I. İDARENİN DENETİMİNİN ANLAMI
31
II. İDARENİN DENETİMİNİN ÇEŞİTLERİ
32
A. Yasama Organı Tarafından Gerçekleştirilen Denetim
32
2. Sayıştay (Dış Denetim)
32
3. Kamu Denetçiliği Kurumu
34
4. TBMM Dilekçe Komisyonu
37
5. TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu
37
B. Yürütme Organı Tarafından Gerçekleştirilen Denetim
37
1. Genel İdari Denetim
37
c. İdari Vesayet Denetimi
39
2. Yürütme Organına Bağlı Denetim Kurumlarınca Yapılan İdari Denetim
40
a. Devlet Denetleme Kurulu
40
b. Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu
41
§ 2 DEVLETİN HUKUKİ FONKSİYONU OLARAK YARGI
II. HUKUK DEVLETİ İLKESİ VE İDARENİN YARGISAL DENETİMİ
45
III. YARGI DÜZENİ KAVRAMI
46
IV. İDARİ YARGI DÜZENİNİN İŞLEVİ
48
a. Görüş / Düşünce / Mütalaa Bildirme
55
b. İtirazları Karara Bağlama
55
c. Diğer İdari Görevleri
56
a. Temyiz Mercii Olarak Görevleri
57
b. İlk Derece Mahkemesi Olarak Görevleri
57
II. BÖLGE İDARE MAHKEMELERİ
60
III. İDARE MAHKEMELERİ
63
§ 4 İDARİ YARGILAMAYA HAKİM OLAN İLKELER
II. İDARİ YARGILAMA USULÜ KANUNU’NDA YER ALAN YARGILAMA İLKELERİ
71
A. Yazılı Yargılama Usulü (Yazılılık İlkesi)
71
B. Evrak (Dosya) Üzerinden İnceleme İlkesi
72
C. Re’sen Araştırma İlkesi
74
§ 5 İDARİ YARGI DENETİMİNİN SINIRLARI VE KAPSAMI
I. İDARİ YARGI DENETİMİNİN SINIRLARI
83
2. 1924 Anayasası Dönemi
84
3. 1961 Anayasası Dönemi
85
4. 1982 Anayasası Dönemi
86
B. Yargı Kısıntısı (Hükümet Tasarrufları)
87
2. Türkiye’de Hükümet Tasarrufları
89
b. Hükümet Tasarrufu Halleri
89
aa. Mukabele–i Bilmisil Kararları
89
bb. Zorunlu İskâna / Göçe Tabi Tutulma Kararları
90
cc. Türk Vatandaşlığından Çıkarma Kararları
90
çç. Yabancıların Sınır Dışı Edilmesi Kararları
90
3. Hükümet Tasarrufları Devam Ediyor mu?
91
a. Mütekabiliyet (Karşılıklılık) İlkesi Çerçevesinde Alınan Kararlar
91
b. Yabancıların Türk Vatandaşlığına Alınma İsteklerinin Reddi Kararları
92
c. Yabancıların Sınır Dışı Edilmesi Kararları
92
ç. Yabancıların İkamet İzinlerine İlişkin Kararlar
92
d. Yabancılara Türkiye’ye Giriş Yasağı Konulması Kararları
93
e. Devlet Şeref Madalyası Verilmesi Kararları
93
f. Pasaport Talebinin Reddi Kararları
94
II. İDARİ YARGI DENETİMİNİN KAPSAMI
95
A. Hukuka Uygunluk Denetimi
95
B. Yerindelik Denetimi Yasağı
97
C. Yürütme Görevinin Kanunlarda ve Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinde Gösterilen Şekil ve Esaslara Uygun Olarak Yerine Getirilmesini Kısıtlayacak Biçimde Yargı Kararı Verilmesi Yasağı
100
Ç. İdari Eylem ve İşlem Niteliğinde Yargı Kararı Verilmesi Yasağı
100
D. İdarenin Takdir Yetkisini Kaldıracak Biçimde Yargı Kararı Verilmesi Yasağı
102
1. İptal Davası Kamu Yararını Gerçekleştiren Genel Bir Davadır
110
2. İptal Davası Hukuk Devletini Koruyan Objektif Bir Davadır
110
3. İptal Davası Hukuk Devletinde Hak Olarak Kabul Edilmiş Bir Davadır
112
4. İptal Davası Kolay İşleyen, Karmaşık Olmayan ve Kamu Düzenine İlişkin Bir Davadır
112
5. İptal Davası Asıl (Ana) Davadır
113
6. İptal Davası Benzersiz / Eşsiz Bir Davadır
113
7. İptal Davasının Konusu İdarenin Tek Yanlı, İcrai Nitelikli İşlemleridir
114
8. İptal Davası, Kişisel Menfaatleri İhlâl Edilenler Tarafından Açılabilen Bir Davadır
115
C. İdarenin Sözleşmeleri ve İptal Davası
117
2. İdarenin Sözleşmelerinden Ayrılabilen İdari İşlemler
118
a. Sözleşme Öncesi İşlemler ve İptal Davası
118
aa. İdarenin Sözleşmelerinde İhale Süreci
118
b. Sözleşmenin Uygulanmasına İlişkin İşlemler ve İptal Davası
124
c. Sözleşme Hükümlerine Aykırı İdari İşlemler ve İptal Davası
125
3. Sözleşme Akdedilmesi / Akdedilmesinin Reddi Kararları ve İptal Davası
126
4. Sözleşme Fesihleri ve İptal Davası
128
5. İdari Sözleşmelere Karşı Üçüncü Kişiler Tarafından İptal Davası Açılabilir mi?
