Araştırmanın Safhaları
26
1. SOSYAL BİLİMLERDE FELSEFİ YAKLAŞIMLAR
31
1.1. Pozitivist Sosyal Bilim
31
1.2. Yorumlayıcı Sosyal Bilim
34
1.3. Eleştirel Sosyal Bilim
35
1.4. Araştırmacıyı Etkileyen Felsefi Yaklaşımlar
36
2. BİLİMSEL ARAŞTIRMA VE ÖZELLİKLERİ
39
2.1. Bilimsel Araştırmanın Nitelikleri
39
2.1.2. Doğruluk Konusunda Hassasiyet
39
2.1.3. Önemlilik Kriteri
40
2.1.4. Gerçeklikten Kopuk Olmama
40
2.1.5. Şüphecilik Temelli İlerleme
40
2.1.6. Paylaşımın Planlanması
40
2.1.7. Tarafsızlık (Nesnellik)
41
2.1.8. Genellenebilirlik Özelliği
41
2.1.10. Kanıtlanabilirlik–Tekrarlanabilirlik Faktörü
41
2.2. Bilimsel Bilginin Nitelikleri– Bilimin Temel İşlev Ve Özellikleri
41
2.3. Araştırmaların Faaliyet Temelli Sınıflandırılması
42
2.3.1. Betimleyici Araştırma
42
2.3.2. Tarihsel Araştırma
43
2.3.3. Deneysel Araştırma
43
2.3.4. Neden–Sonuç İlişkisine Yönelik Araştırma
44
3. BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ İÇİN TEMEL KAVRAMLAR
45
3.1.1. “0” Hipotezi (Null hypotesis)
45
3.1.2. “1” Alternatif Hipotezi (Alternative hypotesis)
45
3.14. Nicel (Sayısal) Araştırmalar (Quantitative)
51
3.15. Niteliksel Araştırma(Qualitative)
51
3.16. Teorik (Kuramsal) Araştırmalar (Theoretical)
52
3.17. Deneysel Metot (ExperimentalEmpirical)
52
3.18. Kütüphane Araştırması (Library)
52
3.19. Anket Araştırması
53
3.20. Süreç Araştırması (Longitudinal)
53
3.21. Arşiv Araştırması (Archive)
53
3.22. Yorumlama Metodu (Explaicatory)
53
3.23. Gözlemsel Metot (Observatioanal)
53
3.24. Görüşme Metodu (Interview)
54
3.25. Saha Araştırması (Field)
54
3.26. Tarama Araştırması
54
4. NİCEL ve NİTEL ARAŞTIRMA YAKLAŞIMI
55
4.1. Nitel Araştırmalar
55
4.2. Nitel Araştırma Modellerinin Temel Özellikleri
57
4.2.1. Doğal Ortam Gerekliliği Ya Da Durumsallaştırma
57
4.2.2. Etkileşimlerin Görünmesine Yönelik Süreç İncelemesi
57
4.2.3. Çalışmanın Algılara Odaklanması
57
4.2.4. Araştırmacının Katılımcı Rolü ve Araştırılanı Yansıtması
57
4.2.5. Araştırma Modelinde ve Araçlarında Çeşitlilik
58
4.2.6. Bütüncül Yaklaşıma İlişkin Gereklilik
58
4.2.7. Çoğunlukla Tümevarım Analiz Gereksinimi
58
4.2.8. Nitel Verinin Farklılığına İlişkin Vurgu
58
4.2.9. Tanımlama Gereksiniminin Karşılanması
59
4.3. Nitel Veri Toplama Teknikleri
59
4.4. Nicel Araştırma Yaklaşımı
60
4.4.1. Deneysel Yöntem
61
4.4.2. Survey (Tarama) Yöntemi
61
4.4.2.2. Görüşme Tekniği
61
4.4.2.3. Yapılandırılmış Gözlem Tekniği
61
4.5. Nicel Ve Nitel Araştırma Yöntemlerinin Karşılaştırılması
62
5. SAHA ÇALIŞMALARI–ARAŞTIRMA SÜREÇLERİNİN DİZAYN EDİLMESİ
63
5.1. Temel Kavramlar ve Bilimsel Bilgi
64
5.1.2. Bilimsel Faaliyette Kullanılacak Bilginin Özellikleri
