TÜRKİYE’DE BAZI YAŞAMSAL İSTATİSTİKLER,
SAĞLIK SİSTEMİ VE SAĞLIĞIN FİNANSI
1. NÜFUS, BAZI YAŞAMSAL İSTATİSTİKLER
33
2. TÜRKİYE SAĞLIK SİSTEMİ
35
2.1. Sağlıkta Dönüşüm Projesine Duyulan İhtiyacın Gerekçeleri
35
2.1.4. İnsan Kaynakları
36
2.1.5. Kayıt Eksikliği
37
2.2. Sağlıkta Dönüşüm ile Genel Değişiklikler
37
4. SAĞLIK HİZMETLERİNİN YÜRÜTÜLMESİ İLE İLGİLİ BAZI ÖNEMLİ BİLGİLER
39
3.2. Non–Normatif Yöntem
45
4. ETİK HUKUK İLİŞKİSİ
46
5. TIP ETİĞİ İLE İLGİLİ KISA TARİHÇE
48
6.1. Tıp Etiği Neden Önemlidir?
51
6.2. Tıp Etiği Neden Günceldir?
52
6.2.1. Tarihsel Nedenler
52
6.2.2. Teknolojideki Gelişmeler
53
6.2.3. Demokratik Değerlerin Gelişmesi
53
8.1. Biyoetik – Tıp Etiği
55
9.2. Deontolojik Yaklaşım
56
9.7. Örnek Olaylara Dayalı Etik
60
9.8.1. Özerkliğe Saygı İlkesi
62
TÜRKİYE’DE HEKİMLİKTE MESLEKİ
DEONTOLOJİ İLE İLGİLİ DÜZENLEMELER
1. TIBBİ DEONTOLOJİ NİZAMNAMESİ
68
1.2. Hastanın Özel Yaşamına ve Hekim Seçme Hakkına Saygı
68
1.3. Reklam ve Aracı Kullanma ile ilgili Yasaklar
69
1.4. Hekimin Özerkliği
69
1.5. Tanı ve Tedavide Mesleki Yükümlülükler
69
1.6. Hastaya Bilgi Verme
70
1.7. Korunma ile İlgili Yükümlülükler
70
2. HEKİMLİK MESLEK ETİĞİ KURALLARI
71
2.1. Hekimin Görev ve Ödevleri
71
2.2. Sır Saklama Yükümlülüğü
71
2.4. Hekim Mesleğini Uygularken Reklam Yapamaz
72
2.5. Meşru ve Yasak Yöntemler
72
2.6. Hekim Aracılık Edemez, Aracıdan Yararlanamaz ve Endüstri ile İlişkilerde Çıkar Sağlayamaz
72
2.7. Meslektaşlar Arasında İlişkide Saygı ve Mesleki Dayanışma
73
2.8. Yetkinlik Dışı Faaliyet Yasağı ve Konsültasyon
73
2.9. Hekim Hasta İlişkileri
73
2.10. Terminal Dönemdeki Hastalar
73
2.11. Hekimin Tedaviyi Bırakması
74
2.12. Tutuklu ve Hükümlülere Verilecek Tıbbi Yardım
74
2.13. Olağanüstü Durumlar ve Savaş
74
2.14. Uluslararası Sözleşmelere Uyma Zorunluluğu
74
2.15. Cinsel İlişki Muayeneleri
74
2.16. İnsan Üzerinde Araştırma
75
4. HEKİMİN HASTAYA TEDAVİ VERMEYİ REDDETMESİ VE BIRAKMASI
77
4.1. Hekim Hastaya Tedavi Vermeyi Reddedebilir mi?
77
4.2. Hekimin Kişisel veya Mesleki Nedenler ile Hastaya Tedavi Etmeyi Reddetmesi
78
4.3. Şiddet, Tehdit ve Saldırı Tehlikesinde Hekimin Hastaya Tedavi Vermeyi Reddetmesi
