Giriş: Çalışmanın Amaç ve Kapsamı
19
Birinci BölümTANIK KORUMA TEDBİRLERİ,DEVLETİN TANIKLARI KORUMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ,ULUSLARARASI HUKUK VE ULUSAL HUKUKLARDATANIKLARIN KORUNMASINA İLİŞKİN DÜZENLEMELER
§ 1. TANIK KORUMA TEDBİRİ KAVRAMI VE TEDBİRLERİN SINIFLANDIRILMASI, TANIĞA YÖNELİK TEHLİKELER VE DEVLETİN TANIKLARI KORUMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ
23
I. Tanık Koruma Tedbiri Kavramı ve Tanık Koruma Tedbirlerinin Sınıflandırılması
23
II. Tanığa Yönelik Tehlikeler ve Etkileri
25
B. Şüpheli, Sanık veya Üçüncü Kişilerden Tanıklara Yönelik Tehlikeler ve Etkileri
27
4. Diğer Suç Alanlarında
31
C. Tanıkların Tehdit Edilmesinin Etkileri
31
III. Tanıklık Yapma Mecburiyeti ve Devletin Tanıkları Koruma Yükümlülüğü
32
A. Ceza Muhakemesinde Tanıklık Yapma Mecburiyeti
32
B. Devletin Tanıkları Koruma Yükümlülüğü
33
§ 2. TANIKLARIN KORUNMASINA İLİŞKİN ULUSAL VE ULUSLARARASI ALANDAKİ ÇALIŞMALAR VE DÜZENLEMELER
35
I. Uluslararası Alandaki Çalışmalar
35
A. Avrupa Birliğinin Çalışmaları
35
B. Avrupa Konseyinin Çalışmaları
38
1. AİHS ve AİHM Kararları
38
2. Avrupa Konseyinin Kararları
38
D. Uluslararası Ceza Mahkemeleri
40
1. Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM) Statüsü
40
2. Uluslararası Yugoslavya Ceza Mahkemesi ve Uluslararası Ruanda Ceza Mahkemesi Statüleri
42
II. Tanıkların Korunmasına İlişkin Bazı Ulusal Hukuklar ile Türk Hukukundaki Gelişmeler ve Yapılan Düzenlemeler
43
A. Alman Hukukunda Yapılan Düzenlemeler
43
1. 1979 Tarihli Kanunla Yapılan Değişiklik
43
2. 1986 Suç Mağdurunun Korunması Kanunu
44
3. 1992 Tarihli Örgütlü Suçlarla Mücadele Kanunu
44
4. 1998 Tarihli Tanık Koruma Kanunu
46
5. 2001 Tarihli Tehlike İçinde Bulunan Tanıkların Korunmasına İlişkin Hükümlerin Ahenkleştirilmesi Kanunu (ZSHG)
48
B. Avusturya Hukukunda Yapılan Düzenlemeler
49
1. Avusturya Ceza Muhakemesi Kanunu
50
2. Avusturya Güvenlik Polisi Kanunu’nda (SPG) Tanıkların Korunmasına İlişkin Düzenlemeler
51
3. Avusturya İçişleri Bakanlığının Tanık Koruma Programı
52
C. Türk Hukukundaki Gelişme ve Düzenlemeler
52
1. Kaçakçılıkla Mücadele Konusunda 1918 ve 5607 Sayılı Kanunlar
53
2. 3713 Sayılı Terörle Mücadele Kanunu
54
3. 4422 Sayılı Çıkar Amaçlı Suç Örgütleriyle Mücadele Kanunu
54
4. 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu
56
5. 5726 Sayılı Tanık Koruma Kanunu
57
b. Tanık Koruma Kanunu ile Terörle Mücadele Kanunu Arasındaki İlişki
58
c. Tanık Koruma Kanunu’nun Anayasaya Aykırılığı İddiası
60
e. TKK’da Düzenlenmiş Olan Başlıca Tanık Koruma Tedbirleri
63
İkinci BölümCEZA MUHAKEMESİNE İLİŞKİN TANIK KORUMA TEDBİRLERİ
§ 3. SORUŞTURMA EVRESİNDE TANIKLARIN KORUNMASINA İLİŞKİN TEDBİRLER
65
I. Tanık Dinleme Sırasında Şüpheli Hazır Bulundurulmayarak Tanıkların Korunması