64
5.2. Saha Çalışmasında Değişkenler Tespit Edilirken Dikkat Edilecek Temel Noktalar
65
5.3. Araştırma Türleri ve Araştırmanın Dizaynı
66
5.3.1. Doğasına–Amacına Göre Araştırma Çeşitleri
67
5.3.2. Araştırma Süreçlerine İlişkin Tercihler
69
5.4. Araştırma Yaklaşımının Seçilmesi
69
5.5. Nicel ve Nitel Araştırma Tercihi
70
5.6. Karma Yöntem Araştırmasının Gerekçeleri
71
6. ARAŞTIRMA STRATEJİSİNİN SEÇİLMESİ
73
6.1. Deneysel Araştırma
74
6.1.1. Kontrol ve Deney Grupları
74
6.1.3. Bağımlı ve Bağımsız Değişkenler
75
6.1.4. Diğer Değişkenler
76
6.1.5.Yarı–Deneysel Araştırma
78
6.2. Katılımlı Gözlem – Yapılandırılmış Gözlem
78
6.2.1. Katılımlı Gözlem
78
6.2.2. Katılımcı ve Yapılandırılmış Gözlem
79
6.3. Ankete Dayalı Araştırma
80
6.4. Görüşme Metodu (Interview)
81
6.5. “Vaka Analizi” Araştırma Stratejisi
81
6.6. Teoriye Dayalı Araştırma
82
6.7. Anlatım–Hikayeleme Soruşturması
82
6.8. Toplumbilim Araştırmaları
83
6.9. Eylem Araştırması (Action Research)
83
6.10. Arşiv Araştırması
84
7. BİRİNCİL VE İKİNCİL VERİ–ZAMANSAL KAPSAM– ARAŞTIRMACININ KONUMU
85
7.1. Yeni Nesil Veriler
86
7.2. Veri Türü ve Kalitesi
87
7.3. Birincil ve İkincil Veri Kavramı
88
7.4. İkincil Veri Kullanımının Avantaj ve Dezavantajları
88
7.5. Verilerin Elde Edilmesinde Temel Beklentiler
88
7.6. Veri Toplama Formu İçin Temel Gereksinimler
89
7.7. Veri Toplama Formunda Kullanılacak Sıralama
89
7.8. Veri Toplama Faaliyetine İlişkin Görüşme, Resmi Yazı İle İsteme vb. Aşamanın
7.9. Zamansal Kapsamın Belirlenmesi
90
7.10. Araştırmacının Konumu
91
8. ARAŞTIRMA İÇİN ÖRNEKLEMİN SEÇİLMESİ
93
8.3. Olasılıklı ve Olasılıksız Örneklem Seçimi Teknikleri
95
8.3.1. Olasılıklı Örneklem Seçimi Teknikleri
96
8.4. Olasılıksız Örneklem Seçimi Teknikleri
97
8.4.2. Amaca Yönelik Örneklem Belirleme Teknikleri
98
8.4.3. Gönüllü Örneklem (Volunteer Sampling)
100
8.4.4. Gelişigüzel–Rastlantısal Örneklem (Haphazard Sampling)
100
9. ÖLÇEKLERDE KULLANILAN YAPI VE GÖRÜŞMELER
101
9.2. Kanaat Ölçümleri
103
9.2.1. Beşli Likert Tipi Ölçekler
104
9.2.2. Yüzdesel Sayımlı Kanaat Ölçüm Yöntemi
106
9.3. Yapılandırılmış–Yarı Yapılandırılmış ve Yapılandırılmamış Görüşmeler
107
9.3.1. Görüşmelerle İlgili Sorun Kaynakları
108
9.3.2. Görüşmeye Dayalı Veri Toplama ve Görüşme Formu Hazırlama
109
9.3.3. Örnek Uygulama
109
10. ÖLÇEK GELİŞTİRME ÇALIŞMALARI VE ANKETLER YOLUYLA BİRİNCİL
10.1. Anket Değişkenlerinin Belirlenmesi
114
10.2. Soruların Kurgulanması ve Soru Türleri
115
10.3. Anketin Yapılandırılması ve Kontrolü
115
10.4. Anketin Dağıtımı ve Uygulanması
116
10.5. Anket Metni Hazırlama Çalışması
116