79
4.3.1. Sağlık Çalışanına Yönelik Şiddet ve Özel Düzenlemeler
79
4.4. Hekim Hastanın Tedavisini Üstlendikten Sonra Hastayı Bırakabilir mi?
81
4.5. Konsültasyon Uygulamalarında Hastaya Tedavi Vermenin Reddi
82
TIP HUKUKU VE TIP MEVZUATI
4. TÜRKİYE’DE TIP HUKUKUNUN KAYNAKLARI
85
4.2. Uluslararası Sözleşmeler
85
4.2.1. Biyoetik Sözleşmesi
86
4.5. Türk Hukuk Doktrini
88
SAĞLIK HAKKI VE SAĞLIK HİZMETLERİ
2.1. Koruyucu Sağlık Hizmetleri
93
2.2. Tedavi Edici Sağlık Hizmetleri
93
2.2.1. Birinci Basamak Sağlık Hizmetleri
93
2.2.2. İkinci Basamak Sağlık Hizmetleri
94
2.2.3. Üçüncü Basamak Sağlık Hizmetleri
94
3. REHABİLİTE EDİCİ SAĞLIK HİZMETLERİ
94
4. SAĞLIĞIN GELİŞTİRİLMESİ HİZMETLERİ
94
5. TÜRKİYE’DE TEŞHİS VE TEDAVİ HİZMETİ SUNAN KURUM VE KURULUŞLAR
95
1. AİLE HEKİMLİĞİ HİZMETLERİ
97
1.1. Aile Hekimliği Birimi
97
1.2. Aile Hekimliği Birimine Kayıt ve Hastaların Kayıtlı Olduğu Aile Hekimini Değiştirmesi
98
1.3. Gezici ve Yerinde Sağlık Hizmetlerinin Sunulması
98
1.4. Aile Hekimi Kendisine Kayıtlı Bireylere Sağlık Hizmeti Vermeyi Reddedebilir mi?
99
1.5. Başka Bir ile Giden Bireylerin Aile Hekimliği Hizmetlerinden Yararlanması
99
1.6. Bireyin Sürekli İkamet Ettiği Bölge Dışında Bir Yerde Kalması Halinde Aile Hekimliği Hizmetinden Yararlanması
100
1.7. Aile Hekiminin Görevleri
100
1.8. Aile Sağlığı Çalışanının Görevleri
100
1.9. Aile Hekimliği Hizmetlerinde Ücretler
100
2. TOPLUM SAĞLIĞI MERKEZLERİ
101
TÜRKİYE'DE HEKİMLİK MESLEĞİNİ
YÜRÜTME YETKİSİ VE UZMANLIK EĞİTİMİ
1. TÜRKİYE’DE HEKİMLİK MESLEĞİNİ YÜRÜTMENİN ŞARTLARI
103
1.1. Vatandaşlık Durumu
103
1.2. Tıp Fakültesi Diplomasına Sahip Bulunmak
104
1.3. Tabip Odasına Kayıtlı Bulunmak
105
1.4. Hekimlik Mesleğini Yürütmeğe Geçici veya Sürekli Engeli Bulunmamak
105
2. TIPTA UZMANLIK VE YANDAL UZMANLIK
106
2.1. Tıpta Uzmanlık Kurulu
106
2.2. Uzmanlık Eğitimi
106
1.1.1. Tedavi Etme Yetkisi
110
1.1.2. Tedavi Etme Yetkisi ve Uzmanlık
111
1.1.3. Uzmanlık Öğrencisi Yetkisi
112
1.1.4. İntörnlerin Yetkisi
112
1.1.5. Diğer Sağlık Meslek Mensuplarının Yetkileri
112
1.2. Doğrudan/Dolaylı Tedavi Amacı
114
1.3. Hastanın Aydınlatılmış Onamı
114
1.4. Tıp Bilimi ve Uygulamasına Uygunluk
114
1. ÖZEL SAĞLIK SEKTÖRÜNDE ÇALIŞAN HEKİMİN HUKUKİ SORUMLULUĞU
119
1.1. Sözleşmeden Doğan Sorumluluk
120
1.1.1. Tedavi Sözleşmesinde Hekimin Yükümlülükleri
122
1.1.1.2. Tedavi Yöntemini Seçme ve Uygulama
123
1.1.1.3. Özenli Davranma
124
1.1.1.4.1. Hastayı Aydınlatma
126
1.1.1.4.2. Hastanın Çıkarlarını (yararını) Gözetme
126
1.1.1.4.3. Sır Saklama