66
A. Tanığın Kolluk ve Savcılık Tarafından Dinlenmesi Sırasında Korunması
66
B. Tanığın Hâkim Tarafından Dinlenmesi ve Şüphelinin Dinleme Sırasında Bulundurulmaması
67
II. Müdafiin Soruşturma Dosyasını İnceleme Yetkisi Sınırlandırılarak Tanıkların Korunması
69
A. Müdafiin Soruşturma Dosyasını İnceleme Yetkisi
69
B. Tanığın Korunması Amacıyla Müdafiin Soruşturma Dosyasını İnceleme ve Dosya Hakkında Şüpheliye Bilgi Verme Yetkisinin Sınırlandırılması
69
1. Müdafiin Soruşturma Dosyasından Öğrendiği Bilgileri Şüpheliye Vermesinin Yasaklanması
70
2. Müdafiin Soruşturma Dosyasını İnceleme Yetkisinin Sınırlandırılması
70
III. Soruşturma Aşamasında Tanığın Kimlik ve İkamet Bilgilerinin Gizlenmesi Suretiyle Korunması
74
IV. Tanık Dinlemenin, Hazır Bulunma Hakkına Sahip Bulunanlar Olmadan Gerçekleştirilmesi ve Dinleme Sırasında Ses ve Görüntü Nakli Yapılması
77
§ 4. KOVUŞTURMA EVRESİNDE TANIKLARIN KORUNMASINI SAĞLAYAN TEDBİRLER VE SANIĞIN ADİL YARGILANMA HAKKI
81
I. Dolaylı Olarak Tanıkların Korunmasını Sağlayan Tedbirler
82
A. Duruşmanın Kamuya Kapalı Yapılması
82
1. Kamuya Açıklık İlkesi ve Tanığın Tehlikeye Maruz Kalması
82
2. Tanığı Korumak İçin Duruşmanın Kamuya Kapalı Yapılması
82
3. Duruşmanın Kapalı Yapılmasının Tanığı Koruma Açısından Etkisi
84
4. Duruşmanın Kapalı Yapılması ve AİHS
85
B. Sanığın Duruşma Salonundan Çıkarılması
85
1. Sanığın Duruşmada Hazır Bulunma Hakkı ve Yükümlülüğü
85
2. Tanığın Dinlenmesi Sırasında Sanığın Duruşma Salonu Dışına Çıkarılması
86
a. Tanığın Gerçeği Söyleyebilmesi İçin Sanığın Dışarı Çıkarılması
86
b. Tanığı Korumak İçin Sanığın Dışarı Çıkarılması
86
3. Sanığın Duruşma Salonundan Çıkarılması ve AİHS
87
C. Müdafiin Duruşma Salonundan Çıkarılması
89
D. Duruşma Disiplini Tedbirleriyle Tanığın Korunması
89
E. Duruşmanın Organizasyonu Yoluyla Tanığın Korunması
91
F. Duruşma veya Davanın Güvenli Bir Yere Nakli Yoluyla Tanıkların Korunması
92
1. Tanık Dinlemenin Mahkeme Salonunda Yapılmasının Tanığı Tehlikeye Maruz Bırakabilmesi
92
2. Duruşmanın Güvenli Bir Yerde Yapılması
92
3. Tanığın Güvenliğini Sağlamak İçin Davanın Nakli
94
G. Şüpheli veya Sanığın Tutuklanması Yoluyla Tanığın Korunması
95
II. Doğrudan Doğruya Tanıkların Korunmasına Yönelik Tedbirler
95
B. Tanığın Kimlik ve Adres Bilgilerinin Gizli Tutulması
96
aa. CMK’ya Göre Tanığın Kimliğinin Gizli Tutulmasının Koşulları
97
bb. TKK’ya Göre Kimlik ve Adres Bilgilerinin Gizli Tutulmasının Koşulları
97
b. Tanığın Kimliğinin Gizli Tutulması Açısından CMK Md.58 ile TKK Hükümlerinin Karşılaştırılması
98
c. TKK Hükümlerinin CMK Md. 58/2 Hükmünü Yürürlükten Kaldırıp Kaldırmadığı Sorunu
100
d. Tanığın Tanıklık Ettiği Olayları Hangi Sebeple Öğrenmiş Olduğunu Açıklaması ve Tanığın Güvenilirliğine İlişkin Sorular
