATİFLER KANUNU 
471
KOOPERATİF VE ÜST KURULUŞLARININ DENETİMİNE DAİR YÖNETMELİK 
509
KOOPERATİF BİLGİ SİSTEMİ YÖNETMELİĞİ 
533
TİCARİ DEFTERLERE İLİŞKİN TEBLİĞ 
543
Kaynakça 
555
Kavram Dizini 
559
Yazarlar Hakkında 
571