129
a. Sözleşmenin Düzenleyici Nitelikteki Hükümleri
130
b. Sözleşmenin Akdi (Mali) Nitelikteki Hükümleri
131
c. Sözleşmenin Tümünün İptali Talebi
131
1. Tam Yargı Davasının Konusu İdari İşlem, İdari Eylem ya da İdari Sözleşmelerdir
137
2. Tam Yargı Davası Açabilmek İçin “Hak İhlali” Şartı Aranır
137
3. Tam Yargı Davası Açabilmek İçin Hak İhlalinin “Kişisel” ve “Doğrudan” Olması Gerekir
137
4. Tam Yargı Davası Sonucunda Verilen Karar Kural Olarak Davanın Taraflarını İlgilendirir
138
5. Tam Yargı Davası Sübjektif (Öznel) Bir Davadır
138
6. Tam Yargı Davası Kişisel Yarar Yanında Kamu Yararına da Hizmet Eden Bir Davadır
138
7. Tam Yargı Davası İptal Davası ile Aynı Yargılama Usulüne Tabidir
139
III. İDARİ SÖZLEŞMELERDEN DOLAYI TARAFLAR ARASINDA ÇIKAN UYUŞMAZLIKLARA İLİŞKİN DAVALAR
144
§ 7 İDARİ DAVALARIN AÇILMASI
I. İDARİ DAVA DİLEKÇESİ
147
II. İDARİ DAVA DİLEKÇESİNİN VERİLECEĞİ YERLER
154
III. İDARİ DAVA DİLEKÇESİ ÜZERİNE YAPILACAK İŞLEMLER
155
IV. İDARİ YARGIDA TERDİTLİ İSTEM / DAVA VAR MIDIR?
157
V. AYNI DİLEKÇE İLE DAVA AÇILMASI
158
B. Bir Kişinin Birden Fazla İdari İşleme Karşı Aynı Dilekçe ile Dava Açması
159
1. Esasa İlişkin Şartlar
160
2. Usule İlişkin Şartlar
160
a. Başvurulacak Yargı Düzeni, Yargı Mercii ve Kanun Yolunun Aynı Olması
161
b. Dava Açma Süresinin Dolmamış Olması
162
c. Dava Açma Ehliyetinin Bulunması
162
ç. Davalının Aynı Olması
163
C. Birden Fazla Kişinin Aynı Dilekçe ile Dava Açması
163
1. Esasa İlişkin Şartlar
163
2. Usule İlişkin Şartlar
164
§ 8 İDARİ DAVALARDA İLK İNCELEME
II. İLK İNCELEME KONULARI
167
1. İdari Yargının Görev Alanı
169
2. İdari Yargının Görev Alanı Dışına Çıkarılan Uyuşmazlıklar
176
3. Görev Uyuşmazlıkları ve Giderilmesi
208
a. Adli ve İdari Yargı Düzenleri Arasındaki Görev Uyuşmazlıkları
208
aa. Uyuşmazlık Mahkemesi, Yapısı ve İşleyişi
208
bb. Olumlu Görev Uyuşmazlığı
209
aaa. Farklı Mahkemelerde Dava Açılması Suretiyle Oluşan Olumlu Görev Uyuşmazlığı
209
bbb. İlgili Yargı Düzeni Başsavcısı Tarafından Yapılan Başvuru ile Oluşan Olumlu Görev Uyuşmazlığı
213
cc. Olumsuz Görev Uyuşmazlığı
216
b. Hüküm Uyuşmazlıkları
220
aa. Hüküm Uyuşmazlığının Şartları
221
bb. Hüküm Uyuşmazlığına Başvuru Usulü ve Hüküm Uyuşmazlığının Giderilmesi
226
aa. İdari Yargı Düzeni İçinde Olumlu Görev Uyuşmazlığı
228
bb. İdari Yargı Düzeni İçinde Olumsuz Görev Uyuşmazlığı
230
2. İdari Davalarda Genel Yetki Kuralı
233
3. İdari Davalarda Özel Yetki Kuralları
234
a. Kamu Görevlileri ile İlgili Davalarda Yetki
234
b. Taşınmaz Mallara İlişkin Davalarda Yetki
237
c. Taşınır Mallara İlişkin Davalarda Yetki
239
ç. Tam Yargı Davalarında Yetki
240
aa. İdari İşlemlerden Kaynaklanan Tam Yargı Davalarında Yetki
240
bb. İdari Eylemlerden Kaynaklanan Tam Yargı Davalarında Yetki
241
cc. Diğer Hallerden Kaynaklanan Tam Yargı Davalarında Yetki
243
d. Vergi Uyuşmazlıklarında Yetki
244
aa. Tarh, Tahakkuk ve Ceza Kesme İşlemlerinde Yetki
244
bb. Gümrük Kanunundan Kaynaklanan Vergilerle, Vergi Usul Kanunu Gereğince Şikâyet Yoluyla Vergi Düzeltme Taleplerinin Reddine İlişkin İşlemlerde Yetki
245
cc. Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun Uygulanmasına İlişkin Uyuşmazlıklarda Yetki
246
e. Diğer İşlemlerden Kaynaklanan Uyuşmazlıklarda Yetki
247
4. Yetki Uyuşmazlıkları ve Giderilmesi
248
a. Olumlu Yetki Uyuşmazlığı (Merci Tayini)
248
b. Diğer Merci Tayini Halleri
249
aa. Yetkili Mahkemenin Bir Davaya Bakmasına Fiili veya Hukuki Bir Engel Çıkması
249
bb. İki Mahkemenin Yargı Çevresi Sınırlarında Tereddüt Edilmesi
250
c. Olumsuz Yetki Uyuşmazlığı
251