10.6. Anket Metni Hazırlama Çalışması
122
10.7. Anket Metni Hazırlama Çalışması
129
10.8. Anketör Firmalarla Çalışma
132
11. VERİ ANALİZİ–TEMEL İSTATİSTİK KAVRAMLARI
133
11.5. Aritmetik Ortalama
136
11.6. Medyan (Ortanca Değer)
137
11.10. Güvenilirlik Analizi
140
11.10.1. Araştırmanın Güvenilirliğine Yönelik Tehditler
142
11.11. Geçerlilik Analizi
142
11.11.1. İç ve Dış Geçerlilik
143
11.12. Faktör Analizi
144
12.1. Parametrik Test
146
12.2. Parametrik Olmayan İstatistik
146
12.3. Nicel Veri Analizi Süreci
148
12.4. Araştırma Türü ve Amacına Göre İstatistik Tekniği (Testler) Belirleme
149
12.5. Sosyal Bilimler Alanında Yapılan Araştırmalarda Yaygın Olarak Kullanılan
İstatistiksel Teknikler ve Sıklıkla Karşılaşılan Hatalar
151
12.6. Araştırmalarda Uygulanacak İstatistik Teknikle İlgili Dikkat Edilmesi Gerekenler
154
13. ARAŞTIRMA KONUSUNUN TESPİTİ
155
13.1. Tez–Proje Konu Seçiminde Dikkat Edilecek Hususlar
155
13.2. Fizibilite ve Yeterlilik Değerlendirmesi
156
13.3. Araştırma Konusunun ve Fikrinin Seçilmesi
156
13.4. Konuyu Sınırlandırma
158
13.5. Problemi Tanımlama
158
13.6. Araştırma Hedefleri ve Soruları
159
13.7. Konu Tespitine Yönelik Çalışma
160
13.7.1. Konu Tespitinde Dikkate Alınacak Üst Kuruluşların Belirlenmesi
164
13.7.2. Üst Kuruluşların Önceliklerinin Belirlenmesi
165
13.8. Araştırmacı Adaylarının Konu Bulma Pratikleri
166
14. KAYNAK ARAMA VE LİTERATÜR TARAMASI
171
14.1. Ön Hazırlık Bibliyografyası
171
14.2. Neler Kaynak Olabilir
172
14.3. Bilgi Kaynaklarının Öncelik Sırası ve Bulabileceğiniz Yerler
172
14.3.1.1. Başarılı İnternet Taraması İçin Alıştırma
175
14.3.3. Araştırma Merkezleri
176
14.3.4. Kamu ve Özel Kurum Kütüphaneleri ve Özel Yayınları
176
14.3.5. Belli Alana Özgülenmiş Serbest Giriş Hakkı Olan veya Sınırlandırılan Kongre ve
14.4. Kaynak Taramada Dayanışma
177
14.5. Bulduğunuz Kaynakları Organize Etme
178
14.6. Alıntı Yapılacak Kaynakların Word Dosyanızın Veritabanına Eklenmesi
178
14.7. Çalışmanızda Literatürün Aktarımı
179
14.7.1. Tanımlara İlişkin Literatürün Verilmesi
179
14.7.2. Araştırmaya İlişkin Literatür Taraması Örneği
180
15. KAYNAKLARI OKUMA SÜRECİ–AKADEMİK OKUMA
183
15.1. Okuma Stratejileri
183
15.1.1. Bildiklerinizi Listeleyin
184
15.1.2. Amacınızı Belirleyin
184
15.2. Okumalarda Dikkat Edilecek Hususlar
185
15.2.1. Ana Fikrin Tanımlanması
185
15.2.1.1. İfade Edilmemiş Ana Fikirleri Bulma
187
15.2.1.2. Ana Fikirleri Kullanarak Makale Özeti Yazma
188
15.2.2. Destekleyici Detayların Tanımlanması
188
15.2.3. Yazının Hızlıca Taranmasında Etkinlik
189
15.2.4. Zamirleri Tanımlama
190
15.2.5.2. Ardışık Sıralama
191
