II. ÇALIŞMANIN KAPSAMI
21
III. ÇALIŞMANIN EKONOMİ CEZA HUKUKU İLE BAĞLANTISI
22
A. Şirket Faaliyeti Çerçevesinde İşlenen Suçlarda Bireysel Ceza Sorumluluğunun Belirlenmesinin Zorunluluğu
24
B. Şirket Faaliyeti Çerçevesinde İşlenen Suçlarda Bireysel Ceza Sorumluluğunun Belirlenmesinin Zorluğu
35
C. “Deri Spreyi/Erdal” Kararı
39
IV. ÇALIŞMANIN CEVAPLAMAYA ÇALIŞTIĞI SORU
43
A. Delegasyona Rağmen Kararın Kurul Tarafından Alınması
43
B. İhmal Suretiyle İşlenen Taksirli Suç
45
KURUL KARARLARINDA NEDENSELLİK BAĞI SORUNSALI
I. KAVRAM OLARAK NEDENSELLİK BAĞI
53
A. Nedensellik Bağı Kavramını İsnadiyet Sorunsalı ile Birlikte Ele Alan Görüşler
54
1. Conditio Sine Qua Non–Formülü
63
a. Rezerv Sebepler ve Hipotetik Nedensellik
64
b. Alternatif Nedensellik
65
2. Kanuna Uygun Şart–Formülü
67
3. Şart Teorisi Çerçevesinde Tartışılması Gereken Diğer Meseleler
71
b. Nedenselliğin Kesilmesi
72
c. Öne Geçen Nedensellik
73
C. Şart Teorisine Göre Sorumluluğun Belirlenmesi
73
1. Objektif İsnadiyet Teorisine Dair Genel Açıklamalar
73
2. Nedensellik Bağında Özellik Gösteren Durumlara Objektif İsnadiyet Teorisinin Yaklaşımı
81
a. Kümülatif Nedensellik
81
b. Öne Geçen Nedensellik
82
c. Alternatif Nedensellik
83
d. Hipotetik Nedensellik
84
e. Hukuka Uygun Alternatif Davranışlar
84
aa. Yalın Nedensellik Teorisi
85
bb. Kaçınılabilirlik Teorisi
85
cc. Riskin Yükseltilmesi Teorisi
86
f. Kasıtlı Olarak Hareket Eden Üçüncü Kişinin Araya Girmesi
88
aa. Uygun İsnadiyet Teorisi
88
bb. İsnadiyet İlişkisinin Kesilmesi Teorisi
89
cc. Sınırlı Sorumluluk Alanı Teorisi
89
II. İCRA SURETİYLE İŞLENEN SUÇLARDA KURUL HÂLİNDE ALINAN KARARLARIN NEDENSELLİK BAĞI ÇERÇEVESİNDE DEĞERLENDİRİLMESİ
90
A. Kanuna Uygun Şart Formülü Çerçevesinde Nedensellik Bağının Tespiti
91
1. Formülün Yalın Hâli
91
2. Yeterli Asgari Şart Teorisi
93
a. Teoriye Genel Bakış
93
b. Teorinin Kurul Hâlinde Alınan Kararlara Aktarılması
95
3. Kanuna Uygun Şart Formülünün Yalın Hâlinin ve Yeterli Asgari Şart Teorisinin Yetersiz Kaldığı Durumlar
97
a. Psikolojik Nedensellik
97
b. Somut Olaya Uygulanabilecek Doğa Yasasının Olmaması ya da Bu Yasanın Tekniğin Geldiği Seviyede Henüz Bilinmiyor Olması
101
aa. Kanuna Uygun Şart Formülünün Determinist Düzenliliğe Atfı
101
bb. Olasılıklı Nedensellik Modeli
104
4. Ara Değerlendirme – Conditio–Formülü ve “Black Box” Modeli
107
a. Ürün Güvenliği ve Teknik Düzenlemeler Kanunu – Kısa Bir Bakış
109
