Anonim Şirket Payları Üzerinde Kurulan Önalım Hakkı

ÖNSÖZ 

KISALTMALAR 

GİRİŞ 

I. KONUNUN TAKDİMİ 

II. KONUNUN SINIRLANDIRILMASI VE İNCELENİŞ ŞEKLİ 

III. PAY KAVRAMI VE TERMİNOLOJİ SORUNU 

A. Anonim Şirkette Pay Kavramı 

1. Genel Olarak 

2. Payın Çeşitli Anlamları 

a. Esas Sermayenin Bir Bölümü Olarak Pay 

b. Pay Sahipliğinden Doğan Hak ve Borçların Kaynağı Olarak Pay 

c. Pay Senedi Olarak Pay 

B. Terminoloji Sorunu 

§ I. GENEL OLARAK ÖNALIM HAKKI 

A. Tanımı ve Hukuki Niteliği 

B. Türleri 

1. Kanundan – Sözleşmeden Doğan Önalım Hakkı Ayrımı 

a. Kanundan Doğan Önalım Hakkı 

b. Sözleşmeden Doğan Önalım Hakkı 

aa. Genel Olarak 

bb. Önalım Sözleşmesinin Hukuki Niteliği 

2. Adi – Nitelikli Önalım Hakkı Ayrımı 

§ II. ANONİM ŞİRKET PAYININ ÖNALIM HAKKINA KONU OLMAYA ELVERİŞLİLİĞİ 

§ III. KONU HAKKINDA UYGULANACAK HÜKÜMLERİN TESPİTİ 

A. Taşınmazlar Üzerinde Kurulan Önalım Hakkına İlişkin Hükümlerin Örnekseme Yoluyla Uygulanması 

B. Limited Şirket Payları Üzerinde Kurulan Önalım Hakkına Dair Hükümler ve Konu Bakımından Önemi 

§ IV. ANONİM ŞİRKET PAYLARINA İLİŞKİN ÖNALIM SÖZLEŞMELERİNİN ÖZELLİKLERİ 

A. Tarafları 

B. Şekli ve İçeriği 

C. Hukuki Niteliği 

1. Genel Olarak 

2. Müktesep Hak Niteliğinde Olmaması 

1. Genel Olarak 

2. Gerçek Önalım Hakkı – Gerçek Olmayan Önalım (Öncelik) Hakkı 

3. Bir Opsiyon Hakkı Olarak Önalım Hakkı 

§ V. ANONİM ŞİRKET PAYLARI ÜZERİNDE ÖNALIM HAKKI KURULMASININ AMACI, ÖNEMİ ve SAKINCALARI 

A. Pay Sahipleri Çevresinin Kontrol Altında Tutulması Suretiyle Yabancılaşmanın Önlenmesi 

B. Pay Sahipleri Arasındaki Güç Dengesinin Korunması ve Hâkimiyetin Ele Geçirilmesi 

C. Oy Sözleşmelerine Aykırılığın Önlenmesi 

D. Diğer Amaçlar ve Sakıncalar 

§ VI. ANONİM ŞİRKET PAYLARI ÜZERİNDE KURULAN ÖNALIM HAKKININ BENZER KAVRAMLARLA KARŞILAŞTIRILMASI 

A. Öncelik Hakkı ile Karşılaştırma 

B. Alım ve Geri Alım Hakları ile Karşılaştırma 

C. Birlikte Satma ve Birlikte Satmaya Zorlama Hakları ile Karşılaştırma 

D. Rüçhan Hakkı ile Karşılaştırma 

E. Önerilmeye Muhatap Olma Hakkı ile Karşılaştırma 

F. Pay Devrinin Sınırlandırılması (Bağlam) ile Karşılaştırma 

§ VII. ANONİM ŞİRKETLERDE PAYLAR ÜZERİNDE ÖNALIM HAKKI KURULMASINA YÖNELİK ANLAŞMALARIN GÖRÜNÜM BİÇİMLERİ 

A. Önalım Hakkının Pay Sahipleri Sözleşmesiyle Kararlaştırılması 

1. Pay Sahipleri Sözleşmesinin Bir Hükmü Olarak Önalım Kaydı 

2. Önalım Hakkı Kaydı İçeren Sözleşmelerin Özel Görünüm Biçimleri 

B. Önalım Hakkının Esas Sözleşmeye Konulacak Bir Kayıtla Düzenlenmesi 

§ VIII. ANONİM ŞİRKET PAYLARI ÜZERİNDE KURULAN ÖNALIM HAKKININ GEÇERLİLİĞİNE VE ETKİLERİNE YÖNELİK YAKLAŞIMLAR 

A. Öğretideki Görüşler 

B. Konuya İlişkin Yargı Kararları 

Uygulanmasına İlişkin Kararlar 

2. 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun Uygulanmasına İlişkin Kararlar 

