Konum Tabanlı Dijital Platform Çalışanlarının Temel Hakları

Dijital çalışma platformları, özellikle son on yılda teknolojinin gelişip yaygınlaşması sayesinde, ilk bakışta yeni gibi görünen bir istihdam modelini modern hayata sokmayı başarmıştır. Bu modelde yeni olan, bir hizmeti sunan ve talep edenlerin dijital alemde eşleştirilmesidir. Dijital platformların iş hukukundan doğacak yükümlülüklerden kurtulmak ve çalışanlara "kendi işinin patronu olma, dilediği vakitte çalışma" vaadi sunarak marka imajını çekici hale getirmek için kendisini hizmet sunumunun aracısı ve platform çalışanlarını da bağımsız çalışan olarak sınıflandırması, dünya genelinde bazı itirazlara yol açmıştır. Öğretide dijital platform çalışmasının lanse edildiği kadar yeni bir istihdam türü olup olmadığı tartışması sürmektedir. Özellikle gerçek dünyada ifa edilen hizmetleri sunmakta olan konum tabanlı çalışma platformları bu tartışmanın odağında yer almaktadır. Bu platformlardan çoğunun simsarlıktan öte bir rol üstlendiği, hizmet sunumunu organize ederken çalışanlar üzerinde geleneksel olarak işverene ait olan bazı yönetimsel yetkileri kullandığı görülmektedir. Bunun yanında platform çalışanlarının işi reddetme serbestisinin bulunması ve çalışma koşullarındaki esneklik de iş hukukundaki klasik kişisel/hukuki bağımlılık unsurunun altını dolduramamaktadır. Bu itibarla gri alanda kalan bu istihdam türünün gerçek niteliğinin tespiti meselesinin Türkiye ve diğer ülkelerde yargıya taşındığı, somut olaylar üzerinde bağımlılık ilişkisinin tartışıldığı ve özellikle Avrupa mahkemelerinde platform çalışanlarının işçi olarak sınıflandırılması yönünde bir eğilim olduğu görülmektedir. Ayrıca birçok ülkenin ve AB başta olmak üzere uluslararası kuruluşların yasa koyucuları, dijital platform çalışanlarının hukuki statüsü ve temel hakları hakkında girişimlerde bulunmaktadır.

Çalışmamızda öğretideki tartışmaların, yargı kararlarının ve hukuki girişimlerin esas konusu olan konum tabanlı dijital çalışma platformları üzerinde durulacaktır.