5. Bağlantılı Davalar
253
b. Bağlantılı Dava İçin Gerekli Şartlar
255
aa. Davalar Aynı Maddi Sebepten Kaynaklanmalıdır
255
bb. Davalar Aynı Hukuki Sebepten Kaynaklanmalıdır
256
cc. Davalardan Birisi Hakkında Verilecek Hüküm Diğerini Etkileyecek Olmalıdır
256
çç. İdari Yargı Yerlerinde Görülmekte Olan Birden Fazla Dava Olmalıdır
257
dd. Davalar Aynı Yargılama Usulüne Tabi Olmalıdır
258
ee. Yargılama Süreci Bakımından Davalar Aynı Aşamada Olmalıdır
258
ff. Davaların Kanun Yolu Mercileri Aynı Olmalıdır
258
c. Bağlantı Kararının Alınması Usulü
259
bb. Bağlantı Talebinin Mahkemelerce Kabul Edilmemesi
260
cc. Bağlantının Talep Üzerine ya da Re’sen Mahkemece Kabulünün Davalara Etkisi
261
çç. Bağlantı Kararının Verilmesi
262
dd. Bağlantılı Davalarda Yetkili Mahkeme
264
ee. Bağlantı Kararının Niteliği
264
C. İdari Merci Tecavüzü
265
2. İhtiyari – Zorunlu İdari Başvuru Ayırımı
266
3. Zorunlu İdari Başvurunun Tespiti
268
a. Kanunun Emredici Lafzı Gereği Yapılan Müracaatlar
268
b. Kanunda Özel Olarak Düzenlenen Müracaatlar
270
c. İdari İşlemin Kesinleşmesi Amacıyla Yapılan Müracaatlar
270
4. Zorunlu İdari Başvuru Süresinin Niteliği
271
5. Zorunlu İdari Başvuruda Hata
272
a. İlgililerden Kaynaklanan Hata
272
b. İdareden Kaynaklanan Hata
273
6. İhtiyari İdari Başvuru ile İlgili Birkaç Husus
273
bb. Özel Hukuk Tüzel Kişileri
275
cc. Tüzel Kişiliği Bulunmayan Özel Hukuk Toplulukları / Grupları / Hareketleri
276
çç. Kamu Tüzel Kişileri
277
dd. Kamu Tüzel Kişiliği Bulunmayan İdareler
277
bb. Özel Hukuk Tüzel Kişileri
282
cc. Kamu Tüzel Kişileri
284
bbb. Kısmi Kişisel Menfaat
289
ccc. Kişisel Menfaati Belirlemede Yararlanılan Kriterler
290
çççç. Müteahhit Olmak
293
dddd. Vergi Mükellefi Olmak
294
eeee. Salt Vatandaş Olmak
294
ffff. Milletvekili Olmak
296
gggg. Tüketici Olmak / Kamu Hizmetinden Yararlanan Olmak
297
ğğğğ. İktisadi Rakip Olmak
297
hhhh. İhaleyle Bağı Olmak
298
ıııı. Aile Ferdi Olmak
299
iiii. Köy Sakini Olmak
300
jjjj. Belde Sakini / Hemşehri Olmak
300
kkkk. Mahalli İdare Üyesi/Organı Olmak
302
llll. Üniversitede Bölüm Başkanı / Anabilim Dalı Başkanı Olmak
303
ççç. Kişisel Menfaat ve Özel Hukuk Tüzel Kişileri
303
aaaa. Barolar ve Türkiye Barolar Birliği (TBB)
314
bbbb. Odalar ve Üst Kuruluşları Birlikler
315
cc. Aktüel (Güncel) Menfaat
317
aaa. Doğmamış Menfaatler İçin İptal Davası Açılması
318
bbb. Doğmuş Menfaatler İçin İptal Davası Açılması
318
c. İdarelerin Birbirlerine Karşı Açtıkları Davalarda Ehliyet
322
bb. İdareler Arasında Ortaya Çıkan Özel Hukuk Uyuşmazlıkları
323
cc. İdareler Arasında Ortaya Çıkan Kamu Hukuku Uyuşmazlıkları
323
aaa. Kamu Hukuku Uyuşmazlıklarının İdari Yollarla Çözümü
323
bbb. Kamu Hukuku Uyuşmazlıklarının İptal Davası Yoluyla Çözümü
323
aaaa. Vesayet Makamlarının İşlemlerine Karşı Vesayete Tabi Tutulan İdarelerin İptal Davası Açması
324
bbbb. Vesayete Tabi Tutulan İdarelerin İşlemlerine Karşı Vesayet Makamlarının İptal Davası Açması
324
cccc. Bakanlıkların Birbirlerinin İşlemlerine Karşı İptal Davası Açması
325
çççç. Aynı Hiyerarşi İçinde Yer Alan İdarelerin Birbirlerinin İşlemlerine Karşı İptal Davası Açması
325
dddd. Aynı Hiyerarşi İçinde Yer Almayan İdarelerin Birbirlerinin İşlemlerine Karşı İptal Davası Açması
327
eeee. İdarelerin, Birlikte Oluşturdukları ya da Kendi Başvuru veya İtirazları Sonucu Oluşan İşlemlere Karşı İptal Davası Açması
327
ccc. Kamu Hukuku Uyuşmazlıklarının Tam Yargı Davası Yoluyla Çözümü
327
3. Ehliyetli Olan Şahsın Avukat Olmayan Vekili Tarafından Dava Açılması
328
D. İdari Davaya Konu Olacak Kesin ve Yürütülmesi Gereken İşlem
