GENEL OLARAK TEHLİKE SORUMLULUĞU
I. TEHLİKE SORUMLULUĞU
17
II. TEHLİKE SORUMLULUĞUNUN TANIMI
21
III. TEHLİKE SORUMLULUĞUNUN DÜŞÜNSEL DAYANAKLARI
22
A. Hakkaniyet Düşüncesi
23
B. Riskin Topluma Dağıtılması Düşüncesi
23
C. Sosyal Devlet Düşüncesi
24
IV. TEHLİKE SORUMLULUĞUNUN TARİHSEL GELİŞİMİ
25
A. Dünyada Tehlike Sorumluluğunun Tarihsel Gelişimi
25
4. Sosyal Devlet Düşüncesi Dönemi
32
B. Türkiye’de Tehlike Sorumluluğunun Tarihsel Gelişimi
33
1. Mecelle–i Ahkâm–ı Adliyye Dönemi
33
2. 818 Sayılı Borçlar Kanunu Dönemi
35
3. 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu Dönemi
38
V. TEHLİKE SORUMLULUĞUNA HAKİM OLAN İLKELER
41
A. Nimet–Külfet Dengesi İlkesi
41
B. Faaliyetin Tehlikeli Olması İlkesi
42
D. Zayıf Olanın Korunması İlkesi
45
F. Zararın Topluma Dağıtılması İlkesi
47
KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA TEHLİKE SORUMLULUĞU
A. Almanya’da Tehlike Sorumluluğunun Tarihsel Gelişimi
53
B. Alman Mevzuatında Tehlike Sorumluluğunun Düzenlenişi
56
C. Alman Hukukunda Tehlike Sorumluluğu Çeşitleri
58
1. Trenyolları Taşımacılık Faaliyeti Sırasında Meydana Gelen Zararlardan Tehlike Sorumluluğu
58
2. Trafik Kazaları Sonucu Meydana Gelen Zararlardan Tehlike Sorumluluğu
61
3. Havacılık Faaliyeti Sırasında Meydana Gelen Zararlardan Tehlike Sorumluluğu
66
D. TBK 71. Maddesi Karşısında Alman Hukukundaki Düzenlemelere İlişkin Değerlendirme
70
A. İsviçre’de Tehlike Sorumluluğunun Tarihsel Gelişimi
71
B. İsviçre Mevzuatında Tehlike Sorumluluğunun Düzenlenişi
72
C. İsviçre Hukukunda Tehlike Sorumluluğu Çeşitleri
74
1. Trafik Kazaları Sonucu Meydana Gelen Zararlardan Tehlike Sorumluluğu
74
2. Üreticinin Ürün Nedeni ile Meydana Gelen Zararlardan Tehlike Sorumluluğu
77
3. İşletenin Nükleer Faaliyet Sonucu Meydana Gelen Zararlar Nedeni İle Tehlike Sorumluluğu
79
D. TBK 71. Maddesi Karşısında İsviçre Hukukundaki Düzenlemelere İlişkin Değerlendirme
82
A. İngiltere’de Tehlike Sorumluluğunun Tarihsel Gelişimi
85
B. Tehlike Sorumluluğunun Haksız Fiil Sorumluluğu İçinde Ortaya Çıkışı
87
C. İngiliz Mevzuatında Tehlike Sorumluluğunun Düzenlenişi
88
1. Haksız Fiil, Kusur ve Sorumluluk Kavramları
89
2. Tehlike ve Tehlike Sorumluluğu Kavramları
93
3. Rylands v Fletcher Kuralı
94
D. İngiliz Hukukunda Tehlike Sorumluluğunun Uygulama Alanı
97
E. TBK 71. Maddesi Karşısında İngiliz Hukukundaki Düzenlemelere İlişkin Değerlendirme
101
TÜRK BORÇLAR HUKUKUNDA GENEL TEHLİKE SORUMLULUĞU
I. TÜRK SORUMLULUK HUKUKU İÇİNDE TEHLİKE SORUMLULUĞU
105
A. Sözleşmeden Doğan Sorumluluk ve Tehlike Sorumluluğu Arasındaki İlişki
105
B. Kusur Sorumluluğu ve Tehlike Sorumluluğu Arasındaki İlişki
109
C. Sebep Sorumluluğu Türleri ve Tehlike Sorumluluğu Arasındaki İlişki
110
D. Fedakârlığın Denkleştirilmesi İlkesi ve Tehlike Sorumluluğu Arasındaki İlişki
112