101
e. Gizli Soruşturmacı ve İhbarcının Kimliğinin Gizli Tutulması
101
f. Kimlik ve Adres Bilgilerinin Gizli Tutulmasına İlişkin Kararın Verilmesi ve Yerine Getirilmesi Usulü
104
a. İkamet Adresinin Gizli Tutulması
106
aa. İkamet Adresi Yerine Görev Yeri Adresinin Verilebilmesi
106
bb. İkamet Adresi Yerine İş veya Görev Yeri Adresi ya da Tebligatın Yapılabileceği Başka Bir Adresin Verilebilmesi
107
cc. Duruşmada İkamet Adresinin Beyan Edilmemesi
108
b. Tanığa Ait Bütün Kişisel Bilgilerin Gizli Tutulabilmesi
108
aa. Kapsam ve Koşulları
108
bb. Tanığın Kimliğine Ait Bilgilerin Gizliliğinin Sağlanması
109
cc. Tanığa Tanıklık Ettiği Olayları Hangi Sıfatla Öğrendiğinin Sorulması
110
dd. Tanığın Güvenilirliği ile İlgili Soruların Sorulması
110
3. Avusturya Hukukunda
111
a. İkamet Adresi Yerine Başka Bir Yerin Adresinin Verilmesi
111
b. Tanığın Kimliğine Ait Bütün Bilgilerin Gizli Tutulması (Anonim Tanıklık)
111
4. Kimliğin Gizlenmesinin Tanığa Sağladığı Koruma ve Kimliği Gizlenen Tanık Beyanının Delil Olarak Değeri
113
b. Beyanın Delil Olarak Değeri
113
C. Tanığın Kimliğinin Gizli Tutulmasına İlişkin Türk, Alman ve Avusturya Hukukundaki Düzenlemelerin Karşılaştırılması
116
D. Tanığın Ses ve Görüntü Nakli Yoluyla Dinlenmesi
118
2. Kapsamı, Koşulları ve Usulü
121
aa. Tanığı Korumak İçin Video Konferans Yoluyla Dinleme
122
bb. Duruşma Salonunda Dinlenmesi Mümkün Olmayan Tanıkların Video Konferans Yoluyla Dinlenmesi
123
cc. Video Konferans Yoluyla Tanık Dinlemenin Usulü
124
dd. Dinleme Sırasında Ses ve Görüntü Kaydı Yapılması
124
b. Avusturya Hukukunda
125
aa. Avusturya CMK § 250 Fık. 3 Uyarınca Tanık Dinleme
125
bb. Avusturya CMK § 247a Uyarınca Video Konferans Yoluyla Tanık Dinleme
126
3. Türk, Alman ve Avusturya Hukuklarındaki Usulün Karşılaştırılması
129
4. Ses ve Görüntü Nakli Yoluyla Tanık Dinlemenin Sağladığı Koruma ve Bu Yolla Dinlenen Tanık Beyanının Delil Olarak Değeri
129
b. Delil Olarak Değeri ve İspat Gücü
130
E. Tanığın Tanınması Engellenecek Şekilde Dinlenmesi: Ses ve Görüntünün Değiştirilmesi ve Fizikî Görünümün Engellenmesi
133
1. Nitelik ve Kapsamı
133
2. Tanığın Duruşma Salonunda Dinlenmesi Sırasında Tanınmasını Engelleyecek Şekilde Ses ve Görüntüsünün Değiştirilmesi
134
a. Tanığın Dış Görünüşünün Değiştirilmesi veya Görülmesinin Engellenmesi
134
b. Tanığın Sesinin Değiştirilmesi
135
3. Tanığın Ses ve Görüntü Nakli Yoluyla Dinlenmesi Sırasında Tanınmasını Engelleyecek Şekilde Ses ve Görüntüsünün Değiştirilmesi
135
4. Türk Hukukundaki Düzenleme
136
5. Alman Hukukundaki Düzenleme
139
6. Avusturya Hukukundaki Düzenleme
140
F. Kimliği Gizlenen, Ses ve Görüntü Nakli Yoluyla Dinlenen veya Ses ve Görüntüsü Değiştirilen Tanık Beyanının Sanığın Mahkûmiyetinde Dikkate Alınması ve Sanığın Adil Yargılanma Hakkı
