1. KONTEYNER KAVRAMI VE DENİZ YOLU İLE KONTEYNER TAŞIMACILIĞI
17
1.1. Konteyner Kavramı
17
1.2. Konteynerin Yapısı, İşaretleri ve Türleri
21
1.3. Konteynerin Hukuki Niteliği
28
1.4. Deniz Yolu ile Konteyner Taşımacılığı ve Tarihi Gelişimi
34
1.4.1. Deniz Yolu ile Konteyner Taşımacılığının Tarihi Gelişimi
34
1.4.1.1. Tarih Öncesi–1980 Dönemi
34
1.4.1.2. 1980 Sonrası Dönem
36
1.4.2. Konteyner Gemileri, Limanları ve Konteyner Pazarı
38
1.4.2.1. Konteyner Gemileri
38
1.4.2.2.1. Konteyner Limanları ve İşletme Modelleri
44
1.4.2.3. Dünya Konteyner Piyasası
46
1.4.3.1. Dünya Ticareti ve Konteyner Taşımacılığı
49
1.4.3.2. Konteyner Taşımacılığı Piyasasında Liman İşletmelerinin Rolü
52
1.4.3.3. Konteyner Taşımacılığı Piyasası ve Türkiye
52
1.5. Denizyolu ile Konteyner Taşımacılığı Türleri
54
1.5.1. Multimodal Taşımalar
54
1.5.1.1. Genel Bakış ve Tanımlar
54
1.5.1.2. Multimodal Taşımaları Düzenleyen Hukuki Metinler
57
1.5.1.3. Multimodal Taşımalar ve Konteyner Taşımacılığı
61
1.5.1.4. Multimodal Taşımalara İlişkin Görüş ve Değerlendirme
62
1.5.2. Palangadan Palangaya (Tackle to Tackle), Limandan Limana (Port to Port) ve Kapıdan Kapıya (Door to Door) Taşımalar
62
1.5.2.1. Palangadan Palangaya (Tackle to Tackle) Taşımalar ve
1.5.2.1.1. Hague–Visby Kuralları Bakımından Taşıyanın
Sorumluluğu ile Konteyner Taşımaları
66
1.5.2.2. Limandan Limana (Port to Port) Taşımalar ve Hamburg
1.5.2.2.1. Hamburg Kuralları Bakımından Taşıyanın
Sorumluluğu ile Konteyner Taşımaları
67
1.5.2.3. Kapıdan Kapıya (Door to Door) Taşımalar ve Rotterdam
1.5.2.3.1. Rotterdam Kurallarının Diğer Taşıma Şekillerini
Düzenleyen Kurallar ile Karşılaştırılması
73
1.5.2.3.2. Rotterdam Kurallarındaki Konteyner Taşımalarına
1.5.3. Full Container Load/Less (Than) Container Load (FCL/ LCL) Taşımalar
81
1.5.3.1. FCL ve LCL Taşıma Biçimlerinin Türk Hukuku Bakımından İncelenmesi
83
1.5.3.1.1. FCL ve LCL Taşıma Biçimlerinde Konteynerin
Elverişsizliği ve Taşıyanın Sorumluluğu
83
1.5.3.1.2. Sorumluluğun Başlangıcı ve Hukuki Kaynağı
85
1.5.3.2. FCL ve LCL Taşıma Biçimlerinin Karşılaştırmalı Hukuk,
Doktrin ve Uluslararası Deniz Ticareti Kuralları Bakımından
1.5.3.3. FCL ve LCL Taşıma Biçimleri Bakımından Bazı
1.5.3.3.1. Yükle İlgililerin Yükümlülükleri
95
1.5.3.3.2. Konteynerin Yükle İlgililerce Temin Edilmiş Olması
97
1.5.3.3.3. FCL Taşımalar Bakımından Konişmento Klozları
98
1.5.3.3.4. Karşılıklı Kısmi Çarter Sözleşmeleri Bakımından
1.5.3.3.5. FCL/LCL Konteyner Taşımalarının Konteyner
Demurajı Alacağına Etkisi
100
1.6. Denizyolu ile Konteyner Taşımacılığı Sözleşmeleri
101
1.6.1. Türk Hukuku ve Karşılaştırmalı Hukuklarda Deniz Ticareti
Sözleşmelerinin Sınıflandırılması
101
1.6.2. Navlun Sözleşmesi Tanımı, Unsurları, Türleri ve Tarafları
106
1.6.2.1. Navlun Sözleşmesinin Tanımı ve Unsurları
106
1.6.2.2. Navlun Sözleşmesinin Türleri
109