II. TEHLİKE SORUMLULUĞUNUN MEVZUAT SİSTEMİ İÇİNDEKİ DÜZENLEME YÖNTEMLERİ VE TBK 71. MADDESİNİN DURUMU
117
III. TBK 71. MADDESİNDE DÜZENLENEN TEHLİKE SORUMLULUĞUNUN HUKUKİ NİTELİĞİ
118
IV. HAKİMİN TBK 71. MADDESİ İLE DEĞİŞEN TAKDİR YETKİSİNİN YENİ SINIRLARI
124
V. TÜRK BORÇLAR HUKUKUNA GÖRE GENEL TEHLİKE SORUMLULUĞUNUN UNSURLARI
126
A. Tehlike Sorumluluğunun Genel Unsurları
127
1. Fiil–Davranış Unsuru (Tehlikeli Faaliyet)
127
2. Zarar Unsuru (Tipik Zarar)
131
3. İlliyet Bağı Unsuru
135
a. İlliyet Bağı Teorileri
135
b. Normun Koruma Amacına Uygun İlliyet Bağı Kuralı
137
c. İlliyet Bağını Kesen Sebepler
139
bb. Zarar Görenin Kusuru
142
cc. Olaya Etki Eden Üçüncü Kişinin Kusuru
144
4. Hukuka Aykırılık Unsuru ve İlgili Tartışmalar
147
b. Hukuka Aykırılığın Sorumluluğun Unsuru Olamayacağı Görüşü
150
c. Hukuka Aykırılığın Sorumluluğun Unsuru Olduğunu İleri Süren Görüş
151
d. TBK’nın 71/I Fıkrası Karşısında TBK’nın 71/IV. Fıkrasındaki Düzenlemenin Anlamı
152
5. Kusur Unsurunun Aranmaması
157
B. TEHLİKE SORUMLULUĞUNUN ÖZEL UNSURLARI
159
1. İşletme Faaliyetinin Varlığı
159
2. İşletme Faaliyeti Kavramının Kapsamı
161
3. İşletme Faaliyetinin Önemli Ölçüde Tehlikeli Olması
165
a. ‘Önemli Ölçüde Tehlikeli Olma’ Kriterinin Kaynakları
166
b. ‘Önemli Ölçüde Tehlikeli Olma ’ Kriterinin Varlık Unsurları
168
c. ‘Önemli Ölçüde Tehlikeli Olma’ Kriterinin Şartları
170
4. Karakteristik Rizikonun Varlığı
173
ÖZEL KANUNLARDA DÜZENLENEN TEHLİKE SORUMLULUĞU HALLERİ
I. 2918 SAYILI KARAYOLLARI TRAFİK KANUNUNA GÖRE TEHLİKE SORUMLULUĞU
176
A. 2918 Sayılı Kanuna Göre Tehlike Sorumluluğunun Kapsamı ve Hukuki Niteliği
176
1. Kusur Sorumluluğuna İlişkin Düzenlemeler:
176
2. Sebep Sorumluluğuna İlişkin Düzenlemeler
177
3. Genel Sorumluluk Kurallarının Uygulanmasına İlişkin Düzenlemeler
178
4. Tehlike Sorumluluğuna İlişkin Düzenlemeler
179
B. 2918 Sayılı Kanuna Göre Tehlike Sorumluluğunun Unsurları
180
1. 2918 Sayılı Kanuna Göre Tehlike Sorumluluğunun Olumlu Unsurları
181
a. Bir Zararın Doğmuş Olması
181
b. Zararın Trafik Kazasından Doğmuş Olması
182
c. Kazaya Motorlu Aracın Sebebiyet Vermiş Olması
184
d. Zarar ile Kaza Arasında Uygun İlliyet Bağının Bulunması
185
e. Bir İşleten ve/veya Bir Müteşebbisin Bulunması
187
f. Zarara Aracın İşletilmesinin Sebebiyet Vermesi
192
2. 2918 Sayılı Kanuna Göre Tehlike Sorumluluğunun Olumsuz Unsurları
194
a. İşletenin veya Müteşebbisin Kurtuluş Kanıtı Getirmemiş Olması
194
b. Zararın Hatır Taşımacılığından İleri Gelmemiş Olması
195
c. Kazaya Motoru Bulunmayan Bir Aracın Sebebiyet Vermemiş Olması
197
C. 2918 Sayılı Kanundaki Tehlike Sorumluluğu Düzenlemesinin TBK’nın 71. Maddesi Karşısında Durumu
198
II. 2872 SAYILI ÇEVRE KANUNUNA GÖRE TEHLİKE SORUMLULUĞU
201
A. 2872 Sayılı Çevre Kanununa Göre Tehlike Sorumluluğunun Kapsamı
201
B. 2872 Sayılı Çevre Kanununa Göre Sorumluluğunun Hukuki Niteliği