C. Karşılaştırmalı Hukuktaki Durum 

1. İsviçre Hukukundaki Görüşler ve Uygulama 

a. 1991 Revizyonu Öncesi Dönem 

b. 1991 Revizyonu Sonrası Dönem 

c. İsviçre Federal Mahkemesi’nin 31 Temmuz 2019 Tarihli Kararı 

2. Alman Hukukundaki Görüşler ve Uygulama 

YORUMLANMASI VE ÖZELLİKLERİ 

B. Şekli Esas Sözleşme Hükümlerinin Getirilmesi, Değiştirilmesi ve Kaldırılması 

§ X. PAY ÜZERİNDE ÖNALIM HAKKI KURULMASININ ANONİM ŞİRKETE HÂKİM OLAN BAZI İLKELER KAPSAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ 

A. Emredici Hükümler İlkesi Kapsamında Değerlendirme 

B. Tek Borç İlkesi Kapsamında Değerlendirme 

C. Bağlam Kuralları ve Pay Devrinin Serbestliği İlkesi Kapsamında Değerlendirme 

1. Paya İlişkin Önalım Hakkının Teknik Olarak “Bağlam” Niteliğinde Olmaması 

2. Yargıtay 11. Hukuk Dairesi’nin 12 Şubat 2020 ve 8 Eylül 2022 Tarihli Kararları Ekseninde Önalım Hakkının TTK m. 493/2 Kapsamında Önemli Sebep Teşkil Edip Etmeyeceği Sorunu 

3. Önalım Hakkı ile Kaçış Klozu Arasındaki İlişki 

a. Önalım Kaydının Kaçış Klozuna Başvuru Bakımından Esas Sözleşmesel Dayanak Teşkil Edip Etmeyeceği Sorunu 

b. Kaçış Klozuna Başvurunun Bir Kanuni Önalım Hakkı Niteliğinde Olup Olmadığı Üzerine 

c. Önalım Hakkının Kaçış Klozuna Başvuru Karşısında Avantajları ve Dezavantajları 

D. Eşit İşlem İlkesi Kapsamında Değerlendirme 

E. De Lege Ferenda Değerlendirme 

§ XI. ANONİM ŞİRKET PAYLARINA İLİŞKİN ÖNALIM HAKKI KURULMASINA YÖNELİK ANLAŞMALARIN ETKİSİ 

A. Pay Sahipleri Sözleşmesiyle Kurulan Önalım Hakkının Etkisi 

B. Esas Sözleşmede Yer Alan Önalım Kaydının Etkisi 

1. Önalım Kaydının Esas Sözleşmeye Konulduğu Ana Göre Etkisi 

2. Önalım Hakkına Yönelik Esas Sözleşme Hükümlerinin Ticaret Siciline Tescili Sorunu ve Tescilin İşlevi Bakımından Değerlendirme 

