AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİNDE DÜZENLENDİĞİ HALİYLE MAKUL SÜREDE YARGILANMA HAKKI
I. AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİNİN 6. MADDESİ VE MAKUL SÜREDE YARGILANMA HAKKI
27
B. “Makul Süre” Kavramı
28
D. Medeni Hak ve Yükümlükler Kavramı
38
1. Hakkın Niteliği: (Hakkın Medeni Hukuk Hakkı Olması)
39
2. Bu Hak ya da Zorunluluğun İç Hukukta Bir Temeli Olması.
41
3. Medeni Hak ve Yükümlülüğün Karara Bağlanması
42
4. AİHM’in Sözleşme Kapsamında Medeni Hak ve Yükümlülük Kabul Ettiği Haklar
45
5. Medeni Hukuk Uyuşmazlığı Sayılmayan Uyuşmazlıklar
47
E. Cezai Süreç Kavramı
49
1. İç Hukuktaki Sınıflandırma
50
3. Cezanın Niteliği ve Ağırlık Derecesi
52
II. MAKUL SÜRE ŞARTININ İHLALİ İDDİASIYLA BAŞVURU YAPILABİLMESİ İÇİN GEREKLİ ŞARTLAR
55
A. Başvurucunun “Makul Sürede Yargılanma Hakkı” İhlal Edilmiş Olan Bir Mağdur Olması
56
B. Makul Sürede Yargılanma Hakkının İhlaline Karşı İç Hukukta Oluşturulmuş ve AİHM Tarafından “Etkinliği” Kabul Edilmiş Yollarının Tüketilmesi
58
C. Başvurunun Etkin İç Hukuk Yolunun Tüketilmesi Sonrasında 6 Ay İçerisinde Yapılması
62
D. Başvurucunun Uzun Yargılama Nedeniyle Maruz Kaldığı Zararın “Önemli Nitelikte” Olması
64
E. Mahkemenin Zaman Yönünden Yetkisi
66
F. Mahkemenin Taleple Bağlı Olması
68
III. YARGILAMALARIN MAKUL SÜREDE BİTİRİLİP BİTİREMEDİĞİNİN DEĞERLENDİRİLMESİNDE DİKKATE ALINACAK DÖNEM VE DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ
69
A. Değerlendirme Konusu Yapılacak Dönem
69
a. Cezai Süreçlerde Başlangıç Noktası
69
b. Hukuki Süreçlerde Başlangıç Noktası
71
c. İdari Yargılama Süreçlerinde Başlangıç Noktası
72
2. Son Tarihin Belirlenmesi
73
a. Ceza Süreçlerinde Dikkate Alınacak Dönemin Son Tarihi
73
b. Medeni Hukuk (İdare Hukuku) Alanında Dikkate Alınacak Dönemin Son Tarihi
74
B. Makul Sürenin Değerlendirilmesinde Dikkate Alınan Ölçütler
80
1. Davaların Karmaşıklığı
81
2. Davanın Taraflarının Tutumu
84
3. Yetkili Otoritelerin Davranışları
88
4. Davanın Konusunun Başvurucu İçin Önemi
94
b. Kaza Kurbanlarının Tazminatlarına İlişkin Davalar
96
c. Başvurucunun Milli Mahkemedeki Yargılama Süresinde Tutuklu Olduğu Davalar
96
d. Polis Şiddeti Davaları
97
e. Başvurucunun Sağlık Durumunun Söz Konusu Edildiği ve Yaşamsal Tehlikenin Mevcut Olduğu Davalar
97
f. Kişilerin Medeni Haline ve Aile Hukukundan Kaynaklanan Haklarına İlişkin Davalar
98
C. Örnek Davalar Işığında Mahkemenin Makul Süre Başvurularını Karara Bağlamada Kullandığı Usul
99
D. İhlal Kararının Sonuçları
106
a. Tazminata Hükmedilmesi İçin Gerekli Şartlar
106
b. Tazminat Miktarının Belirlenmesi
107
2. Sadece İhlali Tespit
110
UZUN YARGILAMALARA MÜCADELE VE MAKUL SÜREDE YARGILANMA HAKKININ İHLALİ HALİNDE TELAFİ
I. UZUN YARGILAMALARLA MÜCADELE
111
A. Makul Süre Şartını Yerine Getirecek Şekilde Etkin Bir Yargı Sistemi Oluşturma