15.2.5.3. Sebep Sonuç
192
15.2.5.4. Karşılaştırma ve Zıtlık
192
15.3. Okuma Değerlendirme Tablosu ve Alıştırma
193
15.3.1. Okumalar Sırasında Alınacak Notlar
194
16. AKADEMİK ÇALIŞMALAR İÇİN PRATİK BİLGİSAYAR BECERİLERİ
197
16.1. Word Programı Gerekli Bilgiler
198
16.1.1. Sayfa Düzeni Ayarlarının Yapılması
199
16.1.2. Başlık, Paragraf ve Tabloların Sayfa Sonları Parametrelerinin Otomatik Hale
16.1.3. Paragraf Başlarının İçeriden Başlaması, Girintiler Oluşturulması, İki Paragraf
Arasında ya da Başlıktan Sonraki Boşluğun “Enter” Olmaksızın Ayarlanması
200
16.1.4. Alıntı Yapılacak Kaynakların Word Dosyanızın Veritabanına Eklenmesi
200
16.1.5. Metin İçi Alıntı Yapılması
202
16.1.6. Dipnot, Sonnot Ekleme ve Düzenleme
203
16.1.7. Kaynakça, Açıklama Ekleme Vb İşlemler
204
16.1.8. Köprü, İmaj, Otomatik Metin Alanı, Yer İşareti, Üst–Alt bilgi Eklenmesi ve
16.1.9. Word Stillerinin Düzenlenmesi, Kullanımı İle Başlık, Gövde Metni ve Diğer
Alanların Biçimsel Özelliklerinin Yapılması,
206
16.1.11. Tabloların Eklenmesi, Kullanımı, Biçimlendirilmesi, Tabloda Sayfa Sonu ve
Otomatik Başlık Özelliklerinin Düzenlenmesi; Aktif Hale Getirilmesi
207
16.2. Öğrenilmesi Tavsiye Edilen Diğer Word Özellikleri
207
16.3. Öğrenilmesi Tavsiye Edilen Excel Özellikleri
211
17. ALINTILAR VE DİPNOT
213
17.1. Alıntılarla Yazım Süreci
214
17.2. Alıntıları Metne Yerleştirmek İçin Kullanılabilecek Bağlantı Kelimeleri
216
17.3. Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
218
17.3.1. Atfın Web Sitesine mi Yazara mı Yapılacağı
219
17.3.2. Alıntının Başlangıç ve Bitiş Noktasının Tespiti
219
17.3.3. Yönetmeliğe Dipnot Vermek
220
17.3.4. Maddelerden Oluşan Alıntılarda Dipnot Verme
220
17.4. Dipnot–Kaynakça–Sayfa Yapısı vb. Ayarlar
221
18. YAZMA SANATI–YAZI TÜRLERİ
223
18.1. Basit–Temel Yazılar
225
18.2. İkna Edici / Tartışma Yazıları
225
18.3. Sebep/Sonuç Yazıları
226
18.4. Eleştirel Yazılar
228
18.5. Karşılaştırma ve Zıtlık İfade Eden Yazılar
228
18.6. Tanımlayıcı Yazılar–Definition (Bir Konu İçin)
229
18.7. Betimleyici Yazılar–Deive (İnsan, Yer, Nesne, Deneyim ya da Olay İçin)
230
18.8. Bölümleme ve Sınıflandırma Yazıları
233
18.9. Süreç Açıklayan Yazılar
233
18.10. Değerlendirme Yazıları
234
18.11. Edebi Metin Analizi Yazıları
234
18.12. Anlatım–Hikayeleme Yazıları
235
18.13. Araştırma–Tez veya Dönem Ödevi Yazıları
235
19. ÜÇ ADIMLI YAZIM SÜRECİ
237
19.1. Birinci Adım: Yazım Öncesi
237
19.1.1. Beyin Fırtınası
237
19.1.3. Fikirlerinizin Organize Edilmesi
238
19.2. İkinci Adım: Yazma
239
19.2.2. Yazımda Bilgi ve Materyallerin Sıralanması ve Organize Edilmesi
240