1.6.2.2.1. Çarter– Kırkambar Sözleşmeleri
109
1.6.2.2.2. Çarter ve Kırkambar Sözleşmelerinde Navlunun
Belirlenmesi, Borçlusu ve Alacaklısı
115
1.6.2.2.3. Asıl Navlun–Alt Navlun Sözleşmeleri
118
1.6.2.2.3.1. Asıl Navlun–Alt Navlun Sözleşmelerinin Belirlenmesi
118
1.6.2.2.3.2. Asıl ve Alt Navlun Sözleşmelerinde
1.6.2.2.3.3. Navlun Sözleşmelerinde Taşıyanın
1.6.2.2.3.4. Identity of Carrier Klozu
127
1.6.2.3. Navlun Sözleşmesinin Tarafları
128
1.6.2.3.2. Fiili Taşıyan
130
1.6.2.3.3. Gemi İşletmeyen Taşıyan ve Diğer Aracılar
133
1.6.2.3.3.1. Brokerler
134
1.6.2.3.3.2. Gemi Acenteleri
138
1.6.2.3.3.4. Taşıma İşleri Komisyoncuları
140
1.6.2.3.3.5. Gemi İşletmeyen Taşıyan
145
1.6.2.3.6. Gönderilen
151
1.6.3. Kırkambar Sözleşmesine Dayanan Deniz Yolu ile Konteyner Taşımaları
152
1.6.4. Denizyolu ile Konteyner Taşımacılığında Kullanılan Diğer Sözleşme Türleri
153
1.6.4.1. Miktar, Hacim ve Hizmet Sözleşmeleri
154
1.6.4.2. Slot Çarter Sözleşmeleri
156
1.6.4.3. Konteyner Gemisi ve Konteyner İçi Yer Tahsisi Sözleşmeleri
157
1.6.5. Denizyolu ile Konteyner Taşımacılığında Konteyner Tedariki Amacıyla Kullanılan Sözleşme Türleri
158
1.6.5.1. Konteyner ve Konteyner Ekipmanı Leasing Sözleşmesi
158
1.6.5.2. Konteyner Kiralama Sözleşmesi
162
1.6.5.3. Karşılıklı Konteyner Tedariki Sözleşmesi
162
2. NAVLUN SÖZLEŞMELERİNDE DEMURAJ
165
2.1. Sefer Çarteri Sözleşmelerinde Demuraj (Sürastarya) Kavramı
165
2.1.1. Türk Hukukunda ve Müşterek Hukuk Sisteminde Demuraj
169
2.1.2. Demurajın Fonksiyonları
170
2.1.3. Demurajın Hukuki Niteliği ve Bu Niteliğinin Belirlenmesi Bakımından Türk Hukuk Sistemi ile Karşılaştırmalı Hukuk Sistemlerine Genel Bir Bakış
171
2.1.4. Demuraj Süresinin Belirlenmesi, Hesabı ve Sona Ermesi
174
2.1.4.1. “Once on Demurrage Always on Demurrage” Prensibi ve
2.1.5. Demuraj Ücretinin Borçlusu ve Alacaklısı
179
2.1.6. Demuraj Ücretinden Doğan Hak ve Talepler
180
2.1.6.1.1.Yükleme ve Boşaltama Limanında Hapis Hakkının
2.1.6.1.2. Hapis Hakkının Konusu
183
2.1.6.1.3. Hapis Hakkına Konu Eşyanın Mülkiyeti ve Zilyetliği
185
2.1.6.1.4. Hapis Hakkının Kullanılabileceği Alacağın
2.1.6.1.5. Hapis Hakkının Doğumu ve Kullanılması
187
2.1.6.1.6. Hapis Hakkının Kullanılması Bakımından Bazı
2.1.6.1.7. Hapis Hakkının Kullanılmasının Hukuki Sonuçları
189
2.1.6.2.1. Türk Hukuku Çerçevesinde Lien Hakkının
2.1.6.3. Demuraj Ücretinden Doğan Diğer Hak ve Talepler
193
2.1.6.3.1. Cesser Klozu
194
2.1.6.3.2. Gecikme Zararları
195
2.1.6.4. Demuraj Alacağının Özellikleri
197
2.1.6.5. Demuraj ve İlgili Taleplerde Zamanaşımı
198
2.2. Deniz Yolu ile Konteyner Taşımacılığında Demuraj (Sürastarya) Kavramı
199
2.2.1. Genel Olarak Konteyner Demurajı
200
2.2.1.2. Yabancı Öğreti ve Hukuki Metinlerde Yer Alan Tanımlar
204
2.2.1.3. Türk ve Yabancı Mahkeme Kararlarında Yer Alan Tanımlar
206
2.2.2. Konteyner Demurajının Hukuki Niteliği ve Yolculuk Çarteri