329
a. İcrailik ve İdari İşlemin İcrası
334
b. İcrailik ve Olumsuz İdari İşlemler
335
c. İdarenin İcrai Olmayan İşlemleri
336
aa. Hazırlık İşlemleri (Ön – Öneri – Yardımcı İşlemler)
336
aaa. Danışma İşlemleri
337
bbb. Mükellefiyet Tesis Eden İşlemler
337
bb. Görüş (Düşünce – Mütalaa) Belirten İşlemler
339
cc. Bildirici İşlemler
339
bbb. Hatırlatmalar / Tekrarlar
340
ccc. Uyarılar / İkazlar
340
çç. İç–Düzen İşlemler / Hizmet İçi İşlemler / İç Yazışmalar
341
dd. Uygulamaya İlişkin İşlemler
342
E. Dava Açma Süresi (Süre Aşımı)
345
1. Dava Açma Süresi ve Özellikleri
345
2. Genel ve Özel Dava Açma Süreleri
347
3. Dava Açma Süresinin Başlangıcı
351
a. Yazılı Bildirim Üzerine Dava Açma
351
bb. Yazılı Bildirimin Amacı
351
cc. Yazılı Bildirimin Gereklilikleri
351
çç. Yazılı Bildirimin İspatı
353
dd. Yazılı Bildirimden İmtina Etme
354
ee. Adresin Bilinmemesi Nedeniyle Yazılı Bildirim Yapılamama
355
b. Sözlü Bildirim Üzerine Dava Açma
355
c. Öğrenme / Ittıla Üzerine Dava Açma
357
ç. İlan Üzerine Dava Açma
360
d. Elektronik Ortamda Tebliğ veya Erişim Üzerine Dava Açma
362
4. Düzenleyici İşlemlere Karşı Dava Açma Süresi
364
a. İlanı Gereken Düzenleyici İşlemler Bakımından
364
b. İlanı Gerekmeyen Düzenleyici İşlemler Bakımından
367
5. Görevsiz Yargı Yerine Başvurma Halinde Tanınan Ek Süre (İYUK Madde 9)
367
b. Ek Süreden Yararlanma Şartları
368
6. İdari İşlem veya Eylem Yapılması İçin İdareye Başvuru Halinde Süre (İYUK Madde 10)
371
b. İlgililerin İdari Makamlara Başvurması
372
c. İdari Makamların Başvuruyu Değerlendirmesi
374
aa. Başvuruyu Açıkça Reddetme
374
bb. Başvuruyu Zımnen Reddetme
374
cc. Başvuruya Kesin Olmayan (Belirsiz/Muğlak) Cevap Verme
375
aa. Zımni Ret Süresi Dolduktan Sonra İdarenin Açık Cevap Vermesi
377
bb. Dava Açma Süresi Dolduktan Sonra Aynı Konuda İdareye Yapılan Mükerrer Başvuruların Dava Açma Süresine Etkisi
378
cc. Düzenleyici İşlemin İdari Yargı Organı Tarafından İptal Edilmesi Üzerine Üçüncü Kişilerin İYUK’un 10. Maddesi Uyarınca İdareye Müracaat Etmesi
380
çç. Kanun veya Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi Hükmünün Anayasa Mahkemesi Tarafından İptal Edilmesi Üzerine İlgililerin İYUK’un 10. Maddesi Uyarınca İdareye Müracaat Etmesi
380
dd. Kanun veya Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi Hükmünün Değiştirilmesi Üzerine İlgililerin İYUK’un 10. Maddesi Uyarınca İdareye Müracaat Etmesi
381
ee. Yeni Bir Hukuki Durumun Ortaya Çıkması Üzerine İlgililerin İYUK’un 10. Maddesi Uyarınca İdareye Müracaat Etmesi
381
7. İdari İşlemin Kaldırılması, Geri Alınması, Değiştirilmesi veya Yeni Bir İşlem Yapılması İçin Üst Makama Üst Makam Yoksa İşlemi Yapan Makama Başvuru Halinde Süre (İYUK Madde 11)
381
b. Dava Açma Süresinin Durmasının Şartları
382
c. İdarenin Cevabı Gelmeden Dava Açılabilir mi?
384
ç. Dava Açma Süresinin Yeniden İşlemeye Başlaması
384
aa. İdarenin Açıkça veya Zımnen Talebi Reddetmesi
384
bb. İdarenin Başvuruya Kesin Olmayan (Belirsiz/Muğlak) Cevap Vermesi
384
aa. Zımni Ret Süresi Dolduktan Sonra İdarenin Açık Ret Cevabı Vermesi İhtimali
385
bb. İdarenin Yeni Bir İşlem Tesis Etme İhtimali
386
cc. Dava Açma Süresi Dolduktan Sonra İdareye Yapılan Mükerrer Başvuruların Dava Açma Süresine Etkisi
386
çç. İdareye Başvuru Üzerine Dava Konusu Yapılacak İşlem
386
dd. İYUK’un 10. Maddesi Uyarınca İdareye Yapılan Müracaat Üzerine Tesis Edilen İşlemler Bakımından İYUK’un 11. Maddesi Kapsamında Müracaat Mümkün müdür?
386
ee. Düzenleyici İşlemler Bakımından İYUK’un 11. Maddesi Kapsamında Müracaat Mümkün müdür?