C. Önalım Hakkının Etkisini Güçlendirmeye Yönelik Girişimler 

1. Pay Senedi Üzerine Önalım Kaydı Konulması 

2. Pay Senetlerinin Bankaya veya Güvenilir Bir Kişiye Tevdi 

3. Önalım Hakkının Pay Defterine Kaydedilmesinin Mümkün Olup Olmadığı Sorunu 

4. Önalım Hakkının Yerine Getirilmesinin Rehin Yoluyla Temini 

§ XII. PAYLAR ÜZERİNDE ÖNALIM HAKKI KURULMASI BAKIMINDAN ÖZELLİK ARZ EDEN BAZI HÂLLER 

A. Anonim Şirket Lehine Kendi Payları Üzerinde Önalım Hakkı Kurulmasının Mümkün Olup Olmadığı Sorunu 

B. Şirketin Kendi Paylarını İktisabında Elden Çıkarılması Gereken Paylar Üzerinde Önalım Hakkı Kurulması 

C. Rüçhan Hakkının Kullanılmaması Hâlinde Açıkta Kalan Paylar Üzerinde Önalım Hakkı Kurulması 

D. Bağlı Nama Yazılı Paylar Üzerinde Önalım Hakkı Kurulması 

E. Mülga 6762 Sayılı TTK Döneminde Esas Sözleşmeye Konulan Önalım Kayıtlarının Akıbeti Sorunu 

§ XIII. ANONİM ŞİRKET PAYLARI BAKIMINDAN ÖNALIM OLAYI 

A. Genel Esaslar ve Önalım Olayının Taraflarca Belirlenmesi 

B. Payın Satış Suretiyle Devri 

C. Anonim Şirket Payları Bakımından Önalım Olayı Olarak Nitelendirilebilecek Diğer Hâller 

§ XIV. ÖNALIM OLAYININ GERÇEKLEŞTİĞİNİN ÖNALIM HAKKI SAHİBİNE BİLDİRİLMESİ 

§ XV. ÖNALIM HAKKININ KULLANILMASINA İLİŞKİN ESASLAR 

A. Önalım Hakkının Kullanılması ve Sonuçları 

B. Anonim Şirket Payları Üzerinde Kurulan Önalım Hakkının Kullanılmasının Hak Düşürücü Süreye Bağlı Olup Olmadığı Sorunu 

C. Birden Fazla Hak Sahibi Bulunan Hâllerde Önalım Hakkının Kullanılması 

D. Pay Sahipleri Arasındaki Devirlerde Durum 

E. Paylar Üzerinde Kurulan Önalım Hakkının Devredilebilirliği ve Halefiyet Yoluyla Geçişi 

§ XVI.ANONİM ŞİRKET PAYLARI BAKIMINDAN ÖNALIM BEDELİNİN BELİRLENMESİ 

A. Nitelikli Önalım Hakkının Varlığı Hâlinde 

B. Adi Önalım Hakkının Varlığı Hâlinde 

§ XVII. ÖNALIM HAKKININ İHLALİNİN HUKUKİ SONUÇLARI 

A. Önalım Yükümlüsünün Sorumluluğu 

1. Önalım Yükümlüsünün Sorumluluğuna İlişkin Genel Esaslar 

2. Önalım Hakkının Kullanılması Hâlinde Aynen İfa Sorunu 

3. Sözleşmede Kararlaştırılmış Olması Hâlinde Cezai Şartın Ödenmesi 

4. Tazminat Sorumluluğu 

B. Payı Devralan Üçüncü Kişinin Hukuki Durumu 

1. Kural: Önalım Sözleşmesinin Nispi Etkisi Nedeniyle Üçüncü Kişinin Sorumsuzluğu 

2. Hukuka Aykırı Bir Fiille Başkasına Verilen Zarardan Sorumluluğa İlişkin TBK m. 49/2 Kapsamında Değerlendirme 

3. Hukuka Aykırı Bir Fiille Başkasına Verilen Zarardan Sorumluluğa İlişkin TBK m. 49/1 Kapsamında Değerlendirme 

C. Önalım Hakkının İhlâlinin Şirkete Karşı Etkisizliği 

§ XVIII. ANONİM ŞİRKET PAYLARI ÜZERİNDE KURULAN ÖNALIM HAKKININ SONA ERMESİ 

A. Önalım Hakkının Kullanılması Suretiyle Sona Ermesi 

B. Önalım Hakkının Kullanılmaması Suretiyle Sona Ermesi 

C. Kararlaştırılan Sürenin Dolması ve Belirsiz Süreli Sözleşmelerde Durum 

D. Tarafların Karşılıklı Anlaşarak Önalım Hakkını Sona Erdirmeleri 

E. Önalım Hakkı Sahibinin Payını Devretmesinin Etkisi 

F. Diğer Bazı Nedenlerin Önalım Hakkının Sona Ermesi Bakımından Değerlendirilmesi 

SONUÇ 

KAYNAKÇA 

KAVRAM DİZİNİ