2.2.2.1. Borçlar Hukuku Temelinde Kırkambar Sözleşmesinden
Kaynaklanan Hak ve Yükümlülüklerin Belirlenmesi ve Konteyner Demurajı Alacağı
208
2.2.2.2. Konteyner Demurajının Bir Tür Tazminat Olup Olmadığının
2.2.2.3. Yükün Teslim Alınmamasının Konteyner Demurajına Etkisi
215
2.2.2.4. Karşılaştırmalı Hukuklarda Konteyner Demurajının Hukuki
2.2.2.5. Navlun Ekleri (Teferruatı) Bakımından Konteyner Demurajı
220
2.2.2.6. Konteyner Demurajının Türk Hukuku ve Anglo–Sakson
Demuraj Kurumu ile Karşılaştırılması
221
2.2.3. Türk Hukukunda Konteyner Demurajına Uygulanacak Hukuk
225
2.2.3.1. Milletlerarası Özel Hukuk Bakımından
225
2.2.3.2. Türk Hukukunda Konteyner Demurajına Kıyasen
Uygulanabilecek Hükümler
226
2.2.3.2.1. Temerrüt Hükümleri
227
2.2.3.2.2. Türk Ticaret Kanunu’nun Demuraja İlişkin
2.2.3.2.3. Türk Ticaret Kanunu’nun Gecikme Zararlarına
2.2.3.2.4. Konteyner Demurajının Ticari Örf ve Adetten
Sayılmasına İlişkin Değerlendirme
234
2.2.3.2.5. Türk Hukukunda Konteyner Demurajına Uygulanacak Hukuk Bakımından Ulaşılan Sonuç ve Değerlendirme
235
2.2.4. Konteyner Demurajı ve Gecikme Bedeli (Detention) Ayırımı
236
2.2.5. Konteyner Demurajının Kararlaştırılması ve Miktarının Belirlenmesi
239
2.2.5.1. Konteyner Demurajının Kararlaştırılmasının Şartları
239
2.2.5.2. Konteyner Demurajının Belirlenmesinde Tartışmalı Haller
241
2.2.5.3. Konteyner Demurajının Miktarının Belirlenmesi
243
2.2.6. Konteyner Demurajı Borcunun Oluşmasının Şartları
244
2.2.6.1. Konteyner Demurajı Alacağının Talep Edilebilir Olması
2.2.6.2. Yükün Teslim Anı
247
2.2.6.2.1. Gönderilenin Yükün Teslimini Talep Etmesi
249
2.2.6.2.2. Gönderilenin Yükün Teslimini Talep Etmemiş
2.2.6.2.3. Gönderilenin Yükün Teslimini Talep Etmiş Fakat
Navlun Sözleşmesinden Kaynaklanan Yükümlülüklerini Yerine Getirmemiş Olması
253
2.2.6.3. Serbest Sürenin Başlatılması Gereken Zaman
255
2.2.6.4. Serbest Sürenin İşletilmesi ve Sona Ermesi
255
2.2.7. Konteyner Demurajının Alacaklısı ve Borçlusu
256
2.2.7.1. Konteyner Demurajının Alacaklısı
256
2.2.7.2. Asıl ve Alt Navlun Sözleşmeleri Bakımından Alacaklı
256
2.2.7.3. Konteyner Demurajının Borçlusu
259
2.2.8. Konteyner Demurajından Doğan Hak ve Talepler
260
2.2.8.3. Taşıyanın Üzerinde Hapis Hakkını Kullandığı Konteyner
Yükünden Kaynaklanan Demuraj Talebi
262
2.2.8.4. Gecikme Zararları
263
2.2.8.5. Konteyner Demurajı Borcunun Kapsamı
264
2.2.8.6. Konteyner Demurajı Borcu ve Temerrüt Faizi
264
2.2.8.7. Konteyner Demurajının Likit Bir Alacak Kalemi Olup
2.2.9. Konteyner Demurajı Borcunun Sona Ermesi ve Zamanaşımı
265
2.2.9.1. Konteyner Demurajı Borcunun İfası
265
2.2.9.2. Konteynerin Taşıyana İadesinin İmkansızlığının Konteyner
Demurajı Borcuna Etkisi
266
2.2.9.3. Konteynerin Taşıyana İadesinin İmkansızlığında Mücbir
Sebep ve Beklenmeyen Hal
268
2.2.9.4. Konteynerin Taşıyana İadesinin İmkansızlığında Kusur
271