387
e. Özel İtiraz Süresi Öngören Hükümler Bakımından
388
aa. 3194 Sayılı İmar Kanunu
388
bb. 4458 sayılı Gümrük Kanunu
389
cc. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu
389
çç. Hazine Taşınmazlarının İdaresi Hakkında Yönetmelik
390
dd. 6328 Sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu Uyarınca Yapılan Başvurular Bakımından
390
ee. 4982 Sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu Bakımından
391
8. İdari İşlemden Doğan Zararın Tazmini İçin Açılacak Davalarda Süre (İYUK Madde 12)
391
b. İlgililere Tanınan Seçimlik Haklar
393
aa. Doğrudan Tam Yargı Davası Açma Seçeneği
393
bb. İptal ve Tam Yargı Davasını Birlikte Açma Seçeneği
393
cc. Önce İptal Davası Açma, Ardından Tam Yargı Davası Açma Seçeneği
393
çç. Bir İdari İşlemin İcrası Sebebiyle Doğan Zararlardan Dolayı İcra Tarihinden İtibaren Tam Yargı Davası Açma Seçeneği
396
9. İdari Eylemden Doğan Zararın Tazmini İçin Açılacak Davalarda Süre (İYUK Madde 13)
396
b. Özel Bir Durum: 5233 sayılı Terör ve Terörle Mücadeleden Doğan Zararların Karşılanması Hakkında Kanun
400
10. İdari İşlemden veya Eylemden Doğan Zararların Sulh Yoluyla Hallinde Süre
400
11. Sürelerin Hesaplanması
401
a. Gün, Hafta, Ay ve Yıl Olarak Belirlenen Sürelerin Hesaplanması
401
b. Resmî Tatil Günlerinin Sürenin Hesabına Etkisi
403
c. Çalışmaya Ara Vermenin Sürenin Hesabına Etkisi
404
ç. Mali Tatilin Sürenin Hesabına Etkisi
404
d. İdari İznin Sürenin Hesabına Etkisi
405
12. Mücbir Sebebin Dava Açma Süresine Etkisi
405
2. İdari Davalarda Husumete İlişkin Tespitler
408
a. İdari Davalar Doğru Hasımla Görülmelidir
408
b. İdari Davalarda Husumet Dava Şartıdır ve Kamu Düzenindendir
408
c. İdari Davalarda Davalı Kural Olarak İdaredir
410
ç. İdari Davalarda Davalı İdarenin Kamu Tüzel Kişiliği Bulunması Gerekmez
410
3. İdari Davalarda Hasımda Değişme Hali
411
4. İdari Davalarda Devlet Organlarının Hasım Konumu
412
aaa. Cumhurbaşkanlığı
412
bbb. Cumhurbaşkanlığına Bağlı Kurum ve Kuruluşlar
412
aaaa. Doğrudan Bakanlıklar
413
bbbb. Bakanlıkların Merkez Teşkilatı Birimleri
413
cccc. Bakanlık Bağlı Kuruluşları
413
cc. Yer Bakımından Yerinden Yönetimler (Mahalli İdareler)
415
çç. Hizmet Bakımından Yerinden Yönetimler
416
dd. Düzenleyici ve Denetleyici Kurumlar
416
aa. Yüksek Mahkemeler
419
bb. Yargıyla İlgili Diğer Kuruluşlar
419
5. Husumet Konusunda Özellik Arzeden Durumlar
420
a. Vesayet Makamlarının Kararları
420
c. Oluşumları ve İmtiyazları Nedeniyle Hukuki Nitelikleri Tereddüt Doğuran Özel Hukuk Tüzel Kişileri
421
ç. Özel Hukuk Kişileri
421
G. Dilekçelerin 3’üncü Maddeye Uygunluğu
424
Ğ. Dilekçelerin 5’inci Maddeye Uygunluğu
424
H. İlk İnceleme Üzerine Verilecek Kararlar
425
II. TEBLİGAT VE CEVAP VERME
431
III. BİLGİ VE BELGE TOPLAMA
434
IV. İDDİA VE SAVUNMANIN GENİŞLETİLMESİ VEYA DEĞİŞTİRİLMESİ YASAĞI VE SINIRLI ISLAH
436
§ 10 YÜRÜTMENİN DURDURULMASI
II. GENEL KURAL: DAVA AÇILMASI İŞLEMİN YÜRÜTÜLMESİNİ DURDURMAZ
444
III. YÜRÜTMENİN DURDURULMASININ ŞARTLARI
446
IV. YÜRÜTMENİN DURDURULMASI USULÜ
448
V. YÜRÜTMENİN DURDURULMASI KARARLARININ ETKİLERİ, SONUÇLARI VE UYGULANMASI
452
VI. YÜRÜTMENİN DURDURULMASI KARARLARINA İTİRAZ
454
VII. YÜRÜTMENİN DURDURULMASININ SINIRLANDIRILMASI
456
A. 1961 Anayasası Döneminde
456
B. 1982 Anayasası Döneminde
457
VIII. YÜRÜTMENİN DURDURULMASINA İLİŞKİN ÖZEL KANUN HÜKÜMLERİ
457
II. DURUŞMALARA İLİŞKİN USUL
460
III. DURUŞMALARA İLİŞKİN ESASLAR
462
§ 12 DOSYALARIN ESASTAN İNCELENMESİ
II. İPTAL DAVALARINDA HUKUKA UYGUNLUK DENETİMİ
466
A. Yetki Unsuru Bakımından Denetim
468
2. Yetkinin Değişik Görünümleri
470
a. Yer Bakımından Yetki
471
b. Zaman Bakımından Yetki
472
c. Kişi Bakımından Yetki
475
ç. Konu Bakımından Yetki
476
3. Yetkide Paralellik İlkesi
477
4. Yetki Konusunda Özel Bir Durum: Fiili Ajan
478
5. Yetki Sakatlıkları
479
c. Fonksiyon Gaspı (Görev Gaspı / İşlev Gaspı)
482
ç. Ağır ve Bariz Yetki Tecavüzü
483
d. Özel Hukuka Ait Yetkinin Gaspı
484
6. Yetki Sakatlıklarının Derecelendirilmesi
484
7. Yetki Sakatlıklarının Sonradan Düzeltilmesi
485
B. Şekil Unsuru Bakımından Denetim
486
2. Yazılı ve Yazılı Olmayan Şekil
487
b. Yazılı Olmayan Şekil
489
3. Şekilde Paralellik İlkesi
492
4. Şekil Sakatlıkları
494
5. Şekil Sakatlıklarının Derecelendirilmesi