141
1. Kimliği Gizlenen Tanık Beyanının AİHM İçtihatları Açısından Değerlendirilmesi
141
a. AİHS md. 6 fık. 1, 3/d ve AİHM’nin Konuyla İlgili Kararları
141
aa. Kostovski/Hollanda Kararı
142
bb. Windisch/Avusturya Kararı
144
cc. Lüdi/İsviçre Kararı
146
dd. Doorson/Hollanda Kararı
147
ee. Van Mechelen vd./Hollanda Kararı
151
ff. Kok/Hollanda Kararı
154
gg. Visser/Hollanda Kararı
158
hh. Birutis vd./Litvanya Kararı
160
b. Kimliği Gizlenen Tanık Beyanının Delil Olarak Hükümde Kullanılmasıyla İlgili AİHM’nin Ortaya Koyduğu Kriterler
161
c. AİHM Kararları Işığında CMK ve TKK’nın İlgili Hükümlerinin Değerlendirilmesi
166
d. AİHM Kararları Işığında Alman ve Avusturya Hukuklarındaki Düzenleme ve Uygulamanın Değerlendirilmesi
169
2. Tanığın Ses ve Görüntü Nakli Yoluyla Dinlenmesinin AİHM İçtihatları Açısından Değerlendirilmesi
171
a. Tanığın Kimliğinin Gizli Tutulmamış Olması Halinde
171
b. Tanığın Kimliğinin Gizli Tutulmuş Olması Halinde
173
3. Tanığın Ses ve Görüntüsü Değiştirilerek veya Fizikî Görünümü Engellenerek Dinlenmesinin AİHM İçtihatları Açısından Değerlendirilmesi
173
III. Tanığın, Duruşmada Dinlenmesinden Vazgeçilerek veya Tanığa Çekinme Hakkı Tanınarak Korunması
179
A. Tanığın Dinlenilmesinden Vazgeçilmesi
179
B. Tanıklıktan Çekinme Hakkı Tanınması
180
Üçüncü BölümTANIKLARIN KORUNMASINA İLİŞKİN KOLLUK TEDBİRLERİ
§ 5. TANIKLARIN KORUNMASINA İLİŞKİN KOLLUK TEDBİRLERİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ VE KOŞULLARI
183
I. Tedbirlerin Hukuki Niteliği, Ortaya Çıkışı ve Hukuki Temeli
183
A. Tedbirlerin Hukuki Niteliği
183
B. Tanık Koruma Programı Kavramı ve Kavramın Ortaya Çıkışı
184
C. Tedbirlerin Hukuki Temeli
185
II. Tanık Koruma Tedbirlerine Başvurulabilmesinin Koşulları
186
A. Koruma Tedbiri Uygulanabilecek Suçlar Açısından
186
B. Koruma Tedbiri Kapsamına Alınabilecek Kişiler Açısından
188
3. Soruşturması veya Kovuşturması Yapılan Suça İştirak Edenler
191
4. Tanıklığı Söz Konusu Olan Kişinin Eşi, Yakın Hısımları, Nişanlısı ve Yakın İlişki İçerisinde Olduğu Kişiler
191
5. Tanık Koruma Biriminde Görev Yapan Personel, TKK Kapsamına Giren Suçlara Ait İstihbaratta, Soruşturmada veya Kovuşturmada Görev Alan Gizli Soruşturmacı, Muhbir ve Kolluk ile Diğer Kamu Görevlileri ile Bunların Yakınları
193
C. Tehlikenin Ağırlığı Açısından
195
1. Tanık Koruma Tedbirine Başvurulmasını Gerektiren Haklar
196
2. Tehlikenin Ağırlığı
197
D. Ölçülülük İlkesi Açısından
198
E. Koruma Tedbirine Rıza Gösterilmesi Açısından
198
§ 6. TANIKLARIN KORUNMASINA İLİŞKİN BAŞLICA KOLLUK TEDBİRLERİ
199
I. Fizikî Koruma Sağlanması
200
B. Fizikî Koruma Tedbirinin Yerine Getirilmesi
201