126
1.1.1.6. Talimatlara Uygun Hareket Etme
130
1.1.1.7. Bizzat İşi Görme
130
1.2. Haksız Fiilden Doğan Sorumluluk
131
1.3. Vekâletsiz İş Görmeden Doğan Sorumluluk
131
1.4. Sorumluluğun Tabi Olduğu İspat Kuralları
132
2. HEKİMİN İDARİ SORUMLULUĞU (KAMUDA ÇALIŞAN HEKİMİN SORUMLULUĞU)
132
2.1. Tıbbi Hizmetlerde Görev Kusuru
134
2.2. Tıbbi Hizmetlerde Kişisel Kusur
134
2.3. Tıbbi Hizmetlerde Rücu Davası
135
3. DİSİPLİN SORUMLULUĞU
135
3.1. Kamu Hizmeti Gören Hekimin Disiplin Sorumluluğu
136
3.1.1. Disiplin Cezaları
136
3.1.2. Disiplin Cezası Verme Yetkisi
137
3.1.3. Disiplin Kovuşturmalarında Yöntem
137
3.1.4. Memurun Disiplin Suçlarında Savunma Hakkı
137
3.1.5. Disiplin Cezalarına Karşı Başvuru Yolları
138
3.1.6. Disiplin Kararlarının Uygulanması
139
3.2. TTB Mevzuatı Kapsamında Disiplin Sorumluluğu
139
3.2.2. Tabip Odası yönetim Kurulunun Görevleri
140
3.3. Tabip Odası Onur Kurulu
140
1. TÜRKİYE'DE ORGAN VE DOKU AKTARIMI İLE İLGİLİ YASAL DURUM
144
1.1. Türk Yasalarında Organ ve Dokunun Tanımı
144
1.2. Organ ve Doku Karşılığında Maddi Bir Karşılık Alınamaması
145
1.3. Canlı Vericiden Organ Alınması
146
1.3.1. Canlıdan Organ Aktarımında Organ Vericisinin Serbest İradesi ile Karar Vermesi
147
1.3.2. Canlıdan Organ ve Doku Aktarımında Akrabalık İlişkisi
148
1.3.3. Canlı Vericinin ve Alıcının Bilgilendirilmesi
150
1.3.4. Ergin ve Ayırt Etme Gücü Olmayanlardan Organ ve Doku Alımı
150
1.3.5. Mutlak Hayati Tehlikenin Bulunduğu Durumlar
151
1.4. Ölüden Organ ve Doku Alınması
151
1.4.2. Vasiyetle Organ ve Kadavra Bağışı
152
1.4.3. Ölenin Yakınlarının Karar Vermesi
152
1.4.4. İzinsiz Organ ve Doku Alımı
153
1.4.5. Kimsesiz Kadavraların Durumu
153
1.5. Organ ve Doku Naklinde Suçlar
153
1.7. Organ ve Doku Aktarımını Gerçekleştirebilecek Kurumlar, Verici ve Alıcıya Gerekli Tahlillerin Yapılması
154
CİNSEL SAĞLIK VE ÜREME SAĞLIĞINDA HAKLAR
1. HEKİMLİK UYGULAMALARI BAĞLAMINDA CİNSEL SAĞLIK VE ÜREME SAĞLIĞINDA HAKLAR
157
2. CİNSEL SAĞLIK VE ÜREME SAĞLIĞI /HİZMETLERİ
157
3. ÜREME HAKLARI VE CİNSEL HAKLAR
159
3.1. Cinsel Yaşam ve Üremede Yaşama Hakkı
160
3.2. Cinsel Yaşam ve Üremede Özgürlük Hakkı
160
3.3. Cinsel Yaşam ve Üremede Eşitlik Hakkı
161
3.4. Cinsel Yaşam ve Üremede Özel Yaşama Saygı Hakkı
161
3.4.1. Bilgilerin Gizliliği
161
3.4.2. Beden Mahremiyeti
162
3.4.3. Kendini İfade ve Geliştirme Hakkı
162
3.5. Cinsel Yaşam ve Üremede Düşünce Özgürlüğü Hakkı
163
3.6. Cinsel Yaşam ve Üremede Sağlık Bakımı Alma ve Sağlığın Korunması Hakkı
163