b. İmalatçının Cezai Sorumluluğunun Belirlenmesinde Nedensellik Bağının Tespiti
112
c. Dolaylı Sonuç Çıkarma Yönteminin Değerlendirilmesi
115
B. Conditio–Formülü Çerçevesinde Nedensellik Bağının Tespiti
121
1. Somut Biçimiyle Netice Öğretisi
122
2. Alternatif Nedensellik ve Kümülatif Nedensellik
126
3. Savunulan Diğer Görüşler
130
a. Oylama Sırasındaki Oy Kullanma Sıralamasına Göre Nedensellik Bağının Tespiti
130
b. Sırf Kurul Üyesi Olmaktan Dolayı Kullanılan Her Oyun Nedensel Addedilmesi
133
4. Sorunun Çözümü – Kümülatif Nedenlerin Alternatifliği
134
III. İHMAL SURETİYLE İŞLENEN SUÇLARDA KURUL HÂLİNDE ALINAN KARARLARIN NEDENSELLİK BAĞI ÇERÇEVESİNDE DEĞERLENDİRİLMESİ
142
A. Kümülatif Nedensellik ve Alternatif Nedensellik
144
B. Kümülatif Nedenlerin Alternatifliği
145
IV. KURUL HÂLİNDE ALINAN KARARLARIN OBJEKTİF İSNADİYET ÇERÇEVESİNDE DEĞERLENDİRİLMESİ
148
A. Yan Yana Faillerin Eylemlerinin Zamansal Olarak Aynı Anda Mevcut Olmadığı Durumlar
150
B. Kaçınılabilirlik Teorisi vs. Riskin Yükseltilmesi Teorisi
155
D. Ulaşılan Sonuçların Yan Yana Faillerin Eylemlerinin Zamansal Olarak Aynı Anda Mevcut Olduğu Durumlara (Kurul Kararlarına) Aktarılması
163
V. ARA DEĞERLENDİRME – ULAŞILAN SONUÇLARIN ÖRNEK OLAYLAR ÇERÇEVESİNDE ÖZETİ – İKİNCİ BÖLÜME DAİR ÖN AÇIKLAMALAR
167
KURUL KARARLARINDA MÜŞTEREK FAİLLİK SORUNSALI
I. MÜŞTEREK FAİLLİK KURUMUNA GENEL BAKIŞ
181
A. Müşterek Fail: Tipik Eyleme Egemen Olan Kişi
181
B. Müşterek Failliğin Şartları
186
1. Ortak Suç İşleme Kararı
187
2. Suçun Birlikte İcrası
189
a. Suçun Yalnızca Hazırlık ve Planlama Safhasında Sunulan Katkı
189
b. Sukzesif Müşterek Faillik
196
II. KURUL KARARININ İCRASI İLE İŞLENEN SUÇUN KASTEN İŞLENEN BİR SUÇ OLMASI DURUMUNDA KURUL ÜYELERİNİN MÜŞTEREK FAİL OLARAK SORUMLU TUTULMASI
202
A. Müşterek Faillikten Bahsedilebilmesi İçin Suç Ortaklarından Her Birinin Katkısı Nedensel Olmak Zorunda Mıdır?
202
1. Müşterek Failliği Karşılıklı Azmettirme Olarak Açıklayan Görüş
203
2. Müşterek Failliği Müstakil Faillik ile Dolaylı Failliğin Kombinasyonu Olarak Açıklayan Görüş
204
3. Değerlendirme – Müşterek Failliğin Nedensellik Bağını İkame Edici Etkisi
204
4. Alternatif Müşterek Faillik
208
5. Additif Müşterek Faillik
209
6. Ulaşılan Sonucun Kurul Hâlinde Alınan Kararlar İçin İfade Ettiği Anlam
212
B. Müşterek Failliğin Ortak Suç İşleme Kararı ve Suçun Birlikte İcrası Olarak İfade Edilen Şartları Kurul Hâlinde Alınan Kararlar İçin Ne Anlam İfade Etmektedir?