500
6. Şekil Sakatlıklarının Sonradan Düzeltilmesi
503
C. Sebep (Neden) Unsuru Bakımından Denetim
505
2. Mevzuatta Sebep Unsuru Yönünden İdari İşlemler
506
a. Sebebi Mevzuatta Açıkça Gösterilen İşlemler
507
b. Sebebi Mevzuatta Belirsiz Kavramlarla Gösterilen İşlemler
507
c. Sebebi Mevzuatta Gösterilmeyen İşlemler
508
3. Sebep Sakatlıkları
509
a. Dayanılan Sebebin Mevcut Olmaması
509
b. Dayanılan Sebebin Hukuka Aykırı Olması
510
c. Dayanılan Sebebin Yanlış Nitelendirilmesi / Yeterli Olmaması
510
ç. Mevzuatta Belirtilen Sebepler Dışında Sebeplere Dayanılması
511
5. İşlemin Birden Fazla Sebebe Dayanması
515
Ç. Konu Unsuru Bakımından Denetim
516
a. Mümkün ve Meşru Olmayan Konu
516
b. Mevzuatta Düzenlenmeyen Konu
517
c. Mevzuata Uygun Olmayan Konu
517
ç. Mahkeme Kararının Gereklerine Uygun Olmayan Konu
519
d. Geriye Yürümezlik İlkesine Aykırı Konu
519
e. Ölçülülük İlkesine Uygun Olmayan Konu
520
f. Kazanılmış Hakları İhlal Eden Konu
521
g. Eksik Kapsamlı Düzenleme
521
D. Amaç (Maksat) Unsuru Bakımından Denetim
522
a. Genel Amaç Bakımından Hukuka Aykırılık
525
aa. Kişisel / Şahsi / Duygusal / Hissi Amaç Güdülmesi
526
bb. Siyasi Amaç Güdülmesi
527
b. Özel Amaç Bakımından Hukuka Aykırılık
528
c. Usul (Yöntem) Saptırması
531
III. TAM YARGI DAVALARINDA YARGISAL DENETİM: İDARENİN SORUMLULUĞU
533
A. Devletin Sorumluluğunun Ortaya Çıkışı ve Dayanağı
533
B. İdarenin Kusur Sorumluluğu
538
1. İdari Kusur Kavramı
538
2. İdari Kusurun Anlamı
540
1. Hizmet Kusurunun Özellikleri
543
2. Hizmet Kusuru Sayılan Haller
546
aa. Hizmetin Kötü İşlemesi
546
bb. Hizmetin Geç İşlemesi
548
cc. Hizmetin Hiç İşlememesi
549
b. Yargı Kararlarında Hizmet Kusuru
551
1. Kişisel Kusur Kavramı
560
2. Kişisel Kusur Halleri
562
a. Kişisel Kusur, Kamu Görevinin İfasında Ortaya Çıkabilir
562
b. Kişisel Kusur, Görevin İfası Dışında, Ancak Görev Sebebiyle Ortaya Çıkabilir
563
3. Kişisel Kusurun Özellikleri
564
4. Kişisel Kusur Olarak Görev Kusuru
565
D. Kamu Görevlilerinin Üçüncü Kişilere Verdikleri Zararlardan Doğan Sorumluluk
569
2. Anayasa 40/3 ve 129/5 Hükümlerinde Düzenlenen Sorumluluğun Unsurları
573
3. Kamu Görevlisine Rücu
576
E. İdarenin Kusursuz Sorumluluğu
579
1. Risk (Tehlike) İlkesi
580
a. İdarenin Tehlikeli Faaliyetleri, Tesisleri ve Araç–Gereçlerinin Neden Olduğu Zararlarda Risk İlkesi
584
b. Mesleki Risk İlkesi
587
2. Kamu Külfetleri Karşısında Eşitlik (Fedakârlığın Denkleştirilmesi) İlkesi
588
3. Sosyal Risk İlkesi
592
a. İlkenin Uygulanması
594
b. İlkenin Özellikleri
596
c. Terör Eylemlerinde Sosyal Risk Uygulaması
597
F. Sorumluluğun Unsurları
600
1. Tazmini Gereken Zarar Olmalıdır
600
2. Zarar Kamu Hizmetinden Kaynaklanmalıdır
602
3. Zarar İdareye Bağlanabilir Olmalıdır
603
a. Uygun İlliyet Bağı
603
b. İlliyet Bağını Ortadan Kaldıran Durumlar
605
bb. Zarar Görenin Ağır Kusuru
609
cc. Üçüncü Kişinin Ağır Kusuru
610
c. İlliyet Bağını Ortadan Kaldırmayan Durumlar
611
aa. Doğal (Tabii) Afetler
611
bb. Beklenmeyen Hâller
612
cc. Zarar Görenin ya da Üçüncü Kişinin Kusuru
614
G. Tazminat ve Tazminatın Hesaplanması
615
1. Tazmin Yükümlülüğü
615
2. Tazminat Çeşitleri
617
3. Tazminatın Kapsamı
620
4. Tazminatın Hesaplanması
622
a. Maddi Tazminatın Hesaplanması
623
aa. Ölüm Nedeniyle Maddi Tazminat
624
bb. Beden Bütünlüğüne Yönelik Zararlarda Maddi Tazminat
626
cc. Mala Yönelik Zararlarda Maddi Tazminat
626
çç. Maddi Tazminatın Hesaplanmasında Önemli Hususlar
627
b. Manevi Tazminatın Hesaplanması
630
aa. Ölüm Nedeniyle Manevi Tazminat
631
bb. Beden Bütünlüğüne Yönelik Zararlarda Manevi Tazminat
632
cc. Kişilik Haklarına Yönelik Zararlarda Manevi Tazminat
633
çç. Mala Yönelik Zararlarda Manevi Tazminat
634
dd. Manevi Tazminatla İlgili Hususlar
635
§ 13 İPTAL VE TAM YARGI DAVALARININ SONUÇLANMASI
I. İPTAL DAVASININ SONUÇLANMASI
637
A. İptal Davasının (Esastan) Reddi
637
B. İptal Davasının Kabulü / İşlemin İptali
639
a. İptal Kararının Genel Etki ve Sonuçları
640
bb. Dava Konusu İşlem Bakımından Hüküm İfade Etmesi
641
cc. İdari İşlem Yerine Geçememesi
641
b. İptal Kararının Özel Etki ve Sonuçları
642
aa. Düzenleyici İşlemler Bakamından
642
aaa. Düzenleyici İşlemin İptali (Varsa) Öncekine Yürürlük Kazandırır (mı?)