19.2.2.1. Bilgi ve Materyallerin Zaman Sırasına Konulması
241
19.2.2.1.1. Geçiş Kelimeleri
242
19.2.2.1.2. Alıştırma
242
19.2.2.2. Bilgi ve Materyallerin Önem Sırasına Konulması
243
19.2.2.2.1. Geçiş Kelimeleri
243
19.2.2.2.2. Alıştırma
244
19.2.2.2.3. Eşit Sıralı Paragraflar
245
19.2.2.2.4. Alıştırma
245
19.2.2.3. Bilgi ve Materyallerin Mekan Sıralamasında İfade Edilmesi
246
19.2.2.3.1. Geçiş Kelimeleri
246
19.2.2.3.1. Alıştırma
247
19.3. Üçüncü Adım: Gözden Geçirme
247
20. PARAGRAF TEMELLİ YAZIM KURGUSU
249
20.1. Paragraflarda Anafikir Cümlesi ve Yazımı
249
20.2. Destekleyici Cümleler
251
20.2.3. Sonuç Cümleleri
252
20.3. Paragraf Bütünlüğü
253
20.5. Ana Düşüncenin Desteklenmesi
255
20.5.1. Destek İçin Örneklerin Kullanımı
256
20.5.2. Destek İçin Kişisel Deneyimlerin Kullanılması
256
20.5.3. Olgu ve İstatistiklerin Destek İçin Kullanımı
256
20.6. Yazılarda Düşüncenin İfade Edilmesi
257
21. AKADEMİK ÇALIŞMALARDA CÜMLE KURGUSU VE METİN YAZIMIYLA
İLGİLİ GENEL KURALLAR
261
21.1. Metinde “Biz–Siz–Bizler” vb. İfadelerin Varlığı
261
21.2. Uygun Kelime ve Cümle Yapılarının Aranması
261
21.3. Anlama İlişkin Amaç–Metin Uyumu
262
21.4. Zamirlerin Yerinde Kullanımı
263
21.5. Özel veya Yabancı Kelimelerin Kullanımı–İlk Kullanım ve Sonrası
263
21.6. Çevirilerde Kelime Seçimi
264
21.7. Özne Yüklem Uyumu
264
21.8. Sadelik Kontrolü ve Fazlalıkların Çıkarılması
264
21.9. Uzun Cümlelerden Kaçınmak
264
21.10. Noktalama İşaretleri Kullanımı
265
22. AKADEMİK ÇALIŞMALARDA BAŞLIKLANDIRMA VE ANLATIM KURGUSU
271
22.1. Akademik Yazılarda Başlıklar
271
22.1.1. Başlık İçeriğe İlişkin Kısıtı Göstermelidir
272
22.1.2. Üst Başlık ve Alt Başlık İlişkisi
272
22.1.3. Başlıklarda Özel İşaretlerin Kullanımı
273
22.1.4. Başlıkta Kullanılan Kelimelerin Seçimi
273
22.1.5. Bölümlemede Optimizasyon
274
22.1.6. Ayrı Başlık Kullanımının Gerekçesinin Varlığı
274
22.2. Anlatımın Kurgulanması İle İlgili Genel Kurallar ve Hatalar
275
22.2.1. Hesaplama Sürecinin Örneklendirilmesi
275
22.2.2. Paragraflarda Bütünlüğün Tesisi
276
22.2.3. Verilerde ve Örneklerde Güncelliğin Sağlanması
277
22.2.4. Uzun ve Gereksiz Alıntılar
277
22.2.5. Zaman Bağının Doğru Kullanımı
278
22.2.6. Kısaltmaların Kullanımı
279
22.2.7. Önce Kavramların Anlamının Verilmesi
279
22.2.8. Tekrar Bilgilerde Referans Verme
279
22.2.9. Raporlama Dilinin Kullanımı
280
22.2.10. Sebep–Sonuç İlişkisinin İfadesinde İhtiyatlılık
280
22.2.11. Anladığını Yazma ve Yazdığını Anlatabilme
280
22.2.12. Bilgilerin Aktarımında Uygun Tekniğin Kullanımı
281
23. ARAŞTIRMA ÖNERİSİ
283
23.1. Araştırma ve Geliştirme Projesi Önerilerinde Kullanılan Bölümler
283
23.2. Biçimsel Değerlendirme