213
C. Yatay İlişkide Müşterek Failliğin Kabul Edilmesinin Dikey İlişkide İfade Ettiği Anlam: Müşterek Dolaylı Faillik
218
III. KURUL KARARININ İCRASI İLE İŞLENEN SUÇUN TAKSİRLE İŞLENEN BİR SUÇ OLMASI DURUMUNDA KURUL ÜYELERİNİN MÜŞTEREK FAİL OLARAK SORUMLU TUTULMASI
232
A. Taksirli Suçlarda Müşterek Faillik Kurumunun Tartışılması Gerekmeyen Durumlar
234
1. Kasıtlı Bir Suça Taksirle veya Taksirli Bir Suça Kastla İştirak Olmaz Kuralı
234
2. Taksirli Davranışa Üçüncü Bir Kişinin Taksirli Davranışının Eklendiği ve Herkesin Kendi Taksirli Fiilinden Dolayı Sorumlu Tutulabildiği Durumlar
239
3. Güven İlkesi ve Yetki Devrinin Taksirli Suçlarda İcra Ettiği Fonksiyon
243
B. Taksirli Suçlarda Müşterek Faillik Kurumunun Tartışılması Gereken Durumlar
254
1. Nedensellik Bağının Tespit Edilemediği Olaylarda Taksirli Suçlarda Müşterek Faillik Kurumu
254
a. Örnek Olaylar Bağlamında Meseleye İlişkin Görüşlerin Genel Hatları ile Ortaya Konması
254
b. Taksirli Suçlarda Müşterek Faillik Kurumunu Reddeden Görüşün Nedensellik Bağının Tespit Edilemediği Olaylara İlişkin Çözüm Önerileri
259
aa. In Dubio Pro Reo–Kuralı Uyarınca Sorumsuzluk Çözümü
259
bb. Tek Faillik Sistemi Uyarınca Yan Yana Faillik Çözümü
261
cc. Garantörlük Çözümü
262
dd. Ara Değerlendirme
263
c. Taksirli Suçlarda Müşterek Failliği Kabul Etmeyen Görüşün Taksirli Suçlarda Müşterek Failliği Kabul Eden Görüşe Karşı İleri Sürdüğü Argümanlar ve Bunların Değerlendirilmesi
263
d. Taksirli Suçlarda Müşterek Faillik Kurumunun Şartları
268
2. Kurul Hâlinde Alınan Kararlarda Taksirli Suçlarda Müşterek Faillik Kurumu
270
3. Yatay İlişkide Müşterek Failliğin Kabul Edilmesinin Dikey İlişkide İfade Ettiği Anlam: Taksirli Müşterek Dolaylı Faillik
272
A. Hukuka Uygun Yönde Oy Kullanan Kurul Üyesi
275
B. Çekimser Oy Kullanan Kurul Üyesi
278
C. Toplantıya Katılmayan Kurul Üyesi
280
D. Veto Hakkına Sahip Kurul Üyesi
281
E. Oylamanın Gizli Yapılması
283
V. ARA DEĞERLENDİRME – ULAŞILAN SONUÇLARIN ÖRNEK OLAYLAR ÇERÇEVESİNDE ÖZETİ – ÜÇÜNCÜ BÖLÜME DAİR ÖN AÇIKLAMALAR
284
KURUL KARARLARININ HİYERARŞİK İŞ İLİŞKİSİ
ÇERÇEVESİNDE DEĞERLENDİRİLMESİ
I. ORGANİZASYON HÂKİMİYETİNE DAYALI DOLAYLI FAİLLİK
296
B. İllegal Örgütlenmelerde Organizasyon Hâkimiyetine Dayalı Dolaylı Faillik Kurumu
301
1. Kurumun Kurgulanmasının Altında Yatan Sebep
301
2. Kurumun Uygulanabilirliği İçin Öğreti Tarafından Ortaya Konulan Şartlar
306
a. Hiyerarşik Şekilde Örgütlenmiş Bir Güç Aygıtının Varlığı
307
b. Güç Aygıtının Hukuk Normlarından Sıyrılmış Olması
311
d. Doğrudan Failin Organizasyon İçin Tipik Olan Suçun İşlenmesine Eğilimli Olması
314
3. Kurumun Alman Federal Yüksek Mahkemesi (BGH) ve Türk Kanun Koyucusu Tarafından Tanınması
316
a. Alman Federal Yüksek Mahkemesi (BGH)