642
bbb. Düzenleyici İşlemin İptali Genel Etki Gösterir
642
ccc. Düzenleyici İşlemin İptali Derdest Davaları Etkiler
642
ççç. Düzenleyici İşlemin İptali İdarenin Yeni Bir İşlem Yapmasını Gerektirir (mi?)
642
ddd. Düzenleyici İşlemin İptali (Varsa) Bu İşleme Dayalı Olarak Tesis Edilen Birel İşlemlerin Geçerliliğini Etkiler (mi?)
643
bb. Birel İşlemler Bakımından
644
aaa. Birel İşlemin İptali İdarenin Yeni Bir İşlem Yapmasını Gerektirir (mi?)
644
bbb. Birel İşlemin İptali Kural Olarak Dava Açanları Etkiler
646
ccc. Birel İşlemin İptali Bu İşleme Dayalı Olarak Tesis Edilen Birel İşlemlerin Geçerliliğini Etkiler (mi?)
646
II. TAM YARGI DAVASININ SONUÇLANMASI
648
§ 14 ÖZEL YARGILAMA USULLERİ
I. İVEDİ YARGILAMA USULÜ
651
B. İvedi Yargılama Usulüne Tabi Uyuşmazlıklar
653
1. İhaleden Yasaklama Kararları Hariç İhale İşlemleri
654
2. Acele Kamulaştırma İşlemleri
655
3. Özelleştirme Yüksek Kurulu Kararları
656
4. Turizmi Teşvik Kanunu Uyarınca Yapılan Satış, Tahsis ve Kiralama İşlemleri
656
5. Çevre Kanunu Uyarınca İdari Yaptırım Kararları Hariç Çevresel Etki Değerlendirmesi Sonucu Alınan Kararlar
656
6. Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun Uyarınca Alınan Cumhurbaşkanı Kararları
657
C. İvedi Yargılama Usulünde Özel Usul Kuralları
657
1. Süreye İlişkin Özel Usul Kuralları
657
2. İdareye Başvuruya İlişkin Özel Usul Kuralı
660
3. Yürütmenin Durdurulması Taleplerine İlişkin Kararlara İtiraz Bakımından Özel Usul Kuralı
660
4. Davaların Karara Bağlanmasına İlişkin Özel Usul Kuralı
661
5. Kanun Yollarına İlişkin Özel Usul Kuralları
662
II. MERKEZÎ VE ORTAK SINAVLARA İLİŞKİN YARGILAMA USULÜ
663
B. Merkezi ve Ortak Sınavlara İlişkin Yargılama Usulüne Tabi Uyuşmazlıklar
663
C. Merkezi ve Ortak Sınavlara İlişkin Yargılama Usulünde Özel Usul Kuralları
664
1. Süreye İlişkin Özel Usul Kuralları
664
2. İdareye Başvuruya İlişkin Özel Usul Kuralı
665
3. Yürütmenin Durdurulması Taleplerine İlişkin Kararlara İtiraz Bakımından Özel Usul Kuralı
665
4. Davaların Karara Bağlanmasına İlişkin Özel Usul Kuralı
665
5. Kanun Yollarına İlişkin Özel Usul Kuralları
665
6. Mahkeme Kararının Sonuçları Bakımından Özel Usul Kuralı
666
§ 15 DAVANIN TARAFLARINDA DEĞİŞME
II. DAVANIN TARAFLARINDA DEĞİŞMEYE YOL AÇAN HALLER
670
A. Gerçek Kişinin Ölümü
670
1. Yalnız Öleni İlgilendiren Davalar Bakımından
670
2. Yalnız Öleni İlgilendirmeyen Davalar Bakımından
671
B. Tüzel Kişiliğin Sona Ermesi
675
1. Özel Hukuk Tüzel Kişileri Bakımından
675
2. Kamu Tüzel Kişileri Bakımından
677
C. Kanuni Temsilci Atanması
677
Ç. Dava Konusunun Devredilmesi (Müddeabihin Temliki)
678
III. DAVACI VE DAVALI SIFATININ BİRLEŞMESİ
678
IV. BİLDİRİLEN ADRESE TEBLİGAT YAPILAMAMASI
679
§ 16 İDARİ YARGILAMA USULÜNDE HUKUK MUHAKEMELERİ KANUNU (HMK) İLE VERGİ USUL KANUNU’NUN (VUK) UYGULANDIĞI HALLER
I. HUKUK MUHAKEMELERİ KANUNUNA (HMK) ATIF YAPILAN USUL HÜKÜMLERİ
681
A. İYUK’ta Müstakil Madde Halinde Düzenlenmiş Olmakla Birlikte HMK’ye Atıf Yapılan Konular
683
1. Hâkimin Davaya Bakmaktan Memnuiyeti (Yasaklılığı) ve Reddi
683
a. Hâkimin Davaya Bakmaktan Memnuiyeti (Yasaklılığı)
684
c. Hâkimin Çekinmesi ve Reddi Usulü
686
b. Delil Tespitinin Anlamı
692
c. Delil Tespit Talebinde Usul
695
B. İYUK’ta Düzenlenmeksizin HMK’ye Atıf Yapılan Konular
696
1. (Objektif) Ehliyet
696
2. Üçüncü Şahısların Davaya Katılması / Müdahalesi
697
aa. Fer’i Müdahale Usulü
700
bb. Fer’i Müdahilin Yetkileri
703
a. Davanın İhbarının Anlam ve Önemi
705
b. Davanın İhbarı Usulü
707
5. Dosyanın Taraflar ve İlgililerce İncelenmesi
710
c. Kısmi Feragat Olur mu?