285
23.3. İçerik Değerlendirmesi
285
23.4. Araştırma Önerisinde Zamansal Planlama
286
24. SPSS İLE İLGİLİ BİLGİLER
287
24.1. SPSS Uygulamaları
288
24.1.1. Farklı Dosya Formatlarından Veri Almak
288
24.1.2. SPSS’te Kullanılacak Ölçek Türünün Belirlenmesi
289
24.2. Değişkenlerin Yeniden Kodlanması ve Hesaplanması
290
24.2.1. Değişkenlerin Yeniden Kodlanması
290
24.2.2. Değişkenlerin Hesaplanması
292
24.3. Güvenilirlik Analizi
293
24.5. Uygun Analiz Türünün Belirlenmesi
298
24.6. Regresyon ve Korelasyon Analizi
300
24.6.1. İkili Regresyon
301
24.6.2. Çoklu Regresyon
302
24.6.4. Kısmi Korelasyon
305
24.7.1. Tek Örneklem t–Testi
306
24.7.2. Bağımsız Örneklem t–Testi
308
24.7.3. Eşleştirilmiş Örneklem t–Testi
310
24.8.1. Ki–Kare Uygunluk Testi
311
24.8.2. Ki–Kare Bağımsızlık Testi
314
25. SAHA ÇALIŞMALARININ SONUÇLARINI YAZARKEN DİKKAT EDİLMESİ
25.1. Sonuçlara Ulaştıran Sebeplerin Yeterince Açıklanması
318
25.2. Tablo Başlıkları ile Satır ve Sütün Başlıklarının Kontrolü
319
25.3. Grafik ve Şekillerde Renk ve Çıktı Kontrolü
320
25.4. Sadelik Kontrolü ve Karışıklığın Önlenmesi
320
25.5. Yorumlarda Referans ve Eşik Değerlerin Belli Edilmesi
322
25.6. Ölçümlerde ve Tablolarda Aralık Atlamalarına Dikkat Edilmesi
322
25.7. Verilerin Kaynağına İlişkin Tam Kontrol ve Kısıtların İfadesi
323
25.8. Verilerin Değerlendirilmesi İçin Önemli Olabilecek Ayrıntıların İfadesi
324
25.9. Veri ile İfade ve Yorum Arasındaki Uyum Sorunları
324
26. ÇALIŞMANIN TAMAMLANMASI–SUNUMU– DEĞERLENDİRMESİ–YAYIMI
327
26.1. Özetin Yazılması
333
26.2. Giriş Kısmının Yeniden Yazılması
333
26.3. Araştırmanın Sonu
333
26.4. Çalışmanın Boyutları
335
26.5. Biçim Kriterleri (Şekil Şartlarının) Önemi
336
26.8. Çalışmanın Teslimi
338
26.9. Çalışmanın Yayımlanması
340
27.1. Bilimsel Araştırmalarda Etik Sorumluluklar
343
27.1.1. Bilimsellik İfadesinden Doğan Sorumluluk
345
27.1.2. Kurumsal Değerlere Karşı Sorumluluk
346
27.1.3. Kurumsal İlke ve Kurallara Karşı Sorumluluk
346
27.1.4. Diğer Araştırmacılara Karşı Sorumluluk
346
27.1.5. Araştırmanın Taraflarının Haklarına Riayet Sorumluluğu
347
27.1.6. Bilgi Kullanıcılarına Karşı Sorumluluk
348
27.1.7. Yayıncılara Karşı Sorumluluk
348
27.1.8. Okuyucuya Karşı Sorumluluk
349
27.2. Yüksek Öğretim Kurumu Araştırma ve Yayın Etik İlkeleri
349
27.2.1. Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
350
27.2.2. Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
350
27.2.3. Akademik Değerlendirmelere İlişkin Temel İlkeler
351
27.2.4. Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiğine Aykırı Eylemler
351
28. Sonuç ve Kontrol Tablosu
353