204
C. 2872 Sayılı Çevre Kanununa Göre Tehlike Sorumluluğunun Unsurları
210
1. 2872 Sayılı Yasaya Göre Tehlike Sorumluluğunun Genel Unsurları
210
a. Bir Zararın Doğmuş Olması
210
b. Zararın, Çevrenin Kirletilmesinden Doğmuş Olması
212
c. Kirletme Faaliyetinin Hukuka Aykırı Olması
214
d. Zarar ile Çevrenin Kirletilmesi Arasında Koruma Amacına Uygun İlliyet Bağının Bulunması
216
2. 2872 Sayılı Yasaya Göre Tehlike Sorumluluğunun Özel Unsurları
220
a. Bir Kirletenin Bulunması
220
b. Kirletmenin, Tipik Tehlike İçeren Atıklar ya da Faaliyetlerden İleri Gelmesi
221
D. 2872 Sayılı Çevre Kanununa Göre Tehlike Sorumluluğunun TBK’nın 71. Maddesi Karşısındaki Durumu
223
III. 2920 SAYILI TÜRK SİVİL HAVACILIK KANUNUNA (TSHK) GÖRE TEHLİKE SORUMLULUĞU
226
A. 2920 Sayılı Türk Sivil Havacılık Kanununa Göre Sorumluluğun Kapsamı
226
1. 2920 sayılı Kanunun İçerik Bakımından Uygulama Alanı
227
2. 2920 Sayılı Kanun Yer Bakımından Uygulama Alanı
230
3. 2920 Sayılı Kanun Zaman Bakımından Uygulama Alanı
231
B. 2920 Sayılı Türk Sivil Havacılık Kanununa Göre Tehlike Sorumluluğunun Hukuki Niteliği
231
C. 2920 Sayılı Türk Sivil Havacılık Kanununa Göre Tehlike Sorumluluğunun Şartları
234
a. Bir Zararın Doğmuş Olması
234
b. Zarara Hava Aracının Sebebiyet Vermiş Olması
236
c. Hava Kazası ile Meydana Gelen Zarar Arasında, Normun Koruma Amacına Uygun İlliyet Bağı Bulunması
238
a. Bir İşletenin Bulunması
239
b. Zararın, Üçüncü Kişiye Verilmiş Olması
243
c. Müterafik Kusurun Bulunmaması
245
D. 2920 Sayılı Türk Sivil Havacılık Kanununa Göre Tehlike Sorumluluğunun TBK’nın 71. Maddesi Karşısındaki Durumu
248
IV. SİVİL AMAÇLI NÜKLEER SANTRAL İŞLETENİN TEHLİKE SORUMLULUĞU
250
A. Sivil Amaçlı Nükleer Santral İşletenin Tehlike Sorumluluğunun Kapsamı
250
1. Paris Sözleşmesine Göre Nükleer Tesisi İşletenin Sorumluluğunun Zaman Bakımından Kapsamı
252
2. Paris Sözleşmesine Göre Nükleer Tesisi İşletenin Sorumluluğunun Miktar Bakımından Kapsamı
253
3. Paris Sözleşmesine Göre Nükleer Tesisi İşletenin Sorumluluğunun Yer Bakımından Kapsamı
254
4. Paris Sözleşmesine Göre Nükleer Tesisi İşletenin Sorumluluğunun Konu Bakımından Kapsamı
255
B. Sivil Amaçlı Nükleer Santral İşletenin Sorumluluğunun Hukuki Niteliği
256
C. Sivil Amaçlı Nükleer Santral İşletenin Tehlike Sorumluluğunun Unsurları
262
a. Bir Zararın Doğmuş Olması
262
b. Zararın Nükleer Bir Kazadan Doğmuş Olması
267
c. Zarar ile Nükleer Kaza Arasında Normun Koruma Amacına Uygun İlliyet Bağının Olması
268
a. Bir Nükleer Tesis İşleteninin Bulunması
272
b. Nükleer Faaliyetin, 1964, 1982 ve 2004 Tarihli Ek Protokollerle Değişik Paris Sözleşmesinde Düzenlenen Sorumluluk Alanında Yer Alması
273
c. Zararın Nükleer Tesisin İşletilmesinden İleri Gelmiş Olması
274
D. Sivil Amaçlı Nükleer Santral İşletenin Tehlike Sorumluluğunun TBK’nın 71. Karşısındaki Durumu
277