2.2.9.5. Konteynerin Taşıyana İadesinde Geçici İmkansızlık
272
2.2.9.6. Konteynerin Taşıyana İadesinde Kısmi İmkansızlık
274
2.2.9.7. Konteyner Demurajı Borcunda Zamanaşımı
274
2.2.10. Standart Kırkambar Tip Sözleşmeleri ve Taşıyan Tarifelerinin
Konteyner Demurajı Şartları Bakımından İncelenmesi
275
2.2.10.1. Ortak Hükümler
275
2.2.10.2. Arkas Line Konteyner Demurajına İlişkin Standart Sözleşme
Şartları ve Türkiye Demuraj Tarifesi
277
2.2.10.3. CMA CGM Konteyner Demurajına İlişkin Standart Sözleşme
Şartları ve Türkiye Demuraj Tarifesi
279
2.2.10.4. Hapag–Lloyd Konteyner Demurajına İlişkin Standart Sözleşme
Şartları ve Türkiye Demuraj Tarifesi
280
2.2.10.5. Maersk Line Konteyner Demurajına İlişkin Standart Sözleşme
Şartları ve Demuraj Tarifesi
280
3. KONTEYNER DEMURAJINDA BORÇTAN SORUMLULUK BAKIMINDAN KARŞILAŞILABİLECEK HUKUKİ SORUNLAR
283
3.1. Konteyner Demurajında Taşıma Şekilleri ve Gecikmenin Meydana Gelme Sebebine Göre Sorumluluk Sahası Prensibi
283
3.2.1. Genel İşlem Koşulları ve Türk Borçlar Kanunu’ndaki İlgili Hükümlere Genel Bakış
287
3.2.2. Genel İşlem Koşullarına İlişkin Hükümlerin Her İki Tarafın Tacir
Olduğu Sözleşmeler Bakımından Uygulanması
289
3.2.3. Genel İşlem Koşullarına İlişkin Hükümlerin Genel Olarak Deniz
Ticareti Hukuku Sözleşmeleri ve Özellikle Navlun Sözleşmeleri
Bakımından Uygulanması Sorunu
295
3.2.4. Kırkambar Sözleşmesi ve Konişmento Genel Şartlarında Yer Alan
Konteyner Demurajına İlişkin Kayıtlar Bakımından Genel İşlem
3.3. Gümrük Kanunu ve Konteyner İthalat ile İhracat Rejimlerinin Uygulanması Bakımından Konteyner Demurajı Alacağından Sorumluluk
301
3.3.1. Konteynerlere İlişkin Türk Gümrük Mevzuatı
302
3.3.1.1. Uluslararası Konvansiyonlar
302
3.3.1.2. Konteyner Yönetmeliği
305
3.3.1.3. Gümrük Yönetmeliği
306
3.3.1.4. İlgili Genelgeler
307
3.3.2. Türk Gümrük Sahasına Denizyolu ile Konteyner İçinde Getirilen İthal Yüke İlişkin Türk Gümrük Mevzuatı
310
3.3.2.1. Özet Beyanın Verilmesi
311
3.3.2.2. Risk Analizi ve Yükün Sınıflandırılması
312
3.3.2.3. Eşyanın Gümrük Bölgesine Ulaşması
313
3.3.2.4. Eşyanın Geçici Olarak Depolanması
313
3.3.2.5. Gümrük Mevzuatı Uyarınca Eşyanın Tasfiyelik Hale Gelmesi
314
3.3.2.6. Eşyanın Tasfiyeye Tabi Tutulması ve Yapılacak İşlemler
316
3.3.3. Türk Gümrük Sahasından Denizyolu ile Konteyner İçinde Çıkarılan
İhraç Yüke İlişkin Türk Gümrük Mevzuatı
319
3.3.4. Türk Gümrük Mevzuatı Çerçevesinde İthal ve İhraç Yükler ile
Konteynere Uygulanacak Hukuki Rejim Işığında Konteyner Demurajı
3.4. Yükle İlgililerce Konteyner Demurajı Borcunun Doğmasını ya da İşlemeye Devam Etmesini Önlemek Amacıyla Alınabilecek Tedbirler ile
Başvurulabilecek Çözüm Yolları
323
3.5. İyiniyet ve Dürüstlük Kuralı Bakımından Konteyner Demurajı Alacağının Sınırlandırılması
327
3.6. Fahiş Tazminat Alacağının İndirilmesi Bakımından Konteyner Demurajı Alacağının İncelenmesi
331
SONUÇ VE DEĞERLENDİRME
335