3.7. Cinsel Yaşam ve Üremede Bilimsel Gelişmelerden Yararlanma Hakkı
163
4. TÜRKİYE’DE CİNSEL SAĞLIK VE ÜREME SAĞLIĞI HİZMETLERİ
164
5. ÜREMEYE YARDIMCI TEKNİKLER
165
5.1. Türkiye'de Üremeye Yardımcı Teknikler
165
5.1.1. Evlilik İçinde Uygulanması Koşulu
166
5.1.2. Transfer Edilecek Embriyo Sayısı
166
5.1.3. Cinsiyet Seçimi Yasaktır
166
5.1.4. Embriyonal ya da Fetal Redüksiyon Yasaktır
167
5.1.5. Embriyo ve Üreme Hücrelerinin Saklanması
167
5.1.6. Tanıtım ve Reklam
167
5.1.7. Embriyo Saklama ve İmhası
168
5.1.8. Tüpteki Embriyolar Üzerinde Araştırma
168
5.1.9. ÜYTE Uygulamalarında Aydınlatılmış Onam
168
5.1.10. Genel Sağlık Sigortası Kapsamında ÜYTE Uygulamaları
169
6. CİNSİYET DEĞİŞTİRME
170
6.1. Cinsiyet Değiştirme İçin Gereken Şartlar
170
6.1.1. 18 Yaşını Doldurmuş Olma
170
6.1.2. Mahkeme İznine Başvuran Kişinin Evli Olmaması
171
6.1.3. Mahkeme İznine Başvuran Kişinin Transseksüel Yapıda Olması
171
6.1.4. Mahkeme İznine Başvuran Kişinin Üreme Yeteneğinden Yoksun Olması
172
7. HIV İLE YAŞAYANLAR
173
7.1. Hastayı Reddetme
174
7.2. Bilgilerin Paylaşımında Etik Sorunlar ve Ayırımcılık
174
8. GEBELİĞİN SONLANDIRILMASI
176
8.1. Türkiye'de Gebeliğin Sonlandırılması ile İlgili Yasal Düzenlemeler
176
8.1.1. Gebeliğin Sonlandırılmasında Süreler
177
8.1.1.1. On Haftayı Aşan Gebelikler
178
8.1.2. İsteyerek Düşük Uygulamalarında Onam
180
8.1.2.1. Ergin Olmayan Kadınlar
181
8.1.2.2. Ayırt Etme Gücü Olmayan Kadın
182
8.1.2.3. Veli Vasi veya Eşin İzin Belgeleri
183
8.1.2.4. Aydınlatılmış Onam İşlemleri
183
9.1. Vazektomi ve Tüp Ligasyon
185
1. İNSAN ÜZERİNDE ARAŞTIRMADA GENEL ŞARTLAR
188
1.1. Araştırma İnsan Dışı Deney Ortamında veya Yeterli Sayıda Deney Hayvanı Üzerinde Yapılmış Olmalıdır
188
1.3. Araştırma İnsan Sağlığı Üzerinde Öngörülebilir Zararlı ve Kalıcı Bir Etki Bırakmamalıdır
189
1.4. Bireyin Araştırmadan Dolayı Maruz Kalabileceği Tehlikeler, Araştırmadan Beklenen Yararlar ile Orantısız Olmamalıdır
190
1.5. Bilimsel Yarar ve Kamu Yararı, Bireyin Sağlığından Üstün Tutulamaz
190
1.6. Araştırma Projesi Bağımsız Bir Kurul Tarafından İncelenmiş ve Onaylanmış Olmalıdır
190
1.7. Bireye İnsan Onuruyla Bağdaşmayacak Ölçüde Acı Verecek Yöntemler Uygulanamaz
191
1.8. Araştırmaya Dâhil Edilecek Bireyin Aydınlatılmış Onamı Açık Bir Şekilde Alınmalıdır
191
1.9. Birey Serbest İradesi ile Araştırmaya Dâhil Edilmelidir
192
1.10. Bireyler, Hakları ve Güvenceleri Hakkında Bilgilendirilmelidir
192
1.11. Bireyin Germ Hücrelerinin Genetik Yapısını Bozmaya Yönelik Araştırma Yapılamaz
192