114
1. Uzun Yargılamalara Yol Açan Sorunlar ve Çözüm Yolları
117
a. Yargı Sisteminin Yapısal Yetersizliği
117
aa. Yargı Sistemine Ayrılan Maddi Kaynakların Yetersizliği
118
aaa. Hâkim – Savcı ve Adli Personel Sayısındaki Yetersizlik
119
aaaa. Hâkim – Savcı ve Adli Personel Sayısını Arttırma
119
bbbb. Normal Mahkemelerin İş Yükünü Azaltmak İçin Daha Basitleştirilmiş Usuller Dairesinde ve “Lay Judgeslarla (Profesyonel Olmayan Hâkim) Çalışan “Sınırlı Yetkili Mahkemeler” Kurma
120
cccc. Geçici İş Birikmesine Müdahale Edebilecek Gezici Hâkim Sistemi Oluşturma
122
dddd. Mahkemelerin ve Hâkimlerin Uzmanlaşmasını Sağlama
123
eeee. Mahkemelerin Tek Hâkimle Faaliyet Göstermesini Sağlama
124
bbb. Mahkeme Binalarının ve Duruşma Salonlarının Yetersizliği
125
ccc. Teknik Araçların Yetersizliği
125
bb. Mahkemelerdeki Aşırı İş Yükü
126
aaa. Yargı Dışı Alternatif Çözüm Yollarının Teşvik Edilmesi
127
aaaa. Takdire Bağlı Soruşturma
129
bbbb. Özet Prosedürler
131
cccc. Mahkeme Dışı Kurumlara Uyuşmazlık Çözme Yetkisi Verme
131
dddd. Mahkeme Dışı Anlaşmaları Teşvik Etme
132
eeee. Suçu Kabul Halinde Davaya Devam Etmeme
132
hhhh. Hakeme Başvurma
135
aaaa. Temyiz Yoluna Haksız ve Gereksiz Bir Şekilde Başvurulmamasının Sağlanması
137
bbbb. Temyiz İçin İzin Kurumunun Geliştirilmesi
137
cccc. Temyizde Ön İnceleme Aşaması Oluşturulması
138
dddd. Temyize Başvurabilmek İçin Avukatla Temsil Zorunluluğu Getirilmesi
138
eeee. Kötü Niyetli Başvurucuya Para Cezası Uygulanması
139
cc. Mahkemelerin Teşkilatlanmasının Dengeli Olmaması
139
dd. Usul Kurallarında Etkisizlik
140
ee. Sıklıkla Yapılan Yasal Değişiklikler
142
b. Yargı Sisteminin Etkin Bir Şekilde Çalışmaması
143
aa. Mahkeme Yönetim Sistemi Kurma
144
aaa. Yargısal Faaliyet Kapsamında Olmayan İşlerin Hâkimler Dışındaki Kişi ya da Kurumlara Havale Edilmesi
144
bbb. Yargısal Faaliyetlere Ayrılacak Zamanın Kalitesini Arttırma
146
ccc. Etkin Bir İstatistik Sistemi Oluşturma
148
bb. Dava Yönetimi Sistemi Kurma
152
aaa. Yargı Mensuplarının Bakacakları İş Sayısına Dair Standartlar Oluşturma
154
bbb. Davalara İlişkin Zaman Yönetim Sistemi Oluşturma
155
aaaa. Davaları Sınıflandırma
156
bbbb. Öncelikleştirme
159
cccc. Mahkemelerin Uhdesinde Bulunan Davaların Bitirilme Sürelerine Dair Hedef ve Standartlar Belirleme
160
dddd. Oluşturulmuş Zaman Hedeflerine Ulaşabilmek için Takvim Sistemi Oluşturma
166
c. Makul Olmayan Sürelerle Mücadele Kültürü Eksikliği
179
aa. Uzun Yargılamalarla Mücadele İç Motivasyonu Sağlama
183
bb. Yargısal Kararlılık ve Liderliği Arttırma
183
II. MAKUL SÜREDE YARGILANMA HAKKININ İHLALİ HALİNDE TELAFİ
185
A. Bir Zorunluluk Olarak İç Hukukta Telafi Yolu Oluşturma
185
B. Sözleşmenin 13. Maddesi Gereğince Geliştirilmesi Gereken İç Hukuk Telafi Yolları
189
1. Devam Eden Davada Makul Süre Aşılmışsa Hızlandırma Yönünde Tedbirler Alma