316
b. Türk Kanun Koyucusu (TCK m. 220/5)
324
C. Legal Örgütlenmelerde Organizasyon Hâkimiyetine Dayalı Dolaylı Faillik Kurumu
329
2. Alman Federal Yüksek Mahkemesi (BGH)
331
3. Alman Öğretisinin Konuya Yaklaşımı ve Önerdiği Çözüm Yolları
335
a. Organizasyon Hâkimiyetine Dayalı Dolaylı Faillik Kurumunun Legal Örgütlenmelere Aktarılabileceğini Kabul Eden Görüş
335
b. Organizasyon Hâkimiyetine Dayalı Dolaylı Faillik Kurumunun Legal Örgütlenmelere Aktarılabileceğini Reddeden Görüş
336
aa. Sorumluluğun Belirlenmesinde Müşterek Faillik Kurumuna Başvurulması Gerektiğini Savunan Görüş
337
bb. Sorumluluğun Belirlenmesinde Yan Yana Faillik Kurumuna Başvurulması Gerektiğini Savunan Görüş
338
cc. Sorumluluğun Belirlenmesinde Azmettirme Kurumuna Başvurulması Gerektiğini Savunan Görüş
338
dd. Sorumluluğun Belirlenmesinde İhmali Suç Kurumuna Başvurulması Gerektiğini Savunan Görüş
338
a. Organizasyon Hâkimiyetine Dayalı Dolaylı Faillik Kurumu vs. Sorumluluk Prensibi
339
b. Organizasyon Hâkimiyetine Dayalı Dolaylı Faillik Kurumunun Legal Örgütlenmelere Aktarılabileceğini Reddeden Görüşün “Üst”ün Sorumluluğu Hususunda Sunduğu Önerilerin Değerlendirilmesi
341
aa. Sorumluluğun Belirlenmesinde Müşterek Faillik Kurumuna Başvurulması Gerektiğini Savunan Görüşün Değerlendirilmesi
341
bb. Sorumluluğun Belirlenmesinde Yan Yana Faillik Kurumuna Başvurulması Gerektiğini Savunan Görüşün Değerlendirilmesi
344
cc. Sorumluluğun Belirlenmesinde Azmettirme Kurumuna Başvurulması Gerektiğini Savunan Görüşün Değerlendirilmesi
344
dd. Sorumluluğun Belirlenmesinde İhmali Suç Kurumuna Başvurulması Gerektiğini Savunan Görüşün Değerlendirilmesi
346
c. Organizasyon Hâkimiyetine Dayalı Dolaylı Faillik Kurumunun Şartlarının Legal Örgütlenmelere Özgü Yorumlanışı
348
II. “ALT”IN SUÇ İŞLEMESİNİ ENGELLEMEYEN “ÜST”ÜN İHMALDEN DOĞAN SORUMLULUĞU
352
A. Alman Ceza Hukukunda Meselenin Ele Alınışı
352
1. Alman Federal Yüksek Mahkemesi (BGH)
353
2. Alman Öğretisinin Konuya Yaklaşımı
355
a. “Üst”ün İhmalden Doğan Sorumluluğunun Teorik Alt Yapısına Dair Ortaya Konan Görüşler
355
b. Şirket Faaliyeti Çerçevesinde İşlenen Suç Kavramına Dair Ortaya Konan Görüşler
356
B. Türk Ceza Hukuku Bakımından Değerlendirme
358
1. Şekli Hukuki Yükümlülük Öğretisi vs. İşlev Öğretisi: Ekonomi Ceza Hukukunda Garantörlüğün Kaynağı Olarak “Kanun”
359
2. “Üst”ün Fail Sıfatıyla Sorumlu Olacağı Görünüşte İhmali Suçların Sınırlı Sayıda Oluşu – “Üst”ün Şerik Sıfatıyla Sorumlu Olacağı Görünüşte İhmali Suçların Sınırlı Sayıda Olmayışı: İcrai Suça İhmali Davranışla İştirak
370
3. “Üst”ün İhmalden Doğan Sorumluluğunun Şartları ve Bu Sorumluluğun Uygulama Alanı
379
III. ARA DEĞERLENDİRME – ULAŞILAN SONUÇLARIN ÖRNEK OLAYLAR ÇERÇEVESİNDE ÖZETİ
387