713
ç. Şartlı Feragat Olur mu?
714
d. Feragat Ne Zamana Kadar Yapılabilir?
714
e. Feragat Kabule Bağlı mıdır?
715
aa. İptal Davalarında
717
bb. Tam Yargı Davalarında
719
f. Feragatin Sonuçları
720
g. Feragat Halinde Yargılama Giderleri
721
9. Mukabil (Karşı) Dava
730
12. Yargılama Giderleri
738
a. Yargılama Giderlerinin Kapsamı
738
b. Yargılama Giderlerinden Sorumluluk
741
14. Duruşmaların Sükunu ve İnzibatı
749
15. Elektronik İşlemler
749
16. Ses ve Görüntü Nakledilmesi Yoluyla Duruşma İcrası
750
II. VERGİ USUL KANUNUNA (VUK) ATIF YAPILAN USUL HÜKÜMLERİ
750
§ 17 DOSYALARIN KARARA BAĞLANMASI
II. KARARLARIN YAZIMI
754
III. KARARLARDA BULUNACAK HUSUSLAR
754
IV. KARARLARIN TEBLİĞİ
755
V. DOSYANIN KAYBOLMASI
755
§ 18 AÇIKLAMA VE YANLIŞLIKLARIN DÜZELTİLMESİ
B. Açıklama Nedenleri
758
E. Diğer Önemli Hususlar
759
II. YANLIŞLIKLARIN DÜZELTİLMESİ
760
B. Yanlışlıkların Düzeltilmesi Nedenleri
761
C. Yanlışlıkların Düzeltilmesi Mercii
762
Ç. Yanlışlıkların Düzeltilmesi Süresi
762
D. Yanlışlıkların Düzeltilmesi Usulü
762
E. Diğer Önemli Hususlar
762
§ 19 İDARİ YARGI KARARLARININ UYGULANMASI
I. İDARİ YARGI KARARLARININ UYGULANMASI GEREĞİ
763
II. UYGULANMASI GEREKEN İDARİ YARGI KARARLARI
764
III. İDARİ YARGI KARARLARI UYGULANIRKEN DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR
765
IV. İDARİ YARGI KARARLARINI UYGULAMA SÜRESİ
766
V. İDARİ YARGI KARARLARININ UYGULANMIŞ SAYILMAYACAĞI HALLER
769
VI. İDARİ YARGI KARARLARINI UYGULAMAMANIN MAZUR GÖRÜLECEĞİ HALLER
770
A. Hukuki ve/veya Fiili (Maddi) İmkânsızlık
770
B. Davacının Feragat Etmesi
771
VII. İDARİ YARGI KARARLARINI UYGULAMAMANIN MAZUR GÖRÜLMEYECEĞİ HALLER
772
A. İdarenin Kanun Yollarına Başvurması
772
B. İdareye Karşı Tazminat Davası Açılması / İdarenin Tazminat Ödemesi
772
C. Kamu Görevlisinin Mahkûm Olması
772
Ç. Otuz Günlük Sürenin Dolması
773
D. İdarenin Yeniden Yapılandırılması
773
E. Kamu Düzeninin Bozulması Tehlikesi
773
F. Mahkeme Kararını Uygulamama Yönünde Prensip (İlke) Kararı Alınması
774
VIII. İDARİ YARGI KARARLARININ UYGULANMAMASININ SONUÇLARI
775
A. İdari Yargı Kararlarının Uygulanmaması Nedeniyle Doğan Sorumluluk
775
a. Mali Sorumluluk Esasları
775
b. Açılacak Maddi ve Manevi Tazminat Davası
776
c. Kamu Görevlisine Rücu
781
B. İdari Yargı Kararlarının Uygulanmaması Konusunda Özellik Arzeden Durumlar
784
1. Salt Uygulamama Haline Karşı İptal Davası Açılması
784
2. Uygulamama Nedeniyle İdareye Yapılan Başvuru Üzerine İptal Davası Açılması
784
C. Gecikme Faizi ve Oranı
785
I. KANUN YOLU KAVRAMI
787
II. KANUN YOLU TÜRLERİ
790
A. Kesin Hüküm (Muhkem Kaziye)
791
B. Kanun Yolunun Özellikleri
795
1. Olağan Kanun Yolunun Özellikleri
795
2. Olağanüstü Kanun Yolunun Özellikleri
796
C. Olağan Kanun Yolları
796
a. İstinafa Tabi Mahkeme Kararları
797
c. İstinaf İncelemesinin Kapsamı ve Sonuçları
801
a. Temyize Tabi Mahkeme Kararları
806
c. Temyiz İncelemesinin Kapsamı ve Sonuçları
813
3. İstinaf ve Temyiz Kanun Yollarına İlişkin Değerlendirme
820
4. İstinaf ve Temyizde Yürütmenin Durdurulması
827
Ç. Olağanüstü Kanun Yolları
831
1. Yargılamanın Yenilenmesi (Muhakemenin İadesi)
831
a. Yargılamanın Yenilenmesi Sebepleri
832
b. Yargılamanın Yenilenmesi Usulü
833
2. Kanun Yararına Temyiz
835
§ 21– ANAYASA MAHKEMESİNE BİREYSEL BAŞVURU
I. BİREYSEL BAŞVURUNUN KONUSU
840
A. İhlal Edilen Hakkın Niteliği
841
B. Denetim Dışı İşlem ve Kararlar
842
II. BİREYSEL BAŞVURUYA İLİŞKİN TEMEL ŞARTLAR
845
A. Başvuru Yollarının Tüketilmesi Şartı
845
B. Kanun Yollarında Gözetilecek Hususlardan Olmama Şartı
848
III. BİREYSEL BAŞVURU ESASLARI
849
2. Dilekçenin Verileceği Yerler
855
Ç. Esas Bakımından İnceleme ve Karar
856