1.12. Bireyin Tıbbi Takip ve Tedavisi İle İlgili Kararlar, Hekim veya Diş Hekimine Aittir
192
2. ÇOCUK, GEBE VE LOHUSALARIN, AKIL HASTALARININ ARAŞTIRMAYA DÂHİL EDİLMESİ
193
2.1. Çocukların Araştırmalara Dâhil Edilmesi
193
2.2. Gebeler, Lohusalar ve Emziren Kadınların Araştırmaya İştirak Etmeleri
194
2.3. Kısıtlıların Araştırmaya Dahil Edilmesi
194
2.4. Bilinci Kapalı Kişilerin Araştırmaya Dahil Edilmesi
195
2.5. Bilinci Kapalı Kişilerin Yakınlarına ulaşılmaması Nedeniyle Onam Alınamadığı Durumlarda
196
3. İNSAN ÜZERİNDE DENEME
196
4. KÖK HÜCRE ARAŞTIRMALARI
198
1. TÜRKİYE’DE AYDINLATILMIŞ ONAM İLE İLGİLİ HUKUKİ DURUM
199
2. HASTANIN TIBBİ GİRİŞİME ONAM VEREBİLMESİ İÇİN GEREKEN ŞARTLAR
201
2.1. Aydınlatmanın Kapsamının Genişletilmesi
202
2.2. Aydınlatmanın Kapsamının Daraltılması
202
2.3. Aydınlatmanın Verilme Tarzı
203
2.4. Aydınlatma Kime Yapılmalıdır?
203
2.5. Aydınlatma Kim Tarafından Yapılmalıdır?
204
2.6. Aydınlatmada Yazılılık
204
2.7. Aydınlatma Ne Zaman Yapılmalıdır?
205
3. ÇOCUK ADINA TIBBİ GİRİŞİMLERE KARAR VERİLMESİNDE ETİK VE YASAL TARTIŞMALAR
205
3.1. Ayırt Etme Gücü Bulunmayan Çocuklar Adına Tıbbi Girişime Karar Verilmesi
206
3.2. Ayırt Etme Gücü Bulunan Çocuklardan Tıbbi Girişimler İçin Aydınlatılmış Onam Alınması
207
HASTANIN TEDAVİYİ REDDETME HAKKI
1. TEDAVİYİ REDDETME HAKKI VE ETİK TARTIŞMALAR
209
2. KARAR VERME YETERLİLİĞİ OLAN HASTANIN TEDAVİYİ REDDETME HAKKI VE TÜRK HUKUKU
210
3. MADDE BAĞIMLILARININ VE AKIL HASTALARININ ZORLA YATIRILMASI VE TEDAVİSİ
212
4. TÜRKİYE'DE ÇOCUKLARDA ZORUNLU AŞI
213
5.1. Muayeneye Karar Verme Yetkisi
215
5.2. Şüpheli, Sanık veya Diğer Kişilerin Sağlığına Zarar Vermeme
215
5.3. Beden Muayenesinin Sadece Hekim Tarafından Gerçekleştirilebilmesi
216
5.4. Şüpheli, Sanık veya Diğer Kişilerin Onam Vermemesi
216
HASTANIN ÖZEL HAYATINA SAYGI HAKKI
1. ÖZEL HAYATA SAYGI HAKKI
219
2. TÜRK HUKUK SİSTEMİNDE ÖZEL HAYATA SAYGI HAKKI
219
3. SAĞLIK HİZMETLERİNDE ÖZEL HAYATA SAYGI HAKKI
221
4. SAĞLIKTA ÖZEL HAYAT SAYGI HAKKININ KAPSAMI
222
4.2. Hangi Bilgiler Sır Kapsamındadır?
224
5. MESLEK SIRRININ SINIRLARI VE KARŞILAŞILAN ETİK / YASAL SORUNLAR
225
6. HASTAYA AİT GİZLİ BİLGİLERİN AÇIKLANABİLECEĞİ HALLER
227
6.1. Bir Kanun Hükmünü Yerine Getirme
227
6.2. Bulaşıcı Hastalıklarda Bildirim
227
6.4. Yetkili Makamın Emrini Yerine Getirme
229
6.5. Tanıklıktan Çekinme
229
6.6. Meşru Savunma ve Zorunluluk Hali
230
7. HASTANIN TIP EĞİTİMİNE DAHİL EDİLMESİ
231
Yasal Düzenlemeler/Uluslarası Belgeler ve Yargı Kararları Dizini
241