II. Kimliğin Gizli Tutulması İçin Belge ve Kayıtların Değiştirilmesi
202
A. Belge ve Kayıtların Değiştirilmesi ve Yenisinin Düzenlenmesi
202
B. Resmi Kurumlara ve Üçüncü Kişilere Karşı Taleplerin Güvence Altına Alınması, Sosyal Güvenlik Haklarının Korunması
204
C. Koruma Tedbiri Uygulananlara Karşı Üçüncü Kişilerin Taleplerinin Güvence Altına Alınması
205
III. Geçimini Sağlaması İçin Maddi Yardım Yapılması
206
IV. İş Yeri ve Eğitim-Öğretim Kurumunun Değiştirilmesi
208
V. Başka Bir Yerleşim Yerinde Yaşamasının Temini
208
VI. Başka Bir Ülkeye Yerleştirme
209
VII. Fizyolojik Görünümün Değiştirilmesi
211
VIII. Tutuklu veya Hükümlü Tanıkların Durumlarına Uygun Tutukevine veya İnfaz Kurumuna Yerleştirilmesi
211
IX. Tedbirlerin Değerlendirilmesi
213
§ 7. TANIK KORUMA TEDBİRLERİNDE GİZLİLİĞİNİN SAĞLANMASI, KORUMA TEDBİRİNE KARAR VERME YETKİSİ, KARARLARIN YERİNE GETİRİLMESİ VE TANIK KORUMA BİRİMLERİNİN ÖRGÜTLENMESİ
214
I. Tanık Koruma Tedbirlerinin Gizliliği ve Gizliliğin Sağlanması
214
II. Tanık Koruma Tedbirine Karar Verme Yetkisi, Kararın Yerine Getirilmesi, Süresi ve Sona Erdirilmesi
217
A. Cumhuriyet Savcısı ve Mahkemenin Yetkisi
218
B. Tanık Koruma Kurulu’nun Yetkisi
218
1. Fizikî Koruma Tedbirine Karar Verme Yetkisi
218
2. Diğer Koruma Tedbirlerinde Yetki
219
C. Koruma Tedbiri Kararının Verilmesinde Göz Önünde Bulundurulacak Hususlar
221
D. Koruma Tedbiri Kararında Bulunması Gereken Hususlar
221
E. Koruma Tedbiri Kararının Yerine Getirilmesi
222
F. Koruma Tedbirinin Süresi ve Değiştirilmesi
223
G. Koruma Tedbirinin Sona Erdirilmesi
224
1. Tanığın Hareketleri Nedeniyle Tedbirin Sona Erdirilmesi
224
2. Koruma Sebeplerinin Ortadan Kalkması veya Kişinin İsteği Üzerine Tedbirin Sona Erdirilmesi
225
3. Koruma Tedbirinin Kaldırılması Kararı ve Kararın Uygulanması
225
III. Tanık Koruma Biriminin Örgütlenmesi
226
A. Tanık Koruma Birimleri
226
B. Tanık Koruma Kurulu
228
2. Kurul’un Yapısı ve Çalışma Şekli
229
3. Kurul’un Görev ve Yetkileri
229
§ 6. SONUÇ VE DEĞERLENDİRMELER
230
I. Tanık Koruma Tedbirleri ve Sınıflandırılması, Devletin Tanıkları Koruma Yükümlülüğü, Tanıkların Korunmasına İlişkin Uluslararası ve Ulusal Düzenlemelerle İlgili Olarak
230
II. Tanıkların Korunmasına İlişkin Ceza Muhakemesi Tedbirleri ile İlgili Olarak
232
III. Tanıkların Kolluk Tedbirleri ile Korunması ile İlgili Olarak
241
I. Kanunlar ve Uluslararası Sözleşmeler
245
A. Alman Ceza Muhakemesi Kanunu’ndan
245
C. Avusturya Ceza Muhakemesi Kanunu’ndan
257
II. Uluslararası Sözleşmeler
260
A. Uluslararası Ceza Mahkemesi Statüsü
260
B. Sınıraşan Örgütlü Suçlara Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesi
262
C. 2003 Tarihli Birleşmiş Milletler Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi
262
Yararlanılan Kaynaklar
265