189
2. Uzun Süren Yargılamadan Dolayı Mağdura Tazminat Ödenmesi
191
3. Maddi Tazminat Dışındaki Telafi Yolları
192
C. İç Hukuk Telafi Yollarının Etkin Olup Olmadığının Değerlendirilmesi
195
1. Genel Olarak Etkinlik Kriterleri
196
a. İç Hukuk Yolunun Önleyici/Telafi Edici Niteliği
196
aa. Yasal Düzenleme ve Uygulamada Netlik
196
bb. İç Hukuk Yolunun Uygulamasının Niteliği
197
cc. İhlalin Varlığının Açıkça Kabulü
200
2. Uzun Sürmüş Davayı Hızlandırıcı Çözüm Yolunun Etkinlik Kriterleri
200
3. Tazmini Çözüm Yolunun Etkinlik Kriteri
201
a. Tazminatın Ödenme Hızı
201
b. Verilen Tazminatın Miktarı
202
D. Karşılaştırmalı Hukuk Sistemlerinde Oluşturulmuş İç Hukuk Telafi Yollarına Örnekler
204
TÜRK YARGI SİSTEMİ VE UZUN YARGILAMALARLA MÜCADELE
I. MAKUL SÜREDE YARGILANMA HAKKI VE TÜRK YARGISI
213
A. Yasal Düzenlemeler
213
B. Yargılamaların Makul Sürede Bitirilmesi Adına Türk Hukuk Sisteminde Kaydedilen Gelişmeler
214
1. Bireysel Başvuru (Anayasal Şikâyet) Yolu Oluşturulması
214
2. Tazminat Komisyonu Kurulması
220
3. Satürn Projesinin Başlatılması
222
4. Mahkeme Yönetimi Projesinin Uygulamaya Geçirilmesi
224
5. Yasalarda Yapılan Düzenlemeler
225
6. Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yöntemlerinin Geliştirilmesi
230
7. Altyapıyı Güçlendirme Çalışmalarının Gerçekleştirilmesi
234
a. Bilgi Teknolojilerinin Etkin Kullanımı
234
b. Hâkim, Savcı ve Yardımcı Personel Sayısında Artış
236
C. Uzun Yargılamaları Engelleme Sorumluluğu ve Bu Sorumluluk Kapsamında Sürekli Mücadele
240
1. Uzun Yargılamalarla Mücadele Stratejisine Hakim Olması Gereken İlkeler
240
a. Yargısal Gecikmeler Konusunda Farkındalık Oluşturulmalıdır
240
b. Yargısal Gecikmelerle Mücadele Adına Çözüm Yolu Oluşturma Aşamalarına Yargı Profesyonellerinin Katılımını Sağlanmalıdır
241
c. Yargısal Gecikmelerle Mücadele Adına Oluşturulan Çözüm Yolları Bütüncül Bir Yaklaşım Tarzı ile Ele Alınmalıdır
242
2. Uzun Yargılamalarla Mücadele Adına Yapılması Gerekenler
243
b. İş Sayısına Dair Standartların Oluşturulması
245
c. Hizmet Öncesi ve Hizmet İçi Eğitime Ağırlık Verilmesi
245
d. Dava Akışını Azaltıcı Tedbirlerin Geliştirilmesi
250
e. Uygulamadan Kaynaklanan Problemlerin Önüne Geçilmesi
258
aa. Tek Celse Esasının Etkin Kullanılmaması ve Duruşmaya Ara Verilmesi
259
bb. Tebligat Uygulamasından Kaynaklanan Eksiklikler
260
cc. Çalışma Saatlerinin Verimli Kullanılamaması
261
dd. Mevcut Yasaların Etkin Kullanılmaması
262
ee. İnsan Kaynaklarının Verimli Kullanılmaması
263
ff. Bilirkişilik Uygulamasında Yaşanılan Aksaklıklar ve Adli Tıp Kurumu
264
gg. Adli Tatil Uygulaması
267
hh. Zorunlu Müdafi Sisteminde Yaşanılan Aksaklıklar
268
f. Geliştirilen Çözüm Yolunun Kendi Başarısının Mağduru Olma Riskine Karşı Gerekli Tedbirlerin Alınması
269
Sonuç ve Değerlendirme
271